هر نوع جراحت در بافت مغزی را آسیب مغزی می گوید. علائم آسیب مغزی بسته به انواع آسیب مغزی وارده متفاوت است. و درمان توانبخشی آن نیز متفاوت می باشد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه درمان علائم آسیب مغزی فعالیت می نماید. دکتر صابر متخصص توانبخشی سکته مغزی، و استاد دانشگاه شهید بهشتی با در اختیار داشتن تیم توانبخشی شامل کاردرمانان و گفتاردرمانان مجرب تلاش دارد بهترین نتیجه درمانی را برای مراجعین مرکز رقم زده و بیماران را در جهت استقلال فردی پیش ببرد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
انوع آسیب مغزی چیست
هر نوع جراحت وارده به مغز باعث آسیب سیستم اجرایی مغزی ( TBI ) میشود. ( TBI ) دو نوع کلی دارد:
زخم های باز: در این نوع زخم ها،جسمی خارجی (مانند گلوله،میله فلزی،چاقو و…) به داخل مغز نفوذ می کند و به قسمت های خاص مغز آسیب می رساند. علائم ثانویه بستگی به ناحیه از مغز که آسیب دیده‌اند دارد.
زخم های بسته: این نوع زخم ها از یک ضربه مغزی ناشی می شوند. مثلاً در یک تصادف وقتی سر با شیشه جلوی اتومبیل یا داشبورد برخورد می کند.
این نوع زخم ها باعث انوع آسیب مغزی می‌شوند:
آسیب مغزی اولیه:
- شکستگی استخوان جمجمه
- کوفتگی/کبود شدگی
- توده خونی/لخته خونی
- پارگی بافت مغزی
- آسیب سلول های عصب
آسیب مغزی ثانویه:
- تورم مغز/ آماس
- افزایش فشار داخل جمجمه( فشار داخل جمجمه‌ای)
- صرع
- عفونت داخل جمجمه‌ای
- تب
- فشار خون بالا/ پایین
- سدیم پایین
- کم خونی
- کربن دی اکسید خیلی زیاد/ خیلی کم
- انعقاد خون غیر طبیعی
- تغییرات قلبی یا ششی
- تغییرات تغذیه‌ای
علایم آسیب مغزی چیست؟
مشکلات جسمی
از دست دادن شنوایی، صدای وزوز در گوش، سردرد، حمله ناگهانی عصبی، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، دید تار، کاهش قدرت بویایی یا چشایی، کاهش قدرت و تعادل در بدن، ماهیچه ها و پاها.
مشکلات ارتباطی
افراد با آسیب های مغزی اغلب مشکلات شناختی ( تفکر) و ارتباطی دارند که به طور چشمگیری به توانایی مستقل بودن آنها آسیب میزند. این مشکلات بستگی به شدت آسیب، میزان گسترش و محل آسیب مغزی دارند.
افراد بعد از آسیب مغزی ممکن است برای گفتن نظر یا معرفی خود در یافتن کلماتی که نیاز دارند مشکل داشته باشند. تلاش آنها برای درک پیام های نوشتاری و گفتاری ممکن است به اندازه تلاش برای درک یک زبان خارجی مشکل باشد. همچنین آنها مشکلاتی در هجی کردن ، نوشتن و خواندن دارند.
فرد ممکن است مشکلات ارتباطی-اجتماعی زیر را نیز داشته باشد:
- رعایت نوبت در گفت و گو
- ادامه موضوع گفت و گو
استفاده از یک لحن صدای مناسب
تفسیر جزئیات گفت و گو (مثلاً تفاوت بین بیان طعنه دار و جدی را نمی‌دانند)
- پاسخ به حالت های صورت و زبان بدن
- شرکت در گفت و گو هایی که سریع است.
علاوه بر موارد بالا بعد از آسیب مغزی ( TBI ) ممکن است ماهیچه های لب و زبان ضعیف تر شوند و هماهنگی کمتری داشته باشند. ممکن است بلندی صدای فرد در گفت و گو به اندازه کافی نباشد و یا حتی فرد قادر به صحبت کردن نباشد. ماهیچه های ضعیف ممکن است روی توانایی جویدن و بلع مواد غذایی تاثیر داشته باشد.
مشکلات شناختی
مشکلات شناختی در افراد آسیب مغزی( TBI ) بسیار شایع است. مهارت های شناختی ( فکری) شامل موارد زیر است:
آگاهی از اطراف، توجه، حافظه، تفکر، دلیل آوردن، حل مسئله و عملکردهای اجرایی ( مانند برنامه ریزی، شروع کردن، خودآگاهی، خودتنظیمی، ارزیابی).
مشکلات شناختی در آسیب مغزی شامل موارد زیر است:
مشکل در تمرکز حواس هنگامی که موارد حواس پرت کن وجود دارد (مانند ادامه گفت و گو در یک رستوران شلوغ، کار کردن روی چند تکلیف به صورت همزمان.)
پردازش آهسته و کند: پیام های طولانی بهتر است به صورت کوتاه و تقسیم شده دریافت شوند. شخص امکان دارد برای اطمینان از پردازش درست اطلاعات مجبور به تکرار آن باشد. شریک های ارتباطی بهتر است سرعت گفتار خود را کاهش دهند.
مشکلات حافظه کوتاه مدت: ممکن است یادگیری جدید مشکل باشد. معمولاً حافظه بلند مدت برای نگهداری حوادث و چیزهایی که قبل از آسیب رخ داده است سالم مانده است (مثلاً فرد نام دوستان و خانواده اش را به خاطر می آورد).
مشکلات عملکردهای اجرایی: سردرد در شروع تکالیف،تنظیم اهداف و تکمیل آنها مشکل دارد. برنامه ریزی و سازماندهی تلاشی برای انجام تکلیف است و انجام آن به تنهایی دشوار است. افراد اغلب برای این کار نیاز به کمک والدین و دوستان دارند.
مشکلات حل مسئله: فرد ممکن است نسبت به موقعیت ها واکنش تکانشی (بدون اینکه فکر کند) داشته باشد.
علتهای بروز آسیب مغزی
افتادن: 28 درصد
تصادف وسایل نقلیه موتوری: 20 درصد
حوادث مختلف:19 درصد
دعوا و درگیری و ورزش:11 درصد
چگونه علائم آسیب مغزی تشخیص داده میشود؟
افراد ذیل برای ارزیابی و تدوین برنامه درمانی مناسب با همدیگر همکاری می کنند:
- پزشک
- پرستار
- عصب روانشناس
- آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمان)
- کاردرمانگر
- فیزیوتراپ
- مددکار اجتماعی
- معلم
گفتاردرمانی در آسیب مغزی
آسیب‌شناس گفتار و زبان ارزیابی رسمی مهارت‌های گفتار و زبان را تکمیل می‌کند. ارزیابی دهانی- حرکتی قدرت و هماهنگی ماهیچه های کنترل کننده گفتاری را بررسی می‌کند. درک و استفاده از نحو (دستور زبان)و معناشناسی و همچنین خواندن و نوشتن ارزیابی می شوند. در سکته مغزی نیز همین موارد باید مورد بررسی قرار گیرد.
مهارت های ارتباطی-اجتماعی (کاربردشناسی)با آزمون های رسمی و بازی کردن نقش های ارتباطی مختلف بررسی میشود.آسیب شناس گفتار و زبان مهارت های ارتباطی- شناختی را ارزیابی می کند. آیا فرد از خود و اطرافیانش آگاهی دارد؟آیا فرد اسم خود،تاریخ،جایی که در آنجا قرار دارد و اتفاقی که برایش افتاده است را میداند؟مهارت های حافظه کوتاه مدت و فعال ارزیابی می‌شوند مانند گفتن جزئیات اصلی یک داستان کوتاه. عملکردهای اجرایی ارزیابی می‌شوند. آسیب‌شناس گفتار و زبان توانایی بیمار را در برنامه ریزی کردن،سازماندهی و توجه به جزئیات (مانند تکمیل کردن مراحل مسواک زدن) ارزیابی می کند.