هرچند با شدت و ضعف متفاوت، اما ترس از حمام در کودکان معمولا شایع است. گاها اثرات این ترس تا نوجوانی و حتی بزرگسالی فرد ادامه پیدا می کند و مشکلات حسی را به وجود می آورد. رشد مغز کودکان نوپا در نواحی حسی-حرکتی خیلی بیشتر از مناطق دیگر مغز می باشد. این موضوع موجب حساسیت کودکان نسبت به تحریک محیطی و از جمله حمام می شود. برخی از علل ترس از حمام در کودکان عبارت اند از: ترس از ورود شامپو به چشم و سوختن چشم، عدم جذابیت حمام برای کودک، زمان حمام نامناسب، ترس از کف و… اما گاهی اختلالاتی نیز موجب به وجود آمدن این مشکل می شوند. برای مثال اختلال پردازش حسی، بیش حسی و اوتیسم. کودک با اختلال پردازش حسی حواس را به صورت متفاوتی درک می کند و این موضوع باعث به هم ریختگی، ترس و بی قراری کودک می گردد. محیط حمام، صدا های داخل حمام، خیس شدن و غوطه ور شدن در آب همگی برای کودک آزاردهنده است و موجب گریه های شدید کودک می گردد. هرچند مواجهه با این مشکل سبب اضافه شدن باری بر دوش شما می شود، اما درمان بچه ای که حمام نمی رود باید با همدلی و درک حساسیت های کودک همراه باشد. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر تحت نظر بهترین دکتر تشخیص اختلالات حسی در کودکان، به درمان اختلالات حسی کودکان می پردازد و علل ترس از حمام در کودکان را بررسی کرده تا با کاردرمانی حسی آن را بهبود بخشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
چرا کودک نمی‌خواهد حمام کند؟
قبل از بررسی روش‌های تشویق کودک به حمام، ارزش دارد ابتدا منبع مشکل را درک کنیم. کودکان به دلایل مختلفی تمایل به حمام ندارند و دانستن این دلایل به والدین کمک می‌کند استراتژی مناسب را انتخاب کنند، به جای استفاده از روش‌های اجباری.
ترس از آب : به ویژه در کودکان کوچک‌تر که ممکن است از فرو بردن صورت در آب، ورود آب به چشم‌ها یا پر شدن گوش‌ها ترس داشته باشند.
توصیه کارشناس:مثلاً اگر کودک ۳ ساله‌ای حمام نمی‌کند، بهتر است در طول روز با او صحبت کنید (نه فقط قبل از حمام که ممکن است خستگی و هیجانات غالب شود). گفتگو و فهمیدن نظر کودک، نقطه شروع درک دلیل عدم تمایل او به حمام است.
اگر کودک هنوز قادر به صحبت کردن یا بیان علت نیست، والد باید چند روز رفتار کودک را در تمام مراحل شام و آماده‌سازی برای حمام مشاهده کند تا دلایل احتمالی شناسایی شود. همچنین توجه به تغییرات رفتار کودک در مراحل مختلف آماده‌سازی برای حمام مهم است.
یادآوری نکات منفی گذشته:
گاهی کودک خاطرات بدی از حمام دارد، مثل اینکه آب خیلی گرم یا سرد بوده یا ژل حمام وارد چشمش شده است.
تغییرات بزرگ در زندگی کودک:
جابه‌جایی، ماندن نزد پدربزرگ و مادربزرگ، تغییر وان حمام، تولد خواهر یا برادر جدید یا تمایل به جلب توجه والدین می‌تواند باعث شود حتی کودک ۲ ساله هم حمام نرود.
ارتباط حمام با پایان بازی:
برخی کودکان حمام را نشانه پایان بازی و شروع زمان خواب می‌دانند، بنابراین نمی‌خواهند حمام کنند.
روش‌های مؤثر برای تشویق کودک به حمام کردن
یک رویکرد خلاقانه می‌تواند باعث شود کودک با لبخند وارد وان شود! کمی خلاقیت کافی است تا زمان حمام به یک فعالیت سرگرم‌کننده تبدیل شود.
حمام موضوعی و خلاقانه
-دنیای زیر آب: اضافه کردن ماهی و صدف‌های پلاستیکی در وان و پخش موسیقی آرامش‌بخش با صدای دریا.
-حمام رنگین‌کمانی: استفاده از رنگ خوراکی یا قرص‌های مخصوص رنگ‌آمیزی آب (ایمن و مناسب پوست کودک).
-حمام کف‌دار: ایجاد کف زیاد برای ساخت مجسمه و حباب توسط کودک.
-حمام داستانی: استفاده از محصولات کودک با شخصیت‌های کارتونی یا حیوانات برای جلب علاقه کودک.
استفاده از نور و موسیقی
-نصب چراغ‌های LED در مکان‌های ایمن حمام برای ایجاد نور جذاب.
-پخش موسیقی مورد علاقه کودک هنگام حمام.
-ترکیب موسیقی و بازی با آب برای تبدیل حمام به یک فعالیت سرگرم‌کننده.
انتخاب محصولات مناسب
-استفاده از محصولات ملایم و هیپوآلرژن که پوست و چشم کودک را تحریک نکنند.
-انتخاب ژل‌های شستشو و شامپوهای مناسب پوست حساس.
-اجتناب از محصولات با بوی شدید یا مایعاتی که چشم را می‌سوزانند.
تغییر دیدگاه کودک نسبت به حمام
-معرفی حمام به عنوان ادامه بازی نه پایان آن.
-انجام بازی‌های تعاملی مثل کف‌بازی، تجربه‌های آبی یا تعریف داستان در حمام.
-ایجاد پیوند مثبت با استفاده از نور گرم، موسیقی ملایم و تشویق کودک.
ایجاد روتین
-تعیین زمان ثابت برای حمام، مثلاً بعد از شام.
-حفظ آرامش والدین و ارائه تشویق مثبت به جای تنبیه یا اجبار.
نکاتی برای درمان بچه ای که حمام نمی رود
برای بهینه سازی، ایمنی و جذاب بودن زمان استحمام این راهکار ها را آزمایش کنید:
- برای پیشگیری از سوختگی های خطرناک، دمای آبگرمکن را روی درجه کم ۵۰-۴۵ تنظیم نمایید.
- برای سهولت استفاده با یک دست، صابون مایع بچه را در یک جا صابونی تمیز تلمبه ای بریزید.
- حوله های کوچک متعدد در دسترس داشته باشید – هر چه بیشتر بهتر علاوه بر حوله ای که برای شستن مورد استفاده قرار می دهید برای گرم نگه داشتن نوزاد چندتایی را روی بدن او پهن کنید. چنانچه فرزند بزرگ تری دارید حوله کوچکی در اختیار او قرار دهید تا آن را با آب خیس کند و روی شکم نوزاد بچکاند. پاداش شما ممکن است خنده های دسته جمعی تان باشد.
- نوزاد را با ضربان ملایم نوازش کننده دست خشک کنید. از مالیدن حوله به بدن او خودداری کنید؛ زیرا این کار ممکن است به پوست لطیف نوزاد صدمه بزند.
- حوله ها را روی رادیاتور شوفاژ یا وسایلی از این قبیل گرم کنید – نوزاد گرمای مطبوع آن ها را بسیار دوست خواهد داشت.
- ظرفشویی آشپزخانه، در صورتی که دارای شیر و لوله متحرک باشد و تمام ظرف ها شسته شده باشند، محلی بسیار مناسب برای استحمام نوزاد است.
- به کمر خود فشار نیاورید. وان یا لگن استحمام نوزاد را روی سطح کابینت بگذارید.
- کودک را در وان یا لگن مخصوص یا ظرفشویی خوب جاسازی کنید تا احتمال سُرخوردن و لغزیدن او کاهش یابد. قبل از قرار دادن نوزاد در آب یک حوله مخصوص و یا اسفنج زیرانداز کف لگن یا ظرفشویی پهن کنید.
- زمانی که نوزاد آماده انتقال از وان بچه به وان بزرگ است، کار را با چند بار قرار دادن وان یا تشت بچه درون وان بزرگ شروع کنید، تا او را به این جابه جایی عادت دهید.
- همراه با کودک استحمام کنید. شما به هر حال خیس خواهید شد؛ پس بهتر که به کمرتان فشار کمتری وارد آورید.
- یک سرلوله آبپاش را به شیروان متصل کنید و برای آبکشی کودک مورد استفاده قرار دهید، این نوع سرلوله، شستن موی کودک را بسیار آسان می سازد.
وان حمام بچه
هنگامی که کودک تان می تواند بدون تکیه دادن به جایی، قرص و محکم در جای خود بنشیند (حدوداً بعد از شش ماهگی) آماده استفاده از وان حمام است. شاید در بعضی فروشگاه های لوازم کودک، صندلی یا حلقه مخصوص حمام برای این مرحله از سن کودک را دیده باشید. این وسایل کمک فوق العاده ای برای کودک هستند ولی احتمالاً ارزش تهیه را ندارند. کودک مدت زیادی از این وسایل استفاده نخواهد کرد زیرا به محض آنکه شروع به خزیدن کند، آرام نخواهد نشست. صندلی یا حلقه حمام ممکن است اعتماد به نفس کاذبی برای شما ایجاد کند. حتی زمانی که او حلقه یا روی صندلی نشسته است فاصله شما از او نباید بیش از دسترس تان باشد. این وسایل از کله پا شدن و به زیر آب رفتن کودک پیشگیری نمی کنند. بهترین روش شاید همراه کودک به داخل وان رفتن و ثابت نگه داشتن او با دو پاست. این روش، یک متد دو نفره است. نفر اول وارد وان می شود و نفر دوم نوزاد را در اختیار او قرار می دهد (هنگام خارج کردن کودک از وان، عکس این روند انجام می شود). از آنجا که اسفنج یا حوله پهن شده در کف وان بطور عادی از جای خود حرکت می کند اگر به نظر می رسد کودک نشستن روی سطح سخت وان را دوست ندارد، یک زیرپایی ضدلغزش تهیه کنید. این نوع زیرپایی ها نرم تر و در عین حال ایمن تر هستند.
بازی درمانی برای کم شدن ترس کودکان
در این مرحله کودک به اسباب بازی های حمام علاقه مند خواهد بود، اما سعی کنید از نوع ساده تهیه شوند چند شیء شناور و یک فنجان برای آب بازی کافی است.
- لیف اسفنجی، حوله کوچک (اسباب بازی های حمام را در حوله بپیچید و به کودک بدهید تا در ضمن بازی، حوله را از دور آن باز کند).
- کتاب پلاستیکی شناور
- بطری آبفشان
- اردک پلاستیکی، قایق و عروسک
- بطری های پر شامپو، نرم کننده و هر چیز غیر اسباب بازی دیگر
- دیگر خواهر و برادران
روش دفع پوسته های شوره مانند کودکان
هنگام شستن سر نوزاد ممکن است پوسته های ضخیم زردرنگی روی پوست سر او مشاهده کنید. این پوسته ها با وجود اینکه بسیار نامطبوع به نظر می رسند بی خطر هستند. می توانید بگذارید خود به خود بریزند یا برای رهایی از آن ها روش زیر را به کار ببرید:
پوست سر کودک را با روغن زیتون یا روغن بچه ماساژ دهید و بگذارید این روغن چند ساعت روی سر خیس بخورد. سپس با برس موی بچه مسواک نرم یا برس نرم ناخن و به دنبال آن شست و شوی سر با شامپوی ضد شوره پوسته ها را بشویید. برای کنده شدن این پوسته ها باید کمی روی پوست سر فشار وارد آورید و نگران صدمه دیدن کودک نباشید.
منبع: epozytywnaopinia.pl
سوالات متداول:
1- چرا بعضی کودکان از رفتن به حمام امتناع می‌کنند؟
ترس از آب، حساسیت به صدا یا دمای آب، تجارب منفی گذشته، یا مشکلات حسی از جمله دلایل اصلی هستند. برخی کودکان به لمس آب، بخار یا صابون واکنش منفی نشان می‌دهند که ممکن است نشانه‌ای از اختلال پردازش حسی باشد.
2- چگونه میتوان ترس کودک از آب را کاهش داد؟
میتوان با بازیدرمانی، استفاده از اسباببازیهای حمامی، تنظیم دمای مناسب آب و ورود تدریجی کودک به حمام این ترس را کاهش داد. اجبار ممنوع است و باید با همدلی عمل کرد.