انحراف چشم یا استرابیسم نوعی مشكل بینایی است كه در آن چشم ها وضعیت ناهمگونی داشته و نگاه دو چشم به جهات مختلف است. این ناهمگونی در چشم ممكن است واضح بوده و یا آنكه صرفاً بعضی اوقات وجود داشته باشد. در نمای بیرونی یك چشم مستقیماً به سمت جلو نگاه می كند اما چشم دیگر به یک سمت چرخیده است. کاردرمانی انحراف چشم یکی از درمان های موثر در حیطه درمان انحراف چشم می باشد. کاردرمانی با ارائه تمرینات توانبخشی عضلات چشم در غالب برنامه های کامپیوتری طبقه بندی شده در اتاق تاریک بینایی به تقویت عضلات چشم و بهبود مهارت های همگرایی در چشم ها می پردازد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تجهیزات پیشرفته بینایی نظیر اتاق تاریک، فلشر، تخته هایلایت و پگ برد نوری در درمان استرابیسم فعالیت می کند. جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید. شیوع انحراف چشم در کودکان زیاد است و حدود 4 درصد کودکان مشکلات انحراف چشم را تجربه می کنند. این اختلال در بین جنس دختر و پسر شیوع یکسان داشته و تا حدودی زمینه فامیلی دارد.
کاردرمانی اتاق تاریک
حرکات چشم توانایی اسکن کردن فضای اطرافمان به کنترل حرکات چشم توسط سیستم اکولوموتور در ساقه مغز، همراه با حرکات سر بستگی دارد. سایر اعمال اکولوموتور دید دوچشمی را حفظ کرده و روی یک هدف تثبیت می‌کند، اهداف در حال حرکت را پیگیری کرده و یک دید ثابت را درحالی‌که سر حرکت می‌کند ایجاد می‌کند. عضلات خارج چشمی، که حرکات چشم را انجام می‌دهند توسط سه عصب کرانیال که از ساقه مغز نشأت می‌گیرند عصب دهی می‌شوند. انشعاباتی از کرتکس فرونتال و اکسیپیتال به هسته‌های این اعصاب در ساقه مغز از یک سیستم برای کنترل حرکات چشم نشأت می‌گیرند. یک نگاه باثبات توسط داده‌هایی از سیستم وستیبولار که به حرکات سر پاسخ می‌دهند حفظ می‌گردد. دو نوع مختلف از حرکات چشم در دنبال کردن تصویر متحرک و در اسکن کردن یک صفحه‌ی ثابت رخ می‌دهد.
- حرکت تعقیبی چشم حرکت آهسته چشم‌ها در سرعت ثابت برای دنبال کردن یک تصویر در قسمت مرکزی رتینا می‌باشد. این حرکات زمانی رخ می‌دهند که چشم یک هدف متحرک را دنبال می‌کند. حرکات تعقیبی چشم‌ها از لوب اکسیپیتال منشأ می‌گیرند.
- حرکت ساکادیک چشم در اسکن کردن یک صفحه‌ی ثابت رخ می‌دهند، و زمانی استفاده می‌شود که به‌سرعت نگاه به یک شیء موردنظر هدایت می‌شود چشم‌ها روی. یک مورد ثابت می‌شوند، برای مثال یک گروه از کلمات روی یک صفحه و سپس یک حرکت سریع چشم یا ساکاد به سمت آیتم بعدی رخ می‌دهد. در اسکن کردن یک ناحیه‌ی بزرگ‌تر مثل یک تصویر، چشم‌ها ابتدا ساکادهای بلند از مرکز به محیط انجام می‌دهند که توسط ساکادهای کوتاه برای ثابت کردن روی جزئیات تصویر دنبال می‌شود. حرکات ساکادیک چشم‌ها از ناحیه حرکتی مکمل لوب فرونتال منشأ می‌گیرد. این ناحیه هسته‌های ساقه مغز عضلات خارج چشمی را فعال کرده تا حرکت سریع چشم‌ها در سمت مقابل ایجاد گردد.
تمرینات کاردرمانی انحراف چشم
۱- از یک فرد بخواهید تا روی نوک یک مداد درحالی‌که شما آن را از چپ به راست حرکت می‌دهید، نگاه خود را ثابت کنید. مشاهده کنید که چگونه چشم‌ها به‌آرامی حرکت می‌کنند درحالی‌که آن‌ها هدف را دنبال می‌کنند. این یک حرکت تعقیبی چشم می‌باشد. ۲- از یک فرد بخواهید تا چشم‌هایش را در یک خط مستقیم از چپ به راست حرکت دهد. شما ثابت شدن متناوب و حرکات ساکادیک سریع را درحالی‌که آن‌ها مسیر را از چپ به راست اسکن می‌کنند خواهید دید. 3- از یک توپ رنگی کوچک در انتهای یک چوب سیاه استفاده کنید. از یک فرد بخواهید که:
- توپ را درحالی‌که شما آن را به آهستگی در مسیرهای مختلف حرکت می‌دهید دنبال کند – بالا و پایین.
- روی توپ درحالی‌که در یک موقعیت نگه‌داشته‌اید تمرکز کند.
یک فرد با مشکلاتی در اسکن کردن نمی‌تواند نگاه خود را روی توپ حفظ کند.
تعقیب چشمی در درمان انحراف چشم
حرکات تعقیبی چشم برای دنبال کردن اشیاء در زمانی که ما چشم‌ها را در فعالیت‌های عملکردی حرکت می‌دهیم و مسیر یک وسیله‌ی نقلیه در حال حرکت در جاده را دنبال می‌کنیم استفاده می‌شوند. این حرکات چشم در دنبال کردن فعالیت‌های ورزشی و در بازی‌های کامپیوتری درحالی‌که چشم‌ها باید یک توپ یا یک را همان‌طور که به سمت هدف حرکت می‌کنند دنبال کنند، استفاده می‌شوند. حرکات ساکادیک چشم هنگام خواندن کلمات در یک صفحه نگاه کردن به تابلوها هنگام سفر در اتوبوس یا قطار ایجاد می‌شوند. توانایی حفظ یک نگاه ثابت زمانی که کل بدن در فضا حرکت می‌کند مهم است. در راه رفتن، سر با هر قدم حرکت می‌کند اما چشم‌ها یک نگاه با ثبات به سمت جلو را حفظ می‌کنند. پردازش اولیه بینایی شبکیه‌ی هر چشم یک عکس دوبعدی از میدان بینایی دریافت می‌کند نقش ادراک بینایی تبدیل این عکس دائماً در حال تغییر به یک شیء سه‌بعدی یا صحنه‌ای که معنادار می‌باشد، است. ویژگی‌هایی که آنالیز ادراکی محیط را تشکیل می‌دهند شامل رنگ، شکل، اندازه، عمق پس‌زمینه و حرکت می‌باشند. غربالگری اولیه برای شکل و رنگ می‌تواند توسط یک تخته فرم انجام شود. از فردی که آسیب مغزی دیده خواسته می‌شود که شکل‌های مختلف چوبی رنگی را با مکان مناسبش روی تخته تطبیق دهند. اطلاعات حسی در مورد سطح، بافت و جهت خطوط و لبه‌ها نیز در پردازش ادراک بینایی مشارکت دارند. خطوط نقاط کلیدی از پس‌زمینه‌شان جدا هستند درک اشیاء هنوز ثابت است حتی وقتی در نمای متفاوتی دیده شوند. رنگ‌ها رنگ‌ها به محیط بینایی معانی اضافه‌شده‌ای می‌دهند. ادراک، رنگ‌ها با کوررنگی که یک نقص شبکیه‌ای است، متفاوت است. در رشد کودک، نوزاد یاد می‌گیرد که رنگ و شکل اشیاء با عملکردشان مرتبط باشد. حتی در شرایط نوری متفاوت، اشیاء آشنا رنگشان تغییر نمی‌کند. آیتم‌های مشابه می‌توانند در رنگ‌های مختلف ارائه شوند، برای مثال، سکه‌ها و غذا در شیشه‌ها بر اساس تشخیص رنگ برای شناسایی وقتی‌که ادراک رنگ وجود نداشته باشد دنیا مانند سایه‌های سیاه دیده می‌شود و بینایی گزارش نا واضح می‌دهد حتی اگر حدت بینایی طبیعی باشد. از دست رفتن رنگ می‌تواند فقط در یک‌نیمه‌ی میدان دید اتفاق بیافتد یک عکس از یک دسته‌گل که یک سمت آن رنگی دیده‌شده و نیمه‌ی دیگر سفید است. آسیب انتخابی رنگ و شکل در برخی افراد با آسیب مغزی توصیف می‌شود. که اشاره می‌کند، در پردازش اولیه‌ی بینایی، رنگ جدا از شکل پردازش می‌شود. ناتوانی در تشخیص رنگ، در غیاب آسیب شبکیه به: «آکروماتوپسیا» یا آگنوزیای رنگ شناخته می‌شود. فردی با آگنوزیای رنگ نمی‌تواند رنگ‌ها را تطبیق دهد یا سایه‌های مختلف یک رنگ را طبقه‌بندی کند. در حالت شدید که در آسیب دوطرفه‌ی پس‌سری هست، محیط بینایی سیاه، سفید یا خاکستری دیده می‌شود، بعضی از مشکلات شناسایی رنگ‌ها در طیف آبی بوده و آسیب مغزی رایج می‌باشد. یک نقص ادراک رنگ ظاهری در افراد همی پلژی بسیار محتمل‌تر است که در باعث مشکل نامیدن رنگ‌ها شود. اگر ادراک رنگ آسیب ببیند چهره‌ها و اشیاء رایج معمولاً می‌توانند از سایر ویژگی‌هایشان تشخیص داده شوند اما مشکل در استفاده از سکه‌ها پدیدار می‌شود که سکه‌ی نقره‌ای و برنز مانند هم دیده می‌شوند. در مرتب کردن لباس‌ها فرد بر راهنماهای لمسی تکیه دارد و نمی‌تواند رنگ‌ها را تطبیق دهد یا موارد جداگانه را هماهنگ کند. مشکلی در تمایز دادن غذاها در شیشه‌ها و در انتخاب موارد وجود دارد، مانند قوطی سوپ یا لوبیا از یک قفسه در سوپرمارکت. اشتباهات اغلب بر اساس بوییدن یا چشیدن غذا وقتی‌که قوطی باز است، تحقق می‌یابند.