یکی از علایم هشدار دهنده اوتیسم دیر حرف زدن کودک می باشد. اما کودکان اوتیسمی وجود دارند که در به حرف افتادن مشکل خاصی ندارند، ولی در درک گفتار، محتوا و تعامل اجتماعی دچار مشکل هستند. به نظر می رسد یکی از علائم واضح اوتیسم اختلال کلامی است. مرکز توانبخشی دکتر صابر در زمینه حرف زدن کودکان اوتیسم و بررسی علل دیر حرف زدن کودک و درمان اختلالات گفتار در اوتیسم فعالیت می نماید. خدمات مرکز توانبخشی دکتر صابر شامل گفتار درمانی اوتیسم ، کاردرمانی و روانشناسی کودک می باشد.
دیر حرف زدن کودک و اوتیسم
با وجود عملکرد ضعیف و چالش های معنادار، کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است خرده مهارتهایی داشته باشند مثل هایپر لکسیا یا مهارت زود هنگام خواندن که می تواند نشان دهنده عملکرد بالا باشد که توسط دکتر اوتیسم تشخیص داده می شود. برخی کودکان اوتیسم ممکن است در زمینه غیرکلامی سالم نباشند در حالی که برخی دیگر از کودکان اوتیسم به سطوح بالایی از مهارت‌های زبانی دست می یابند و فقط مشکلاتی را در حیطه کاربرد شناختی دارند. گفتار، زبان و ارتباط کودک مبتلا به اوتیسم بسیار زیاد وابسته به سطح رشدی، ویژگی های فردی و فاکتورهای محیطی است. افراد مبتلا به اوتیسم در حیطه‌های شکل، محتوا و کاربرد زبان و تعامل شان دچار مشکل می‌شوند. در ارزیابی کودکان اوتیسم ارزیابی جنبه‌های رشدی خیلی مهم است زیرا همراهی قدرتمندی بین اوتیسم و ناتوانی هوشی وجود دارد. پروفایل های خاص جهت ارزیابی کودک اوتیسم بستگی به پروفایل رشدی کودک دارد.
مصاحبه بالینی برای علائم هشدار دهنده اوتیسم
سوالات کلیدی مصاحبه ی بالینی
فرایند مصاحبه بالینی شرایطی را فراهم میکند که اطلاعات از والدین کسب و اولویت ها و نگرانی های آنها تعیین شود. در ارزیابی گفتار ، زبان و ارتباط در کودکان اوتیسم درون داد والدین خیلی مهم است چون والدین بهتر کودک خود را می‌شناسند. بنابراین فرآیند ارزیابی شامل نمونه گیری زبانی و بازی هم می شود. سوالات مصاحبه که در طول یک مصاحبه بالینی پرسیده می شود بستگی به سطح رشدی کودک دارد. ادامه روند سوالات بر اساس سطح عملکردی و غالب ارتباطی – زبانی کودک پیگیری می‌شود.
کودک در سطح Prelinguistic intentionality
- آیا کودکتان با دیگران ارتباط برقرار میکند؟ اگر بله چگونه؟
- آیا کودکتان تا به حال چیزی را آورده تا به شما نشان دهد؟
- آیا کودکتان اشاره می کند یا صدا سازی می کند تا شما به چیزی توجه کنید؟
- آیا کودکتان به چیز دوری اشاره می کند و آیا به آن نگاه می کند؟
- آیا کودکتان با بدنش شما را به سمت چیزی که می خواهد هدایت می کند؟
- آیا کودکتان از بخش‌هایی از بدنش به عنوان ابزار استفاده می کند برای مثال ضربه زدن به دست شما روی یک دستگیره که میخواهد موقعیت آنها را تغییر دهد؟
کودک درسطح Early language comprehension
- آیا کودکتان به نامش واکنش می دهد؟
- آیا کودکتان کلمات خارج از روتین را که می شنود پاسخ می دهند؟
- آیا کودکتان دستورات ساده را بدون سرنخ های ژستی دنبال میکند؟
- آیا کودکتان از دستورات پیچیده را پیگیری میکند؟ مثل ماشینت رو بگیر و اون رو روی میز بگذارد؟
کودک درسطح Early language production
- آیا کودکتان از کلمات معنادار استفاده می کند؟ (به طور مداوم و برای یک هدف خاص) یا کلمات خود انگیخته؟
- آیا کودکتان کلمه ای را که نفهمیده تکرار میکند؟
ارجاع اجتماعی در کودکان اوتیسم
آیا کودکتان به صورت شما نگاه می کند یا عکس العمل شما را در یک مورد یک اتفاق ناشناس چک کند؟
تعامل اجتماعی و بازی در علائم هشدار دهنده اوتیسم
- آیا کودک در حالی بازی لذت می برد؟
- آیا کودکتان بازی های وانمودی انجام میدهد؟
- آیا کودکتان با شما یا کودکان دیگر بازی می کند؟
- آیا کودکتان در بازی‌های نوبت گیری را رعایت میکند؟
- آیا کودکتان دوستی دارد؟
- کودکتان به صورت موازی با دیگر فرزندانتان در خانه و یا با کودکان دیگر در مدرسه عادت میکند؟
- آیا کودکتان با علاق محدودی دارد که در مورد آن زیاد صحبت کند؟
مهارت های اجتماعی در نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا
- چه قدر در موقعیت‌های اجتماعی راحت هستید؟
- آیا دوست پیدا کردن برای تان آسان است؟
- چگونه به دیگران عادت میکنید در خانه، مدرسه یا محل کارتان؟
رفتار
- کودکتان رفتارهای تکراری انجام میدهد؟ (مثل تکان دادن دست ها)
- آیا کودکتان نسبت به تغییرات روتین واکنش نشان می دهد؟
- آیا کودکتان حرکاتی را در دستان یا انگشتانش نشان می دهد؟
- آیا کودکتان نست به محرکات و پاسخ کمتر یا بیشتر از حد معمول نشان میدهد؟ مثل بو، لمس و .. اگر بله توضیح دهید.
اولین نشانه‌های دیر حرف زدن در کودکان اوتیستیک
تأخیر در گفتار یکی از مهم‌ترین نشانه‌های هشداردهنده اوتیسم در کودکان محسوب می‌شود. معمولاً والدین اولین بار زمانی متوجه این مسئله می‌شوند که کودک در مقایسه با همسالان خود پیشرفت گفتاری قابل توجهی ندارد. در حالت طبیعی، بیشتر کودکان تا 12 ماهگی چند کلمه ساده مانند “ماما” یا “بابا” را بیان می‌کنند، اما کودکان اوتیستیک ممکن است تا 18 ماهگی یا حتی دیرتر هم هیچ کلمه‌ای نگویند. از دیگر نشانه‌های اولیه می‌توان به عدم اشاره کردن (مثل نشان دادن اشیا با انگشت)، نداشتن تماس چشمی هنگام صحبت کردن و عدم پاسخ به اسم خود اشاره کرد.
نکته مهم این است که دیر حرف زدن در اوتیسم معمولاً با تفاوت‌های ارتباطی دیگر همراه است. برای مثال، این کودکان ممکن است به جای استفاده از گفتار، دست والدین را می‌گیرند و به سمت چیزی که می‌خواهند هدایت می‌کنند. همچنین، برخی از آنها اصواتی تکراری تولید می‌کنند یا به جای کلمات معنادار از صداهای نامفهوم استفاده می‌نمایند. در مواردی نیز کودک کلماتی را یاد می‌گیرد، اما پس از مدتی آنها را فراموش میکند که این می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده باشد.
تشخیص به موقع این نشانه‌ها و شروع زودهنگام توانبخشی اوتیسم می‌تواند تأثیر چشمگیری در بهبود مهارت‌های ارتباطی کودک داشته باشد. برنامه‌های گفتاردرمانی تخصصی که شامل تمرینات تقلید صدا، استفاده از تصاویر و بازی‌های تعاملی هستند، میتوانند به کودکان کمک کنند تا دیرتر از موعد اما با کیفیت بهتر گفتار را یاد بگیرند. والدین باید توجه داشته باشند که هر کودک اوتیستیک منحصر به فرد است و مسیر رشد گفتاری او ممکن است با دیگران متفاوت باشد. در صورت مشاهده این نشانه‌ها، مشورت با متخصصان رشد کودک و گفتاردرمانگران می‌تواند راهگشا باشد.
سوالات متدوال:
1-آیا ممکن است کودک اوتیسم اصلاً حرف نزند؟
بله، حدود ۲۵-۳۰% کودکان اوتیسم غیرکلامی باقی میمانند. اما حتی در این موارد هم روشهای ارتباطی جایگزین (مثل تصاویر، زبان اشاره یا دستگاههای ارتباطی) میتوانند کمک کننده باشند. شروع زودهنگام گفتاردرمانی تخصصی شانس بهبود را افزایش میدهد.
2-آیا دارویی برای درمان دیر حرف زدن در اوتیسم وجود دارد؟
خیر، هیچ داروی خاصی برای این مسئله وجود ندارد. اما اگر کودک مشکلات همراه مانند تشنج یا بیش‌فعالی دارد، درمان این موارد ممکن است به طور غیرمستقیم به گفتار کمک کند. گفتاردرمانی همچنان روش اصلی است.