اختلال پردازش حسی وستیبولار و تعادل

سیستم تعادلی در گوش داخلی قرار دارد و تغییرات در نیروهای گرانشی و وضعیت سر را نمایان می­سازد . هنگامی­که سیستم تعادلی به­ طور مؤثری کارکند به­ عنوان پردازنده ­ی اولیه ­ی ورودی حسی به تعادل و جهت­ گیری بصری شما هنگام حرکت در فضا کمک می­کند. همچنین سیستم وستیبولار یک نقش کلیدی در دقت و چابکی ایفا می­کند. سیستم عصبی مرکزی تعادل و سایر ورودی­ های اختلال حسی را به ­وسیله­ ی ارزیابی برای درمان بالقوه و سپس پاسخ ، پردازش می­کند. برطبق موارد گفته ­شده ، شاهد این واکنش­ها خواهیم بود : تسهیل پاسخ­های محافظت­ کننده به تناسب موقعیت (مثلا هنگام مواجهه با خطرمراقب باش) یا ممانعت از پیام­های محافظت­ کننده (مثلا نگران اینجا نباش) یا تبدیل پاسخ­های محافظتی (مثلا مطمئن نیست پس بااحتیاط پیش­ برو.) این ارزیابی برای کودکی که مشکل حسی تعادل و عملکرد ضعیفی دارد، درست کار نمی­کند. مرکز کاردرمانی حسی دکتر صابر در زمینه درمان اختلال پردازش حسی وستیبولار به صورت حرفه ای فعالیت دارند. کاردرمانی تعادلی و سنسوری روم و ماساژهای عمقی موجب درمان اختلال حسی تعادلی در کودکان می گردد. در این مطلب به صورت دقیق تر به مشکلات کودکان با اختلال حس وستیبولار و درمان های آن می پردازیم.

مشکل حسی تعادل

کودکی با مشکلات سیستم تعادلی و کنترل حرکتی ممکن است نوع عضلانی ضعیفی داشته باشد چون پیام­هایی که به ماهیچه­ ها دستور میزان انقباض می­دهند از عهده­ ی این کار برنمی­ آیند. هنگامی­که کودک قصد جابه­ جایی دارد ، ممکن است قادر به فعال­سازی ماهیچه ­هایش به ­طور مناسبی نباشد و از ایجاد هماهنگی میان تعادل و ماهیچه­ ها جلوگیری می­کند. درنتیجه ممکن است بعضی فعالیت­ ها چالش­ برانگیز یا ترسناک به­ نظرش برسند و از آن­ها اجتناب کنند.

چنین کودکی ممکن است قادر به تفسیر وضعیت سر و بدنش که در جهت حفظ توازن و تعادل قرارگرفته ­اند نباشد. او ممکن است هنگام جا به ­جایی احساس عدم امنیت و خطر بکند زیرا او نمی­تواند بگوید کدام راه به­ سمت بالاست یا اینکه به­ کجا می­رود. تغییرات در وضعیت سر ممکن است او را گیج کند و امکان دارد از بالا آوردن پاهایش از زمین خودداری کند. او ممکن است به­­ راحتی گیچ شود یا شاید اصلا نتواند کاری را انجام دهد. زمینه­ ی بصری ممکن است به ­علت حرکت­های ناپایدار باشد. به­ عنوان­ مثال هنگامی­که او سوار چرخ­ و فلک است ، طوری به­ نظر می­رسد که تمام دنیا اطراف او می­چرخد . هنگامی­که کودک با مشکلات تعادلی سوار ماشین و هواپیما می­شود سیستم وستیبولار حرکات را حتی زمانی­که سیستم بصری نمی­بیند ، حس می­کند و این سیگنالهای آمیخته می­توانند منجر به بیماری سفر شوند. (وقتی فرد دچار هواپیما زدگی ، دریا زدگی و… می­شود حالتی به ­وجود می­ آید که به آن بیماری سفر می­گویند.) برخی از افراد هستند که ممکن است با راه ­افتادن وسیله ­نقلیه به­ خواب بروند. برای بعضی کودکان دریافت ورودی­ های تعادلی هنگام جنبش ، نگه­ داشته­ شدن در صندلی کودک ، یا نشستن در ماشین ممکن است از راه­هایی باشد که آن­ها بتوانند بهتر به­ خواب بروند. سایر کودکان ممکن است چابک و فرز باشند به­ طور پایداری جابه­ جا شوند ، بی­قراری و ناآرامی می­کنند، زیاد لول می­خورند و گهگاهی کارهای خطرناکی را انجام می­دهند، مانند بالارفتن از مکان­های خیلی مرتفع یا دوچرخه­ سواری­ کردن با سرعت زیاد و بدون­ توجه به ترافیک. به ­علت دشواری­ های محدودکننده این کودکان و نیاز آنان به ­حرکت ، این کودکان ممکن است دیگران را آزار دهند و شانسی برای فرصت­های یادگیری حیاتی نداشته و مستعد آسیب باشند.

کودکی با ناامنی ثقلی به تغییرات در وضعیت سر یا جابه ­جایی به­ طور نامتناسبی پاسخ می­­دهد که یک خطر ریسک واقعی است. کودک احساس می­کند که نمی­تواند تعادل خود را در برابر نیروهای ثقلی حفظ کند. این ممکن است به ­علت یکپارچگی ضعیف وستیبولار و عملکردهای مخچه ­ای باشد. اصولا مشکل پردازش اطلاعات از اوتریکول و ساکول است.

علائمی مثل ترس­ از ارتفاع ، احساس واژگون ­بودن مثل زمانی­که از میله ­های بازی آویزان است یا حالت معلق­ بودن در زمان پشتک ­زدن می­ باشد. راه ­رفتن روی زمین ناهموار یا سطح نرم مانند گذرگاه پرصخره یا در برف یا شن ممکن است اضطراب ­آور باشد ، همانطور که گام­ برداشتن از یک سطح به سطحی دیگر این حالت را ایجاد کند؛ مثل رفتن از یک پیاده ­روی بتنی به محلی پوشیده از چمن . نشستن در ماشین ، راندن دوچرخه ، اسکیت یا سایر چالش­ های حرکتی ممکن است موجب ناراحتی فرد شود ، حتی فعالیت­های بی­ ضرری مانند خم ­شدن و برداشتن شی افتاده روی زمین یا بستن بندکفش (کودک یاد خواهد گرفت که اشیا را با خم­ کردن لگن و زانوها و مستقیم ­نگه­داشتن سر از زمین بردارد یا پاهایش را از صندلی بالا بیاورد که بندهایش را گره بزند.) کودکی­ که از نظر ثقلی ناامن است ، معمولا فعالیت­های ثانویه را برمی­گزیند مانند خواندن ، هنر و صنایع­ دستی و ساخت وسایل و از فعالیت­ها و بازی­ های فیزیکی پرهیز می­ کند.

کودک می­ترسد که پاهایش را از زمین بردارد ، از چرخش و یا حرکت برای پشتک نیز اجتناب می­کند. او ممکن است تمایل داشته باشد خودش را از نظر فیزیکی به چالش بکشد البته درصورتی­که قادر به کنترل وضعیت باشد.

همچنین اگر جابه ­جایی برروی او نیرویی اعمال کند امکان ترس و نگرانی وجود دارد. هنگامی­ که او را برروی تشک تعویض پوشک قرار می ­دهند بی­تابی می کند و نق می­زند ، هنگامی­ که کودک را می­چرخانند گریه می­کند و وقتی بزرگتر شد ، از بازی­های دشوار و ورزش­های تیمی اجتناب می­کند.

حساسیت بیش ­ازحد به حرکت در اختلال حس تعادل

کودکی با فعالیت بیش ­ازحد وستیبولار یا تعادلی ممکن است به ­صورت نامطمئن و مضطرب حرکات سریع یا چرخشی را انجام دهد. ممکن است گیج باشد و به ­راحتی حالت تهوع بگیرد به­ خصوص زمانی­که سوار بر ماشین است و یا از تجهیزات زمین بازی استفاده می­کند و یا هنگامی­که برروی وسایل تجهیزاتی پارک­ها سوار می­شود ، فقط با نگاه ­کردن فردی که سوار چرخ ­و فلک است ممکن است کودک به­ دلیل واکنش دهلیزی چشمی حالت گیجی بگیرد و یا حالت تهوع به ­او دست بدهد.

حساسیت کم به حرکت و جست­وجوگری حسی وستیبولار

در اختلالات پردازش حسی، هنگامی­که کودک به تحریکات وستیبولار کمتر پاسخ دهد ، ممکن است تنبل به ­نظر برسد و چست­ و چابک به ­نظر نرسد ، مانند عروسک کهنه فلاپی (یک کارتون انگلیسی است) ، که او در کارهایش با نیروی ثقل زمین در کشمکش بود. تغییر وضعیت از یک وضعیت به وضعیت دیگر ، مثل بلندشدن از روی نیکمت و قدم­زدن ، ممکن است برای وی پرزحمت باشد ، و از بازی­هایی مثل دویدن و ورزش­ کردن پرهیز کند. او درحقیقت کلی حرکت دارد اما سازمان­ یافته نیست.

در آن­ طرف داستان کودکی ممکن است به ­صورت فعال مشغول جست­ وجو درون­دادهای حرکتی باشد که کاملا داستانش با چیزی که ذکر شد متفاوت است. این کودک ممکن است درحرکتی ثابت بماند و مجدد آن را انجام دهد چراکه سیستم وستیبولار او بسیار ضعیف عمل می­کند. ممکن است درهنگام راه­ رفتن ، دویدن زیاد در زمین بازی ، با ضربه­ زدن درسرجای خود ، دور زدن دور یک­ دایره یا قدم ­زدن دور یک اتاق ، یا هنگامی­که روی یک توپ ایستاده است ، فقط احساس ایستادن ساده را داشته باشد یا با اشیائی که بدن وی نیاز به مواجه با آن­ها برای برطرف­شدن ولع درون­داد حسی دارد ، ناسازگار باشد . هنگامی­که بزرگتر شد از فعالیت­هایی مانند فوتبال ، یا دومیدانی استفاده کند یا ممکن است در  فعالیت­های ناهنجار جست­وجوگر حسی مثل رانندگی با سرعت زیاد ، همراه با حرکات نمایشی را ادامه دهد ، بنابراین متقاعد کردن آن­ها به روش­های امن ­تر می­تواند موجب سازش آن­ها گردد.

درمان اختلال حس وستیبولار

در زمینه درمان اختلال سیستم تعادلی و وستیبولار در کودکان استفاده از تمرینات حسی حرکتی در کاردرمانی یکپارچگی حسی یکی از درمان های مهم و اساسی به حساب می آید. کودکان با یکپارچگی حسی می توانند پاسخ های حرکتی مناسب تری را به محرک های وستیبولار داده و مهارت های هماهنگی حرکتی خودرا بهبود بخشند. همچنین ماساژ های عمقی در تحریک حس ععمقب مفاصل کمک کننده می باشد. استفاده از سنسوری روم با اعمال محرک های حسی کنترل شده و قابل کنترل این امکان را برای درمانگران فراهم می نماید که با توجه به نوع اختلال کودک، محیط را اماده کرده و محرک های بینایی، شنیداری و تعادلی صحیحی را در جهت بهبهود مهارت های هماهنگی حرکتی و تعدیل حس وستیبولار فراهم مس نماید. مرکز کاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تمامی امکانات درمانی روز دنیا به درمان اختلالات حسی کودکان از جمله حس وستیبولار می پردازد.

سرگیجه و احساس چرخش از علائم اختلال تعادل وستیبولار هستند. اختلالات تعادل ممکن است در هر سنی رخ دهند. اما با افزایش سن شایع ‌تر می ‌شوند. گوش شما یک سیستم پیچیده از استخوان و غضروف است. در داخل آن شبکه ‌ای از کانال ‌ها وجود دارد. این ها کانال ‌های نیم‌ دایره‌ ای نامیده می ‌شوند. کانال‌ ها پر از مایع هستند. موقعیت مایع با حرکت تغییر می‌ کند. سپس یک حسگر در گوش اطلاعات را به مغز شما می ‌فرستد تا به حس تعادل شما اضافه شود. این ها و سایر اجزای ظریف، سیستم وستیبولار را تشکیل می ‌دهند. برخی چیزها می ‌توانند سیگنال ‌های هر یک از قسمت ‌های سیستم وستیبولار را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز علائم شوند. اگر با اختلالات تعادل وستیبولار دست و پنجه نرم می ‌کنید، ممکن است به توانبخشی وستیبولار یا درمان باز آموزی تعادل نیاز داشته باشید. این به شما کمک می‌ کند تا روز خود را با خیال راحت سپری کنید. یک متخصص توانبخشی به شما کمک می‌ کند تا یاد بگیرید چگونه با سرگیجه در زندگی روزمره خود کنار بیایید. ممکن است لازم باشد استراتژی ‌های ایمنی بهتری را یاد بگیرید و تنظیماتی را برای موارد زیر انجام دهید:

-بالا و پایین رفتن از پله‌ ها

-رانندگی

-راه رفتن، خم شدن و ورزش کردن

-استفاده از حمام

-سازماندهی خانه خود برای ایمن ‌تر کردن آن، مانند محکم کردن نرده ‌ها

تغییر کفش یا لباس خود، مانند پوشیدن کفش‌ های پاشنه کوتاه

-تغییر عادات روزانه خود، مانند برنامه ‌ریزی روز خود به گونه‌ ای که در تاریکی راه نروید

-یادگیری نحوه استفاده از عصا یا واکر

تمرکز توانبخشی وستیبولار بر موارد زیر است:

-بهبود کنترل وضعیت بدن و تعادل

-بهبود توانایی بیمار در دید واضح در حین حرکت سر (ثبات نگاه)

-بهبود وضعیت کلی جسمانی بیمار

-کاهش انزوای اجتماعی بیمار

-کاهش حساسیت بیمار به حرکت

برای مؤثر بودن درمان، یک برنامه توانبخشی در منزل مناسب و همکاری بیمار ضروری است. همچنین مهم است که بیماران احساس کنند برنامه آن ها قابل مدیریت و در سطح توانایی آن ها است. این برنامه های توانبخشی توجه بیمار را به ورودی حسی – پیکری جلب می‌ کنند، که می ‌تواند تأثیر مثبتی بر این گروه از بیماران داشته باشد. این می ‌تواند به آرامش سیستم عصبی مرکزی، بهبود یکپارچگی حسی و افزایش کنترل وضعیت بدن و تعادل کمک کند. آن ها به ویژه برای بیماران سندرم پس از ضربه مغزی مفید هستند.

منابع:

hopkinsmedicine.org

my.clevelandclinic.org

physio-pedia.com

سوالات متداول:

1.کاردرمانی می تواند به درمان مشکلات حس تعادل کمک کند؟

بله، کاردرمانی حسی و سنسوری روم دو درمان مفید در زمینه بهبهود مهارت های تعادلی و تعدیل حس وستیبولار در کودکان می باشد که باید توسط متخصصین با تجربه ارائه گردد.

2.اختلال وستیبولار چیست؟

به هرگونه مشکل در مهارت های تعادلی مانند عدم دقت در حرکات و چابکی، مشکل در حفظ کنترل بدن در حرکت، اجتناب از فعالیت هایی که نیاز به پریدن دارد و یا انجام فعالیت های پر خطر مانند پریدن از ارتفاع می تواند از نشانه های اختلال وستیبولار باشد.