رویکرد coop در توانبخشی شناختی- کاردرمانی جسمی کودکان-کاردرمانی ذهنی کودکان-دکتر صابر

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

روش coop در توانبخشی شناختی کودکان

این رویکرد توانبخشی شناختی از پنج مرحله تشکیل شده است و کسب مهارت حرکتی را تسهیل می‌کند. این مراحل شامل شناسایی مشکل ،بازشناسی مشکل، طراحی برنامه، اجرا سازی برنامه و ارزیابی پیشروی به سوی هدف می باشد. رویکرد کووپ در کاردرمانی جسمی و کاردرمانی ذهنی موجب تسهیل مهارت های حرکتی و افزایش درک کودک جهت برنامه ریزی درست حرکتی. رویکرد coop با هدف انتقال یادگیری، تعمیم دهی و کسب مهارت طراحی شده است. این رویکرد در کاردرمانی دست کودکان اوتیسم، بیش فعالی و نقص توجه ،کودکان آسیب مغزی و تاخیر رشدی کاربرد دارد و موجب تسهیل یادگیری مهارت های نوشتاری و استفاده از ابزار می شود.

رویکرد شناختی حرکتی در کاردرمانی جسمی(Cognitive Motor Approach)

• رویکرد coop نیز کسب مهارت حرکتی را تسهیل می کند که دارای سه مرحله می باشد:
• مرحله اول: شامل برنامه ریزی برای رفتن به سوی هدف می باشد که نیازمند آن است که کودک فعالیت را به خوبی بفهمد و ملزومات آن را بشناسد. برای این شناخت کودک اطلاعات را از طریق حس بینایی و کاینستزیا دریافت می کند تا از این اطلاعات برای برنامه ریزی استفاده کند.
• مرحله دوم رویکرد co op: اجرا سازی برنامه
• مرحله سوم: ارزیابی برنامه که کودک طی آن پیشروی خود به سمت هدف را بررسی می کند.
• نکته ( Cognitive Motor Approach )  رویکرد مناسبی برای بهبود مهارت های عملکردی در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی ( DCD ) است.

( CO-OP)(Cognitive Orientation to Daily Occupational Performance  )

( CO-OP ) یک رویکرد مراجع محور مبتنی بر عملکرد و حل مسئله است که در مرکز کاردرمانی کسب مهارت را تسهیل می کند.

(CO-OP )  بر تعامل بین فرد و عوامل محیطی تاکید دارد تا مشارکت موفقیت ‌آمیز کودک در فعالیت های روزمره را در آموزش های کاردرمانی ذهنی و جسمی تسهیل کند.

اهداف اصلی رویکرد CO-OP در کاردرمانی جسمی و ذهنی

رویکرد ( CO-OP)  چهار هدف اصلی را دنبال می کند:

1. کسب مهارت ( Skill acquisition )
2. استفاده از استراتژی های شناختی ( Cognitive strategy use )
3. تعمیم دهی ( Generalization )
4. انتقال یادگیری ( Transfer of Learning )

•   (CO- OP)  بر شناخت برای انجام فعالیت ها تاکید می کند و بر نقص عملکرد شناختی توجهی ندارد

– در برنامه درمانی مبتنی بر ( C0-OP) کودک 3 آکوپیشن یا فعالیت را انتخاب می‌کند تا طی 10 جلسه مداخله آنها را بیاموزد این فعالیت‌ها شامل دست نویسی بستن بند کفش یا بریدن کاغذ می باشد.

– اولین هدف ( CO-OP ) تسهیل عملکرد آکوپیشنال کودک است که در کاردرمانی دست مورد توجه است.

– دومین هدف ( CO-OP )  آموزش استفاده از استراتژی های شناختی به کودک به منظور دسترسی به اهداف است که در کاردرمانی ذهنی به آن تاکید می شود.

– سومین هدف ( CO-OP ) تسهیل تعمیم دادن آکوپیشن های آموخته شده در محیط درمان به سایر محیط ها مانند خانه و مدرسه است و در کاردرمانی جسمی تمرین می شود.

– چهارمین( آخرین) ( CO-OP ) هدف انتقال دادن مهارت آموخته شده به سایر آکوپیشن ها می باشد.

چه کسانی از رویکرد ( CO-OP ) بهره می‌برند:

• از رویکرد ( CO-OP ) در بیماران زیر استفاده می شود:

• اختلال هماهنگی رشد ( DCD )
• اختلال طیف اوتیسم ( ASD ) با عملکرد بالا
• آسیب مغزی تروماتیک
• اختلال بیش فعالی و نقص توجه
• تاخیر مهارت‌های حرکتی

مشخصه های اصلی رویکرد ( CO-OP ) در کاردرمانی دست

1. اولین مشخصه ( CO-OP )  شناسایی هدف درمان است. اهداف با مشارکت کودک و خانواده‌اش برگزیده می شوند و بر آکوپیشنی که کودک تمایل یا نیاز به انجام آن دارد متمرکز است. در رویکرد ( CO-OP ) کودک نقشی فعال در اجرای فعالیت دارد تا انگیزه او افزایش یابد.
2. دومین مشخصه ( CO-OP ) آنالیز  پویا عملکرد ( DPA ) می باشد که بیانگر این است که عملکرد کودک نتیجه تعامل بین فرد و محیط و آکوپیشن است. در کاردرمانی جسمی، کاردرمانگر دست عملکرد کودک را مشاهده و مشکلات آن را ثبت می‌کند تا با استفاده از استراتژی های شناختی آن مشکل را برطرف سازد.
3. سومین مشخصه ( CO-OP ) استراتژی های شناختی مورد استفاده به منظور کسب تعمیم دهی و انتقال مهارت می‌باشد. در رویکرد ( CO-OP ) استراتژی شناختی به منظور حل کردن مشکل موجود در کاردرمانی جسمی مورد استفاده قرار می گیرد به عبارتی استراتژی های شناختی موجب تقویت فراشناخت کودک می‌شود‌

در رویکرد ( CO-OP ) از دو نوع استراتژی شناختی در کاردرمانی ذهنی استفاده می شود:

1.استراتژی ( Executive  یا Global )

• از این استراتژی در مدت زمان طولانی و در بافتارهای مختلف استفاده می شود.
• این استراتژی شامل ( Goal – Plan – Do- Check ) می باشد (در مرحله ( Goal ) تعیین هدف صورت می گیرد. در مرحله ( plan ) برنامه ریزی برای رسیدن به هدف در مرحله ( Do ) برنامه اجرایی می شود و در مرحله ( Check ) برنامه اجرا شده در کاردرمانی ذهنی مورد بازنگری می‌گیرد که اگر نیاز به برنامه‌ریزی دیگری بود انجام شود.)
• نکته در جلسه اول درمان استراتژی  ( Goal – Plan – Do- Check ) به کودک آموزش داده می شود. در ابتدا کاردرمانگر ذهنی از این استراتژی در فعالیت ها استفاده می کند و به تدریج کودک مراحل این استراتژی را به طور ذهنی و درونی انجام می دهد.

2.استراتژی ( Domain Specific ( DSS) 

• استراتژی است که مختص یک فعالیت یا بخشی از یک فعالیت است.
• تمام استراتژی های ( Domain Specific  ) در کاردرمانی ذهنی بر راهنمایی کلامی تاکید دارند.
• هدف استراتژی های ( Domain Specific ): کاهش تدریجی وابستگی کودک به کاردرمانگر در انجام یک فعالیت خاص و تکیه بر استراتژی های حل مسئله خود با استفاده از(Self- talk)

4 .   چهارمین مشخصه ( CO-OP ) ( Guided discovery ) است.

در ( Guided discovery ) کاردرمانی ذهنی به کودک راهنمایی می شود که مشکل را شناسایی کرده و آن را برطرف نماید در واقع راه حل به او گفته نمی‌شود بلکه فقط راهنمایی و فیدبک داده می‌شود تا خود کودک راه‌حل را پیدا نماید.

چهار مولفه ( Guided discovery )

1.( one thing at a time ) 

• زمانی که کودک در انجام یک فعالیت به مشکل می‌خورد اغلب چندین حیطه  اجرایی او دچار مشکل هستند. رویکرد (CO-OP ) بر آموختن مهارت ها متمرکز است نه بر تکامل مهارت بنابراین مهم است که در جلسات کاردرمانی جسمی و ذهنی فقط در یک چیز (به عنوان مثال فقط بر آموختن مهارت ها)  تاکید شود.

2.Don’t tell، Ask

• اگر خود کودک راه حل مشکل را پیدا کند، در صورت روبرو شدن با آن مشکل در آینده به احتمال بیشتری راه حل خود را به یاد می‌آورد در مقایسه با حالتی که راه‌حل توسط کاردرمانگر به او ارائه می‌شد. بنابراین کاردرمانگر فقط باید حین یافتن راه حل به سوال‌های کودک جهت رسیدن به راه‌حل پاسخ دهد و نباید خود راه حل را به او بگوید.

3.Don’t adjust، Coach

• یکی از مهمترین جنبه های رویکرد ( CO-OP ) اصلاح و تطابق فعالیت یا محیط است که اکثر کاردرمانگران در جلسات درمان محیط یا فعالیت را اصلاح می کنند (مثلا پازیشن کودک موقعیت صندلی و غیره) و کودک در جلسه درمانی به خوبی می تواند فعالیت را انجام دهد اما در غیاب کاردرمانگر قادر به انجام آن نیست. بنابراین کاردرمانگر باید این تطابقات را به حوزه توجه به کودک انتقال دهد تا خود کودک این تطابقات را بتواند برای خود انجام دهد.

4. Make it obvious

• اغلب کودکان با مشاهده فعالیت نمی توانند به مولفه های مهم آن را شناسایی کنند بنابراین در رویکرد ( CO-OP) کاردرمانگر باید این مولفه ها را به کودک به وضوح نشان دهد.

پنجمین مشخصه ( CO-OP ) خود از 4 اصل تشکیل شده که این مداخله از آنها استفاده می شود. این اصول شامل:

• شاداب کردن محیط  درمان ( Make it fun )
• ارتقای یادگیری ( Promote learning )
• تسهیل استقلال کودک ( Work toward independence )
• تسهیل تعمیم دهی و انتقال ( Promote generalization and transfer )

• والدین و مراقبان کودک نقش مهمی در رویکرد ( CO-OP ) دارند. نقش اصلی آنها حمایت کردن از کودک در یادگیری آکوپیشن ها و استراتژی‌ها و تسهیل تعمیم و انتقال آنها به محیط خانه و مدرسه و سایر محیط ها می باشد.

• نکته: رویکرد ( CO-OP ) شامل 10 جلسه کاردرمانی است.

– در جلسه اول، کودک سه هدف مشخص می‌کند (در واقع سه مهارت یا آکوپیشن انتخاب می‌کند) و کاردرمانگر بلافاصله استراتژی ( check، DO ، Plan ، Goal ) را برای سه هدف کودک به کار می برد. سپس از استراتژی  ( check، DO ، Plan ، Goal ) برای شناسایی استراتژی

( Domain Specific )  استفاده می شود. در نهایت پس از اتمام درمان کاردرمانگر عملکرد کودک را مجدداً مورد ارزیابی قرار می دهد.

ارزیابی های مورد استفاده در کاردرمانی ( CO-OP )

• The Daily Activity Log

• فرمی برای ثبت فعالیت هاییست که در طول روز برای کودک مهم هستند
• در رویکرد ( CO-OP ) از کودک خواسته می‌شود که این فرم را با کمک والدین تکمیل نماید.
• این فرم درمانگر را در تعیین اهداف یاری می‌کند.

• Pediatric Active Card Sort ( PACS) )

• یک ارزیابی تصویر- محور برای تعیین سطح درگیر شدن کودک در آکوپیشن ها می باشد.
• کودک باید تصویر های موجود )که در واقع آکوپیشن ها هستند( را به 4 موضوع شامل عادات، کارهای سخت، ورزش و مراقبت فردی وصل کند تا مشخص شود کودک چه آکوپیشن هایی را با چه اهدافی انجام می دهد.

• The Canadian Occupational Performance Measure (COPM)

• ابزار مراجع محور و خود گزارشی است که برای شناسایی اهداف درمانی در حیطه های Leisure و Productivity ، self care مورد استفاده قرار می گیرد.
• در واقع کودک در جلسه اول با این ابزار سه هدف مذکور را برمی‌گزیند.

درمانگر اطلاعات به دست آمده از( Daily Activity Log) را برای آغاز مصاحبه ( COPM ) مورد استفاده قرار می دهد.

از ( COPM ) در انتهای مداخلات نیز به منظور سنجش نتایج به کار می‌رود.

• The Performance Quality Rating Scale (PQRS)

• یک مقیاس مشاهده محور است که با آن به عملکرد و تغییر عملکرد کودک امتیاز داده می شود.

تعریف استراتژی شناختی ( Domain Specific )

استراتژی های رویکرد شناختی در کاردرمانی ذهنی یا خود- گویی

 

مثال بالینی	تعریف	استراتژی
می‌توانم این کار را انجام دهم آرام باش و تمرکز کن فقط کمی تلاش لازم است تا بدستش آوری	تشویق مثبت تفکر قدرت محور جهت افزایش کنترل و تنظیم هیجانات فرد	Self- Coaching
بیان کردن مراحل یک فعالیت برای خود	روشن کردن دستورالعمل‌های لازم برای خود جهت تکمیل مراحل یک فعالیت	Self- Guidance
تصور کردن نقاط مهم یک فعالیت	شناسایی و پرسیدن سوال های مهم از خود در خصوص یک فعالیت	Self- Questioning
ایجاد تصاویر و سمبل هایی چه برای مراجع معنادار هستند می توان از بوها صداها و حرکات کاینستینک هم استفاده کرد	تصاویر ذهنی که نمودی از اشیا اعمال تجربیات و حوادث هستند	Imagery
تداعی که از تجربیات گذشته و مشابهت های فیزیکی در جلسات ایجاد می شود	مرتبط ساختن دانش گذشته با اطلاعات مربوط به فعالیت	Association
به عنوان مثال در فوتبال دریبل کردن دریبل کن بعد شوت بزن نمونه ای از یک است	تکرار الگوی از کلمات یا عبارت ها که برای مراجع معنادار هستند و به یادآوری مراحل یک فعالیت کمک می کند	Rote- Script
شامل بسط دادن و افزایش تصاویر نمادها اعمال کلمات و جملات است	افزایش اطلاعات جدید و مرتبط کردن آن با دانش قبلی	Elaboration
استفاده از حین بستن بند کفش استفاده از حین انجام فعالیت های بریدنی دو طرفه	استفاده از تصاویر کلمات و عبارت ها به منظور بهبود یادآوری	Mnemonic Techniques
شامل تکرار کلمات با صدای بلند ایجاد تصاویر درونی از مراحل فعالیت و انجام مکرر فعالیت است	تکرار اطلاعات به صورت دیداری و ذهنی به منظور حفظ اطلاعات مهم مربوط به فعالیت و آکوپیشن ها	Rehearsal
فراگیر تجربیات را با استفاده از تخیلات تکرار و به صورت کلامی بیان کردن بازسازی می کند	شامل پروسه ذهنی و کلامی می باشد فراگیر باید به فعالیت قبلی فکر کند از آن تجربه کسب کند و با استفاده از این تجربیات عملکرد خود را در موقعیت جدید بهبود بخشد	Reconstruction
پیش از اینکه کودک به مدرسه برود صدای بلند جمعیت زیاد و مزاحمت های محتمل را پیش بینی می کند	آماده شدن برای انجام یک فعالیت جدید با پیش بینی کردن نتایج مورد انتظار و سناریوهایی که ممکن است فرد با آنها مواجه شود	Anticipation
مشاهده کردن مراجع حین تکمیل فعالیت و ارزیابی کردن او به این منظور که چقدر در مورد فعالیت می داند	شناسایی در و بیان آنچه که فرد پیرامون یک فعالیت می داند	Knowledge
به عنوان مثال ایجاد تصاویر توضیح دادن دستورالعمل و شکستن فعالیت به مراحل کوچکتر	برگرداندن دستورالعمل‌های نوشتاری به مدلی که مراجع بهترین یادگیری را از آن دارد	Translation