رشد ذهنی کودکان در سال های ابتدایی زندگی سرعت بسیار دارد و والدین در تسریع و تقویت ذهنی کودکان نقش مهم و تاثیر گذار را ایفا می کنند. نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ می‌دهند پایه ی رشد و پرورش مغزی کودک می باشند. تمرینات کاردرمانی ذهنی موجب تقویت ذهن کودکان در حیطه های مختلف نظیر اداراک دیداری و شنیداری، حافظه، سرعت پردازش اطلاعات، ادراک فضایی و… می گردد. مرکز کاردرمانی ذهنی کودکان تهران زیر نظر دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه کودکان فعالیت می نماید. امکانات تکنیکال و تخصصی مرکز کاردرمانی کودکان نظیر اتاق تاریک بینایی، اتاق شنیداری و سنسوری روم در بهبود عملکرد ذهنی کودکان بسیار موثر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ماهیت و اصول رشد و تکامل ذهن کودکان
از زمانی که نطفه‌ی انسان منعقد می‌شود تا هنگام مرگ، فرد پیوسته در حال تغییر است و این جریان تکامل هیچگاه متوقف نمی‌شود. انسان همیشه متوجه این تغییرات نیست؛ البته با وجود این پیوستگی سرعت این تغییرات در فرد متفاوت است. در نخستین سال‌های زندگی که این تغییرات سریع رخ می‌دهند، اغلب توجه افراد به این تغییرات جلب شده و ناگزیر هستند که با آن سازگار گردند ( البته ممکن است آن را با آغوش باز بپذیرد؛ زیرا این تغییرات نوید بلوغ و تکامل را می‌دهند) این نکته را باید در نظر گرفت که منظور از رشد تنها بزرگ‌شدن نیست؛ زیرا در دوره‌ی سالمندی تغییرات بدنی و روانی نشانه‌ای از سیر فرد به‌سوی پیری و تحلیل تعدادی از دستگاه‌ها می‌باشد که بر خلاف دوران کودکی است؛ اما باتوجه‌به تعریف رشد چون شامل تغییر و تحولات در طی زندگی فرد می‌گردد، باز هم بخشی از فرایند رشد را در بر می‌گیرد به‌عبارت‌دیگر این تغییرات می‌تواند به سه صورت پیش‌رونده، پس‌رونده و دوباره سازماندهی دیده شوند.
ماهیت و ویژگی‌های رشد و تکامل انسان
رشد و تکامل انسان دارای ویژگی‌هایی است که در چگونگی روند رشد بسیار مؤثر هستند این ویژگی‌ها عبارتند از:
- رشد و تکامل مستلزم تغییر است : همان‌گونه که از تعریف رشد بر می‌آید رشد فقط به معنی بزرگ‌شدن نیست؛ بلکه در برگیرنده‌ی تمام تغییرات در طول عمر فرد، از ابتدای لقاح تا مرگ است؛ بنابراین مهم‌ترین ویژگی رشد بروز تغییر است که در این فرایند رخ می‌دهد.
- رشد و تکامل از الگوی معینی پیروی کرده و قابل‌پیش‌بینی است: رشد جانداران اعم از انسان و حیوان در قالبی حاصل می‌شود که مختص به آن‌گونه است و میزان تکامل افراد آن نوع به یکدیگر شبیه است. در مورد انسان باید گفت که تکامل به‌صورت اتفاقی و غیرمنظم انجام نمی‌گیرد؛ بلکه به شکلی مرتب و مستمر حاصل می‌شود هر مرحله‌ای از تکامل نتیجه و محصول مرحله‌ی قبلی و شرط ضروری مرحله‌ی بعدی است. مثلاً کودک ابتدا چهاردست‌وپا راه‌رفته سپس ایستاده و به‌مرور قدم برمی‌دارد.
حال باتوجه‌به پیروی رشد از الگوهای معین و درنظرگرفتن این نکته که میزان تکامل هر فرد در طول عمر تقریباً ثابت است می‌توان حدود تقریبی تکامل وی را در اوایل عمر و هنگام بلوغ پیش‌بینی کرد. چنانچه با کمک اشعه‌ی ایکس استخوان‌های مچ دست کودک را مورد بررسی قرار دهیم معلوم می‌شود قد نهایی فرد حدوداً چقدر خواهد بود یا از طرق مختلف میزان بهره هوشی فرد را محاسبه می‌کنند تا به‌صورت تقریبی بتوان آینده شغلی، اجتماعی و … کودک را پیش‌بینی کرد.
- رشد و تکامل جریانی مداوم و پیوسته دارد: چنانچه مایکی از جنبه‌های رشد، مثلاً افزایش وزن را به طور سطحی موردتوجه قرار دهیم، ممکن است این‌طور به نظر برسد که رشد فرد گاهی متوقف شده و سپس دوباره آغاز می‌شود، ولی این موضوع به‌هیچ‌وجه صحیح نیست. رشد از هنگام انعقاد نطفه تا وصول بلوغ و کمال، پیوسته ادامه داشته که گاهی سرعت مراحل مختلف آن کم یا زیاد می‌شود.
- 4. تفاوت‌های فردی در فرایند رشد نقش داشته و کمابیش ثابت می‌مانند: معمولاً تصور می‌شود کودکی که رشدش به حد موردنظر نرسیده است، پس از چندی جبران نقص گذشته را خواهد کرد این گمان از نظر علمی صحیح نیست؛ بلکه برعکس دلایل متعددی وجود دارد که میزان رشد تقریباً ثابت می‌ماند نوزادانی که در ابتدا به‌سرعت رشد کرده‌اند در مراحل بعدی، نیز اگر شرایط مهیا، باشد از سرعت رشد خوبی برخوردار خواهند بود و نوزادانی که از رشد کندی برخوردار بوده‌اند بعداً نیز به‌کندی رشد می‌کنند بنابراین می‌توان این‌گونه اظهارنظر کرد که باوجوداینکه الگوی رشد معین و قابل‌پیش‌بینی است؛ اما این الگو در هر شخص منحصربه‌فرد بوده و تفاوت‌های فردی نیز مستقیماً بر آن تأثیر می‌گذارند
- رشد و تکامل قسمت‌های مختلف بدن به میزان متفاوتی رخ می‌دهد: تمام قسمت‌های بدن به یک مقدار رشد نمی‌کنند و به همین صورت کلیه جنبه‌های روانی و ذهنی نیز به یک اندازه تحقق نمی‌یابند جنبه‌های مختلف جسمانی و روانی، هر یک به مقدار مخصوص به خود رشد کرده و در زمان‌های مختلف به مرحله‌ی کمال می‌رسند.
- رشد و تکامل دارای مراحلی است که هر مرحله دارای مشخصات مربوط به خود است : تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای مراحل رشد در نظر گرفته شده است؛ اما عموماً رشد به سه مرحله‌ی اصلی رشد، کودک رشد نوجوانی و رشد بزرگسالی تقسیم می‌شود که البته مراحل اول و سوم خود به دوره‌های کوتاه‌تری به این شرح تقسیم می‌شوند
6–1) رشد کودک: این مرحله شامل دوره‌های پیش از تولد (لقاح تا تولد) شیرخواری (2 سال اول زندگی)، کودکی اولیه ( ۳–۵ سالگی) و کودکی میانه (6–11 سالگی) می‌باشد.
6–2) رشد نوجوانی : که مرحله گذار از کودکی به بزرگسالی است و سنین ۱۲–۱۹ سالگی را شامل می‌شود
6–3 ) رشد بزرگسال: این مرحله نیز به سه دوره بزرگسالی اولیه یا جوانی (دهه ۲۰ و ۳۰ زندگی ) بزرگسالی میانی یا میان‌سالی (دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ زندگی) و بزرگسالی پایانی یا سالمندی (۶۰ و در برخی منابع ۶۵ سال به بالا) تقسیم می‌شود .
این دوره‌ها هر یک دارای ویژگی‌های رشدی خاص خود می‌باشند که در این کتاب رشد کودک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- هر فرد عادی معمولاً تمام مراحل رشد و تکامل را طی می‌کند: اگرچه مدتی برای تکمیل هر یک از مراحل رشد لازم است؛ اما به‌جز در موارد استثنایی هر فرد تمام مراحل رشدی را به پایان می‌رساند. برای مثال رشد جسمی هر فرد تقریباً در سن ۲۱ سالگی کامل می‌شود.
- رشد و تکامل دارای جنبه‌های مختلفی است که عموماً به همدیگر وابسته هستند : درست است که رشد و تکامل یک فرایند مستمر است؛ اما این فرایند در بخش‌های مختلف و جنبه‌های گوناگون وجود انسان رخ می‌دهد این جنبه‌ها در نظر اول ممکن است از هم مستقل به نظر برسند؛ اما در واقع به‌هم‌پیوسته بوده و اختلال در رشد و تکامل یک جنبه می‌تواند بر رشد و تکامل سایر جنبه‌ها تأثیرگذار باشد. این جنبه‌ها شامل رشد و تکامل ،جسمی حرکتی احساس و ادراک ذهنی و شناختی گفتار و زبان، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی می‌باشند.