احتمالاً برای اولین بار است که با واژه آفازی ( aphasia ) یا زبان پریشی مواجه شده اید. ممکن است برای شما این سوالات پیش بیاید که آفازی چیست؟به چه صورتی پیشرفت می کند؟و چه مشکلات دیگری با این اختلال رخ می دهد؟ مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر در زمینه گفتاردرمانی آفازی به صورت تخصصی فعالیت می نماید. از دیگر خدمات گفتاردرمانی دکتر صابر، گفتار درمانی در منزل است که در کودکان با مشکل آفازی بکار می رود. در این مطلب به این سوال پاسخ داده می شود که زبان پریشی چیست و رهنمود هایی برای درمان آن ارائه می گردد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آفازی چیست؟
هر انسانی از زبان ( language ) استفاده می کند. حرف زدن، یافتن کلمات صحیح، فهمیدن، خواندن، نوشتن، حالت های صورت و زبان بدن ( body language ) شکل های مختلف استفاده از زبان هستند. توقف یک یا چند مورد از این عملکردهای زبانی ناشی از آسیب مغزی.
کلمه آفازی از دو بخش تشکیل شده است: ( a+phasia ) که ( a ) به معنی عدم و فقدان+ ( phasia ) به معنی صحبت کردن است. به این معنی است که مباردی را که قبلاً فرد می توانسته است بیان کند الان قادر به بیانش نیست از توانایی های زبانی نمی‌تواند مانند قبلاً استفاده کند. علاوه بر آفازی امکان دارد فلج عصبی رخ دهد و همچنین مشکلات مربوط به:
- فعالیتهای هوشیارانه
- مشاهده اطراف
- توجه و تمرکز و حافظه
اکثر افراد روزانه تعدادی از این مشکلات را تجربه کرده اند که در این شرایط قادر به بیان چیزی که می خواستند بگویند و یا درک حرفهای دیگران نبوده‌اند. این اتفاق ممکن است داخل شهر و محل زندگی خود با تسلط زیاد به زبان مادری رخ دهد، مثلاً هنگام ملاقات با یک دکتر. در مکان هایی که فرد به زبان و ظرفیتهای ارتباطی آنجا تسلط کمتری دارد اکثر اوقات به نسبت جمعیت بومی محدودتر است مثلاً همیشه در سفارش دادن غذایی که دوست دارد موفق نمی شود. افرادی که از آفازی یا زبان پریشی رنج می برند هر روز این مشکلات را تجربه می کنند،بنابراین نتیجه می گیریم که آفازی یک اختلال زبانی است.
مغز ما برای فعالیت به اکسیژن و گلوکز نیاز دارد. اگر به علت آسیب مغزی در فرایند خون رسانی در ناحیه ای از مغز اختلال ایجاد شود سلول های آن ناحیه از بین می رود. در اکثر افراد نواحی مسئول زبان در نیمکره چپ مغز قرار دارد. در مواردی که آسیب مغزی در این نواحی زبانی رخ می‌دهد آفازی یا زبان پریشی بروز می کند.
علائم آفازی یا زبان پریشی چیست؟
هیچ وقت مشکلات دو فرد مبتلا به آفازی کاملا شبیه هم دیگر نیست پس آفازی در افراد مختلف متفاوت بروز می کند. میزان مشکلات به ناحیه و شدت آسیب مغزی، ظرفیتهای زبانی اولیه و ویژگی های شخصیتی فرد بستگی دارد.
بعضی از افراد مبتلا به خوبی قادر به درک زبان هستند اما دریافتند وار گان صحیح یا ساختن جملات مشکل دارند. در سمت دیگر بعضی از مبتلایان به آفازی حرف می زنند اما درک و فهمیدن حرف های آنها برای شنونده دشوار است.
ظرفیتهای زبانی افراد مبتلا به آفازیا یا زبان پریشی در این طیف قرار دارد. با توجه به ظرفیتهای کلی ذهنی افراد مبتلا به آفازیای فراگیر در معرض خطر قرار دارد. تقریباً همیشه بعد از بروز آفازی یا زبان پریشی تا اندازه‌ای بهبود خود به خودی زبان رخ می دهد. این بهبود جزئی است و کامل نیست.موفقیت در بهبودی می تواند با تمرین زیاد تلاش و مراقبت به دست آید.
نحوه بروز و پیشرفت آفازی
منشاء آفازی چیست. آفازی ناشی از آسیب مغزی است. منشاء آسیب مغزی اغلب یک آسیب شریانی است مانند اختلالات سکته مغزی، پارگی عروق مغزی، سکته قلبی ناقص که در اصطلاح پزشکی به این موارد ( CVA « cerebral vascular accident» ) یا آسیب عروقی مغزی گفته می شود. ضربه مغزی (ضربه هنگام تصادف) و غده های مغزی ( brain tumors ) موارد دیگری است که باعث بروز آفازی می‌شود.
چه مشکلات دیگری با آفازی رخ می دهد؟
آفازی به ندرت به تنهایی بروز می کند. اغلب نواحی دیگر مغز هم آسیب می بینند. مثال هایی از مشکلات همراه به شرح زیر است:
فلج نیمه بدن ( hemiplegia ) : اغلب سمت راست بدن از کار می افتد.
از دست دادن نصف بینایی ( hemianopsia ) : فرد چیزهایی که در نیمه سمت ناسالم قرار دارد را نمیبیند.
آپراکسیا ( apraxia ) : فرد در انجام فعالیت های ناخودآگاه و غیر ارادی مشکل ندارد ولی در انجام فعالیت های ارادی مشکل دارد.
اختلال بلع ( dysphagia ) : مشکلات خوردن،نوشیدن و بلع مواد غذایی.
مشکلات حافظه ( memory problems ) : حافظ هنگام یاد آوری اطلاعات زبانی نقش بزرگی را ایفا میکند پس از واکنش متفاوت به مسائل مختلف: بعد از حادثه کنترل احساسات دشوار می‌شود و واکنش ها تغییر پیدا میکند.
صرع ( epilepsy ) : معمولاً صرع بعد از بهبود یک بافت آسیب دیده در مغز بروز میکند.
توجه: بعد از ترخیص از بیمارستان اکثر افراد مبتلا به آفازی یا زبان پریشی به فرایندهای درمانی بیشتری نیاز دارند. بهتر است از پزشک معالج در مورد ادامه درمان و بهبودی سوال شود. درمان آفازی معمولاً توسط آسیب شناسان گفتار و زبان انجام می گیرد. مدت زمان درمان به شدت آفازی،شرایط بهبود و امکانات در دسترس بستگی دارد.
درمان آفازی چیست
روش افراد مبتلا به آفازی یا زبان پریشی برای درک و گفتن تغییر پیدا می کند. افراد می توانند با استفاده درست از گزینه های ارتباطی باقیمانده با افراد مبتلا به آفازی ارتباط برقرار کنند. اغلب افراد مبتلا به آفازی شدید فقط لغات بسیار مهم و کلیدی جملات را درک می کنند. استفاده از کلمات کلیدی برای درک جمله باعث درک نادرست آن می‌شود زیرا به علت ترکیب لغات کلیدی و دانش کلی چیز ها می تواند پیام اشتباه دریافت شود.
اگر می‌خواهید به افراد مبتلا به زبان پریشی چیزی بگویید:
- برای گفت و گو زمانی را اختصاص دهید.
- راحت بنشینید و تماس چشمی داشته باشید.
- در مورد خودتان تعدادی جمله ساده بگویید.
- آهسته صحبت کنید و از جملات ساده استفاده کنید.
- روی کلمات مهم و کلیدی هر جمله تاکید کنید.
- کلمات مهم و کلیدی را بنویسید.
- جمله را تکرار کنید و نوشته را به او بدهید.
- می توانید از نقاشی کشیدن،نشانه ها و حالات بدن استفاده کنید.
وسایل کمکی
در بسیاری کشورها کتاب های تصویری که همراه با کلمات نوشتاری است وجود دارد. می‌توان از وسایل و تجهیزات و نرم‌افزارهای کامپیوتری نیز استفاده کرد.