بیش فعالی در کودکان نوعی اختلال رشدی است که می تواند تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. کودکان مبتلا به این اختلال غالبا با مشکلاتی همچون نقص توجه، بیش فعالی و رفتار های تکانشی رو به رو می شوند. کودکان بیش فعال اکثرا با ویژگی هایی از جمله اعتماد‌به نفس کم، عملکرد ضعیف در مدرسه و رابطه های آشفته شناخته می شوند. علائم بیش فعالی گاهی اوقات با افزایش سن کاهش پیدا می کنند، اما به طور کلی کودک احتمال دارد علی رغم هوش زیاد، به طور دائم با چالش های مختلفی رو به رو شود. دکتر صابر، بهترین دکتر بیش فعالی کودکان، برای پاسخ به این سوال رایج والدین که بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد به تشخیص دقیق علائم و درمان کودکان می پردازد. درمان های توانبخشی شناختی و رفتاردرمانی به این کودکان کمک می نماید با کم کردن دارو توانایی های خود کنترلی را آموخته و در محیط های مختلف نظیر مدرسه با مشکلات کمتری روبه رو باشند.
تکانشگری در کودکان
تکانشگری یعنی نقص در مهار ، کنترل رفتار و خود تنظیمی. ناکارآمدی عملکرد های اجرایی، موجب راهبرد های ضعیف در حل مسأله، ضعف در سازمان بندی مهارت ها و حافظه ضعیف می شود که شاخص کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی است. نیگ، اصطلاح کنترل شناختی را به جای عملکرد اجرایی استفاده کرد. نامبرده اظهار داشت که اختلال حافظه ممکن است بر روی عملکرد اجرایی تأثیر بگذارد. مکانیسم های عصبی مربوط به فعالیت های اجرایی، بخش های گسترده ای از مغز را در بر می گیرد. نیگ اثبات نمود که قطعه پیش پیشانی در بسیاری از فعالیت های اجرایی و نه همه آن ها درگیر می شود. علاوه براین هسته های قاعده ای، تالاموس و مخچه نقش مهمی در خویشتن داری ایفا می کنند. ناکارآمدی عملکرد اجرایی تأثیر عمیقی بر روی سازگاری و همزیستی کودک گذاشته و ممکن است از تأثیرات بیش فعالی کودکان یا بی توجهی مخرب تر باشد. ناتوانی در خودداری (مهار) تأثیری منفی بر روی توانایی یادگیری کودک در محیط کلاس دارد. از آنجایی که در این کودکان تخصیص توجه هدفمند نیست، کودک هر دو نوع اطلاعات مرتبط و نامربوط را دریافت می کند. بر این اساس، اثرات متقابل “بی توجهی” و “ناتوانی در مهار” تأثیری منفی بر روی قدرت پردازش اطلاعات و عملکرد کودک در مدرسه می گذارد. این نقص ممکن است بر اساس شرایط و وضعیتی باشد که کودک با آن روبه رو می شود. در مورد کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند، اختلال توجهی بیشتر هنگامی بروز می یابد که تکلیف تکراری باشد. تکالیف جدید زود بازده، که کودک نتیجه آن را بلافاصله می بیند، مشکلات کمتری در توجه از خود بروز می دهد. هم چنین ممکن است در نحوه واکنش به عواقب یک تکلیف و محیط، تا تفاوت هایی میان انواع مختلف تشخیص بیش فعالی وجود داشته باشد.
شناخت اجتماعی کودکان
شناخت اجتماعی به عنوان توانایی شناسایی، پردازش و ارائه پاسخ مناسب به محرک های اجتماعی است و دارای ابعادی چون درک خود درک دیگری، تشخیص بیش فعالی تهدید و خود تنظیمی است. سازه هایی چون بازشناسی هیجان، تئوری نهادی همدلی از کارکرد های شناخت اجتماعی هستند که در آسیب های مغزی ساختار های مرتبط دچار نقص می شوند. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی به سه دلیل اساسی می توانند درگیر نقایص شناخت اجتماعی شوند، یکی تبعات اجتماعی نارسایی کارکرد های اجرایی؛ به عنوان مثال عدم رعایت نوبت و یا عدم پایبندی به تشریفات اجتماعی به دلیل تکانشگری موجب آسیب به تعامل اجتماعی آن ها خواهد شد. دوم، اهمیت بیشتر محرک های اجتماعی برای کنترل. بسیاری از رفتار های غیر اجتماعی افراد با این اختلال ریشه در کنترل مهاری دارد. به عنوان مثال ناتوانی در حفظ طولانی مدت یک رابطه و روابط متعدد کوتاه مدت یک نارسایی اجتماعی است که ریشه در کار کرد اجرایی ناقص دارد و دلیل سوم، اختلالات همراه است. بسیاری از مشکلات همراه اختلال نقص توجه – بیش فعالی مانند اختلال سلوک خود نقص محوری شناخت اجتماعی دارند. در مطالعه ای که روی توانایی ذهن خوانی کودکان دارای این اختلال انجام شده است نارسایی این کودکان در مقایسه با همتایان طبیعی با استفاده از آزمون ذهن خوانی از طریق تصاویر چشم نشان داده شده است. مرور مطالعات انجام شده در خصوص بازشناسی حالات هیجانی چهره، به عنوان یک کار کرد شناخت اجتماعی نشان می دهد بیش فعالی کودکان در بازشناسی حالات هیجانی چهره نارسایی دارند.
نارسایی زبان در بیش فعالی
کودکان بیش فعال، نسبت به همتایان با تحول طبیعی مشکلات زبانی بیشتری دارند. اگر چه مشکلات زبانی یک معیار اصلی برای تشخیص بیش فعالی نیستند، اما مطالعات گوناگونی شیوع بالای مشکلات زبانی در این افراد را نشان داده اند. براک و همکاران در پژوهش خود نشان دادند که ۶۴ درصد از کودکان سوئدی دارای این اختلال، دچار مشکلات زبان نیز هستند. مشکلات زبانی ممکن است پیش از پدید آیی و توسعه اختلال نقص توجه – بیش فعالی وجود داشته باشد و پیش درآمد اختلال باشد. پترسون و همکاران به بررسی نقش توانایی های زبانی و خود تنظیمی در توسعه مشکلات رفتاری اختلال نقص توجه – بیش فعالی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که توانایی زبانی پیش بینی کننده توانایی خود تنظیمی است و خود تنظیمی به عنوان یک واسطه گر موجب تأثیر زبان بر نقص توجه -بیش فعالی می شود. گات، هکمن، میر، اسمید و گراب در پژوهش خود نشان دادند که بین این اختلال و مهارت های زبان دریافتی و زبان بیانی ارتباط منفی وجود دارد و هر چه نشانه های نقص توجه و بیش فعالی کمتر باشد، مهارت های زبان دریافتی و بیانی بهتر است. تأخیر قابل توجه در تمام دوره های زبانی فرد، زبان دریافتی، مهارت معنایی و زبان کاربردی در اختلال نقص توجه – بیش فعالی کودکان مشاهده می شود. همبودی اختلال زبانی ویژه با اختلال نقص توجه – بیش فعالی در والدین خطر وجود اختلال زبانی را در کودکان دارای این اختلال بالا می برد، به طور کلی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی در تعدادی از ابعاد زبانی شامل زبان کاربردی، خواندن روانی کلامی و نامیدن داری نقص هستند.
مشکلات اجتماعی کودکان چیست
کودکان دارای اختلال نقص توجه با و بدون بیش فعالی در مهارت های اجتماعی متفاوت هستند. علاوه بر این، کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند، رفتار های پرخاشجویانه دارند، محبوبیت کمتر داشته و احتمال طرد شدن شان توسط دیگران بیشتر است اگر چه کودکانی که دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی هستند، الزاماً نقص اساسی در مهارت های اجتماعی ندارند، ولی مجبورند برای رسیدن به اهداف شان مشکلات بسیاری را در موقعیت های اجتماعی مختلف پشت سر بگذرانند. بر خلاف این کودکان، کودکانی که دارای اختلال نقص توجه هستند، معمولاً منزوی هستند و به نظر می آید که از مهارت های ضروری برای برقراری روابط اجتماعی بی بهره اند. افسردگی همراه، روابط اجتماعی را پیچیده کرده و مشکل می سازد. کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی به همراه افسردگی مشکلات بیشتری در سطح جامعه تجربه می کنند. همچنین افراد بیش فعال دوستان صمیمی کمتر، مشکلات اجتماعی بیشتر و روابط عاشقانه کم دوام تر نسبت به افراد عادی دارند.
بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد
تحقیقات بسیاری روی مشکلات آموزشی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش فعالی صورت گرفته است. این کودکان نسبت به همکلاسی هایشان، نمرات بسیار پایین تری در خواندن، ریاضیات و درک مطلب دارند. عملکرد آموزشی به تکانشگری، بی دقتی و بی قراری بستگی دارد. بارکلی و همکاران، زندگی گروهی از کودکان دارایاین اختلال را به مدت سیزده سال تحت نظر گرفتند و نتایج بررسی خود را این گونه گزارش کردند؛ تعداد کمی از این افراد به دانشگاه راه یافتند، معدل فارغ التحصیلی آنان کمتر از همتایان بود، ترک تحصیل در مدرسه بیشتر بود، به آموزش های ویژه احتیاج بیشتری داشتند و در طول تحصیل نمرات کم و بیش یکسانی داشته و پیشرفتی نداشتند. تنها ۳۲ درصد از آن ها موفق به اتمام دوره دبیرستان شدند. این مشکلات در بزرگسالی به اشکال دیگری مانند اخراج از محل کار، بدهکاری مالی به دیگران (دو برابر افراد طبیعی) و مشکل در پرداخت قبوض بروز یافت. هم چنین تعداد کمی از این افراد حق داشتن کارت اعتباری و حساب بانکی داشتند. کودکان دارای این اختلال نسبت به افراد سالم، عملکرد هوشی ضعیف تری دارند. برآورد ها حاکی از آن است که تفاوت معدل این کودکان با همتایان سالم، ۹ نمره است که ممکن است به دلیل نقص در عملکرد های شناختی و اجرایی و یا مشکلات یادگیری همراه باشد. به طور کلی، نوجوانان دارای این اختلال در معرض خطر مردودی بیشتر، اخذ نمرات پایین تر، تکرار پایه تحصیلی، کسب نمره کمتر در آزمون های موفقیت، اخراج شدن از دبیرستان، حاملگی نوجوانی، ابتلا به بیماری های مقاربتی، سوء مصرف مواد، حوادث رانندگی، دستگیر شدن و اخراج شدن از کار قرار دارند. بنابراین، نشانه ها و علائم اختلال نقص توجه – بیش فعالی می تواند تا نوجوانی و اوایل بزرگسالی ادامه پیدا کنند و نقص عملکردی در مکان هایی غیر از مدرسه و محیط کلاس نیز دیده می شوند.
