کلینیک دکتر صابر در حیطه کاردرمانی توجه کودکان با نقص توجه و کودکان با اختلالات یادگیری فعالیت می نماید. مشکلات نقص توجه و تمرکز در کودکان موجب ضعف و ناکارآمدی تحصیلی در کودکان و افت مهارت های یادگیری در آنان می شود. مرکز کاردرمانی بیش فعالی و نقص توجه دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات و تجهیزات پیشرفته ای نظیر سنسوری روم، اتاق توجه شنیداری، اتاق تاریک توجه بینایی و … در حیطه مشکلات تو جه و تمرکز در کودکان به صورت حرفه ای فعالیت می نماید در این مطلب به ارائه نمونه ای از تمرینات قابل استفاده در منزل در زمینه کاردرمانی نقص توجه در کودکان دوره ابتدایی اشاره می شود. این تمرینات به کودک کمک می کند در حیطه تحصیلی پیشرفت بیشتری داشته و اعتماد به نفس بهتری پیدا کند.
تمرینات کاردرمانی نقص توجه
در این مرحله کودک باید شکلی را که با اشکال دیگر مشابهت دارد ولی نسبت به آنها مثلاً وارونه و یا در جهت مخالف قرار دارد، تمیز دهد. کسب مهارت در تشخیص، وضعیت قرار گرفتن شکل در فضا، در تشخیص محل نقطههای حروفی مانند: «ب، ت، ث،پ» و جزییات حروف نسبتاً مشابه، مانند: «ک، گ ، ف، ق، س، ش، ص، ض، ط، ظ »، مؤثر است.
در دیکته دانش آموزان نیز اشتباهاتی مانند موارد زیر مشاهده میشود که مربوط به مشکل دانشآموز در این بخش میباشد:
جانه ………………………. خانه
کرفت ……………………. گرفت
ضابون ……………………. صابون
بشفاب ……………………. بشقاب
برای تقویت این بخش میتوان از تمرینات زیر استفاده کرد.
- چند شکل رسم میکنیم که جهت یکی با دیگری فرق کند و دانشآموز باید آن را پیدا کند.
- کارتهای مقوایی تهیه میکنیم. در سمت راست کارت، یک حرف مینویسیم و در جلوی آن، چند حرف (از جمله، حرف سمت راست) و دانشآموز باید آن را پیدا کرده دورش را خط بکشد.
ج ……………………………… ح – خ – چ – ج – ع –
ض ……………………. ق – غ – ص – ض – ن –
- کارتهای مقوایی تهیه میکنیم. در سمت راست آن، یک کلمه مینویسیم. دانشآموز باید همان کلمه را از بین کلماتی که در سمت چپ نوشته ایم، پیدا کند.
دانش ……………………………… رانش – دانش – سازش – دوش – درویش
حاتم ………………………………….. خانه – نادم – خاتم – حاتم – دائم – قائم
- شکلی که با بقیه متفاوت است را پیدا کند.
ع- ع – ع – ع – ع – غ – ع –
سی – سی – سی – سی – شی – سی – سی
گاچ – گاچ – کاج – گاچ – گاچ – گاچ – گاچ
جوخه – جوخه – جوخه – جوجه – جوخه – جوخه
- در تمرینات زیر، دو ترکیب شبیه هم هستند که باید آنها را پیدا کند.
پتس – نیش – تنس – بیس – پیس – نیش – پتش –
فومسن – فومنش – قومنس – فومیس – قومیس – فومیس
- در هر ردیف حرف آخر یک ترکیب با بقیه متفاوت است. آن را پیدا کن.
توپ – سوپ – کاپ – زیپ – تاب – سوپاپ – جیپ
گرگ – سگ – مرگ – کمک – سنگ – چنگ
وداع – شرع – شروع – مزارع – فروغ – فروع – زارع
- در هر ردیف، حرف اول یک ترکیب با بقیه متفاوت است. آن را پیدا کن.
شب – شام – شادی – ساری – شبنم – شبيه – شیر
باد – باران – بادام – بیداد – نادر – بنگال – بیدار – برد
زرد – زیبا – زمین – زرنگ – زمان – رها – زهر – زبان
- در هر ستون، یک ترکیب با بقیه متفاوت است. آن را پیدا کن.
این پرچم ایران است.
این پرچم ایران است.
این پرچم ایران است.
این پرچم انران است.
این پرچم ایران است.
- در هر ستون یک جمله با بقیه متفاوت است. آن را پیدا کن.
فاطمه با طاهره طناب بازی کرد.
فاطمه با طاهره طناب بازی کرد.
فاطمه با طاهره طناب بازی کرد.
فاطمه با طاهره ظناب بازی کرد.
در هر پاراگراف، یک کلمه با کلمه ی مشابه خودش تفاوت دارد. آن را پیدا کن.
- صادق با صدای بلند فریاد زد و على را صدا کرد اما على پاسخی نداد، شاید او ضدای صادق را نشنیده بود.
- یاران امام با وجود تشنگی و خشتگی بسیار، حاضر به تسلیم در برابر دشمن نشدند و در راه خدا تا آخرین نفس ایستادند و نشنگی و خستگی را بهانه نکردند.
- حسین و حسن و محسن سه برادر هستند. حسین برادر بزرگتر و محسن برادر کوچکتر است. اسم خواهر آنها زهراست. زهرا از جسین کوچکتر است.
در متن زیر بعضی کلمهها سرکش اضافی دارد. آنها را پیدا کن.
- گربه از سگ میترسد. دیروز یگ گربه، سگی را دید و فرار گرد.
- اگبر و احمد در گورهی آجر پزی گار میکنند. کار در آن جا بسیار مشگل است.
در متن زیر بعضی کلمهها نیاز به تشدید ندارند. آنها را پیدا کن.
- پدر رضا نجّار است .رضا نجّاری را خیّلی دوست دارد.
در متن زیر بعضی حروف دو بار تکرار شده است. آنها را پیدا کن.
- در جهان خلقت راززهای بسیاری وجود دارد. ماه و خوررشید از جملهی این عجاییب هستند.
ارزیابی کاردرمانی توجه و تمرکز
هدف ارزیابی تعیین این نکته که کدام سطح مشکلات توجهی بیمار بیشتر آشکارتر است می باشد و اینکه چطور این مشکلات بر روی اجرای کاری بیمار اثر گذاشته است.
در ابتدا تستهای غربالگری سادهای انجام میشوند، مثلاً از بیمار بخواهید از عدد ۲۰ عقب بشمارد یا ماههای سال را از آخر بگوید یا اینکه تکلیف هایی را با کاغذ و مداد انجام دهد.
یک رویکرد سازماندهی شده را برای تکلیف ها در مقابل یک رویکرد تصادفی و نا منظم انجام دهید. بیمار را در حال انجام تکلیف های عملکردی مشاهده کنید، آیا هنگامی که پیچیدگی تکلیف بیشتر می شود،حواس پرتی بیماری افزایش می یابد؟آیا بیمار می تواند مدتی از زمان را بر روی یک تکلیف خاص توجه کند؟آیا بیمار می تواند به طور همزمان هم راه برود و هم صحبت کند؟آیا بیمار می تواند یک تکلیف عملکردی را مثل خوراک پزی انجام دهد و توجه اش را به این خواندن و انجام دادن خوراک پزی متناوب کند؟ آیا آنها جزئیات را گم می کنند؟
متخصصان کلینیکی تشخیص کودکان بیش فعال و نقص توجه اغلب گزارش می دهند که بیماران مبتلا به نقایص توجه به نظر سردرگم عمل می کنند و در زمان هایی از روز نیز آژیته ( پریشان ) هستند: این رفتارها میتواند از طریق مشاهده ارزیابی شود. ارزیابی های استاندارد شده برای توجه مثل ( Test of Everyday Attention ) در دسترس می باشند.
کاردرمانی توجه و تمرکز
یک رویکرد عملکردی که تکلیف های معنی دار را مورد استفاده قرار می دهد می تواند مفید باشد. ( Michel ) و ( Mateer ) در سال ۲۰۰۶ پیشنهاد کردند که مداخله بایستی بر روی آموزش مهارت های عملکردی خاص و نه فرآیندهای اساسی متمرکز باشد. رهنمودهای کلینیکی توصیه می کند که کودکان برای درمان مشکلات توجهی تمرینات تکراری از فعالیتها را دریافت کنند. فعالیتهایی که برای کودک با نقص توجه معنی دار و جالب هستند و کنترل مقدار محرک در محیط نیز بایستی انتخاب شده باشد. مثلاً در یک جلسه در آشپزخانه، جایی که از کودک خواسته میشود تا یک فنجان شیر گرم درست کند، درمانگران میتوانند همه آیتمهای لازم را برای انجام تکلیف در جلوی کودک قرار دهند، سپس کودک تنها نیاز به ارتباط دادن اجزا باهم بدون نیاز به جست و جوی آیتم ها در آشپزخانه دارد. در هر زمانی، جلسه تکرار می شود و یک کار اضافی می تواند انجام شود مثل قرار دادن شیر در فریزر یا فنجان ها در قفسه.
همچنان که توجه بیمار بهبود می یابد، چالش ها و پیچیدگی های تکلیف می تواند به منظور کار بر روی سطوح بالاتر توجه افزایش یابد. تکلیف های تکراری می تواند بر روی میز استفاده شود. مثلاً جمعآوری حروف و پیدا کردن لغات تا زمانی که مداخلات به صورت یک چالش مناسب در بیایند و به منظور بهبود توجه، درجه بندی شوند.
استراتژی های تطابقی در درمان نقص توجه و تمرکز
رهنمودهای کلینیکی توصیه میکند که بیماران بایستی استراتژیها را برای جبران در کاهش توجهشان آموزش ببینند. در صورتی که توجه به عنوان یک مشکل باقی بماند، می توان از استراتژی ها استفاده کرد. این میتواند به وسیله ایجاد ساختار برای هر روز یکودک مثل استفاده از یک سیستم روزانه انجام شود.
هنگامی که کودکان بیش از حد تحریک شده هستند و این میتواند در رفتار پریشان آنها دیده شود، عوامل ایجاد حواس پرتی را در محیط به حداقل برسانید و مطمئن شوید که کودک در یک مکان آرام قرار دارد. استفاده از تسهیلاتی بهمنظور حفظ توجه کودک در طول تکلیف ها می تواند مفید باشد.( این تسهیلات می تواند کلامی یا بینایی باشد) این تکنیکها بایستی به خانوادهها و مراقبان به منظور کاهش پتانسیل مشکلات توجه ای و هیجانی که می تواند در هر دوی بیماران و مراقبانشان به وجود بیاید، آموزش داده شود.