علت و علائم بیش فعالی

علائم بیش فعالی و نقص توجه شامل بی­ توجهی، بیش فعالی و تکانش­گری است. الگوهای شناختی اختلال نقص توجه – بیش­ فعالی بر نقص در عملکردهای اجرایی و ناتوانی مهار تأکید دارند. عملکردهای اجرایی یک کارکرد واحد نیستند و منعکس کنندۀ عملکردهای حلقۀ نورونی پیش پیشانی – زیرقشری هستند که در تنظیم رفتار، بی­ توجهی، حافظۀ کاری و توجه نقش دارند (بارکلی، ۲۰۰۶). مرکز درمانی بیش فعالی دکتر صابر با بررسی علایم بیش فعالی و نقص توجه توسط دکتر بیش فعالی و تشخیص دقیق نوع نقص توجه و بیش فعالی کودکان به ارائه خدمات درمانی جهت کاهش علائم بیش فعالی نظیر اتاق تاریک توجه بینایی، سنسوری روم، کاردرمانی ذهنی، اتاق توجه شنیداری و ماساژ درمانی جهت آرام سازی می پردازد. همچنین جهت کنترل رفتارهای تکانشگرانه از تکنیک های رفتاردرمانی و بازی درمانی در بیش فعالی بهره می گیرند تا بهترین نتایج درمانی را در کاهش علائم بیش فعالی حاصل نمایند.

تفاوت علائم بیش‌فعالی در پسران و دختران

علائم بیش‌فعالی در پسران و دختران ممکن است متفاوت باشد. پسران معمولاً علائم بیرونی‌تری مانند بی‌قراری، پرخاشگری، و رفتارهای تکانشی نشان می‌دهند، در حالی که دختران بیشتر ممکن است علائم درونی مانند حواس‌پرتی، رویاپردازی، و کم‌توجهی داشته باشند. این تفاوت‌ها گاهی باعث می‌شود تشخیص ADHD در دختران دشوارتر باشد، زیرا علائم آن‌ها کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. آگاهی از این تفاوت‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کند تا علائم را زودتر شناسایی کنند.

مشکلات کودکان بیش فعال

توجه به­ عنوان یکی از محوری­ ترین علائم بیش فعالی کودکان در ابعاد مختلف دچار نقص است. ناتوانی معطوف ساختن توجه به یک تکلیف خاص، از اصلی ترین علائم اختلال نقص توجه – بیش­ فعالی است. به همین ترتیب اصطلاح حواس­ پرتی، اغلب برای توصیف ناتوانی در معطوف کردن توجه به یک موضوع خاص به­ کار می­ رود. طبق واحد های عملکردی لوریا، ساختارهای مغزی واحد اول، تشکیلات مشبک، وظیفۀ کنترل هشیاری پایه و توجه را بر عهده دارند و عملکرد های مهاری سطح بالاتر به وسیلۀ شبکه­ ای از ارتباطات قشری کنترل می­ شود. توجه در سطوح مختلف در کودکان دارای اختلال نقص توجه و بیش فعالی دچار نقص می­ شود. این سطوح، شامل توجه انتخابی، توجه پایدار، انتقال توجه و تقسیم توجه است. توجه انتخابی یکی از پایه­ ای­ ترین بخش ­های توجه است. توجه انتخابی و مهار دو روی یک سکه ­اند و برای توجه به بخشی از اطلاعات باید بخش دیگر اطلاعات را مهار کرد. مشکلات مربوط به حواس ­پرتی، در نتیجۀ ضعف در برقراری و یا حفظ توجه، به هنگام انجام تکالیفی است که جذابیت یا نتیجۀ آنی کمتری دارند، مانند تکالیف یک­نواخت و طولانی، کودکانی که به علایم بیش ­فعالی دچار هستند، احساس می ­کنند که کار های جایگزین دیگری وجود دارد که جالب ­تر بوده و در صورت انجام آن ­ها پاداش بیشتری نصیب ­شان می­ شود، به همین دلیل توجه ­شان از کار اصلی گرفته می­ شود و به کارهای جایگزین معطوف می­ شود. این مشکل، ناتوانی در مهار و تکانش­گری است.

علایم نقص توجه و بیش فعالی

کودکانی که به علائم بیش­ فعالی و نقص توجه دچار هستند، توانایی مدیریت یک­سری محرک­ های خاص را دارند، اما نمی­ توانند در مقابل محرک ­های جالب­ تر، مقاومت کنند. بر این اساس، مهار محرک­ های غیر ضروری بخشی از فرایند توجه است. مشکلات حفظ توجه و مهار تکانه ­ها می­ تواند ناشی از مشکلی اساسی در سطح برانگیختگی، بر اساس مدل لوریا در سطح اول باشد. همچنین می­ تواند توضیحی برای این نکته باشد که چرا استفاده از دارو های محرک به “توجه” کمک می­ کند. دارو های محرک می­ توانند سطح برانگیختگی را در حد طبیعی نگه دارند. احتمالاً در مراحل بعدی رشد، حفظ توجه برای انجام کار های پیچیده ­تر، توسط قطعۀ پیشانی که وظیفۀ تنظیم رفتاری را بر عهده دارند، انجام می­ شود. از آن­ جایی­ که قطعۀ پیشانی آخرین بخش مغز در روند تحول است، ممکن است علایم بیش ­فعالی تا حدودی در نتیجۀ تأخیر در تحول قطعۀ پیشانی باشد که وظیفۀ مهار پاسخ ­های حرکتی کنترل شده (قطعۀ پیشانی) را بر عهده دارند.

توجه انتخابی و توجه پایدار

توجه انتخابی رفتاری پیچیده است که در آن ضمن حفظ یک پاسخ، از پاسخی دیگر خودداری می­ شود. این سازوکار فیلتر کننده، برای حذف و یا مراقبت از اطلاعات مورد پردازش، ضروری است. ناکارآمدی توجه انتخابی، عملکرد کودک با علایم بیش فعالی را در محیط­ های آموزشی تحت­ تأثیر قرار می ­دهد؛ به ویژه هنگامی ­که اطلاعات ارائه شده پیچیده و طولانی بوده و به دقت بالا و پردازش هم­زمان نیاز داشته باشد. بخش دیگری از فرایند توجه توانایی حفظ یک پاسخ رفتاری برای انجام یک فعالیت مستمر و مداوم است. برای این­ کار، مهار و مقاومت در مقابل دیگر محرک­ های خارجی لازم است. توجه پایدار، توانایی حفظ توجه و یا توانایی حفظ یک پاسخ رفتاری برای یک فعالیت مداوم و مستمر است. گوش به زنگی اصطلاحی است که اغلب برای توصیف این نوع توجه به کار می ­رود . کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیش­ فعالی مشکلاتی در توجه پایدار دارند، در صورتی­ که در کودکان دارای اختلال نقص توجه، توجه انتخابی نارسا است. تفاوت­ های بارزی بین انواع زیر ریخت­ های اختلال نقص توجه – بیش ­فعالی در کنترل تکانه نیز وجود دارد. در علایم بیش فعالی کودکان نوع نقص توجه مانند نوع ترکیبی، در بخش ابتدایی تکلیف تحت تمایلات آنی خود هستند. با این حال، کودکان دارای نوع نقص توجه، به تدریج پیشرفت قابل ملاحظه­ ای از خود نشان می­ دهند، در حالی­ که در نوع ترکیبی، این تکانش­گری کاهش نمی ­یابد. بر این اساس، کودکان دارای نوع نقص توجه، سرعت پردازش کندتر دارند و مشکلات­ شان در توجه انتخابی بیشتر است.

بارکلی تفاوت­ های میان انواع زیر مجموعه­ های اختلال نقص توجه – بیش ­فعالی را در انواع مختلف توجه ارائه داد که بدین ترتیب است: در نوع ترکیبی، قدرت توجه پایدار پایین بوده، اما در صورتی ­که محرک جدید باشد، این قدرت تقویت می­ شود. در نوع بی ­توجهی، مشکلاتی در توجه متمرکز دیده می­ شود، اما به نظر می­ رسد نقص توجه بیشتر در نتیجۀ یک اختلال شناختی است.

علت بیش فعالی کودکان چیست؟

علت بیش فعالی کودکان هنوز به طور کامل مشخص نیست، با این حال باور های عمومی درباره این که علت بیش فعالی چیست، وجود دارد. به طور احتمالی همچون سایر اختلالات روان، ژنتیک در بروز اختلال بیش فعالی نقش دارد اما تحقیقات دانشمندان نشان می دهد قرار گرفتن در معرض سموم محیطی همانند حشره کش، سرب، دود دخانیات، آسیب مغزی، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و مشروبات الکلی پیش از زایمان در به وجود آمدن بیش فعالی موثر است. به طور کلی می توان گفت علت ها و عواملی که خطر مبتلا شدن کودک به بیش فعالی را افزایش می دهند، هنوز ناشناخته هستند. تحقیقات جدید نشان می دهد خوردن بسیار زیاد قند، تماشای بیش از اندازه تلویزیون، روش تربیت فرزند یا هرج و مرج خانوادگی را علت بیش فعالی کودکان نمی دانند. البته بعضی از این موارد می توانند علائم بیش فعالی کودکان را تشدید کنند. کلینیک بیش فعالی کودکان دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه تشخیص کودکان توسط دکتر بیش فعالی و درمان کودکان بیش فعال با استفاده از درمان های تخصصی و به روز دنیا به ارائه خدمات درمانی در غرب و شرق تهران مشغول می باشد.

دانشمندان همچنان علت بیش فعالی کودکان را شناسایی نکردند اما آن چه تا به امروز جز باور عمومی می باشد این است که علت اصلی این اختلال همچون سایر اختلالات، عوامل ژنتیکی است. علاوه بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی نیز در به وجود آمدن بیش فعالی اثر گذار است. با این حال محققان هنوز هم به منظور بررسی علت بیش فعالی کودکان در تلاش و کوشش هستند.

علت بیش‌فعالی: از ژنتیک تا عوامل محیطی

علت بیش‌فعالی (ADHD) ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی است. تحقیقات نشان می‌دهند که ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به ADHD دارد، به طوری که کودکان با سابقه خانوادگی این اختلال، بیشتر در معرض خطر هستند. علاوه بر این، عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم (مانند سرب) در دوران بارداری، مصرف سیگار یا الکل توسط مادر، و زایمان زودرس نیز می‌توانند در بروز بیش‌فعالی نقش داشته باشند. همچنین، برخی مطالعات به ارتباط بین رژیم غذایی نامناسب و تشدید علائم ADHD اشاره کرده‌اند.

سوالات متداول:

1-آیا بیش‌فعالی در نوجوانان متفاوت است؟
بله، در نوجوانان، علائم بیش‌فعالی ممکن است به شکل‌های متفاوتی ظاهر شوند. نوجوانان با ADHD ممکن است در مدیریت زمان، انجام تکالیف مدرسه، یا کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند. همچنین، آن‌ها ممکن است بیشتر در معرض خطر رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر یا رانندگی بی‌پروا قرار بگیرند.

2- آیا بیش‌فعالی در کودکان پیش‌دبستانی قابل تشخیص است؟
بله، بیش‌فعالی در کودکان پیش‌دبستانی نیز قابل تشخیص است، اما باید توجه داشت که برخی رفتارهای طبیعی کودکان در این سن (مانند بی‌قراری یا کنجکاوی زیاد) ممکن است شبیه علائم ADHD باشند. اگر کودک شما به طور مداوم در کنترل رفتارهای خود مشکل دارد یا رفتارهای تکانشی شدید نشان می‌دهد، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.