اوتیسم و حس بویایی

اختلال اوتیسم عموما با رفتار های ارتباطی – کلامی تشخیص داده می شود اما طبق تحقیقات اخیر دانشمندان در حوزه اوتیسم، کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا در حواس پنج گانه خود همچون حس بویایی تفاوت هایی با افراد عادی دارند. اختلال حس بویایی در کودکان اوتیسم شامل حساسیت بویایی بالا یا حساسیت بویایی پایین می باشد. اخلال پردازش حسی کودکان اوتیسم با روش های درمانی همچون اتاق تعدیل حسی، ماساژ درمانی و سنسوری روم قابل درمان می باشد. حس بویایی اولین حس است که در انسان شکل می ­گیرد. بعضی از بوهای خاص روی عاطفه، حافظه و اشتها اثر دارند. بعضی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم به بوی عطر خاصی حساس هستند. ممکن است کودکی به شما بگوید که خیلی بوی خوبی دارید و کودک دیگر بگوید بدن شما چقدر بد بو است. اگر با کودک مبتلا به اختلالات اتیسم زندگی می‌کنید سعی کنید بوها را به حداقل برسانید. محصولات حمام، دئودورانت، محصولات مربوط به مو، آرایش و عطر و… بوی خاصی دارند. مرکز تخصصی توانبخشی اوتیسم دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه درمان کودکان اوتیسم مبتلا به اختلال حس بویایی و درمان اختلال پردازش حسی کودکان اوتیسم با متد های تخصصی و به روز دنیا مشغول فعالیت می باشد.

مشکلات کودکان اوتیسم در حس بویایی

اگر کودک مشکل خواب دارد، در حمام رفتن مشارکت نمی‌ کند یا لباس نمی­ پوشد، ممکن است به دلیل بوی مربوط به این فعالیت ­ها باشد. ملافه یا لباس های شسته شده پاک کننده­ های قوی، شامپو و صابون بوی قوی دارند. اگر احساس می­ کنید که این مسائل منجر به ناراحتی کودک می­ شود باید از محصولات بدون بو استفاده کنید. البته به این مسئله باید اشاره بشود که امکان زندگی در دنیای بدون بو وجود ندارد. بنابراین کودک باید بوهای ناخوشایند را تجربه کند زیرا گاهی اوقات جلوگیری از این بوها غیر ممکن است. اگر شما عادت به خوردن قهوه دارید و ممکن است کودک از بوی ساطع شده از آشپزخانه خوشش نیاید، ایده ­هایی برای رفع این مشکلات ارائه می­ شود. با مراجعه به کلینیک کاردرمانی اوتیسم دکتر صابر و انجام مراحل کاردرمانی حسی اوتیسم برای رفع اختلال بویایی، رضایت همیشگی شما جلب می شود.

برای کودک مبتلا به اوتیسم، تجربه حساسیت بالا به نور، صداها، بافت ‌ها و بوها رایج است. سیستم بویایی مسئول حس بویایی است. این سیستم بوهای مختلف را در هوا از طریق بینی و حفره بینی دریافت می‌ کند و سپس سیگنال‌ ها یا اطلاعات را به مغز شما می ‌فرستد. سپس مغز شما بوها را پردازش می ‌کند و آن ها را بر اساس آن چه از قبل می ‌داند، تفسیر می‌ کند. مغز نقش بزرگی در عملکرد سیستم بویایی ایفا می‌ کند. مانند سایر حواس ما، بوها با خاطرات و احساسات خاصی که داریم مرتبط هستند. ممکن است بویی را با زمان خاصی در زندگی یا غذایمان مرتبط کنیم. این یک تجربه فردی است، زیرا این ارتباطات برای هر فرد خاص است. از آن جا که مطالعات نشان داده ‌اند که کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است حس بویایی بالایی داشته باشند، نتیجه می ‌شود که آن ها یک سیستم بویایی بالا دارند که آن بوها را تنظیم می‌ کند. برای برخی از کودکان در طیف اوتیسم، بوی بد می ‌تواند از فواصل دورتر تشخیص داده شود و واکنش، اجتناب خواهد بود. در حالی که برخی دیگر به طور فعال به دنبال بوهای قوی از افراد یا چیزهایی که از آن ها لذت می ‌برند، خواهند بود. حساسیت بیش از حد به بو می ‌تواند بر فرد و توانایی او برای عملکرد تأثیر بگذارد. یک کودک در طیف اوتیسم ممکن است بوهایی را متوجه شود که شما نمی ‌توانید متوجه شوید. حساسیت بیش از حد به بوها ممکن است از طریق رفتار های غیر معمول بیان شود. حساسیت بیش از حد به بو در یک کودک در طیف اوتیسم، بوهای معمولی و روزمره را به بوهای قوی و شدید تبدیل می ‌کند. بوهای قوی ناآشنا، عطرها، یا محصولات تمیز کننده ممکن است باعث شوند کودک حساس به دلیل اضافه بار حسی و عدم مهارت‌ های ارتباطی، رفتارهای نامناسبی از خود نشان دهد. در یک محیط کلاسی، کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشد در حالی که مغز او بوهایی را پردازش می ‌کند که هیچ کس دیگری متوجه نمی ‌شود. آنه ا ممکن است از خوردن غذاهای خاصی امتناع کنند، از مکان‌ های خاصی اجتناب کنند، یا رفتارهای غیر معمولی از خود نشان دهند. برخی از ساده ‌ترین راه‌ ها برای کمک به کودک حساس، استفاده از محصولات تمیز کننده بدون عطر، اجتناب از شمع‌ های معطر، عطرها و دئودورانت‌ ها، تهویه مناسب اتاق‌ ها و ارائه یک دستمال یا پوشش دیگر برای بینی و از همه مهم تر خدمات رفتاردرمانی است.

تمرینات درمانی اختلال حس بویایی

در مورد بو، رفتار و عادات خود را تغییر ندهید در عوض به موارد زیر توجه داشته باشید:

۱. به کودک توضیح دهید که در معرض بویی قرار خواهد گرفت که قبلاً‌برای او ناخوشایند بوده است و اگر توضیح شما اثری نداشت گام بعدی را انجام دهید.

۲. به کودک بگویید بوی ایجاد شده را باید برای مدت زمانی تحمل کند. از طریق اشاره به ساعت، یا تصویر پاستا یا سس مورد علاقه اطلاعات بیشتری به کودک بدهید.

3.از فعالیت یا وسیله خاصی که مورد علاقه کودک است می‌ توانید کمک بگیرید و به وی بگویید که می‌ تواند زمانی که با بو مواجه می‌ شود در فعالیت مورد علاقه خود درگیر شود. مثلاً خواندن کتاب مورد علاقه یا تماشای فیلم مورد علاقه نزدیک آشپزخانه، این مورد منجر به یک تجربه خوب همراه یا آن بو می‌ شود.

۴. توجه کودک را نسبت به بوی ناخوشایند معطوف نکنید. به صورت غیر کلامی به کودک بفهمانید که انتظار دارید گاهی اوقات چیزهایی که لذت‌بخش نیستند را تحمل کند. جلوگیری از تجربیات ناخوشایند غیر ممکن است به کودک خود آموزش دهید که نسبت به دنیای اطراف خود تطابق حاصل کند.

به غیر از موارد گفته شده با انجام مراحل کاردرمانی اوتیسم یا سایر درمان ها در کلینیک تخصصی تشخیص و درمان اوتیسم دکتر صابر می توانید مشکلات حس بویایی کودک مبتلا به اوتیسم خود را برطرف کنید.

چرا کودکان اوتیستیک نسبت به بوها واکنش شدید نشان می‌دهند؟

کودکان اوتیستیک اغلب واکنش‌های غیرمعمول و شدیدی نسبت به محرک‌های بویایی از خود نشان می‌دهند که ریشه در تفاوت‌های عصبی آن‌ها دارد. تحقیقات نشان می‌دهد مغز افراد طیف اوتیسم اطلاعات حسی را به گونه‌ای متفاوت پردازش می‌کند. سیستم بویایی آن‌ها ممکن است بسیار حساس (هایپرسمتیک) یا برعکس، کم‌حساس (هایپوسمتیک) باشد.

در کودکان با حساسیت بویایی بالا، حتی بوهای معمولی مانند عطر ملایم، مواد شوینده یا غذا می‌تواند باعث واکنش‌های شدید مانند اضطراب، پوشاندن بینی یا فرار از محیط شود. این واکنش‌ها ناشی از اختلال در یکپارچگی حسی است که در آن مغز قادر به فیلتر کردن و اولویت‌بندی محرک‌های محیطی نیست. جالب است بدانید برخی کودکان اوتیستیک برعکس، به بوهای خاصی جذب می‌شوند و ممکن است وسایل غیرخوراکی را بو کنند که این هم نشانه‌ای از تفاوت پردازش حسی است.

مدیریت این حساسیت‌ها نیازمند درک عمیق و ایجاد محیطی قابل پیش‌بینی است. والدین می‌توانند با شناسایی بوهای آزاردهنده و حذف آن‌ها از محیط زندگی، به کاهش استرس کودک کمک کنند. همچنین برنامه‌ریزی تدریجی برای مواجهه کنترل‌شده با بوهای مختلف تحت نظر متخصص کاردرمانی می‌تواند به تطابق پذیری بیشتر کودک بینجامد.

تأثیر رایحه‌درمانی بر آرامش کودکان اوتیستیک

رایحه‌درمانی به عنوان یک روش مکمل می‌تواند تأثیرات قابل توجهی در کاهش اضطراب و بهبود تمرکز کودکان اوتیستیک داشته باشد. اسانس‌های طبیعی مانند اسطوخودوس، پرتقال شیرین و بابونه به دلیل خواص آرامش‌بخششان اغلب در این روش استفاده می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که رایحه‌های ملایم می‌توانند با تحریک سیستم لیمبیک (مرکز کنترل احساسات در مغز)، به کاهش تنش و بهبود کیفیت خواب کمک کنند. برای کودکان اوتیستیک، استفاده از رایحه‌های آشنا در محیط‌های جدید می‌تواند اثر آرامش‌بخشی داشته و به تطابق با موقعیت‌های ناآشنا کمک کند.

توصیه می‌شود این روش تحت نظر متخصص و با رعایت نکات مهم انجام شود:

-همیشه از روغن‌های طبیعی و با کیفیت استفاده کنید

-ابتدا با غلظت‌های بسیار کم شروع کنید

-واکنش کودک را به دقت زیر نظر بگیرید

-از رایحه‌های تند و محرک پرهیز کنید

-محیط را به خوبی تهویه نمایید

رایحه‌درمانی می‌تواند به عنوان بخشی از برنامه جامع یکپارچگی حسی، در کنار سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گیرد. ثبات و تکرار در استفاده از رایحه‌های انتخابی، تأثیرگذاری این روش را افزایش می‌دهد.

چگونه محیط خانه را برای کودک اوتیستیک با حساسیت بویایی آماده کنیم؟

آماده‌سازی محیط خانه برای کودک اوتیستیک با حساسیت بویایی یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت بهبود کیفیت زندگی و کاهش استرس‌های حسی اوست. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نسبت به برخی بوها بسیار حساس باشند و حتی بوهایی که برای دیگران ملایم یا خوشایند هستند، می‌توانند در آن‌ها احساس ناراحتی، اضطراب یا حتی واکنش‌های رفتاری منفی ایجاد کنند. بنابراین، اولین قدم شناسایی محرک‌های بویایی آزاردهنده برای کودک است. این محرک‌ها می‌توانند شامل بوی مواد شوینده قوی، عطرها، اسپری‌ها، بوی غذاهای خاص یا حتی بوی لباس‌های تازه شسته شده باشند. پس از شناسایی این محرک‌ها، بهتر است از محصولات بدون بو یا با رایحه بسیار ملایم استفاده شود.

تهویه مناسب خانه نقش مهمی دارد؛ استفاده از پنجره‌ها، دستگاه‌های تصفیه هوا و هواکش‌های قوی می‌تواند به کاهش بوهای آزاردهنده کمک کند. همچنین، آشپزی با درب بسته و روشن کردن هود هنگام پخت غذا نیز می‌تواند مؤثر باشد. استفاده از مواد طبیعی مثل جوش شیرین برای تمیزکاری یا خوشبوکننده‌های خانگی با ترکیبات گیاهی ملایم نیز پیشنهاد می‌شود. نکته مهم دیگر، حفظ یک روتین مشخص و قابل پیش‌بینی برای کودک است، چراکه تغییرات ناگهانی در بوها ممکن است احساس ناامنی ایجاد کند.

منابع:

hiddentalentsaba.com/autism

سوالات متداول:

1-آیا حساسیت بویایی در همه افراد اوتیستیک وجود دارد؟
خیر، شدت و نوع حساسیت‌های حسی در افراد اوتیستیک متفاوت است؛ برخی ممکن است بی‌تفاوت باشند و برخی بسیار حساس.

2-آیا تمرینات حسی می‌توانند به کاهش حساسیت بویایی کمک کنند؟
بله، تمرینات تعدیل حسی (Sensory Integration) توسط کاردرمانگر می‌توانند تحمل کودک به برخی بوها را به مرور زمان افزایش دهند.