اختلالات گفتاری چیست

از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران و محققان،گفتار و زبان دو اصطلاح و واژه متفاوت هستند. اختلالات گفتار و زبان که به عنوان اختلالات ارتباطی شناخته می‌شوند نیز به صورت مجزا تعریف می‌شوند. جهت تشخیص این موضوع که علت اختلالات گفتاری چیست باید از یک متخصص گفتاردرمان مجرب در زمینه اختلالات گفتار و زمان کمک گرفته شود. تولید گفتار روندی است مشتمل بر ردیفی از حرکات متداخل که به درجات مختلف سبب انسداد مسیر خروج هوا شده و به طور همزمان موجب تغییر در اندازه، شکل و میزان انطباق حفرات تشدید با یکدیگر می شوند. بدین نحو که هوای بازدم در طی تنفس آرام و طبیعی از شش ها خارج میشود و از نای عبور می کند، چاکنای ( محل تار آواها) را می گشادید، حنجره و حلق را می پیماید و سرانجام از راه حفره دهان یا بینی به بیرون فرستاده میشود. هوا بعد از برخورد با تارآواها مرتعش می شود و تولید صدا می کند. این صدا که همان ماده اولیه ی گفتار است، به وسیله ی اندام های گفتاری از جمله لب ها،زبان، سخت کام، نرم کام و زبان کوچک به صدای گفتاری تبدیل می شود. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن بیش از 37 نیروی متخصص گفتاردرمان و کاردرمان در تشخیص و درمان مشکلات و اختلالات گفتاری کودکان و بزگسالان بالغ بر 16 سال مشغول به فعالیت بوده و از به روز ترین تکنیک های و ابزار های درمانی در جهت بهبود بیماران استفاده می نمایند.

اختلالات گفتار چیست

اختلالات گفتاری به گروهی از اختلالات ارتباطی گفته می‌شود که گفتار برای مخاطب غیر واضح و نامفهوم بوده و شامل مشکلاتی در تنفس،تولید صدا ها و کیفیت آنها است (مانند لکنت) . این نوع گفتار غیر طبیعی منجر به جلب توجه می گردد و ممکن است ناراحتی گوینده و مخاطب را به همراه داشته باشد.

اختلال تولید گفتار

براساس جایگاه مانع ایجاد شده در مسیر هوای خروجی انواع صداها تولید می شوند . اگر تولید ماهرانه باشد، گفتار واضح و قابل فهم است ولی اگر ناقص و معیوب باشد، از قابلیت فهم آن کاسته می شود. تولید وجهی از گفتار است که رشد و تکامل طبیعی آن به مغز سالم، حواس سالم، اندام های گویایی سالم، وجود تحریکات محیطی و تشویق و انگیزه و رشد طبیعی دستگاه گفتار نیازمند میباشد.

اگر گفتار آن قدر باهنجار پذیرفته شده در جامعه تفاوت دارد که توجه را به خود جلب می کند و مانع از برقراری ارتباط و یا موجب عدم سازگاری شخص می گردد، در این صورت تولید صداها اختلال دارد.

علل ایجاد مشکلات تولیدی:

از مهم ترین علل به وجود آورنده مشکلات تولیدی می توان به این موارد اشاره کرد:

ناهنجاری های ساختمانی در مجرای گفتار ( مانند ناهنجاری های دندانی، شکاف لب و کام، بزرگی زبان و یا کوتاه بودن بند زیرزبان )
اختلالات عصبی – عضلانی (دیزآرتری و آپراکسی)
اختلالات حسی – عصبی ( به دلیل نقص در تکامل دستگاه شنوایی و یا ضایعه به قسمت فوقانی لوب گیجگاهی )
عقب ماندگی ذهنی ( کودک عقب مانده ذهنی به دلیل نقص در تفکر انتزاعی توانایی فهم نظام واج شناختی را ندارد )
اختلال شنوایی (عواملی مانند عفونت گوش، تومور و یا پارگی پرده ی صماخ و مانند این موارد قبل یا بعد از زبان آموزی )
اشکالات محیطی ( مانند شرایط نامساعد خانواده و شرایط عاطفی نامساعد)

از مشکلات دندانی که ممکن است سبب بروز مشکلات تولیدی شوند می توان به سه مورد اشاره کرد:

1) تنها دندان های خلفی به هم می رسند. این افراد در تلفظ صداهای /S/, /Z/, /Z/ , /S/ , /P/ , /b/, /m/ مشکل دارند.

2) فک پایین جلوتر از فک بالا قرار گرفته است. این افراد در تلفظ صداها /f/ , /v/ مشکل دارندو=.

3) دندان بالا نامتقارن و اریب روی دندان پایین قرار گرفته است. این افراد در تلفظ صداهای /s/ , /z/ , /s/ , /z/ مشکل دارند.

انواع اختلالات صداهای گفتار:

قبل از توضیح انواع اختلالات صدای گفتاری بهتر است به توضیح انواع خطاها بپردازیم.

انواع خطاهای اختلالات صداهای گفتار:

1) خطاهای حذفی (Omission)

در این نوع خطاها، بیمار واج هدف را اصولاً تولید نمی کند و هیچ واج دیگری را جانشین نمی کند ( مار ß ما)

2) خطاهای جانشینی (Substitution)

در این گونه خطاها بیمار یک واج طبیعی را به غلط جانشین واج هدف می کند ( سیب ß تیب )

3) خطاهای خراب گویی (Distortion)

در این نوع خطاها بیمار به جای واج هدف یک صدای غیر طبیعی و ناموجود در آن زبان را جایگزین می کند (سیب ß ثیب)

4) خطاهای اضافه گویی (Addition)

در این نوع از خطاهای تولیدی، بیمار یک صدا یا یک هجا را به غلط در جایی بین مجموعه اصلی صداهای تولیدی می آورد و در واقع یک صدا یا یک هجای نابجا را وارد واژه ی اصلی می نماید (پنیر ß پندیر)

در برخی از اختلالات صداهای گفتار، نوعی از خطا تحت عنوان خروج خیشومی (Nasal emission) رخ می دهد که در تقسیم بندی بالا قرار نمی گیرد؛ این نوع خطا ناشی از ساختار و عملکرد ضعیف دریچه ی کامی – حلقی می باشد. به عبارت دیگر خروج خیشومی نوعی اختلال صداهای گفتار است که همخوان های پرفشار مانند /p/ , /t/ , … را درگیر می کند.

خروج خیشومی ممکن است با کاهش فشار هوای دهانی مورد نیاز برای همخوان های پرفشار همراه شود؛ در نتیجه برخی از همخوان ها، ممکن است خیشومی (Nasality) شنیده شوند.

دیدگاه علامت شناسی در اختلالات تولید گفتار

داد و همکارانش برای اختلالات صداهای گفتار چهار گروه در نظر گرفتند. با برخی از آزمونهای طراحی شده در این زمینه نظیر آزمون تشخیصی اختلالات تولید و واج شناختی میتوان کودکان دچار اختلال را در یکی از آن گروهها قرار داد. چهار گروه اختلالات صداهای گفتار به شرح زیر می باشند:

1) اختلال تولیدی (Articulation Disorder): خطاهای فرد از نوع جانشینی یا خرابگویی و به صورت باثبات هستند که تنها در چند واج محدود ( اغلب /s/ , /r/ ) رخ می دهند؛ خطاهای این گروه چه در تولید خودانگیخته و چه در تولید تقلیدی بدون تغییر و باثبات اند. 12/5 درصد از اختلالات صداهای گفتار در این گروه قرار می گیرند.

2) تأخیر واج شناختی (Phonological Delay) : خطاهای این گروه شامل ماندگار شدن فرآیندهای واجی می شود که به طور طبیعی در کودکان سنین پایین تر مشاهده می شوند. 57/5 درصد از کودکان دچار اختلالات صداهای گفتاری در این گروه قرار می گیرند.

3) اختلال واج شناختی با ثبات (Consistent Phonological Disorder) : کودکانی هستند که علاوه بر الگوهای رشدی، الگوهای غیررشدی ( خطاهایی که وجودشان در دوران رشد طبیعی نیست) را نیز تولید می کنند، 20/6 درصد کودکان در این گروه قرار می گیرند.

4) اختلال واج شناختی بی ثبات ( Inconsistent Phonological Disorder) :

کودکانی در این گروه قرار می گیرند که الگوهای خطای غیر رشدی را به صورت بی ثبات تولید می کنند؛ به عبارت دیگر این کودکان یک کلمه را هربار به یک شیوه ی متفاوت و بی ثبات تولید می کنند. این گروه 9/4 درصد را به خود اختصاص می دهند.

اختلالات زبان

اختلالات زبان به گروهی از اختلالات گفتاری ارتباطی گفته می‌شود که شامل مشکلاتی در توانایی فهم یا استفاده از لغات است ( مانند زبان پریشی یا آفازی).

سه نوع اختلال زبان وجود دارد که عبارتند از:

اختلال زبان دریافتی
اختلال زبان بیانی
ترکیبی از اختلال زبان دریافتی و بیانی

اگر فرد در فهم آن چه که دیگران می‌گویند یا ادراک آنچه که می خواند مشکل داشته باشد،اختلال زبان دریافتی گفته می‌شود ولی در اختلال زبان بیانی شخص در بیان ایده ها و نیازهایش یا تولید زبان مشکل دارد.

علت اختلالات گفتار و زبان چیست

برخی از عوامل و بیماری هایی که در ایجاد اختلالات گفتار و زبان نقش دارند شامل موارد زیر است:

آسیب ضربه ای مغزی
فلج مغزی
عوامل ژنتیکی مانند سندروم داون
کم شنوایی و از دست دادن شنوایی
استفاده نادرست و نامناسب از سیستم صوتی
مشکلات تغذیه‌ای در دوران بارداری
بیماری هایی چون ام اس،پارکینسون و ای ال اس
اختلالات عضلانی
تاخیر رشدی
مشکلات رفتاری
سکته مغزی
عقب ماندگی ذهنی
عفونت گوش
آسیب های فیزیکی
سوء مصرف دارو
تومورها
اوتیسم ( درخودماندگی)
استرس های محیطی
اختلالات یادگیری
بدون علت مشخص

در صورت بروز هرگونه اختلالات گفتار در اعضای خانواده یا فرزندتان در اولین فرصت به گفتاردرمانی مراجعه و در جهت تشخیص و درمان به موقع اقدام نمایید. متخصص گفتاردرمانی می تواند در این زمینه شما را به درستی راهنمایی نماید