بازی درمانی در منزل

بازی درمانی  یکی از روش های اصلی درمان در حیطه کودکان می باشد. بازی درمانی کوتاه مدت ساختاری و گروه درمانی از روش های مختلف بازی درمانی می باشد که در مرکز تخصصی بازی درمانی دکتر صابر انجام می شود.  نقش بازی  در بهبود مارت های رشدی کودکان بسیار پررنگ می باشد. والدین با استفاده از تکنیک های بازی درمانی در منزل می توانند در جهت تسریع مهارت های حرکتی و ذهنی کودکان خود کوشا باشند. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در این زمینه با ارائه خدمات بازی درمانی در منزل به شما والدین عزیز کمک میکند.

مزایای بازی‌درمانی در منزل برای رشد کودک

بازی‌درمانی در منزل یکی از روش‌های ساده اما بسیار مؤثر در حمایت از رشد همه‌جانبه کودکان است. انجام این روش در محیط آشنا و امن خانه باعث می‌شود کودک احساس راحتی بیشتری داشته باشد و بدون ترس یا اضطراب با والدین وارد تعامل شود. از جمله مزایای اصلی بازی‌درمانی در منزل می‌توان به تقویت ارتباط عاطفی بین والد و کودک، افزایش اعتمادبه‌نفس، کاهش اضطراب و رشد مهارت‌های اجتماعی اشاره کرد. کودک در جریان بازی یاد می‌گیرد احساساتش را بیان کند، با چالش‌ها مواجه شود و راهکارهای حل مسئله پیدا کند. در عین حال، والدین نیز می‌توانند رفتارها و نیازهای فرزند خود را بهتر بشناسند و در مدیریت آن‌ها نقش فعال‌تری ایفا کنند. نکته مهم این است که بازی‌درمانی در منزل می‌تواند به عنوان مکمل جلسات کاردرمانی و گفتاردرمانی عمل کند و پیشرفت کودک را تسریع نماید.

بازی درمانی برای کودکان همان چیزی است که مشاوره برای بزرگسالان است. بازی درمانی از بازی، که ابزار طبیعی بیان کودکان است، استفاده می ‌کند تا به آن ها کمک کند احساسات خود را به راحتی از طریق اسباب‌ بازی‌ ها به جای کلمات بیان کنند. انجمن بازی درمانی، بازی درمانی را این گونه تعریف می ‌کند: استفاده سیستماتیک از یک مدل نظری برای ایجاد یک فرآیند بین فردی که در آن درمانگران آموزش دیده از قدرت ‌های درمانی بازی برای کمک به مراجعین برای پیشگیری یا حل مشکلات روانی – اجتماعی و دستیابی به رشد و توسعه بهینه استفاده می ‌کنند. توضیح بازی درمانی به کودکان باید با زبانی مناسب برای سطح رشد آن ها انجام شود. بازی درمانی نوعی روان درمانی است که عمدتاً برای کودکان که با مسائل عاطفی و روانی دست و پنجه نرم می ‌کنند، استفاده می ‌شود. این روش به کودکان کمک می‌ کند تا خود را بیان کنند و از طریق علاقه طبیعی خود به بازی، در مورد جهان بیاموزند. یک بازی درمانگر کودک را در یک محیط راحت و امن مانند منزل با استفاده از فعالیت ‌های بازی مانند نقاشی، رقص و بازی ‌های رومیزی از طریق بازی درمانی راهنمایی می ‌کند. بازی درمانگران گاهی اوقات از سایر اعضای خانواده یا والدین می ‌خواهند که در فعالیت‌ های زمان بازی شرکت کنند. تکنیک‌ های مختلفی را می ‌توان در طول بازی درمانی به کار برد. تکنیک مورد استفاده در طول یک جلسه درمانی تا حد زیادی به نیازهای کودک شما و ابزارهای بازی که او با استفاده از آن ها احساس راحتی بیشتری می‌ کند، بستگی دارد. یک جلسه بازی درمانی معمولاً بین 30 تا 45 دقیقه طول می ‌کشد. درمانگر تعاملات کودک با اسباب‌ بازی ‌های ارائه شده را مشاهده خواهد کرد. کودکانی که مورد آزار قرار گرفته ‌اند یا رویداد های بسیار آسیب‌ زا یا استرس ‌زا را تجربه کرده ‌اند، ممکن است از بازی درمانی برای بازگرداندن حس عادی بودن در زندگی خود بهره‌ مند شوند. کودکانی که دارای اختلالات خاصی هستند که بیان عاطفی و اجتماعی آن ها را مختل می ‌کند، معمولاً از بازی درمانی بسیار سود می ‌برند. مردم اغلب بازی درمانی و مزایای آن را نادیده می‌ گیرند. والدین نگران اغلب در درک این که فرزندان شان از “فقط بازی کردن” چه مزایایی به دست می‌ آورند، مشکل دارند. با این حال، واقعیت این است که با یا بدون راهنمایی یک درمانگر، کودکان دوست دارند از طریق بازی ارتباط برقرار کنند، چه شما متوجه آن شده باشید و چه نشده باشید.

 وسایل و ابزار ساده برای بازی‌درمانی در خانه

برای شروع بازی‌درمانی در منزل نیاز به وسایل پیچیده یا گران‌قیمت نیست. والدین می‌توانند با استفاده از ابزارهای ساده مانند لگو، خمیر بازی، عروسک، توپ، پازل یا حتی وسایل روزمره خانه، شرایط بازی‌درمانی را فراهم کنند. این وسایل علاوه بر سرگرم‌کنندگی، امکان تقویت مهارت‌های حرکتی، شناختی و اجتماعی کودک را ایجاد می‌کنند. مثلاً خمیر بازی به تقویت عضلات ظریف دست کمک می‌کند، پازل باعث افزایش دقت و تمرکز می‌شود و بازی با توپ مهارت‌های حرکتی درشت را بهبود می‌بخشد. همچنین بازی‌های نقش‌آفرینی با عروسک یا داستان‌سازی با اسباب‌بازی‌ها، به رشد مهارت‌های زبانی و ارتباطی کمک می‌کند. نکته مهم آن است که والدین باید وسایل بازی را متناسب با سن و علاقه کودک انتخاب کنند تا انگیزه و مشارکت او بیشتر شود.

 روش‌های کاربردی بازی‌درمانی در منزل

برای اجرای موفق بازی‌درمانی در منزل، والدین باید از روش‌های متنوع و کاربردی استفاده کنند. یکی از روش‌های مؤثر، بازی‌های نقش‌آفرینی است که کودک را در موقعیت‌های مختلف قرار می‌دهد و مهارت‌های اجتماعی و زبانی او را تقویت می‌کند. روش دیگر استفاده از بازی‌های حرکتی مانند پریدن، راه رفتن روی خط یا پرتاب توپ است که هماهنگی بدن را افزایش می‌دهد. همچنین بازی‌های خلاقانه مانند نقاشی یا ساخت کاردستی به کودک کمک می‌کند احساسات خود را بیان کند. ترکیب بازی‌های آموزشی با سرگرمی (مثل بازی با کارت‌های تصویری یا بازی‌های شمارشی) نیز به تقویت توانایی‌های شناختی می‌انجامد. مهم‌ترین نکته این است که بازی‌ها باید هدفمند و متناسب با نیازهای رشدی کودک انتخاب شوند تا بیشترین اثر را داشته باشند.

بازی درمانی در منزل برای کودکان 2 تا 5 ساله

• در اوایل کودکی (۲ تا ۵ سال) ۳ نوع بازی غالب می‌شود:

1. بازی وانمودی یا سمبولیک (symbolic & pretend play )
2. بازی ساختاری (Constructive play)
3. بازی فیزیکی یا خشن و بی­نظم (Physical / Rough- &- tumble play)

• بازی‌‌های کودک پیش از ۲ سالگی که توالی کوتاه داشت، پس از ۲ سالگی به نمایشنامه‌‌های طولانی تبدیل می‌شوند و شامل بازیگران و داستان می‌گردد.
• بازی کودکان پیش دبستانی به سمت بازی با هم­سالان جهت می‌گیرد، به گونه­ای که یک یا دو تا از هم سن و سالان کودک در یک داستان قرار دارند و نقش‌‌های گوناگون بازی کنند. هنگامی­که کودکان در سن پیش دبستانی با هم­سالان خود بازی می‌کنند، تعامل کردن و برقراری ارتباط با دیگران به اندازه هدف آن فعالیت مهم می‌شود.
• در ۵ سالگی تمام بازی‌‌های کودک جنبه اجتماعی پیدا می‌کند و عموماً شامل گروه کوچکی از هم­سالان است.
• در شروع ۲ سالگی، بازی کودک سمبولیک و تخیلی است. کودک وانمود می‌کند که عروسک و حیوانات واقعی هستند. کودک ممکن است کار‌های والدین، معلمان و هم­سالان خود را تقلید کند.
• ویژگی‌‌های بازی در سن ۳ الي ۴ سالگی:
• بازی وانمودی کودک بیش‌تر انتزاعی می‌شود و اشیاء نشان­دهنده چیز دیگری هستند (یعنی از بلوک به عنوان ماشین بازی یا تفنگ بازی استفاده می‌کند)
• بازی‌‌های وانمودی شامل مراحل‌های بیش‌تری می‌شود که مراحل آن به یکدیگر مربوط می‌شوند. کودکان نمایش­نامه و داستان‌ها را اساس بازی قرار می­دهد(مثلاً یکی مادر می‌شود و یکی پدر) که این نمایش­نامه‌‌ها بر اساس زندگی واقعی است.
• هنگامی‌که کودک در گروه‌‌های کوچک قرار می‌گیرد تعامل با سایر هم سن و سالان مهم­تر از هدف خود بازی می‌شود. به راحتی می‌توانند با پیشنهاد یکی از اعضای گروه بازی را تغییر بدهند.
• بازی وانمودی در ۴ سالگی حول علایق کودک می‌باشد.

• ویژگی‌‌های بازی در سن 5 سالگی:
• بازی تخیلی به طور غالب اجتماعی می‌شود، شامل گروه کوچک ۲ الی ۳ نفره که در آن همکاری وجود دارد می‌شود.
• در این سن کودک یک سوم وقت خود را صرف بازی وانمودی می‌کند.
• بازی وانمودی در این سن با تکیه بر زندگی واقعی و لباس پوشیدن برای رفتن به درون نقش‌‌های جدی رخ می‌دهد( مانند پلیس،آتش­نشان و غیره)
• در این سن تعدادی از نقش‌‌های بزرگ­سالان را درک می‌کند اما به اشتباه فرض می‌کند که این نقش‌ها تنها یک بعد دارند(مثلاً آتش­نشان تنها یک نقش دارد و آن خاموش­کردن آتش است و ممکن نیست یک آتش­نشان، پدر نیز باشد)
• کودک طی وانمود کردن، خلاقیت، حل مسئله و فهمیدن دیدگاه دیگران را ارتقا می‌دهد.
• کودک در ۴ سالگی می‌تواند نقشه­ای برای ساختن برج طراحی کرده و آن را با بلوک بسازد و سپس مراحل تکمیل پروژه را انجام دهد.
• کودک در ۵ سالگی می‌تواند با استفاده از دستورالعمل‌‌ها یک مدل پروژه ساده هنری طراحی کند و یا یک طرح سه­بعدی خلق کند.
• در ۵ سالگی۱۰ قطعه پازل را می‌تواند کنار هم بچیند.
• محصول نهایی فعالیت در 5 سالگی مهم می‌شود.
• برنامه ریزی و طراحی که در بازی برج­سازی وجود دارد باعث تقویت مهارت ادراک فضایی و روابط بین اشیاء می‌شود. این فعالیت‌‌ها پایه­ای برای عملکرد آکادمی‌ کودک در مدرسه می‌گردند.
• در سن ۲ تا ۵ سالگی کودک بسیار فعال می‌شود و اغلب تمایل به درگیری در بازی‌‌های پرجست و خیز دارد، از حرکاتی که درونداد‌های حسی قوی را فراهم کنند لذت می‌برند.
• بازی Rough & Thumble(خشن و پرجست و خیز) غیررقابتی است و به ندرت سازمان­دهی شده است و کودک در این نیز از حرکات ساده و خود به خودی لذت می‌برد.
• کودک در بازی فیزیکی مشارکتی معمولاً از بودن در کنار سایر کودکان بیش‌تر لذت می‌برد تا هدف خود بازی.

بازی درمانی کودکان در زمینه بازی درمانی بیش فعالی و بازی درمانی اوتیسم به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کودکان با اختلالاتی نظیر پرخاشگری، اضطراب، بیش قعالی و دیگر اختلالات از خدمات بازی درمانی کودکان استفاده می نمایند.

منابع:

cpt.unt.edu

verywellmind.com

سوالات متداول:

1.چه وسایلی برای بازی‌درمانی خانگی لازم است؟
لگو، توپ، عروسک، پازل، خمیر بازی، کتاب‌های تصویری و حتی وسایل ساده خانه می‌توانند به‌عنوان ابزار بازی‌درمانی استفاده شوند.

2.چطور بفهمیم بازی‌درمانی در منزل مؤثر بوده است؟
با مشاهده تغییر در رفتار، افزایش اعتمادبه‌نفس، بهبود تعامل اجتماعی و کاهش اضطراب می‌توان میزان اثربخشی را سنجید.