احتمال دارد کودکان در هر سن و سالی به افسردگی مبتلا شوند و از این لحاظ تفاوتی با افراد بزرگسال ندارند. هنگامی که کودک به اختلالات خلقی، درماندگی همراه با احساس غم یا پوچی دائم دچار می شود و یا این که علایق خود را نسبت به انجام فعالیت های جالب و مورد علاقه اش از دست می دهد، باید کمی مشکوک شد که کودک به افسردگی مبتلا شده است یا خیر. این نشانه ها برخی اوقات علائم ابتلای کودک به افسردگی می باشند. علائم افسردگی در کودکان می تواند با افسردگی بزرگسالان شباهت ها و تفاوت هایی داشته باشد. کلینیک تخصصی دکتر صابر، بهترین مرکز روانشناسی کودکان در تهران، با انجام تست های افسردگی در کودکان و بررسی بالینی علائم افسردگی در کودک با تشخیص دقیق اختلال به درمان افسردگی آن ها می پردازد. متخصصین بازی درمانی و رفتاردرمانی مرکز بر پایه علم روانشناسی مشکلات و علل افسردگی کودک را ریشه یابی کرده و به درمان تخصصی آن می پردازند.
باور هایی درباره افسردگی کودکان
مفهوم سازی از نمونه بالینی افسردگی در کودکان، طراحی و اجرای طرح درمان را هدایت می کند و اثر بخشی درمان افسردگی کودک را افزایش می دهد. باور های مرکزی کودک (دوست داشتنی نبودن و درماندگی) در ایجاد و دوام علائم افسردگی در او نقش دارند. این باور ها با فیلتر ادراک رویداد ها، به همان رویداد هایی اجازه ورود می دهند که کودک در انتظار آن هاست و خاطرات مرتبط با این رویداد ها را فعال می کنند. باور های مرکزی کودک ممکن است از طریق تعامل او با والدین افسرده اش ایجاد شده باشد و به مرور زمان به وسیله محیط او تقویت گردد. مشخص شده است که رفتار های فرزند پروری منفی از جمله تحریک پذیری و خصومت نسبت به کودک، همچنین بی تفاوتی نسبت به او، با افسردگی از طرف مادر در ارتباط اند. در طول دوره حساس رشد، عیب جویی، تنبیه افراطی و دسترسی ناپذیری هیجانی موجب می گردد تا کودک احساس کند دوست داشتنی نیست. نقل مکان های متعدد خانواده و محل زندگی کودک، ایجاد و حفظ دوستی را برای کودک دشوار می سازد. این شرایط به اضافه کشمکش های با همسالان، تجربه ای دیگر در تاکید افکار کودک مبنی بر دوست داشتنی نبودن پدید می آورد
علائم افسردگی و درماندگی در کودک
تعامل کودک با والدین افسرده اش و نقل مکان هایی که او را از مدرسه اش جدا کرده و دوستی هایش را بر هم میزند، در بروز درماندگی او نقش دارند. به علاوه، کودک می تواند به خاطر اضطراب اجتماعی اش باور کند که در موقعیت های اجتماعی، فرودست است و دیگران دوستش ندارند، باوری که میزان بیشتری از درماندگی را به دنبال دارد؛ بنابراین باور های مرکزی ناشی از افسردگی کودک بر احساس منفی او در موقعیت های اجتماعی تاثیر می گذارد و نیز از این احساسات تاثیر می پذیرد، بدین ترتیب علائم افسردگی در او بیشتر می شود. روی هم رفته، افسردگی در کودکان موجب می گردد کودک از دوستی ها، تکالیف و دیگر تلاش هایش دست بشوید. نظام باور های کودک در ایجاد مشکلات اجتماعی او تاثیر دارد. او نسبت به علائم طرد شدگی حساسیتی بیش از حد نشان می دهد و تفکرش دچار خطا می گردد، وضعیتی که به ایجاد تفسیر هایی در حمایت از باور های مرکزی او منتهی می شود. همچنین باور به این که او دوست داشتنی نیست ممکن است به دلخوری کودک منتهی شود و بدین ترتیب موجب شود تا او به نشانه های ناخواسته طرد از سوی دیگران، با تحریک پذیری واکنش نشان دهد. ارزیابی اولیه کودک با افسردکی نشان می دهد که به احتمال زیاد از طرف دوستانش طرد می شود و در این مورد کاری از دستش ساخته نیست. او نمی داند چگونه افسردگی را متوقف کند یا از پس ناراحتی هیجانی بعد از آن برآید.
در بسیاری از موارد به خاطر اینکه والدین هرگز الگویی برای تفریح نبوده اند یا این که مهارت های مقابله ای و تنظیم هیجان را در کودک آموزش نداده و تقویت نکرده اند،کودک هیچ کار لذت بخشی ندارد که برای رهایی از افکار خود را بدان ها سرگرم سازد. به علاوه این کودکان اغلب در فعالیت های تسکین دهنده و آرامش بخش یا فعالیت هایی که مستلزم صرف انرژی باشند، نظیر ورزش شرکت نمی کنند. همچینین در جست و جوی حمایت اجتماعی بر نمی آیند. بعضی کودکان می کوشید تا با خوردن غذا های مختلف و بیش از اندازه که موجب اضافه وزن و به دنبال آن ایجاد ناراحتی در آنان می شود و در افزایش خلق یا کاهش اضطراب آنان تاثیری ندارند، درصدد مقابله با وضعیت دشوار خود برآیند. این کودکان از مهارت های حل مسئله استفاده نمی کنند؛ مشخص نیست که آیا کودک با افسردگی از چنین مهارت های برخوردار است ولی به سبب باور های درماندگی آن ها را به کار نمی بندد (نقص عملکرد) یا این که از اساس فاقد چنین مهارت هایی است. این ها بخشی از علائم افسردگی در کودکان است که به آن اشاره کردیم.
نقش خانواده در درمان افسردگی
نقش خانواده در از بین بردن علائم افسردگی و اضطراب بسیار مهم و اساسی است . اما در بسیاری از موارد به علت نا بسامانی روابط والدین و یا بیماری خود آنان کمک به کودک نتیجه بخش نیست. والدین می توانند با پشتیبانی از دارو درمانی و روان درمانی حمایتی در درمان کودک موثر باشند. والدین می توانند در جهت تسلط بر تکالیف مدرسه از کودک حمایت کنند. در بسیاری موارد والدین نیز نیازمند درمان های روانشناسی هستند تا بتوانند در روند درمان کودک موثر باشند. مرکز توانبخشی دکتر صابر در حیطه بازی درمانی و رفتاردرمانی با بهرهگیری از تخصص و تکنیک های درمانی به بهبود افسردگی کودکان و ابراز خود و آموزش تکنیک های آرام سازی می پردازد.