مدل تجـارب یادگیـری و برنامـه جایگزیـن از برنامه نوین و کاربردی در حیطه درمان کودکان اوتیسم می باشد. مدل LEAP در جهت توانمند سازی کودکان اوتیسم و امکان حضور این کودکان در کنار کودکان عادی در محیط های آموزشی طراحی و ارائه شده است. کودکان اوتیستیک در محیطی مناسب می توانند بسیاری از مهارت ها را از همسالان خود فرا بگیرند. مرکز اوتیسم تهران زیر نظر جناب آقای صابر در زمینه درمان کودکان اوتیسم توسط خدمات کاردرمانی اوتیسم ،گفتاردرمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید و تمام تلاش خود را دارد تا با تشخیص به موقع دکتر اوتیسم و درمان همه جانبه کودکان اوتیسم زمینه حضور این کودکان در جامعه را فراهم نماید.
هویسون و همکاران تاثیرات برنامه LEAP را توصیف کردند که توسط دولت امریکا ابداع شده است و کودکان اوتیستیک و کودکان با رشد معمولی سن 2-5 سال را هدف قرار داده است. وقتی این برنامه بوجود آمد یکی از اولین برنامه های فراگیر موجود برای کودکان اوتیسمی و خانواده هایشان بود.
کوهلر و همکاران پنج اصل پایه را ارائه کردند که برنامه LEAP را شکل می‌داد: همه کودکان می‌توانستند بیشتر از محیط فراگیر یکپارچه سود ببرند؛ فواید اقدام درمانی وقتی در خانه، مدرسه و در جامعه اجرا می‌شد به حداکثر خود می‌رسید؛ اقدام درمانی وقتی والدین و متخصصین با هم همکاری می‌کنند موثرتر است؛ کودکان کم سن اوتیسمی می‌توانند مهارت‌های مهم زیادی از همسالان عادی در حال رشدشان یاد بگیرند؛ و کودکان ناتوان یا توانا از فعالیت‌هایی سود می‌برند که به سطح رشدی‌شان مربوط می‌شود.
برنامه LEAP یا تجارب یادگیری و برنامه جایگزین
برنامه LEAP شامل چهار رکن پایه می‌شود:
(1) محیط یکپارچه پیش دبستانی با سه کلاس که شامل 13 کودک در هر یک میباشد (10 کودک در حال رشد معمولی و سه کودک اتیسمی)،
(2) یک برنامه آموزشی با تکنیک‌های مدیریت رفتار با تاکید بر والدین که شامل استراتژی‌های موثر بر آموزش کودکان اوتیسمی کم سن می‌شود،
(3) آغاز آموزش بخش‌های پایه رشد در سطح بین‌المللی (برای مثال، اینجا برنامه‌های آموزشی فردی، مدیریت رفتار، آموزش مهارت‌های اجتماعی، برنامه ریزی انتقال از یک سطح آموزشی به بعدی)
(4) تحقیقات مستمر درباره شیوه‌های آموزشی.
تحقیقات کافی درباره تاثیرپذیری برنامه LEAP وجود ندارد. برخی از این ارکان مثل اقدام درمانی با مشارکت همسالان در حال رشد معمولی، حمایت تجربی مطالعات موردی را دریافت می‌کند که قبل از ایجاد LEAP صورت گرفته است. همچنین مدارکی وجود دارد که همکاری والدین- معلم عملکرد تحصیلی کودکان را ارتقا می‌دهد. در ابتدا، به او در آویزان کردن فنجان‌ها و نگه داشتن دستش کمک کرد تا زمانی که او توانست مستقلا این کار را بکند. بعد درمان‌گر مرحله‌ای از کودک دور می‌شود، طوری که او باید ابتدا فنجان را بگیرد بعد به سمت آئیز برود و آن را آویزان کند. در مرحله نهایی، کودک یاد می‌گیرد این فعالیت را انجام دهد و فنجان‌ها با شکل‌ها و رنگ‌های مختلف از جاهای مختلف و افراد مختلف بگیرد. این یادگیری که با کمک حداقل یکی از والدین صورت می‌گیرد، کودک را قادر به اجرای فعالیت‌های مشابه در مدرسه، خانه و در محیط‌های دیگر می‌کند.
کج خلقی اغلب به عنوان شکست یا ناتوانی کودک بررسی می‌شود و با افراد یا اشیاء پیرامون ارتباط دارد و آنها از کودک به کودک دیگر فرق دارد. کودک ممکن است احساس ضرر را تجربه کند چون معلم از او دور می‌شود. صرف نظر از دلیل، کج خلقی با گذاشتن کودک در انزوا بررسی نمی‌شود، اما تلاشی وجود دارد تا نیاز ابراز شده از طریق رفتارهای رسمی را انجام دهد تا به او در ساختن خودش کمک کند. حتی اگر این تلاش‌ها به نتیجه نرسید، بزرگسال کودک را نگه می‌دارد و با آرامش با او درباره کار که باید در این محیط ویژه انجام دهد صحبت می‌کند.
طبق روش میلر، گفتار از طریق قعالیت‌های مستقیم با اشیا یا رویدادها توسعه پیدا می‌کند و وقتی کودکان در سکوی بالاتر قرار می‌گیرند از بدن‌شان آگاه‌تر می‌شوند، بهتر تمرکز می‌کنند و می‌توانند با هر مانع یا تقاضا ارتباط برقرار کنند. درمان‌گرانی که این روش را به کار می‌برند می‌گویند که بسیاری از کودکان هنگامی که در سطوح پایین هستند قادر نیستند از دستورات پیروی کنند ولی وقتی پیشرفت کردند می‌توانند آن را انجام دهند.
وقتی آنها موانع را بر سر راه کودکان قرار می‌دهند و روایت می‌کنند کودکان چه می‌کنند وقتی آنها از موانع بالا می‌روند یا بر موانع غلبه می‌کنند، پس کودکان مجموعه‌ای از پیام‌ها را گسترش می‌دهند که می‌تواند به آسانی به زمین منتقل شود. چون روایت‌ها با اشارات و لغاتی که با فعالیت‌هایشان در ارتباط‌اند همراه می‌شود، کودکان با اشارات و لغات از طریق فعالیت‌هایی راهنمایی می‌شوند که باید آنها را اجرا کنند.
تأثیر برنامه LEAP بر رشد گفتار و ارتباط در کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) اغلب با تأخیر در گفتار و مشکلات ارتباطی مواجه هستند. برنامه LEAP (Learning Experiences: An Alternative Program for Preschoolers and Parents) یکی از روش‌های مؤثر در بهبود مهارت‌های کلامی و غیرکلامی این کودکان است. اما آیا واقعاً می‌تواند سرعت رشد گفتار را افزایش دهد؟
چگونه LEAP به بهبود گفتار کمک می‌کند؟
-تمرکز بر تعاملات اجتماعی:
LEAP از محیط‌های طبیعی مانند بازی و فعالیت‌های گروهی برای تشویق ارتباط استفاده می‌کند.
کودکان در تعامل با همسالان عادی، الگوهای گفتاری صحیح را یاد می‌گیرند.
-استفاده از تقویت مثبت:
رفتارهای ارتباطی موفق (مانند درخواست کلامی یا اشاره‌ای) بلافاصله تشویق می‌شوند.
این روش انگیزه کودک برای تکرار و گسترش مهارت‌های گفتاری را افزایش می‌دهد.
-مشارکت والدین:
والدین آموزش می‌بینند تا از تکنیک‌های تقویت گفتار در خانه استفاده کنند.
تکرار این روش‌ها در محیط‌های مختلف، یادگیری را تسریع می‌کند.
آیا LEAP سریع‌تر از سایر روش‌ها عمل می‌کند؟
مطالعات نشان داده‌اند که ادغام LEAP با گفتاردرمانی نتایج بهتری دارد. بهبود گفتار بستگی به سطح شدت اوتیسم، سن کودک و تداوم درمان دارد. برخی کودکان در ۶ ماه اول پیشرفت محسوسی نشان می‌دهند، درحالی که برخی دیگر نیاز به زمان بیشتری دارند.
تأثیر برنامه LEAP روی رفتارهای تکراری اوتیسم
رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست‌ها، اصرار بر یکنواختی و تکرار کلمات، از علائم شایع اوتیسم هستند. برنامه LEAP با رویکردی یکپارچه، به کاهش این رفتارها کمک می‌کند.
چگونه LEAP رفتارهای تکراری را مدیریت می‌کند؟
-جایگزینی با فعالیت‌های هدفمند:
به جای سرکوب رفتارها، فعالیت‌های جایگزین (مثل بازی‌های ساختاریافته) آموزش داده می‌شود. مثلاً اگر کودک دست‌هایش را تکان می‌دهد، به او یاد داده می‌شود تا با اسباب‌بازی‌ها تعامل کند.
-تقویت تعاملات اجتماعی:
بسیاری از رفتارهای تکراری ناشی از کمبود مهارت‌های ارتباطی است. LEAP با افزایش تعاملات، نیاز کودک به خودتحریکی را کاهش می‌دهد.
-ایجاد محیط قابل پیش‌بینی:
کودکان اوتیسم به روال‌های ثابت نیاز دارند. LEAP با برنامه‌ریزی واضح، اضطراب را کم کرده و از بروز رفتارهای تکراری می‌کاهد.
آیا LEAP این رفتارها را کاملاً حذف می‌کند؟
خیر، اما تکرار و شدت آنها را کاهش می‌دهد. در برخی کودکان، رفتارهای تکراری به مکانیزم آرامش‌بخش تبدیل شده و حذف کامل آنها ممکن نیست. در حالی که برنامه LEAP می‌تواند به طور معناداری رفتارهای تکراری را بهبود بخشد، حذف کامل این رفتارها نه هدف واقع‌بینانه‌ای است و نه لزوماً مفید. تمرکز اصلی باید بر افزایش کیفیت زندگی، بهبود عملکرد و تقویت مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی باشد. بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که خانواده‌ها با شناخت کافی از ماهیت اوتیسم، همراه با تیم درمانی همکاری کنند و انتظارات خود را با توانایی‌های واقعی کودک هماهنگ نمایند.
سوالات متداول:
1-آیا برنامه LEAP برای همه کودکان اوتیسم مناسب است؟
بله، اما بیشتر برای کودکان پیشدبستانی و دبستانی طراحی شده است. اثربخشی آن به شدت اوتیسم، همراهی خانواده و کیفیت اجرای برنامه بستگی دارد.
2-تفاوت LEAP و ABA چیست؟
ABA (تحلیل رفتار کاربردی) روی تکرار و پاداش رفتارها تمرکز دارد، درحالی که LEAP ترکیبی از رفتاردرمانی و رشد طبیعی در محیط‌های اجتماعی است و خانواده‌محورتر عمل می‌کند.