احتمالاً برای اولین بار است که با واژه آفازی ( aphasia ) یا زبان پریشی مواجه شده اید. ممکن است برای شما این سوالات پیش بیاید که آفازی چیست؟ به چه صورتی پیشرفت می کند؟و چه مشکلات دیگری با این اختلال رخ می دهد؟ کلمه آفازی از دو بخش تشکیل شده است، بخش اول a به معنی عدم و فقدان و phasia به معنی صحبت کردن است. اختلال آفازی یا زبان پریشی به این معنی است که مواردی را که قبلاً فرد می توانسته است بیان کند الان قادر به بیانشان نیست و از توانایی های زبانی نمی‌تواند مانند قبلا استفاده کند. یکی از علت آفازی نرسیدن خون به نقاطی از مغز و آسیب مغزی است. در درمان آفازی در کودکان و بزرگسالان تشخیص نوع آفازی به صورت آفازی بروکا، آفازی ورنیکه و آفازی گلوبال بسیار مهم می باشد. گفتار درمانی آفازی نیاز به تشخیص آفازی و نوع آن دارد. گفتاردرمانی برای زبان پریشی می تواند در آسیب های ناشی از سکته مغزی، ضربه مغزی، تومورهای مغزی و عفونت ها و… در جهت بهبود اختلالات شناختی و زبانی و گفتاری افراد مداخله کند. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی آفازی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. از دیگر خدمات گفتاردرمانی دکتر صابر، گفتار درمانی در منزل است که در کودکان با مشکل آفازی بکار می رود. در این مطلب به این سوال پاسخ داده می شود که منشا آفازی چیست و گفتار درمانی آفازی و رهنمود هایی برای درمان آن ارائه می گردد.
آفازی چیست؟
هر انسانی از زبان ( language ) استفاده می کند. حرف زدن، یافتن کلمات صحیح، فهمیدن، خواندن، نوشتن، حالت های صورت و زبان بدن ( body language ) شکل های مختلف استفاده از زبان هستند. توقف یک یا چند مورد از این عملکردهای زبانی ناشی از آسیب مغزی.
کلمه آفازی از دو بخش تشکیل شده است: ( a+phasia ) که ( a ) به معنی عدم و فقدان+ ( phasia ) به معنی صحبت کردن است. به این معنی است که مباردی را که قبلاً فرد می توانسته است بیان کند الان قادر به بیانش نیست از توانایی های زبانی نمی‌تواند مانند قبلاً استفاده کند. علاوه بر آفازی امکان دارد فلج عصبی رخ دهد و همچنین مشکلات مربوط به:
- فعالیتهای هوشیارانه
- مشاهده اطراف
- توجه و تمرکز و حافظه
اکثر افراد روزانه تعدادی از این مشکلات را تجربه کرده اند که در این شرایط قادر به بیان چیزی که می خواستند بگویند و یا درک حرفهای دیگران نبوده‌اند. این اتفاق ممکن است داخل شهر و محل زندگی خود با تسلط زیاد به زبان مادری رخ دهد، مثلاً هنگام ملاقات با یک دکتر. در مکان هایی که فرد به زبان و ظرفیتهای ارتباطی آنجا تسلط کمتری دارد اکثر اوقات به نسبت جمعیت بومی محدودتر است مثلاً همیشه در سفارش دادن غذایی که دوست دارد موفق نمی شود. افرادی که از آفازی یا زبان پریشی رنج می برند هر روز این مشکلات را تجربه می کنند،بنابراین نتیجه می گیریم که آفازی یک اختلال زبانی است.
مغز ما برای فعالیت به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد. اگر به علت آسیب مغزی در فرایند خون رسانی در ناحیه ای از مغز اختلال ایجاد شود سلول های آن ناحیه از بین می رود. در اکثر افراد نواحی مسئول زبان در نیمکره چپ مغز قرار دارد. در مواردی که آسیب مغزی در این نواحی زبانی رخ می‌دهد آفازی یا زبان پریشی بروز می کند.
علت آفازی چیست؟
مغز ما برای فعالیت به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد. اگر به علت آسیب مغزی در فرایند خون رسانی در ناحیه ای از مغز اختلال ایجاد شود سلول های آن ناحیه از بین می رود. در اکثر افراد نواحی مسئول زبان در نیمکره چپ مغز قرار دارد.در مواردی که آسیب مغزی در این نواحی زبانی رخ می دهد آفازی بروز می کند. هیچ وقت مشکلات دو فرد مبتلا به آفازی کاملا شبیه به همدیگر نیست.
پس علت آفازی در افراد مختلف متفاوت می کند میزان مشکلات ناحیه و آسیب مغزی ظرفیتهای زبانی اولیه و ویژگی های شخصیتی فرد بستگی دارد. بعضی از افراد مبتلا به خوبی قادر به درک زبان هستند اما دریافت واژگان صحیح یا ساختن جملات مشکل دارند در سمت دیگر بعضی از مبتلایان حرف می‌زنند اما درک و فهمیدن حرف های آنها برای شنونده دشوار است.
ظرفیتهای زبانی افراد مبتلا به آفازیا در این طیف قرار دارد توجه به ظرفیتهای کلی ذهنی افراد مبتلا به آفازی گلوبال در معرض خطر قرار دارد تقریبا همیشه بعد از آسیب تا اندازه‌ای بهبود خود به خودی رخ می‌دهد این بهبود جزئی است و کامل موفقیت در بهبودی می تواند با تمرین زیاد تلاش و مراقبت به دست آید.
علائم آفازی چیست؟
هیچ وقت مشکلات دو فرد مبتلا به آفازی کاملا شبیه هم دیگر نیست پس آفازی در افراد مختلف متفاوت بروز می کند. میزان مشکلات به ناحیه و شدت آسیب مغزی، ظرفیتهای زبانی اولیه و ویژگی های شخصیتی فرد بستگی دارد.
بعضی از افراد مبتلا به خوبی قادر به درک زبان هستند اما در یافتن واژگان صحیح یا ساختن جملات مشکل دارند. در سمت دیگر بعضی از مبتلایان به آفازی حرف می زنند اما درک و فهمیدن حرف های آنها برای شنونده دشوار است.
ظرفیتهای زبانی افراد مبتلا به آفازیا یا زبان پریشی در این طیف قرار دارد. با توجه به ظرفیتهای کلی ذهنی افراد مبتلا به آفازیای فراگیر در معرض خطر قرار دارد. تقریباً همیشه بعد از بروز آفازی یا زبان پریشی تا اندازه‌ای بهبود خود به خودی زبان رخ می دهد. این بهبود جزئی است و کامل نیست.موفقیت در بهبودی می تواند با تمرین زیاد تلاش و مراقبت به دست آید.
نحوه بروز و پیشرفت آفازی
منشاء آفازی چیست. آفازی ناشی از آسیب مغزی است. منشاء آسیب مغزی اغلب یک آسیب شریانی است مانند اختلالات سکته مغزی، پارگی عروق مغزی، سکته قلبی ناقص که در اصطلاح پزشکی به این موارد ( CVA « cerebral vascular accident» ) یا آسیب عروقی مغزی گفته می شود. ضربه مغزی (ضربه هنگام تصادف) و غده های مغزی ( brain tumors ) موارد دیگری است که باعث بروز آفازی می‌شود.
چه مشکلات دیگری با آفازی رخ می دهد؟
آفازی به ندرت به تنهایی بروز می کند. اغلب نواحی دیگر مغز هم آسیب می بینند. مثال هایی از مشکلات همراه به شرح زیر است:
فلج نیمه بدن ( hemiplegia ) : اغلب سمت راست بدن از کار می افتد.
از دست دادن نصف بینایی ( hemianopsia ) : فرد چیزهایی که در نیمه سمت ناسالم قرار دارد را نمیبیند.
آپراکسیا ( apraxia ) : فرد در انجام فعالیت های ناخودآگاه و غیر ارادی مشکل ندارد ولی در انجام فعالیت های ارادی مشکل دارد.
اختلال بلع ( dysphagia ) : مشکلات خوردن،نوشیدن و بلع مواد غذایی.
مشکلات حافظه ( memory problems ) : حافظ هنگام یاد آوری اطلاعات زبانی نقش بزرگی را ایفا میکند پس از واکنش متفاوت به مسائل مختلف: بعد از حادثه کنترل احساسات دشوار می‌شود و واکنش ها تغییر پیدا میکند.
صرع ( epilepsy ) : معمولاً صرع بعد از بهبود یک بافت آسیب دیده در مغز بروز میکند.
توجه: بعد از ترخیص از بیمارستان اکثر افراد مبتلا به آفازی یا زبان پریشی به فرایندهای درمانی بیشتری نیاز دارند. بهتر است از پزشک معالج در مورد ادامه درمان و بهبودی سوال شود. درمان آفازی معمولاً توسط آسیب شناسان گفتار و زبان انجام می گیرد. مدت زمان درمان به شدت آفازی،شرایط بهبود و امکانات در دسترس بستگی دارد.
درمان آفازی چیست
روش افراد مبتلا به آفازی یا زبان پریشی برای درک و گفتن تغییر پیدا می کند. افراد می توانند با استفاده درست از گزینه های ارتباطی باقیمانده با افراد مبتلا به آفازی ارتباط برقرار کنند. اغلب افراد مبتلا به آفازی شدید فقط لغات بسیار مهم و کلیدی جملات را درک می کنند. استفاده از کلمات کلیدی برای درک جمله باعث درک نادرست آن می‌شود زیرا به علت ترکیب لغات کلیدی و دانش کلی چیز ها می تواند پیام اشتباه دریافت شود.
اگر می‌خواهید به افراد مبتلا به زبان پریشی چیزی بگویید:
- برای گفت و گو زمانی را اختصاص دهید.
- راحت بنشینید و تماس چشمی داشته باشید.
- در مورد خودتان تعدادی جمله ساده بگویید.
- آهسته صحبت کنید و از جملات ساده استفاده کنید.
- روی کلمات مهم و کلیدی هر جمله تاکید کنید.
- کلمات مهم و کلیدی را بنویسید.
- جمله را تکرار کنید و نوشته را به او بدهید.
- می توانید از نقاشی کشیدن،نشانه ها و حالات بدن استفاده کنید.
وسایل کمکی
در بسیاری کشورها کتاب های تصویری که همراه با کلمات نوشتاری است وجود دارد. می‌توان از وسایل و تجهیزات و نرم‌افزارهای کامپیوتری نیز استفاده کرد.
درمان آفازی معمولا توسط گفتاردرمانی برای زبان پریشی انجام می گیرد، مدت زمان درمان به شدت آفازی بستگی دارد.
- دیر حرف زدن کودک به علت اختلال در شکل گرفتن و درک مفهوم در حقیقت به علت اختلال سلسله اعصاب مرکزی یا دستگاه مرکزی حسی گفتار که در لوب تمپرال (شقیقه ای) مغز قرار دارد می باشد. کودکانی که عقب ماندگی ذهنی شدید دارند و دیر حرف می زنند به علت اختلال دستگاه اعصاب مرکزی قادر به گفتار نیستند و برای بیان افکار خود به فریاد و صداهای نامفهوم متوسل می شوند. در اختلالات عروقی مغز ،انسفالیت،فلج و ضربه های مغزی شکل گیری و ارتباط بین کلمات صحیح انجام نمی شود و معنی و مفهوم کلمات شنیده شده درک نمی گردد و به نظر می رسد با زبان بیگانه ای با شخص صحبت می شود. اختلالات گویائی این دسته را جزء آفازی ها یا دیسفازی (زبان پریشی) دسته بندی می کنند که شروع بیماری ناگهانی و آسیب عضوی مغز علت اصلی است. زبان پریشی را نباید با اختلال در رشد زبان اشتباه کرد زیرا در زبان پریشی قبل از ابتلا به بیماری کودک دارای گفتار عادی است. در طبقه بندی زبان پریشی هفت نوع اختلال را نام برده اند که ما به ذکر دو نوع آن اکتفا می کنیم: آفازی ممکن است حرکتی یا بیانی باشد در این صورت کودک سخن دیگران را به خوبی می شنود و معنی و مفهوم آن را درک می کند ولی چون قسمت دستگاه مرکزی حرکتی مغز که در پایین و عقب لوب فرونتال جلو شیاررولاندو قرار دارد و به آن ناحیه بروکا گویند اختلال دارد لذا از بیان آنچه شنیده عاجز است. اگر کودک نوشتن را قبل از ابتلا به بیماری یاد گرفته باشد قادر است آنچه نمی تواند بگوید بنویسد.این کودکان از ایماء و اشاره برای بیان مقصود خود استفاده می کنند. این اختلال سبب بروز بعضی علائم رفتاری مانند افسردگی، کج خلقی، نافرمانی، حالت هیجانی حتی شب ادراری ،مکیدن انگشت،جویدن ناخن و… در کودکان می شود. در این عارضه گفتار آهسته ، غیرسیال وبا سختی انجام می گیرد و علیرغم دشواری در ادای کلمات آنچه گفته می شود معنی دار است. این افراد برای بیان مقصود خود بیشتر از تک واژه هایی که معنی و مفهوم را برساند استفاده می کنند و در صدد یافتن کلمات صحیح هستند.
- در نوع آفازی حسی یا دریافتی یا آفازی ورنیکه صدا شنیده می شود ولی کودک معنی و مفهوم سخنان شنیده یا نوشته شده را نمی فهمد زیرا ترکیب و درک معنی و مفهوم اختلال دارد به عبارت دیگر در این افراد سطح فهم زبان شفاهی بسیار پایین است اگر در کودک توانایی درک آنچه شنیده می شود از بین رفته باشد به آن کری کلامی یا زبان پریشی شنیداری گویند. در این کودکان به خاطر آوردن اسامی، بازشناسی کلمات، ناتوانی در نامیدن اجسام، تحلیل زبان محیط، اختلال داشته و گفتار بدون معنی و نامربوط ولی سیال و روان و فرد برای یافتن کلمات و تلفظ واژه ها دچار زحمت نمی شود. شناسائی اصوات غیر گفتاری مانند زنگ درب، سوت قطار، صدای سگ عادی است و اغلب از طریق لب خوانی حرف های دیگران را می فهمند. زبان پریشی دیداری یا کوری کلامی به حالتی گفته می شود که کودک معنای نوشته ای را که می خواند نمی فهمد. این کودکان اشکال زیادی در یادگیری حروف الفباء، حروف صدادار، بدون صدا و کلمات نوشته شده دارند و تشخیص کلمات غالبا با صدای کلمات انجام می گیرد نه شکل آن. در این ناراحتی ضایعه مغزی منجر به قطع نواحی بینائی از نواحی زبانی می شود لذا نواحی زبانی از اطلاعات دیداری واژه ها محروم می شوند. یادگیری اعداد و نت موسیقی معمولا اشکالی ندارد و حافظه بیانی، هوش و گفتار طبیعی است. بعضی کوری کلامی و ناتوانی در خواندن را مطابق هم می دانند. در آفازی شنیداری کودک چند کلمه ای را که یاد گرفته است بازگو می کند ولی مفهومی ندارد. این افراد به نقص خود آگاهی ندارند و کلمات را یکی پس از دیگری بیان می کنند که ارتباط معنا داری با هم ندارند. به علاوه چون مفهوم سوال دیگران را در نمی یابند بنابراین نمی توانند به سوالات جواب صحیح بدهند. مبتلایان به این نوع آفازی ها چون معنای کلمات را نمی فهمند لذا نمی توانند املاء بنویسند ولی قادر به رونویسی و خواندن هستند. این حالت اغلب به علت ابتلا به آنسفالیت رخ می دهد. در این حالت ضایعه در قسمت فوقانی و عقب لوب تامپرال در نیکره غالب مغز می باشد که به ناحیه ورنیکه موسوم است.
- نکته قابل ذکر اینکه چون رشد بیانی در دوران کودکی بر کسب مهارت های دریافتی متکی است لذا درعمل هیچگاه با اختلال آفازی دریافتی خالص مواجه نمی شویم و اختلال آفازی به صورت مختلط دریافتی بیانی است. در صورتی که اختلال آفازی دریافتی بیانی در سنین 3 تا 9 سالگی با تشنج های صرعی توأم باشد آن را زبان پریشی صرعی اکتسابی گویند. پیش آگهی این نوع آفازی به مراتب بدتر از آفازی بیانی است و بستگی به شدت ضایعه ، سن بروز و میزان رشد زبان قبل از زمان ابتلا دارد.
-
- گفتار کند،پرزحمت و توام با مکث که عمداً متشکل از کلمات محتوایی است و واژگان دستوری ( نظیر حرف تعریف و حرف اضافه) محدودی دارد ( گفتار تلگرافی)
- دشواری در بازیابی کلمات.
- وجود خطا های معنایی بسیار ( گفتار توخالی) یا واژه پردازی های نامفهوم ( گفتار غیر قابل درک) در طی یک گفتار روان و دارای ساختار دستوری صحیح.
- از دیگر علائم آفازی گفتار روان و دارای شبه واژه گویهای آوایی و یا کلامی.
- آسیب در مهارت های درک شنیداری و در نتیجه بروز مشکلاتی در پیروی صحیح از دستورات،تشخیص درست کلمات گفتاری،پاسخگویی صحیح به سوالات.
- ضعف در مهارت‌های تکرار کلامی.
- وجود تاخیر زیاد در پردازش اطلاعات شنیداری یا شروع گفتارهای شفاهی.
- وجود گفتار روان/بیش روان،دارای حاشیه پردازی و فاقد کلمات محتوایی گفتار آنومیک)
- بیان های کلیشه ای.
- وجود آسیب های غیر نمادین ( یعنی آگنوزی، کنش پریشی و تکرار نابجا)
اهداف گفتار درمانی در زبان پریشی (آفازی) کودکان
- اصلاح مهارت‌های درک شنیداری تا سطح توانش مراجع.
- اصلاح بیان کلامی تا سطح توانش مراجع.
- استفاده دائمی از راهبردهای خود- رهنمودی کمکی به منظور باقی نگه داشتن مهارت‌های ارتباطی کودکان آفازی در سطح توانش وی.
- درک نواقص ارتباطی کودکان آفازی توسط خانواده و مراقبین وی.
- اجرای یک برنامه ارتباطی توسط خانواده/مراقب بعد از اتمام درمان رسمی.
چه نکاتی در درمان آفازی و گفتار درمانی آفازی رعایت کرد؟
- با تیم پزشکی به منظور تشخیص فعلی،تاریخچه پزشکی،درمانهای قبلی و پتانسیل باز توانی کودکان آفازی تبادل نظر نمایید.
- با کودکان آفازی و خانواده،یافته های تیم پزشکی و ارتباط آن با گفتار و زبان را به بحث بگذارید.
- ارزیابی گفتار و زبان را با تمرکز بر نقص زبان پریشی (آفازی) انجام دهید.
- به منظور بحث در زمینه یافته‌های ارزیابی،پیش آگهی میزان بهبود مهارت های ارتباطی و راهبردهای درمانی،ترتیب ملاقاتی روشنگر میان متخصصان و خانواده بیمار را بدهید.
- در زمینه سطح آموزشی،شغل،پیچیدگی ارتباطی و نیازهای ارتباطی کارکردی بیمار آفازی در خانه،اطلاعاتی را از خانواده/مراقبین او کسب کنید.
- تماس چشمی دائمی و مجاورت فیزیکی مناسب با افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی) را در گفتاردرمانی آفازی حفظ نمایید.
- عواطف کودکان آفازی را منعکس نمایید و وی را مطمئن کنید که عواطف وی فهمیده می شود (مثلاً: من می فهمم که تو رنجیده ای.(
- به صورت مثبت، از تلاش بیمار برای ایجاد ارتباط در طول گفتار درمانی برای زبان پریشی تقدیر نمایید ( مثلا من می توانم ببینم که تو واقعا سعی می کنی صحبت کنی.، و اون برای تو مشکله.)
- تمرکز و آگاهی کودکان آفازی از محرکات بینایی را افزایش دهید. مراحل ابتدایی درمان کارکرد بینایی را به این صورت اجرا نمایید که از کودک آفازی بخواهید خطوط ترسیم شده را با انگشت ردیابی کند. سپس اشیا کاربردی را دستکاری کند و آنها را با خطوط ترسیم شده تطبیق دهد.
- مجموعه متنوعی از تصاویر و اشیا را به کودکان آفازی ارائه دهید،نحوه تولید کلمات را مدل سازی کنید و با استفاده از حرکات بیانگر،کارکرد اشیا را نمایش دهید،کودکان آفازی را تشویق به تقلید نمایید .
- تصاویر یا اشیا مربوط به یک زمینه خاص را به افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی) نشان دهید و از او بخواهید که تصویر یا شیء صحیح را (بعد از آنکه نامیده شد) نشان دهد،عملکرد موفق وی را تقویت کنید و با افزایش پیشرفت او بر تعداد تصاویر/اشیا بیفزاید.
- از کودکان آفازی بخواهید به اشیای پیرامون اتاق اشاره نمایند،در هر دستور بر تعداد اشیا بیفزایید(مثلاً سقف را نشان بده یا سقف و سپس پنجره را نشان بده.) پاسخ صحیح را تقویت نمایید.
- واکه های مجزا و ترکیبات همخوان- واکه و واکه- همخوان را الگو سازی نمایید، از یک آینه و روش های حرکتی جنبشی استفاده کنید،کودکان آفازی را تشویق به تقلید نمایید.
- توالی های کلامی خودکار (نظیر اعداد،روزهای هفته و ماه های سال،) اشعار ساده آشنا یا اطلاعات مربوط به تعیین هویت کودکان آفازی را الگوسازی کنید،کودکان آفازی را تشویق به تقلید در طول گفتار درمانی نمایید.
- برون ده کلامی را تسهیل نمایید. یک الگوی آهنگین مختصر (مثلاً سه نت) را برای کودکان آفازی زمزمه نمایید،کلمات را به این الگویی آهنگین اضافه کنید (مثلا صبح بخیر) این بیان را به صورت آواز برای او بخوانید،الگوی آهنگین را رفته رفته حذف نمایید به گونه ای که فقط کلمات گفته شوند،تقلید کلامی کودکان آفازی را در هر مرحله کسب کنید و عملکرد موفق وی را تقویت نمایید.
- دستورات شنیداری را با حرکات بیانگر یا حرکات دستی تسهیل گر ترکیب نمایید،به تدریج تعداد این حرکات را کاهش دهید تا جایی که کودکان آفازی دستورات را صرفاً از طریق کلامی فهمیده و اجرا نماید.
- به منظور تسهیل بازیابی کلامی (و نیز عبارت های حامل) در افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی)،سلسله مراتبی از نشانه‌ها (ابتدا نشانه های واجی،نشانه های تداعی کلمه و نشانه های کارکردی) را ابداع و ارائه در درمان آفازی نمایید،به تدریج از تعداد نشانه های لازم برای بازیابی کلمه هدف توسط کودکان آفازی بکاهید.
- با استفاده از تکلیفی همچون نامیدن تصاویر،نامیدن در ازای سوال،تکمیل جمله،ویژگی و کارکرد اشیا تداعی کلمه و طبقه بندی کردن بازیابی کلمه را برای کودکان آفازی تسهیل نمایید.
- از افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی) در زمینه اطلاعات شخصی و محیط پیرامونش سوالاتی بپرسید،پاسخ های صحیح را مورد تمجید قرار دهید،در صورتی که کودکان آفازی پاسخ های ناصحیح دادند،به راحتی پاسخ صحیح را بدهید و سوال بعدی را بپرسید.
- از کلماتی استفاده نمایید که کودکان آفازی قبلاً فراگرفته اند،آنها را در جلسات گفتاردرمانی آفازی با حرف تعریف،حرف اضافه،صفات و افعال بیامیزید تا واحدهای دستوری ایجاد شود،از کودکان آفازی بخواهید این عبارت ها را تکرار کنند.
- از کودکان آفازی بخواهید به اشیای پیرامون اتاق اشاره نمایند،بر تعداد اشیا در هر دستور بیفزاید (مثلاً سقف را نشان بده یا سقف و سپس پنجره را نشان بده) پاسخ های صحیح را تقویت نمایید.
- دستورات دو و سه مرحله ای را (همزمان با بیان آن .م ) نمایش دهید،دستورات را با اشیا پرکاربرد ترکیب نمایید (مثلاً لیوان را بردار و آن را روی سینی بگذار) به تدریج نحوه اجرا را حذف نمایید تا جایی که کودکان آفازی بتوانند دستوراتی را که فقط از ورودی شنیداری دریافت می کند اجرا نماید.
- به افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی)تصویری را ارائه نماید و فهرست کوتاهی از سوالات شفاهی را از وی بپرسید و از او بخواهید پس از هر سوال با بله و خیر پاسخ گویند.
- تعدادی سوالات کلمه‌ای از بیمار بپرسید،وی را تشویق نمایید تا با جملات کامل پاسخ گوید (مثلاً بپرسید چند سال دارید و او پاسخ دهد من ۲۵ سال دارم یا بپرسید صبح ها چه میخوری؟و او پاسخ دهد من صبحانه میخورم.
گفتار درمانی در درمان آفازی چیست
- دو سه جمله انتخابی از یک داستان را برای کودکان آفازی بخوانید،سوالاتی درباره حوادث اصلی،اشخاص یا مکان های مطرح در این جملات بپرسید،پاسخ صحیح را تقویت نمایید.
- از کودکان آفازی به خواهید بخش کوچکی از یک برنامه تلویزیونی را که برایش جالب است ببینند،سوالاتی را درباره اشخاص،حوادث یا مکان های موجود در این برنامه بپرسید،درک صحیح را تقویت نمایید.
- تصاویر افعال موجود در مجلات،روزنامه ها یا دیگر منابع را به کودکان آفازی نشان دهید،از وی بخواهید آنچه را در تصاویر رخ داده است تعریف نمایند.
- متن هایی را برای کودکان آفازی بخوانید،بخش کوچکی از یک برنامه تلویزیونی را با یکدیگر تماشا کنید،با یکدیگر به یک برنامه انتخابی رادیو گوش دهید،از کودکان آفازی درباره حوادث،اشخاص یا مکان ها سوالات جزئی و دقیق بپرسید.
- یک مقاله کوتاه از روزنامه یا مجله به کودکان آفازی بدهید که بخوانند و سپس از آن ها درباره حوادث،اشخاص یا مکان های مطرح در مقالات سوالات دقیق و جزئی بپرسید تا درک آنها از مطالب تایید گردد.
- با کودکان آفازی مکالمه ساختارمندی را پیش بگیرید،عناوینی که برای آن ها جالب است است به بحث بگذاگرید،به منظور کسب اطلاعات بیشتر از آنها سوالات جهت دار بپرسید.
- روشهای خود رهنمودی شامل توصیف کاربرد،حرکات بیانگر تسهیلی(که به شنونده برای حدس کلمه کمک میکند) عبارت های حامل (نظیر من دارم فکر می کنم به…) یا خود رهنمود های نوشتاری را به کودکان آفازی آموزش دهید.
- مطالب نوشتاری پیچیده و مبسوطی از عناوین مورد علاقه کودک آفازی به او بدهید تا بخواند،به منظور افزایش میزان یاد سپاری اطلاعات و سپس بیان مبسوط مطالب موردنظرش سوالاتی از وی بپرسید.
- همراه با کودکان آفازی برنامه‌های رادیو گوش دهید یا نمایش‌های تلویزیونی را نگاه کنید. به منظور افزایش میزان یاد سپاری اطلاعات در کودکان آفازی و نیز ارائه مبسوط مطالب مورد نظرش،سوالاتی از آنها بپرسید.
- به منظور کسب به ساختارهای دستوری مورد نظر،سوالاتی از بیمار بپرسید (مثلاً اگر ساختار مورد نظر،عبارت دارای حرف اضافه (گروه حرف اضافه ای) است از کودکان آفازی بپرسید شما ظروف را کجا می گذارید؟آنها باید پاسخ دهند در کابینت.
- همراه با کودکان آفازی به برنامه‌های رادیو گوش دهید تا نمایش‌های تلویزیونی را نگاه کنید،به منظور افزایش میزان یاد سپاری اطلاعات در کودکان آفازی و نیز ارائه مبسوط مطالب مورد نظرش،سوالاتی از وی بپرسید. با هدف افزایش کارایی و وضوح گفتار،موقعیت های محاوره‌ای خاص را به صورت نقش اجرا نمایید (مثلاً در یک رستوران غذا سفارش بدهید یا به پزشک زنگ بزنید). موفقیت کودکان آفازی را تشویق نمایید.
- فعالیتهای تسهیلی ویژه ای را در جلسات گفتار درمانی در زبان پریشی برای کودکان آفازی تعیین نمایید تا در آن شرکت نمایند،در جلسه درمانی بعدی از آنها بخواهید توضیح دهند که در فعالیت مربوط به چه اتفاقی افتاد.
- از افراد مبتلا به زبان پریشی (آفازی)بخواهید در جلسه گروه درمانی و گفتار درمانی آفازی با دیگر مراجعین مبتلا به زبان پریشی شرکت کنند،در طی جلسه بر نگهداری عنوان و استفاده کودکان آفازی از روشهای خود رهنمودی تاکید نمایید.
- به منظور جبران مشکلات یادسپاری کلمه و افزایش روانی مکالمه،به کودکان آفازی آموزش دهید که به صورت دائمی از راهبردهای نظیر حاشیه پردازی،مکث های ساختاری و تکرار عبارت های قبلی استفاده نمایند.
- برنامه انتقال را (به منظور استفاده کودکان آفازی هنگام برگشت به منزل) در مرکز درمان آفازی طراحی نمایید. این برنامه شامل انواع نشانه ها،راهبردهای جبرانی و روشهای تسهیل کننده ای می شود که در حفظ مهارت های ارتباطی کودکان آفازی بیشترین تاثیر را دارد،به خانواده/مراقب نحوه اجرای این برنامه را آموزش دهید.
سوالات متداول:
1.علت ایجاد آفازی چیست؟
آفازی به علت یک آسیب مغزی به وجود می آید، این آسیب مغزی به علت یک خونریزی مغزی(سکته) یا ضربه مغزی یا تومور های مغزی ایجاد می شود.
2. بیمار آفازی توانایی صحبت کردن دارد؟
هیچ وقت مشکلات دو فرد مبتلا به آفازی کاملا شبیه هم دیگر نیست. میزان مشکلات به ناحیه و شدت آسیب مغزی، ظرفیتهای زبانی اولیه و ویژگی های شخصیتی فرد بستگی دارد. بعضی از افراد مبتلا به خوبی قادر به درک زبان هستند اما در یافتن واژگان صحیح یا ساختن جملات مشکل دارند. در سمت دیگر بعضی از مبتلایان به آفازی حرف می زنند اما درک و فهمیدن حرف های آنها برای شنونده دشوار است.
3. گفتاردرمانی برای بیمار آفازی چه کار می کند؟
یک متخصص گفتاردرمانی در جهت اصلاح مهارت‌های درک شنیداری تا سطح توانش مراجع، اصلاح بیان کلامی بیمار، باقی نگه داشتن مهارت‌های ارتباطی کودکان آفازی در سطح توانش آنها درک نواقص ارتباطی کودکان آفازی توسط خانواده و مراقبین وی و پیگیری اجرای یک برنامه ارتباطی توسط خانواده/مراقب بعد از اتمام درمان رسمی تلاش می نماید.