رشد کودک پیش از تولد به سه بخش تقسیم می شود: دوره نوجنینی (از زمان لقاح تا لانه گزینی که حدودا 14 روز است)، دوره نوجنینی (از هفته دوم تا هفته هشتم بعد از لقاح) و دوره رویانی (از هفته هشتم تا پایان بارداری). رشد کودک پیش از تولد در انسان از زمان لقاح آغاز شده و انسان زندگی خود را با نفوذ اسپرم ها به دیواره تخمک ایجاد می شود. از این مرحله است که رشد کودک پیش از تولد تا پایان دوران بارداری به سه مرحله کلی که نام بردیم، تقسیم می شود که هر کدام از این مراحل، تعدادی مراحل جزئی را شامل می شود. رشد کودک پیش از تولد زمان تغییراتی است که زمینه ساز پیشرفت روان شناختی در آینده کودک است. آسیب هایی که هنگام رشد جنین و پیش از تولد کودک به مغز وارد می شود، موجب بروز عقب ماندگی های ذهنی و بعضی بیماری ها و اختلالات دیگر می شود. کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین کلینیک کاردرمانی در شهرک غرب و پاسداران و همچنین بهترین کلینیک گفتاردرمانی، با انجام خدمات کاردرمانی و گفتاردرمانی به کودکان مبتلا به اختلالات رشدی که در دوران رشد کودک پیش از تولد اتفاق می افتد، رضایت همیشگی مراجعان را به خود جلب می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
دوره های رشد کودک پیش از تولد
رشد پیش از تولد در سه دوره صورت می پذیرد:
1- دوره نوجنینی (Germinal): از زمان لقاح تا لانه گزینی و حدود ۱۴ روز طول می کشد.
2- دوره رویانی (Embryonic): از هفته سوم تا هشتم پس از لقاح.
3- دوره جنینی (Fetal): از هفته نهم تا زمان تولد.
دوره نوجنینی
تخمک بارور شده توسط اسپرم که اکنون سلول تخم نامیده می شود، به کمک مژک ها در طول لوله فالوپ پیش می رود. حدود ۳۰ ساعت پس از باروری، فرایند تقسیم سلولی آغاز می شود. یک سلول به دو سلول، ۲ به ۴، ۴ به ۸ و به همین ترتیب تقسیم ادامه می یابد تا مجموعه این سلول‌ها (۱۶ تایی) توده مورولا (واژهی لاتین به معنی توت) را تشکیل دهند. هر بار که سلول‌ها تقسیم می شوند، کوچکتر شده تا عبور کل توده را که اکنون بلاستولا نامیده می شود، از لوله فلوپ امکان پذیر نمایند. نتیجه این تقسیمات سلولی مکرر، رانده شدن توده سلول های داخلی به یک قطب بلاستولا و تشکیل یک بخش درونی توخالی حاوی مایع است. در این حالت بلاستولا (که اکنون بلاستوسیت نامیده می شود) دارای یک توده سلولی داخلی یا امبریوپلاست است که بعداً بافت های جنینی را ساخته و یک دیواره خارجی یا تروفوبلاسم می باشد که بعداً جفت را خواهد ساخت. ۳ تا ۴ روز پس از بارور شدن، بلاستولای تازه تشکیل شده وارد رحم می شود و برای ۳ تا ۴ روز دیگر در آن شناور می ماند تا بلاستوسیت طی فرایند لانه گزینی چسبیدن به لایه داخلی رحم را آغاز کند. فرایند لانه گزینی ظرف ۱۰ روز از زمان ورود بلاستولا به داخل رحم کامل می شود.
دوره رویانی
بیشتر اعضای اصلی بدن در طی این دوره تشکیل می شوند، از این رو این دوره از زندگی را تحت عنوان دوره عضو سازی (period of organogenesis) می نامند. در این دوره ممکن است بیشترین نقایص ساختمانی نیز ایجاد شود، زیرا ممکن است مادر در این دوره بحرانی متوجه بارداری خود نبوده و به دلیل عدم وجود مراقبت های لازم، جنین آسیب پذیر (خصوصا در هفته های سوم و چهارم) در معرض آسیب قرار بگیرد. همانطور که قبلاً اشاره شد، بلاستوسیت از طریق تروفوبلاست (لایه خارجی بلاستوسیت) ظرف ۱۴ روز اول پس از لقاح در دیواره رحم لانه می گزیند. دوره رویانی از پایان هفته دوم آغاز می شود رویان از امبریوبلاست (لایه سلول داخلی بلاستوسیت) بوجود میآید. این بخش خود به سه لایه ی دیگر به نام های اکتودرم (لایه ی خارجی)، مزودرم (لایه ی میانی) و اندودرم (لایه ی داخلی) تقسیم می شود (در واقع مشخص‌ترین واقعه هفته سوم گاسترولاسیون است که لایه های زایا در رویان تشکیل می شوند). در روز هجدهم، اندازه رویان حدود 0625/0 اینچ است. در این مرحله رویان انسان بسیار شبیه رویان سایر جانوران مهره دار است. پس از این مرحله از هر یک از لایه ها به ترتیب دستگاه های اصلی بدن شروع به تشکیل و تمایز می کنند:
لایه ی اکتودرم بافت هایی را می سازد که با محیط خارج در ارتباط خواهند بود. دستگاه های عصبی مرکزی و محیطی؛ اپیتلیوم حسی گوش، بینی و چشم؛ بخش خارجی پوست، مو و ناخن؛ غدد هیپوفیز، پستانی و عرق؛ و مینای دندان از این لایه ساخته می شوند.
از لایه ی مزودرم دستگاه اسکلتی (عضلات، استخوان ها و غضروف ها) خون و سیستم عروقی، دستگاه دفع مواد زائد، بخش داخلی پوست، و سیستم اوروژنیتال تشکیل خواهد شد.
لایه ی اندودرم نیز دستگاه گوارش، تنفس و اندام های داخلی دیگر (مانند پوشش اپی تریال اندام های داخلی) را می‌سازد.
دوره جنینی
وجه مشخصه ی این دوره، رشد سریع (قد و وزن) و تکامل ارگان های تشکیل شده در مرحله قبل می باشد. در پایان دوره رویانی نخستین ساختار های استخوانی، اندام ها و انگشتان مجزا که وجه تمایز انسانی است، در جنین به وجود می آید؛ عروق اصلی خونی تشکیل می شوند، و شکل گیری اندام های داخلی پیشرفت می کند. در پایان سه ماهه ی اول بارداری، جنین حدود ۳ اینچ طول دارد و اکثر اندام های اصلی وجود دارند، سر بزرگ و صورت جنین به خوبی شکل گرفته و ضربان قلب توسط گوشی قابل شنیدن است. از چشم گیر ترین تغییرات دوره جنینی، کاهش رشد سر نسبت به سایر قسمت های بدن است؛ بنابراین با گذشت زمان رشد بدن سرعت می یابد اما رشد سر کندتر می شود. در طول ماه سوم صورت جنین بیشتر شبیه انسان می شود و چشم ها و گوش ها نزدیک محل واقعی خود قرار می گیرند. در انتهای ماه سوم، در جنین های سقط شده، می توان رفلکس های عصبی را به وجود آورد که این امر فعالیت عضلانی در آن ها را نشان می دهد. در پایان ماه چهارم در طول ماه پنجم مادر معمولا حرکات جنین را احساس می کند. پوست جنین از کرک های ظریفی پوشیده شده است که معمولاً پیش از تولد می ریزند. در پایان ماه پنجم جنین حدود ۱۲ اینچ طول دارد، می خوابد، بیدار می شود، می مکد و جای خود را تغییر می دهد. در پایان ماه ششم چشم ها، پلک ها و مژه ها شکل می گیرند. چشم ها به نور حساس شده، صدا های خارج رحم را می شنود و به ارتعاش و تحریک صوتی پاسخ می دهد. جنین نارسی که در ماه ششم متولد می شود به سختی می تواند به زندگی خود ادامه دهد زیرا، برخلاف سایر دستگاه های بدن، تمایز سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه تنفسی به اندازه کافی نیست و هماهنگی لازم بین این دو دستگاه وجود ندارد. در طول سه ماهه سوم سر و بدن جنین متناسب تر و لایه های چربی زیر پوست تشکیل می شود. در پایان ماه هشتم جنین حدود ۱۸ اینچ طول دارد. در پایان ماه نهم ناخن ها در انتهای انگشتان دست و پا می رویند، پوست صاف تر شده و با ماده مومی شکل به نام ورنیکس کازئوز پوشیده می شود. اکنون جنین آماده تولد است.
