یکی از مشکلات بیماران ضربه مغزی و آسیب مغزیمشکلات گفتار درمانی است. علائم ضربه مغزی بر گفتار تاثیر مهمی در اعتماد به نفس بیمار و توانایی ارتباط و استقلال بیمار دارد. گفتار درمانی ضربه مغزی از موارد مهم در درمان بیماران ضربه مغزی می باشد. تشخیص ضربه مغزی و محل خونریزی مغزی و میزان آسیب مغزی که بیمار با آن مواجه می باشد در روند گفتار درمانی برای ضربه مغزی موثر است. بهترین مرکز گفتار درمانی برای ضربه مغزی در تهران زیر نظر دکتر صابر به ارائه خدمات گفتاردرمانی در زمینه مشکلات بلع، روانی گفتار، کاهش حساسیت های حسی داخل دهانی و… توسط گفتار درمانان متخصص ضربه مغزی می پردازد. خدمات گفتاردرمانی ضربه مغزی در منزل در کنار امکانات پشرفته مرکز برای تکمیل روند درمان بیماران موثر می باشد.
علائم ضربه مغزی
مدارک مستند حاکی از آسیب مغزی.
اشکال در حفظ آگاهی و یا توجه از علائم ضربه مغزی می باشد.
از دیگر علائم ضربه مغزی،اشکال در کارکردهای اجرایی رفتار سازمان یافته و هدفمند.
وجود نام پریشی.
فقدان وضوح گفتار مرتبط با نقایص تنفسی،تولیدی و یا تشدیدی.
مقایسه درک شنیداری و خواندن (زبان پریشی درکی).
نقایص بیان کلامی و نوشتاری ( زبان پریشی بیانی).
از دیگر علائم ضربه مغزی اشکال در بلع.
تحریک پذیری و قضاوت ضعیف در موقعیتهای اجتماعی.
اهداف گفتار درمانی برای ضربه مغزی و آسیب مغزی
آگاهی از محرکات حسی و فراگیری توجه به آنها.
ایجاد و افزایش راهبردهای غلبه بر نقایص حافظه بلند مدت و کوتاه مدت توسط گفتار درمانی ضربه مغزی.
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمه با تکنیک های گفتار درمانی در ضربه مغزی.
بهبود بازیابی کلمه در مکالمه.
کمک به شرکت در مکالمات پرمحتوا و پیوسته توسط گفتار درمانی ضربه مغزی.
گفتار درمانی برای ضربه مغزی به ایجاد و افزایش راهبردهای سازمان بندی و استفاده از اطلاعات برای حل مشکلات روزمره کمک می کند.
ایجاد و افزایش بینش واقع بینانه نسبت به نقاط ضعف و قوت خود.
ساختن محیط زندگی مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان توسط والدین و مراقبین،به گونه‌ای که مهارت های جهت یابی و حافظه وی حفظ شود.
واقعی شدن انتظارات والدین و مراقبین درباره مهارت های شناختی-ارتباطی افراد ضربه مغزی و همکاری با گفتاردرمانی ضربه مغزی و سایر متخصصین جهت ایجاد و افزایش راهبردهای درمانی موثر.
فعالیت های مرکز گفتار درمانی در آسیب مغزی
با تیم پزشکی درباره تشخیص بیماری،تاریخچه پزشکی،درمان های قبلی و ظرفیت توانبخشی مراجعه آسیب مغزی در بزرگسالان گفت و گو کنید.
ارزیابی گفتار و زبان توسط گفتاردرمان ضربه مغزی را با تمرکز بر زمینه‌های دچار نقص مرتبط با ضربه وارده به سر (مثل توجه،جهت یابی،حافظه،مهارت های کلامی،تصمیم گیری های اجرایی و مهارت های حل مسئله) انجام دهید.
به طور دوره ای،همزمان با پیشرفت افراد ضربه مغزی،مهارت های ارتباطی آنها را با استفاده از شیوه های ارزیابی غیر رسمی مانند مشاهده نیازهای ارتباطی آنها در موقعیتهای مختلف توسط گفتار درمانی ضربه مغزی،مستند کنید و آزمون های مشارکتی را در فعالیت های روزانه با همکاری افراد ضربه مغزی،خانواده و مراقبین او را هدایت کنید تا نقاط ضعف و قوت شناختی-ارتباطی آنها و مشکلات گفتاری ضربه مغزی مشخص گردد.
ابتدا با مشاهده ساختار قابل رویت صورت، لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نر مکان افراد ضربه مغزی و سپس ارزیابی چگونگی استفاده از ساختارهای ویژه و مهم برای تولید گفتار و زبان (مثلاً حرکت،قدرت و بسته شدن لب ها ، قدرت،جلو آوردن ،عقب و به طرفین بردن زبان،یا حرکت نرمک آن در زمان تولید واج ( a ) عملکرد دهانی- حرکتی آنها را در گفتار درمانی آسیب مغزی ارزیابی کنید.
غربالگری شنوایی تون خالص افراد ضربه مغزی را در فرکانس‌های 500 ، 1000، 2000 و 4000 هرتز و شدت 20 دسی بل هدایت کنید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان دهد،مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان را برای ارزیابی کامل به شنوایی شناس ارجاع دهید.
برای طراحی برنامه گفتار درمانی منطبق با نیازهای ارتباطی افراد ضربه مغزی،اطلاعات مربوط به سطح آموزشی،شغل و پیچیدگی ارتباط کلی وی را از اعضای خانواده و در صورت اقتضا ،از خود افراد ضربه مغزی جویا شوید.
همزمان با پیشرفت افراد ضربه مغزی،جلسات منظمی را با حضور خانواده،مراقبین وی و سایر متخصصین مرتبط برای گسترش و بهبود راهبردهای درمانی مشارکتی برای مشکلات گفتاری ضربه مغزی برگزار کنید.
بر مبنای نیاز ارتباطی شناختی،زبانی،شغلی و اجتماعی افراد ضربه مغزی،موقعیتهای ارتباطی ویژه را به عنوان هدف جهت مداخله گفتار درمانی انتخاب کنید.
در مرکز گفتاردرمانی در تهران برای آسیب مغزی با قرار دادن محرک در حوزه بینایی افراد ضربه مغزی و حرکت دادن سر او با دست و ارائه راهنمای کلامی (نگاه کن) برای تلاقی نگاه مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان با محرک،به وی بیاموزید که توجه خود را متمرکز کند،به تدریج راهنمای فیزیکی را حذف کنید تا زمانی که افراد ضربه مغزی بتوانند فقط با راهنمای کلامی یا حرکات بیانگر به آن فعالیت نگاه کنند.
با قرار دادن یک زمان سنج که در فواصل مشخص بین یک فعالیت زنگ بزند و با آموزش افراد ضربه مغزی برای حفظ توجه‌اش در فواصل زمانی در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی،به او کمک کنید که توجه اش را به مدت طولانی تری حفظ کند،چنانچه مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان علائم حواس‌پرتی را نشان داد،مجدداً توجه او را به سمت محرک جلب کنید.
در گفتار درمانی در منزل استفاده از راهبردهای خود کنترلی را برای تداوم انجام یک فعالیت به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان آموزش دهید (مثل تمرین پرسش های خود هدایت گر) تا مجدداً توجه افراد ضربه مغزی به آن فعالیت جلب شود (مثلاً من چه کار کنم؟ بی هدف هستم؟چه کار باید بکنم؟)
عکس اعضای خانواده افراد ضربه مغزی و اطرافیان نزدیک او،از جمله کارکنان مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی،را تهیه کنید،نام فرد مورد نظر و نسبت با افراد ضربه مغزی را بنویسید،عکس ها و نوشته ها را در دفتری به صورت طبقه بندی شده بچسبانید (مثلا اعضای خانواده ، دوستان، کارکنان ) و زمانی که راجع به این افراد با وی صحبت می کنید، به عکسها اشاره کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید زمانی که با افراد مختلف روبرو می شود،نوع آنها را بیان کند،برای سهولت تشخیص او را راهنمایی کنید(مثلاً پرستار تو اینجاست،اسمش چیه؟)
با اطمینان از اینکه افراد ضربه مغزی دارای ساعت مچی و ساعت (دیواری) با شماره های بزرگ (درشت) در اتاقش هست،برای تشویق او به درک صحیح زمان،او را به استفاده خود انگیخته از ساعت ترغیب کنید،در طول جلسه از او بخواهید به زمان توجه داشته باشد و در صورت عدم درک صحیح زمان،او را تشویق کنید.
برای اتاق افراد ضربه مغزی یک تقویم دیواری و یک تقویم جیبی قابل حمل هم برای خود او تهیه کنید،از وی بخواهید که هر روز،روی تاریخ روز قبل خط بکشد و تاریخ فعلی را به او یادآوری کنید (دیروز چهارشنبه دهم بود. امروز پنجشنبه یازدهم است.) به افراد ضربه مغزی آموزش دهید برای بخاطر آوردن روزها،در فواصل مختلف به تقویم رجوع کند.
برای کمک به درک صحیح روزهای هفته،رویدادهای مهمی را که به طور ثابت در طول هفته برای افراد ضربه مغزی اتفاق می‌افتند،انتخاب کرده و آنها به عنوان شاخص روزهای مورد نظر استفاده کنید (مثلاً دیروز به استخر رفتیم. رفتن استخر روز سه شنبه بود. پس امروز باید چهارشنبه باشد.)
همراه با مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان،برنامه‌ای از فعالیتهای روزانه تهیه کنید که زمان،مکان و افراد مورد نظر را در بر بگیرد،برنامه گفتار درمانی را با افراد ضربه مغزی تمرین کنید و در صورت لزوم او را راهنمایی کنید. به تدریج تعداد راهنمایی ها را کم کرده تا او قادر به استفاده خود به خودی از برنامه با حداقل راهنمایی گردد.
راهبردهای جبرانی حافظه کوتاه مدت (نظیر تهیه فهرست باید ها،نگهداری پرونده اسامی مهم،نصب نشانه در مکان های مشخص،در دسترس قرار دادن اشیا محیطی مورد نیاز به طور ثابت و قابل تشخیص) را به افراد ضربه مغزی آموزش دهید.
از دیگر مشاوره های مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی، از طریق رفت و آمدهای مکرر به نقاط مختلف،افراد ضربه مغزی را با محیط محل اقامت آشنا کنید تا محله های مهم (مانند ایستگاه پرستاری،سالن تلویزیون،اتاق غذاخوری) را برای تقویت حافظه نشانه گذاری کند.
نقشه ای از طبقات برای مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان تهیه کنید تا در دفتری جیبی خود قرار دهد. زمانی که آشنایی افراد ضربه مغزی با محیط زندگی خودش افزایش یافت،از او بخواهید مسیر قسمت یا بخش خاصی را با استفاده از نشانه گذاری قبلی و نقشه طبقات نشان دهد تا او را به قسمت مورد نظر هدایت کند.
با الگو دهی و متناسب با سطح توانایی افراد ضربه مغزی در پردازش اطلاعات،از او بخواهید دستورات شما را اجرا کند،از دستورات یک مرحله ای آغاز کنید و به تدریج،زمانی که موفقیت او به 90 درصد رسید،دستورات دو مرحله ای را ارائه دهید.
در جلسات گفتار درمانی برای آسیب مغزی تعداد مراحل دستورات را افزایش دهید و به تدریج الگودهی را حذف کنید تا زمانی که افراد ضربه مغزی بتوانند دستورات چند مرحله ای را فقط با محرک کلامی انجام دهند،تلاش و موفقیت آنها را تقویت کنید.
تکالیف نوشتاری که فعالیت چند مرحله ای را شامل می شود به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بدهید (مثلاً درختکاری در باغ یا به هم زدن تخم مرغ) به طوری که مراحل آن بدون ترتیب باشد،از او بخواهید که این مراحل را به طور صحیح مرتب کند.
فعالیتی از زندگی روزمره ترتیب دهید که افراد ضربه مغزی مراحل آنرا با نظم صحیح انجام دهد (مثلاً اصلاح کردن صورت یا آماده کردن عصرانه)،در صورت نیاز او را راهنمایی کنید (اول چه کار باید بکنی؟،بعداً چی میشه؟) ،به محض پیشرفت افراد ضربه مغزی،راهنما ها را حذف کنید.
از طریق اجرای فعالیتهای نامیدن در پاسخ و ارائه تصویر همراه با جمله سوالی باز- انتها ( تو می نویسی با …؟) به افراد ضربه مغزی کمک کنید تا مهارتهای واژه یابی خود را بهبود ببخشد،از او پاسخ تک کلمه ای بخواهید.
با نشان دادن تصویر به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان و پرسیدن (این چیه؟) فعالیتهای نامیدن در مواجهه را اجرا کنید،در صورت لزوم،تصویر را توصیف کرده و یا واجب اول آن را به عنوان راهنما بیان کنید.
یک طبقه کلامی وسیع (مثل حیوانات) را به افراد ضربه مغزی ارائه کنید و از او بخواهید هر چقدر می‌تواند از آن طبقه نام ببرد.
در گفتار درمانی آسیب مغزی، اجزا تشکیل دهنده یک طبقه کلامی را به افراد ضربه مغزی عرضه کنید و از او بخواهید نام آن طبقه را بیان کند (مثلاً برگ، شاخه و پوسته مربوط به چی هستند؟ « درخت» .
با مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بر روی علامت دست گفتار درمان توافق کنید (مثلاً بالا بردن دست برای نشان دادن،توقف صحبت) که به وی نشان دهید گفتار او نامربوط است،زمانی که گفتاردرمان علامت می دهد،افراد ضربه مغزی گفتار خود را قطع کرده منتظر دستور مجدد می مانند.
به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان اجازه دهید که به نمونه ضبط شده گفتار خود انگیخته اش گوش کند و با این کار آگاهی او از فقدان تمرکز بر روی گفتارش را افزایش دهید،در ثبت موارد انحراف از موضوع اصلی به افراد ضربه مغزی کمک کنید.
با استفاده از بازی های صفحه ای (تخته ای) ،پرسش و پاسخ را تمرین کنید،نوبت گیری موفق افراد ضربه مغزی در مکالمه را تقویت کنید و در صورت ناتوانی در نوبت گیری،او را مجددا راهنمایی کنید.
مصاحبه هایی نمایشی ترتیب دهید که در آن،افراد ضربه مغزی از گفتار درمان درباره کار،علائم و خانواده‌اش سئوال می کند،نقشه ها را عوض کنید،افراد ضربه مغزی را راهنمایی کنید که از تبادل اطلاعات محاوره‌ای در گفتار درمانی آسیب مغزی به طور مناسب استفاده کند.
کاربرد بیانات کلیشه‌ای در مکالمه را به افراد ضربه مغزی آموزش دهید تا در حفظ موضوع به او کمک کند (مثلاً متوجه شدی چی گفتم؟ ،گفتی…؟ ،«درسته؟»
ترتیب ملاقات مراجعه آسیب مغزی در بزرگسالان با سایر مراجعین آسیب مغزی ناشی از ضربه یا دیدن نوار ویدیویی آنها را بدهید،درباره مشکلات گفتاری سایر بیماران ضربه مغزی بحث کنید،توجه افراد ضربه مغزی را به رفتارهای هدف جلب کنید تا زمانی که او بتواند آنها را به طور صحیح مشخص کند.
از افراد ضربه مغزی بخواهید با مشاهده نوار ویدیویی خودش،هر گونه تشابه بین مشکلات خود و دیگر افراد ضربه مغزی را ثبت کند،هنگام مشاهده مجدد نوار،توجه وی را به مشکلات و نقاط قوت ارتباطی جلب کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید فهرستی از نقاط قوت و ضعف ارتباطی خود تهیه کند،با او در جلسات گفتار درمانی برای ضربه مغزی درستی موارد ثبت شده به عنوان شاخص خوداگاهی بحث کنید.
موقعیت های دشوار زندگی روزمره را نقش بازی کنید،افراد ضربه مغزی را از طریق فرایند کسب و سازماندهی اطلاعات مرتبط،تشخیص و ارزش گذاری گزینه ها،و ایجاد و اجرای طرح،در حل مسئله راهنمایی کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید شرح دهد که چگونه یک مسئله روزمره (مثلاً شستن ظروف) را از آغاز تا پایان حل می‌کند،فهرست مراحل انجام فعالیت فوق را بنویسید (مثلاً برداشتن ظروف کثیف از روی میز و بردن به ظرفشویی،خیس کردن ظروف و قراردادن آنها در ماشین ظرفشویی (یا شستن آنها با دست)،قرار دادن ظروف تمیز و خشک در کابینت)،برای شروع و تکمیل موثر تکلیف،او را تشویق کنید.
به افراد ضربه مغزی آموزش دهید پس از خواندن متن با صدای بلند برای گفتار درمان،منظور اصلی و ثانویه آن را بیان کند،از او بخواهید که زیر این موارد خط بکشد یا آنها را برجسته کند.
پس از آن که مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان متن فوق را برای خودش خواند،از او بخواهید با استفاده از راهنماهای برجسته موجود در متن،اطلاعات مهم آن را بازگو کند.
استفاده از جدول برای ثبت ماهیت گردش،اشخاص همراه و زمان آن را برای کمک به افراد ضربه مغزی در بازگویی ملاقات‌ها و گردش هایش در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی به او آموزش دهید،در گردش ها با افراد ضربه مغزی همراه شوید و نحوه به کارگیری جدول را تا زمانی که به طور مستقل بتواند از آن استفاده کند،توضیح دهید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید با استفاده از جدول راهنما،یکی از گردش های اخیرش را بازگو کند (مثلاً رفتن به مرکز خرید یا یک ملاقات خانگی) در صورت موفقیت،او را تشویق کنید و در صورت ناتوانی،مجدداً او را راهنمایی کنید.
به مراجع آسیب مغزی در مرکز گفتار درمانی برای آسیب مغزی آموزش دهید با استفاده از موارد ثبت شده در جدول،اهداف اصلی و ثانویه گردش خود را تعیین کند،از افراد ضربه مغزی بخواهید داستانی حداکثر با ۵ جمله بنویسد،سازماندهی و با بستگی مناسب اهداف را در نوشته وی نقد کنید.
برنامه انتقال به خانه را طوری طراحی کنید که شامل راهبرد های تسهیل کننده و روش های جبرانی موثر در تداوم مهارتهای ارتباطی،جهت یابی و حافظه افراد ضربه مغزی باشد،نحوه اجرای برنامه را به خانواده و مراقب این افراد ضربه مغزی آموزش دهید.
در صورت لزوم،راهبرد های درمانی اختلال بلع را به افراد ضربه مغزی و مراقبین وی در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی آموزش دهید.
درمان لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک در مرکز گفتار درمانی لکنت زبان
مرکز گفتاردرمانی کودکاندکتر صابر به تشخیص علایم لکنت زبان در کودکان و درمان نوک زبانیحرف زدن و لکنت زبان در کودکان به صورت تخصصی توسط گفتاردرمانی پیشرفته مرکز می پردازد. مشکلات نوک زبانی حرف زدن و علائم لکنت زبان در کودکان جزو اختلالات ناروانی طبیعی گفتار کودکان به حساب می آید. این ناروانی گفتار موجب اعتماد به نفس پایین و مشکلات رفتاری در کودک مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن می شود. با درمان لکنت زبان به کودک کمک می شود زندگی نرمالی را تجربه کند. گفتار درمانی در منزلاز دیگر خدمات درمان لکنت زبان و درمان نوک زبانی حرف زدن در کودک می باشد.
علائم لکنت زبان در کودکان- تشخیص لکنت زبان
تکرار صدا های منفرد،هجاها،کلمات یا عبارات هنگام تلاش برای برقراری ارتباط از علائم لکنت زبان است.
شروع دیر هنگام گفتار و زبان از دیگر موارد تشخیص لکنت زبان است.
انتظارات و توقعات غیر منطقی اعضای خانواده در زمینه رشد و تکامل گفتار و زبان.
برچسب زدن فرد به خودش به عنوان لکنتی.
مراجع با لکنت زبان شیوه گفتار خود را نوعی نقص در زبان اجتماعی یا حرفه ای تلقی می کند.
به کارگیری گفته‌های نامشخص،بریده بریده و سریع با عبارات و کلمات غالباً در یکدیگر اقدام شده بدون وجود ترس،پیش بینی،یادر که مشکل (پریده گویی) از علایم لکنت زبان است.
اهداف گفتار درمانی در لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک
ایجاد و گسترش گفتار مکالمه ای در کودک با لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن که حداقل در ۹۵ درصد موارد ناروانی گفتار نداشته باشد.
در گفتار درمانی لکنت زبان حفظ روانی از طریق کاربرد دائمی راهکارهای خود-کنترلی در درمان لکنت زبان موثر است.
تقویت و ترغیب گفتار روان در موقعیت های روزمره توسط خانواده و سایر بستگان نزدیک فرد مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن
نکات قابل توجه گفتاردرمانی لکنت زبان و گفتار درمانی در درمان نوک زبانی حرف زدن کودک
یک ارزیابی کامل گفتار-زبان با تمرکز خاص روی روانی گفتار ترتیب دهید،انواع ناروانی گفتار و نیز بسامد وقوع و شدت این ناروانی گفتار را در خواندن و مکالمه ارزیابی کنید،رفتارهای تقلایی در لکنت زبان را یادداشت نمایید (برای مثال پلک زدن, تنش سر و گردن).
اگر کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار دانش آموز است،یک جلسه تفسیر اطلاعات با افراد مرتبط ترتیب دهید تا یافته‌های ارزیابی به بحث گذاشته شده و برنامه مداخله ای جهت درمان نوک زبانی حرف زدن ارائه شود.
با کودک مبتلا به لکنت زبان انواع ناروانی های گفتار او را به بحث بگذارید( مانند کشیده گویی کلمات،تکرار آواها،کلمات یا عبارات،به میان اندازی،استفاده از کلمات شکسته). نوع ناروانی گفتارش را تقلید کنید و رفتارهای مختلفی که با ناروانی طبیعی گفتار ایجاد می شوند را برایش شرح دهید.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید تا موقعیت هایی را که در آنها لکنت زبان او زیاد میشود (مثل صحبت کردن با غریبه ها یا صحبت کردن با تلفن) و یا کم میشود یا اصلا وجود ندارد (مثل گفت و گو با دوستان نزدیک) توصیف می‌کند،از او بپرسید که آیا در موقعیت های گفتاری حساس اضطراب یا شرم و خجالت دارد.
سلسله مراتبی از موقعیتهای گفتاری مربوط به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار تهیه کنید،آنها را به ترتیب از کمترین شدت لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن تا بیشترین شدت تنظیم نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی گفتار شیوه های آرمیدگی پیشرونده عمیق عضلانی و تنفسی را آموزش دهید تا او تمایز بین حالت تنش عضلانی و آرامش را متوجه شود.
کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن را به سمت تمرینات تجسم کنترل شده،هدایت نمایید. هنگام تجسم موقعیت های گفتاری،سلسله مراتب ساده ترین تا سخت ترین موقعیت را رعایت نمایید،از او بخواهید که گفتار روان را در هر یک از سطوح مجسم کند.
موقعیت هایی را که از فهرست سلسله مراتب اضطراب کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار انتخاب کرده‌اید به نمایش بگذارید،به تدریج مشکل را اضافه کنید،از او بخواهید تا میزان آرامش خود را در آن موقعیت بررسی نماید،حداقل به ۹۵ درصد روانی در هر سطح دست پیدا کنید.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در موقعیت های واقعی زندگی خارج از کلینیک گفتار درمانی همراهی نمایید،با موقعیت هایی که در آن روانی به سهولت ایجاد میشود،شروع کنید (برای مثال صحبت کردن با دوستان) و سپس به سمت موقعیتهای مشکل پیش بروید (مثلاً صحبت کردن کودک مبتلا به نوک زبانی حرف زدن با فروشنده یا تماس تلفنی) از اطمینان آفرینی،رهنمودهای آرامبخش و تقویت موفقیت‌ها استفاده نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار بیاموزید که دم عمیق و بازدم آهسته انجام بدهد،و مسیر هوا را باز و بدون تنش نگه دارد و این کار را چندین بار تکرار کند.
جریان هوای کنترل شده را به کار بگیرید،از کودک مبتلا به لکنت زبان بخواهید که چند بار به آرامی صدای را آوا سازی نماید
آوا سازی با شروع راحت را به کار بگیرید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که هجا ها و کلماتی را که با واکه ها شروع می شوند ادا کند،سپس این کار را تا بیان عبارات کوتاه توسعه دهید.
انواع مختلف ناروانی طبیعی گفتار را الگو دهید و از کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بخواهید که آنها را تقلید کند،از کودک با مشکل نوک زبانی حرف زدن بخواهید که متن های کوتاه را بخواند و تعمدا روی کلمات مشخصی ،مکث نماید و سپس کلمه هدف را به صورت روان ادا کند. (من سا-سا-سا- سالاد می خواهم).
در گفتار درمانی لکنت زبان به کودک آموزش دهید تا جایگاه تولیدی مربوط به لب ها و زبان را به آرامی ایجاد کند تا شدت فشار در تولید همخوان های انفجاری در موقعیت آغازین کلمات کمتر شود،تمرینات تولیدی گفتار درمانی در لکنت زبان را که منجر به تماس خفیف اندام های گویایی در جایگاه های تولید می شود،به کار بگیرید.
لکنت زبان ارادی و تماس خفیف اندامهای تولیدی را به کار ببرید،به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که به سهولت و با سرعت کم رویی هجاهای لکنت شده روش واگویی را به کار بگیرد (تو-تو- تو- توپ) زمانی که کودک مبتلا به لکنت زبان روی روش واگویی تسلط پیدا کرد،تمرین را به سطح عبارت و جمله توسعه دهید،به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که روش واگویی را در حالت محاوره وقتی که مشکل را پیش بینی می کند،به کار بگیرید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار روش های خود – بازبینی را بیاموزید تا از این طریق تعیین نماید کدام علائم جسمانی (نظیر تنش عضلانی یا علائم غیر ارادی) لحظه شروع احتمالی لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن را نشان می دهند.
نشانه هایی که منجر به پیش‌بینی میشوند را به کار بگیرید،به کودک مبتلا به لکنت زبان بیاموزید هنگامی که لکنتش را پیش بینی می کند (قبل از کلمه پیش بینی شده) سرعت گفتارش را کاهش دهد،شروع راحت را به کار بگیرد یا روی کلمه هدف واگویی کند،و سپس ناروانی گفتار کنترل شده را در کلمات بعدی به کار گیرد تا سرعت گفتار به حالت طبیعی برگردد.
به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن روش رهایی اصلاحی را بیاموزید به این طریق که کلمه لکنت شده را در همان ابتدا متوقف کرده و سپس بقیه آن را با کاهش سرعت ناروانی گفتار ادا کند و بدون مکث کلمه را کامل کند ( غَ- غذا) .
به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که بعد از کلمه لکنت شده مکث کند و رفتارهای ناروانی اش را تحلیل کند،تصمیم بگیرد که چه تغییراتی ایجاد کند،سپس کلمه را با تغییرات مناسب تکرار کند (ناروانی: غَ – غَ – غَ غذا مکث : آرامش، اجرای روش حذف: غذا ) .
در درمان نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که سرعت گفتارش را به سطحی که در آن مشکل اتفاق نمی افتد برساند و این کار را با خواندن متون با سرعت 60 کلمه در دقیقه انجام دهد،به تدریج تعداد کلمات در دقیقه را افزایش دهد،روانی را در هر سطحی حفظ کند تا به ۱۲۰ تا ۱۵۰ کلمه در دقیقه برسد.
در درمان لکنت زبان از کودک بخواهید که متن را برعکس (به سمت عقب) بخواند تا برون ده کلامی با سرعت کم را حس نماید،از او بخواهید که متن را به جلو بخواند و سرعت کند گفتارش را حفظ نماید.
بعد از تنظیم مترونوم در سرعت پایین،گفتاری با سرعت یک هجا در هر ضربه را الگو بدهید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که تقلید کند. در حین انجام تمرین گفتار درمانی لکنت زبان به تدریج سرعت مترونوم را افزایش دهید،وقتی که به سرعت قابل قبول بدون لکنت زبان رسید،مترونوم را به این ترتیب حذف کنید که در ابتدا گفتار با یک ضربه (تیک) مترونوم آغاز شود و سپس آن را خاموش کنید،کودک مبتلا به لکنت زبان را ترغیب نمایید که گفتار را با همان سرعت ادامه بدهد. در مراحل آخر،قبل از شروع گفتار،سرعت را با مترونوم تثبیت نمایید،آن را خاموش کنید،و از او بخواهید که با همان سرعت صحبت کند.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که فهرستی از تک کلمات را بخواند،اگر روی کلمه لکنت کرد،او را متوقف کنید،تولید صحیح کلمه را الگو بدهید،از کودک با لکنت زبان بخواهید که آن را روان بگوید و سپس ادامه بدهد،این روش را ادامه دهید،به تدریج طول گفته ها را افزایش دهید تا 90 الی 95 درصد روانی را به دست آورد.
در گفتار درمانی در ناروانی گفتار بعد از ایجاد الگوی گفتار آهسته با تولید اغراق‌آمیز،از کودک مبتلا به بخواهید که از این الگو در زمانی که متون کوتاه خوانده می شود و در زمان کاربرد گفتار خود انگیخته تقلید کند،روی یک نظام علامتی به توافق برسید برای مثال،بالا بردن دست که در زمان غیر قابل قبول شدن سرعت و وضوح گفتار به او نشان دهد که باید سرعت را کم کند و با دقت بیشتری صحبت کند.
به منظور آموزش کودک مبتلا به لکنت زبان جهت ایجاد مکث های اغراق آمیز بین عبارات و جملات در خواندن و گفتار خود انگیخته،از الگو دادن و تمرین گفتاردرمانی لکنت زبان استفاده نمایید،یک نظام علامتی را برای نشان دادن زمانی که مکث او کافی نیست به کار بگیرید.
در گفتار درمانی ناروانی گفتار الگو دادن و تمرین رفتاری را برای آموزش کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن به کار بگیرید تا با تاکید بیشتری روی هجا هایی که به طور طبیعی غیر موکد هستند، صحبت کند،جهت تفهیم آن که هنگام خواندن یا گفت و گو باید تاکید بیشتری بر هجاها داشته باشد از یک نظام علامتی استفاده کنید.
در جلسات گفتاردرمانی ناروانی گفتار از طریق ثبت موقعیت های گفتاری و ترسیم نمودار ناروانی گفتار که اتفاق می‌افتد،کودک مبتلا به لکنت زبان را تشویق نمایید تا مهارت های خود کنترلی را بسط و توسعه دهد،آنچه را که در دفتر روزانه قید میشود،تحلیل نمایید تا شیوه های انطباقی که در آینده باید به کار گرفته شود،تشخیص داده شوند.
به خانواده کودک با اختلال ناروانی گفتار و سایر بستگان نزدیک آموزش دهید که انقطاع روانی را تشخیص بدهند و گفتار روان را از طریق همراهی کردن،الگو دادن و تقویت گفتار مناسب ترغب نمایند.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در گردش های خارج از کلینیک گفتاردرمانی همراهی کنید تا اطمینان حاصل نمایید او گفتار روان را به موقعیت های روزمره انتقال داده و راهکارهای خود کنترلی را دائماً استفاده می کند.
در تشخیص لکنت زبان و درمان لکنت زبان همچنین درمان نوک زبانی حرف زدن، گفتاردرمانی در ناروانی گفتار موثر است.
تلفظ یا تولید گفتار وجهی از گفتار می باشد که رشد طبیعی آن وابسته به سیستم عصبی سالم، حواس طبیعی، وجود محرک های محیطی و انگیزه مناسب جهت ایجاد گفتار است. مرکز گفتاردرمانی اختلالات تلفظی در کودکان با بررسی دقیق مشکلات تلفظی در کودکان و تشخیص علل اختلال تلفظ کلمات به صورت کاملا تخصصی در زمینه گفتار درمانی تلفظ حروف و درمان تلفظ کلمات فعالیت می نماید. مشکلات تلفظ حروف در کودکان شامل مشکل تلفظ حرف ر ، مشکل تلفظ حرف س وش و… می باشد. بهترین مرکز گفتار درمانی اختلال تلفظی زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان تلفظ حرف سین، درمان تلفظ حرف ر و درمان دیگر اختلالات تلفظی در کودکان می پردازد.
علائم اختلال تلفظ در کودکان
کاهش چشمگیر تولید واجی نسبت به هنجارهای رشد واجی مورد انتظار
مشکل دائمی و قابل ملاحظه در تولید واحدها در جایگاه‌های مختلف در کلمات،عبارات و یا جملات. برای مثال اختلال در تلفظ حرف ر یا اختلال در تلفظ حرف س
عدم وضوح گفتار خود به خودی کودک از نظر بزرگسالان غریبه به علت اختلال در تلفظ کلمات
تاثیر بسیار منفی نحوه تولید واج ها بر ارتباط موثر در خانه،مدرسه و جامعه در مشکلات تلفظ در کودکان
وجود نقص چشمگیر در آگاهی از ویژگی‌های واجی زبان به علت مشکلات تلفظی که به نوبه خود تولید گفتار را متاثر می سازد.
مشکلات دائمی و قابل توجه در قدرت دهانی-حرکتی در کودکان با اختلال تلفظ کلمات و یا حرکت مورد نیاز برای جنبه های تنفس،تولید،آوا سازی و تشدید گفتار.
اهداف گفتار درمانی اختلالات تلفظ کلمات
تولید متناسب واج ها در موقعیتهای ارتباطی مختلف با توجه به سن،شناخت،توانایی فیزیکی،و گویش کودک مبتلا به اختلال تلفظ
وضوح کامل گفتار هنگام ارتباط با دیگران در خانه،مدرسه و جامعه با درمان تلفظ حرف.
ایجاد و افزایش درک کودک با اختلال تلفظ کلمات از ویژگی‌های واجی زبان.
افزایش مهارت های دهانی-حرکتی که منجر به درمان تلفظ کلمات و تولید گفتار می گردد.
افزایش آگاهی از نواقص واجی در اختلال تلفظ حرف ر و حرف س و تمرین جهت غلبه بر آن ها با استفاده از راهکارهای جبرانی برای رفع مشکلات تلفظ در کودکان.
ایجاد انتظارات واقع بینانه در والدین در مورد مهارت های واجی کودکشان و همکاری ایشان با گفتار درمانگر برای ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ کلمات موثر.
نکات قابل توجه در گفتار درمانی تلفظ (حرف سین و حرف ک) در کودکان
به منظور ارزیابی تحریک پذیری کودک با اختلال تلفظ حروف در واج های خطا و مقایسه رشد واجی او با هنجار های گویشی و رشدی،یک آزمون تولیدی که تولید واج توسط کودک مبتلا به اختلال تلفظ را در موقعیت اول،وسط و آخر کلمات و در گفتار پیوسته تعیین می کند اجرا نمایید.برای مثال مشکلات تلفظ حرف ر و س
با اجرای آزمون فرایند های واجی،الگوهای خطای کودک با اختلال تلفظ کلمات (مثلاً حذف همخوان انتهایی،حذف همخوان ابتدایی،ساده کردن خوشه،پیشین کردن کامی ها،غلت شدگی،کامی رفتگی،مرکب رفتگی یا پیشین شدگی) را ارزیابی نمایید.
در حالیکه کودک با اختلالات تلفظی با اسباب بازی های مورد علاقه‌اش بازی می کند یا در مورد برنامه های تلویزیونی،فیلم ها،کتب یا بازی های مورد علاقه اش صحبت می کند نمونه ای از گفتار محاوره‌ای را که نشانگر تولید گفتار پیوسته وی است به طریقه ویدیویی،ضبط و نوار ضبط شده را به منظور بررسی چگونگی تولید واجی تحلیل نمایید.
ایجاد یک مبنای قابل اندازه گیری از مهارت های واجی کودک با اختلال تلفظ حروف قبل از شروع درمان تلفظ حروف.
مهارت های دهانی-حرکتی کودک مبتلا به اختلال تلفظ در کودکان را به این صورت ارزیابی نمایید که ابتدا ساختارهای قابل دید صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام وی را مشاهده نمایید،سپس چگونگی استفاده کودک با اختلالات تلفظی از ساختارهای ویژه و مهم برای تولید گفتار (نظیر حرکت،قدرت و بسته بودن لبها ،قدرت،پیش آمدن،عقب کشیدن و طرفی کردن زبان،یا حرکت نرم کام هنگام تولید واج ( /a/ ) را بررسی کنید.)
آزمون غربالی شنوایی شناسی تن خالص رادر فرکانس‌های 500 ، 1000،2000 و 4000هرتز در شدت 20 دسی بل برای کودکان، و 25 دسی بل برای بزرگسالان اجرا نمایید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی شناسی حاکی از نیاز کودک با اختلال تلفظ کلمات برای سنجش بیشتر است، وی را برای ارزیابی کامل به شنوایی شناس ارجاع دهید.
از والدین و کودک با اختلال تلفظی در صورت مناسب بودن سنش بخواهید در زمینه شاخص‌های رشدی (مایلستونها) ،تاریخچه و وضعیت فعلی پزشکی،مداخلات تخصصی فعلی،تولید واجی در منزل و موارد اجتماعی و فامیلی مرتبط اطلاعاتی فراهم نمایند.
در صورت لزوم از والدین بخواهید یک ارزیابی پزشکی توسط (متخصص گوش و حلق و بینی) متخصص گوش و حنجره داشته باشند تا هرنوع مبنای عضوی برای اختلال واجی کودک مبتلا به اختلال در تلفظ کلمات را تعیین نمایید.
به منظور تعیین خدمات مورد نیاز کودک با اختلال تلفظ حروف و نیز ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ حروف مشترک،ملاقاتی با والدین و کودکان با اختلال تلفظ کلمات (در صورت مناسب بودن سنش) ترتیب دهید.
مناسب‌ترین رویکرد درمانی کلی (یعنی رویکرد زبانی یا رویکرد حرکتی) را برای نیازهای خاص کودک با اختلال تلفظی تعیین نمایید.
واج ها یا فرایند های واجی خاص را با توجه به سن،میزان تحریک پذیری،وضوح، گویش و یا نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودک،به عنوان اهداف گفتار درمانی اختلال تلفظی انتخاب نمایید.
ارتباط رشد واجی با سن، شناخت و وضعیت فیزیکی کودک با اختلال تلفظ حروف را به والدین توضیح دهید.
مطالب و منابع مفیدی در زمینه اختلالات واجی برای والدین تهیه نمایید.
به منظور حمایت غیر رسمی از والدین یا برای تسهیل شرکت آنها در یک گروه حمایت محلی،ایشان را به دیگر والدینی که کودک مبتلا به اختلالات تلفظ کلمات دارند،معرفی کنید.
دریابید که از چه نوع پاداش هایی میتوان استفاده کرد تا تلاش‌های واجی موفق کودک مبتلا به اختلالات تلفظی به نحو مثبتی تقویت گردد (مثلا تقویت کننده های خارجی نظیر غذا،برچسب یا دیگر ژتونها،یا پاداش های کلامی و تقویت کننده های درونی همچون دریافت پاسخ فوری در ازای تقاضای کلامی واضح)
قبل از شروع فعالیت به وضوح هدف درمانی آن فعالیت را برای کودک با اختلال تلفظ کلمات شرح دهید. (مثلا ما از آینه استفاده میکنیم تا به تو کمک کند که چگونگی تلفظ حرف س را یاد بگیری)،و در پایان فعالیت از وی بخواهید که برای شما هدف خاص آن فعالیت را توضیح دهد.
به کودک مبتلا به اختلال تلفظ کمک نمایید که نمودار پیشرفت درمان تلفظ حروف را ترسیم نماید به این صورت که دستاورد های واجی خویش را روی یک نمودار بینایی که مراحل متوالی ضروری برای دستیابی به اهداف دراز مدت را نشان می دهد به تصویر بکشد.
در صورتیکه گفتار کودک با اختلالات تلفظی به شدت ناواضح است،یک رویکرد مداخله ای دوره‌ای که فرایند های واجی معین را هدف قرار میدهد انتخاب نمایید. به این صورت که الف- فهرستی از کلمات که فرایند های واجی خاصی مورد استفاده کودک با اختلال تلفظ حروف او را برجسته می‌کند با اغراق بخوانید، ب – از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید ۳ تا ۵ تصویر از کلماتی که به دقت انتخاب شده است را رنگ کند و بچسباند، پ -به کودک کمک کنید کارت های مصور را نام ببرد، ت – میزان تحریک پذیری بیمار را در واج های دیگر ارزیابی کنید برای مثال تلفظ حرف س یا ر، ث – مجدداً همان فهرست کلمات را بخوانید.
با حفظ تماس های همیشگی و تمرینات واجی با کودک به مدت ۱۰ دقیقه مکرر با والدین، روش های خاص برای استخراج تلفظ حروف کودک را مورد بحث قرار دهید و پیشرفت وی یا موارد مرتبط با نیازهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را گزارش دهید .
از والدین بخواهید هر روز فهرستی از ۱۰ تا ۱۲ واژه شامل واژه های خاصی که فرایندهای واجی مورد نظر را نشان میدهد برای کودک با اختلال تلفظ حروف بخوانند.
پس از هر جلسه درمانی،کاربرگ یا کارتهای تصویری از ۵ تا ۱۰ واج هدف(برای مثال تلفظ حرف س-ر،کلمات،یا عبارات را برای کودک با اختلالات تلفظی فراهم نمایید. تا هر روزه در خانه و زیر نظر والدین تمرین نماید.
به منظور افزایش قدرت و کنترل عضلانی لازم برای تولید گفتار،روزانه به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تمرینات دهانی-حرکتی خاص را در ترکیب با تکالیف گفتاری برای کودک با اختلال تلفظ کلمات طراحی کنید (مثلا حرکت دادن زبان به سمت ستیغ لثوی به منظور قرار گیری زبان در جایگاه صحیح صدای( ک).
به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دهید از میان تصاویر مربوط به جفت واژگان کمینه نظیر سیر و شیر که واژه های هدف او نظیر ( درمان تلفظ حرف س و ش ) یا فرایندهای واجی او را برجسته می‌کند،تصویر کلمه گفته شده را نشان دهد.
به کودک با اختلالات تلفظی بیاموزید تصاویر نشانگر واژگانی کمینه را به دو گروه واژه‌های هدف و واژه های غیر هدف طبقه بندی نماید.
به کودک کمک کنید تا تعیین نماید آیا صداهای هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی،بین واکی میانی،یا پس واکی انتهایی در کلمات قرار دارند،مثلاً از وی بپرسید آیا صدای (ل) در کلمه بله در ابتدا،میان یا انتهای کلمه است؟
الگوهای ناصحیح تولید گفتار کودک با اختلال تلفظ کلمات را در برخی از کلمات یک قصه کوتاه آشنا به عمد تقلید نمایید و به وی آموزش دهید که به دقت گوش کند و پس از شنیدن تلفظ ناصحیح بگوید غلطه آی غلطه.
از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید که در حین مشاهده فیلمی که در حال تمرین راهکارهای درمان تلفظ کلمات از وی تهیه کرده‌اید،تولیدات واجی صحیح و ناصحیح خویش را تعیین نماید.
برای فراهم کردن نشانه های بینایی و جنبشی دقیق به منظور تعیین موقعیت لبها،دندان ها و یا زبان کودک با اختلال تلفظی،هنگام تولید واج های هدف از آینه،قاشقک و گوش پاک کن استفاده نمایید.
تصاویر،نمودارها یا محرکات کامپیوتری از جایگاه تولید کننده ها را به عنوان مدل برای تلفظ حرف خاص به کودک نشان دهید.
از واج هایی که ویژگی های ممیزه مشابه برای استخراج واج های هدف استفاده نمایید (مثلاً از کودک با اختلال تلفظ حروف بخواهید واج دمیده /ت/ او را به سرعت تولید نماید تا واج ( س) ایجاد گردد)،و اشاره کنید که جایگاه تولید کننده ها در این واج ها مشابه هستند.
پس از آنکه به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دادید که به دقت به الگوی کلامی گوش دهد،از وی بخواهید که هجاهای بی معنای دارای واج هدف را در ترکیبات همخوان واکه ( cv ) ، واکه -همخوان ( vc ) ،همخوان -واکه- همخوان ( cvc ) واکه- همخوان- واکه ( vcv ) ، و همخوان-واکه-همخوان واکه ( cv/vc ) تقلید نماید. این امر در درمان تلفظ حرف س- تلفظ حرف ر
در کلماتی با بافت های آوایی متفاوت به شیوه متوالی زیر تمرین نمایید: الف) واج هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی، ب) در موقعیت پست پس واکی انتهایی، پ) در موقعیت بین واکی میانی، ت) در ترکیبات، و ث) در تمام جایگاه‌های متفاوت کلمات.
بر روی جفت واژه‌های کمینه که فرآیندهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را هدف قرار می‌دهند نظیر مو و موش یا سیر و شیر تمرین نمایید،به این صورت که از کودک بخواهید موارد خاصی را درخواست نماید یا داستان دارای جفت واژه‌های کمینه را پس از شما تعریف نماید.
در گفتاردرمانی تلفظ با استفاده از گفتار کند،گفتار پژواکی،هم گویی یا ایفای نقش،تمریناتی را در زمینه تولید واج های هدف در عبارات یا جملات کوتاه تدارک ببینید.
از کودک با اختلالات تلفظی بخواهید بازیهایی را انجام دهد که نیازمند استفاده از واج های هدف در عبارات و یا جملات است. مثلاً اشیا یا تصاویر دارای واج های هدف را به کودک بدهید و بازی های هدفمند ای نظیر ۲۰ سوالی را با استفاده از عبارت هایی که در برگیرنده واجهای هدف است،انجام دهید .
از کودک مبتلا به اختلالات تلفظی بخواهید داستان یا جوک یا معماهای مناسب سنش را بخواند یا بعد از شما بازگو کند و واج هدف را در آنها درست تلفظ نماید.
با پرسیدن سوالات راهنما نظیر سوالات زیر: الف) درباره فیلم یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه ات حرف بزن.
ب) چطور فوتبال بازی می کنی؟.
پ) اگر یک میلیون تومان ببری چه کار می کنی؟
ت) در طی تعطیلات چه کار کردی؟
نحوه تولید گفتار کودک با اختلال تلفظی را در حین مکالمه به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
با بازی کردن کودک با اختلال تلفظ کلمات در نقش های ارتباطی متفاوت ( روش ایفای نقش) نظیر برگزاری مهمانی چای،تلفن زدن،یا مکالمه سر میز شام،واژه‌های هدف را در تکالیف مکالمه‌ی تمرین کرده و نحوه تولیدات واجی کودک را به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
از والدین،معلمان و افراد مهم در زندگی کودک تحقیق نمایید که آیا وی واج های هدف را در مکالمات روزمره به درستی بیان می نماید؟
سوالات متداول:
1- آیا اختلالات تلفظی می‌تواند ناشی از مشکلات ساختاری در دهان یا فک باشد؟
بله، مشکلات ساختاری مانند شکاف کام، مشکلات دندانی، یا ناهنجاری‌های فک می‌توانند بر توانایی کودک در تولید صداها تأثیر بگذارند. در چنین مواردی، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی یا دندانپزشکی در کنار گفتار درمانی باشد.
2-چه زمانی باید نگران تلفظ کودک خود باشیم؟
اگر کودک پس از ۴ سالگی هنوز در تلفظ صداها مشکل دارد، یا اگر مشکلات تلفظی او بر توانایی ارتباطی‌اش تأثیر منفی می‌گذارد، باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنید. همچنین، اگر کودک در مقایسه با همسالان خود پیشرفت گفتاری کمتری دارد، این می‌تواند نشانه‌ای از نیاز به ارزیابی تخصصی باشد.
اغلب هنگامی که از والدین کودکان اوتیسم می‌پرسم واکنش فرزندتان در مقابل غذای های جدید چگونه است؟ لبخندی تلخ بر چهره شان ظاهر میشود. اکثر کودکان اوتیسم رفتار غذا گزینی نشان می‌دهند.مشکلات تغذیه کودکان اوتیسم ناشی از پردازش حسی معیوب و تمایل به یکنواختی می باشد. من ترجیح می‌دهند به جای استفاده از واژه اختلال تغذیه در کودکان اوتیسم از واژه خوردن گزینشی استفاده کنم. چون در بروز رفتارهای غذا خوردن کودک اوتیسم متغیرهای دیگری غیر از خود غذا هم دخیل هستند.( برای مثال خوردن در یک بشقاب خاص ،خوردن جلوی تلویزیون) کودک دارای ادراک حسی ضعیف، ممکن است به دنبال غذای تند باشد و بر عکس کودک دارای ادراک حسی بالا از خوردن غذاهای بافتمند اجتناب کند. برخی از کودکان اوتیسم فقط غذاهای سفت یا ترد را می‌خورند. یک کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای فقط برنج سفید می‌خورد و یکی دیگر حتما خورشت را را روی برنج می ریزد یا پلوی رنگی می‌خورد. بعضی از کودکان اوتیسم کوچکترین تغییر در غذای مورد علاقه شان را تشخیص میدهد. یا وقتی غذا توسط فرد دیگری غیر از مادر پخته شود آن را نمی‌خورند. کودکان اوتیسم در غذا خوردن علاوه بر انتخاب های عجیب و سخت ممکن است روش های خوردن غذای غیرعادی داشته باشند. مثلا ممکن است کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای که در دهانش دچار کند حسی است دهانش را بیش از حد پر از غذا کند و کودکی که در دهانش دچار تند حسی است از خوردن چیزی غیر از پوره و غذاهای نرم و اجتناب کند. بعضی از مشکلات خوردن کودکان اوتیسم و عادات سخت تغذیه شان فراتر از نحوه خوردنشان است. برای مثال یکی از کودکان اوتیسم من اجازه نمی‌داد روی بشقابش چند نوع غذا باشد، یا یکی دیگر از خوردن خوراکی‌های شکسته مثل بیسکویتی که گوشه آن شکسته باشد اجتناب می کرد. یک بار من جلوی او سهوا یک بیسکویت را نصف کردن او چنان قشقرقی به راه انداخت که قابل وصف نبود. برای مثال
در اتاق درمان کودک حدوداً سه ساله ای به نام رضا روی یک صندلی بلند نشسته است. مقابلش هم گفتاردرمانش نشسته است. پشت گفتاردرمان یک سینی با چند ظرف غذای کوچک قراردارد. رضا بلند جیغ می زند و صورتش را از درمانگر بر گردانده است. گفتاردرمان یک قاشق کوچک پر از پودینگ وانیلی در دست دارد. درمانگر منتظر می‌ماند تا رضا ساکت شود. به محض اینکه گریه رضا متوقف میشود با چهره ای خندان به او می‌گوید ( سلام رضا) از نظر رفتارگرایان گفتاردرمانی تغذیه کودک اوتیسم دو کار می کند خاموش سازی رفتار اجتناب از غذای رضا از یک سو و تقویت اجتماعی همکاری موقت رضا. رضا دوباره گریه را شروع می‌کند. گفتاردرمان اوتیسم قاشق به دست به رفتار خود ادامه می دهد. سرانجام رضا دوباره ساکت می شود. گفتاردرمان قاشق به دست می گوید : آفرین پسر خوب. رضا گل، اول پودینگ بعد چیپس رضا این بار کمی جلو می‌آید و دهانش را باز می‌کند. گفتاردرمان پودینگ را به او میدهد و بلافاصله یک تکه چیپس هم وارد دهانش می‌کند. چیپس به یکی از خوراکی های مورد علاقه رضا است.
غذا نخوردن کودک اوتیسم
بعضی از کودکان اوتیسم با اختلال خوردن غذا فقط در یک موقعیت و جای خاص ازخانه غذا می خورند. یا فقط از یک لیوان خواص آب می خورد. بعضی از کودکان اوتیسم هنگام خوردن غذایی که مورد علاقه آنها نیست بدون هیچ دلیلی فیزیولوژیکی عق می زنند. این امر یک رفلکس شرطی می باشد. همانطور که سگهای پاولوف شرطی شده بودند که با شنیدن صدای زنگ بزاقشان ترشح می شد. این کودکان هم پس از چند بار تجربه مشکلات تغذیه ناخوشایند صرفا با دیدن غذایی نامطلوب عق می زنند. همانگونه که پیشگیری بهتر از درمان است در مورد اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم نیز بهترین راه حل پیشگیری است. پیشگیری از این که از ابتدا چنین رفتار شکل بگیرد. در زیر چند نکته در این زمینه آورده شده است هرچند ممکن است برای خیلی از شما دیر شده باشد :
گفتار درمانی و تغذیه اوتیسم
بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و درمان اختلال بلع در کودکان اوتیسم توسط متد های درمانی روز دنیا در حیطه درمان کودکان اوتیسم در بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم می پردازد. همچنین خدمات گفتار درمانی در منزل برای کودکان اوتیسم در این مرکز ارائه می شود.
در مشکلات تغذیه در کودکان اوتیسم علی رغم تمایل کودک به غذاهای خاص در دام این عادت که هر وعده همان غذا را برای او مهیا کنید نیفتید به صورت چرخشی غذاها را تغییر دهید.
در مشکلات غذا دادن به اوتیسم ثابت قدم باشید.
اگر کودک اوتیسم سرش را در مقابل غذایی که به او میدهد برمی‌گرداند یا دهانش را می بندند غذایی که به او داده اید را با غذای مطلوب او تعویض نکنید. به خاطر داشته باشید که حذف پیوسته غذای نامطلوب کودک اوتیسم، یک تقویت منفی در غذا نخوردن بچه اوتیسم محسوب میشود و ارائه غذای مورد علاقه کودک تقویت مثبت! تعویض غذا هنگام اعتراض کودک یک تقویت دوجانبه برای رفتار امتناع کودک خواهد بود و شرایط را روز به روز بدتر خواهد کرد. اگر فکر می‌کنید از نظر عاطفی تحمل گرسنه نگه داشتن کودک اوتیسم را ندارید در ابتدا هر وعده کمی غذای مورد علاقه کودک تان را مهیا کنید و به او بدهید. به این ترتیب دست کم اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم را تقویت نخواهید کرد و جایی برای عذاب وجدان تان باقی نخواهد ماند.
برای حل مشکل غذا خوردن کودکان اوتیسم بهتر است از یک گفتار درمان تغذیه کمک بگیرید. در صورت امکان بهتر است از تیمی متشکل از گفتار درمان، متخصص تغذیه، روانشناس و کاردرمان کمک بگیرید. گفتاردرمانگر از شما خواهد خواست طی یک پرسشنامه به سوالاتی درباره مقدار و نوع غذاهایی که کودک اوتیسم می‌خورد، ارزش تغذیه ای بافت و دیگر مشخصات غذاها خواهد پرسید. همچنین درباره فضای فیزیکی ای که تغذیه کودک اوتیسم در آن انجام می شود، روی میز، روی صندلی بلند، صندلی کوتاه، جلوی تلویزیون؟ با کدام یک از اعضای خانواده؟ آیا با رفتارهای عجیب کودک هنگام خوردن کنار آمده ای؟ سوالاتی خواهد پرسید.
درمان مشکلات خوردن کودکان اوتیسمی
مداخله گفتار درمانی در اختلال تغذیه اوتیسم، مبتنی بر از ملغمه ای از اصول تغذیه، فیزیکی، رشدی و رفتاری خواهد بود. گفتاردرمانگر جدولی از پیشرفت کودک اوتیسم در استفاده از غذا (از نظر بافت و طمع ) مشخص خواهد نمود. تا ضمن اطمینان از سلامت تغذیه کودکان اوتیسم شیوه تغذیه کودک اصلاح گردد. گفتاردرمان تغذیه اوتیسم وضعیت تنه، سر و گردن، دست ها و اندام های دهانی را بررسی و از درست بودن آن هنگام غذا خوردن کودک اوتیسم مطمئن خواه شد. در همه موارد شرایط رشدی کودک اوتیسم باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال جویدن چرخشی (که با دندانهای آسیاب انجام میشود در مقابل گاز گرفتن با دندانهای جلویی انجام میشود.) از مهارتهای حرکتی ۱۲ ماهگی است. استفاده از قاشق از مهارتهای شناختی و حرکات ظریف ۱۲ ماهگی است. اهداف درمانی در حوزه غذا دادن به کودک اوتیسم باید متناسب با شرایط رشد کودک اوتیسم باشد. برای مثال کودک ۱۸ ماهه ای که دارای تاخیر رشد کلی است و از نظر عملکردی در سطح یک کودک ۶ ماهه است آماده استفاده از فنجان یا قاشق و حتی خوردن گزینه‌های مستلزم جویدن نیست. الگوی نشستن و پوسچر تنه نیز در فرآیند بلع کودکان اوتیسمی اهمیت دارد. استفاده از اصول اصلاح رفتار کمک شایانی به بهبود عادات غذا نخوردن بچه اوتیسم خواهد کرد.
حساسیت زدایی تدریجی در گفتار درمانی و غذا نخوردن کودک اوتیسم
برای مثال در جلسه اول درمان غذاهای نامطلوب برای کودک روی میز قرار میگیرد ولی جلوی کودکان اوتیسم نمی باشد در جلسه دوم غذا مستقیما جلوی کودک اوتیسم قرار داده می شود. ولی نه توی بشقاب کودک .در جلسه بعد از کودک اوتیسم می خواهیم به آن دست بزند ببوید یا لیس بزند سپس آن را وارد دهانش کند اما اجازه داشته باشد آن را بیرون بیندازد و نهایتا آن را ببلعد.
تقویت مثبت خاموشی در گفتار درمانی اختلال تغذیه اوتیسم
تقویت مثبت مستلزم آن است که کودک اوتیسم اول مقدار کمی از غذای نامطلوب را بخورد، سپس بلافاصله پس از آن گفتاردرمانگر مقدار غذای مورد علاقه کودک اوتیسم را در اختیارش می گذارد.در اختلال تغذیه کودک اوتیسم هیچگاه مجبور به خوردن نمی‌شود. این مسئله غیر اخلاقی و تهاجمی محسوب نمی‌شود بلکه گفتاردرمانگر دائما غذایی نامطلوب کودک را صرف نظر از میزان قشقرق و زمان آن جلو می‌آورد تا کودک اوتیسم رضایت بدهد آن را بخورد. این عمل در رفتار درمانی خاموش فرار نامیده می شود رفتار فرار که در اختلال خوردن اوتیسم به شکل قشقرق است نادیده گرفته میشود تا سرانجام حذف گردد.
1-چرا کودک من فقط چند غذای محدود می‌خورد؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت حسی یا وسواس غذایی باشد. برخی کودکان اوتیسم فقط غذاهای با بافت خاص (مثل نرم یا ترد) یا رنگ‌های خاص را می‌پذیرند. کاردرمانی حسی و معرفی تدریجی غذاهای جدید می‌تواند کمک‌کننده باشد.
2-چگونه می‌توانم وعده‌های غذایی را برای کودک اوتیسم منظم کنم؟
برنامه ثابت داشته باشید: ساعت و مکان مشخصی برای غذا تعیین کنید.
از وسایل آشنا استفاده کنید: مثلاً همیشه از همان بشقاب یا لیوان موردعلاقه‌اش.
پیش‌بینی‌پذیر باشد: مثلاً ابتدا غذای موردعلاقه‌اش را بدهید، سپس غذای جدید را معرفی کنید.
مرکز گفتار درمانی کودکان فلج مغزی- گفتاردرمانی سی پی
بهترنین مرکز گفتار درمانی فلج مغزی تهران در درمان اختلالات گفتار در کودکان فلج مغزی به صورت تخصصی تحت نظر دکتر صابر مشغول به ارائه خدمات گفتار درمانی سی پی می باشد. گفتار درمانی خوب برای فلج مغزی شامل گفتار درمانی کودکان سی پی در حیطه مشکلات بلع، روانی گفتار و اختلالات تغذیه ای می باشد که در مراکز گفتار درمانی فلج مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران انجام میگیرد. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی به درمان کودک فلج مغزی می پردازد.
علائم آسیب گفتار در کودکان فلج مغزی
صدمه مغزی مشخص شده با اسناد و مدارک موجود، به صورت غیر پیشرونده و در طی دوران رشد پیش از تولد یا پیرامون تولد.
علائم عصبی حرکتی که از جهت شدت، نوع (سفتی، آتتوز، بی تعادلی یا آمیخته)، یا جایگاه (نیمه فلجی، دوفلجی ، یا دست و پا فلجی دو طرفه) در کودک فلج مغزی متفاوت است.
وجود بازتاب های اولیه در کودکان فلج مغزی.
تاخیر در شاخص های رشدی کودکان فلج مغزی.
اشکال در بلع.
وجود نقایصی در وضوح و نوای گفتار در کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در تنفس و تشدید.
وجود نقایصی در درک شنیداری (زبان پریشی دریافتی) کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در بیان کلامی و نوشتاری (زبان پریشی بیانی).
اهداف بهترین کلینیک گفتار درمانی برای کودکان فلج مغزی
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمات کودک فلج مغزی.
ایجاد هماهنگی بین حرکات آواسازی و تنفسی برای گفتار.
کاربرد راهکارهایی برای درمان مناسب اختلالات بلع.
کاربرد موثر ارتباط مکمل و جایگزین به طور موثر در موقعیت های اجتماعی و آموزشی در گفتار درمانی کودکان فلج مغزی.
بهبود مهارت های زبان دریافتی و بیانی توسط متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی .
ایجاد و افزایش مهارت های تعامل اجتماعی متناسب با سن، گویش، و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی مختلف و باز بینی موفقیت.
ایجاد انتظارات منطقی در والدین نسبت به مهارت های ارتباطی کودکشان و همکاری نزدیک با گفتار درمانگر و سایر متخصصان جهت ایجاد و توسعه راهکارهای درمانی کارا.
نکات قابل توجه گفتار درمانی کودکان سی پی
در صورت لزوم مهارت های ارتباطی کودکان فلج مغزی را از طریق ارزیابی های هنجار شده تطابقی برای زبان دریافتی و بیانی، واجشناسی، وضوح گفتار و نوای گفتار ثبت نمایید.
مهارت های کاربردی زبان و گفتار کودکان سی پی را از طریق ضبط ویدیویی و تحلیل تلاش های ارتباطی او در حین بازی و فعالیت های روزمره معمول یا در حالی که درباره موضوعات مورد علاقه‌اش بحث می کند، به ثبت برسانید.
الگوهای تنفسی کودکان فلج مغزی را در حین گفتار و در حالت استراحت بررسی کنید و به دنبال شواهدی دال بر تنفس واژگون یا شکمی، کنترل تنفس، انبساط بیش از حد و تغییراتی در ثبات تون و وضعیت بگردید.
عملکرد حرکتی-دهانی گفتار کودکان فلج مغزی را ابتدا از طریق معاینه ساختار قابل مشاهده صورت، لبها، دندانها، زبان، سخت کام و نرم کام او ارزیابی نمایید و سپس کاربرد ساختار های مرتبط با تولید زبان و گفتار را توسط او، ارزیابی نمایید (مثلا حرکت، قدرت و میزان بسته شدن لبها، قدرت، جلو آمدن، عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان، و حرکت نرم کام و آواز سازی صدا های واکدار).
یک آزمون غربالگری شنیداری را اجرا کنید، در صورتی که نتایج نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان بدهد، کودک فلج مغزی را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی از او صورت بگیرد.
از والدین و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی بخواهید که در جمع آوری اطلاعات مربوط به تاریخچه رشدی کودکان فلج مغزی، تاریخچه پزشکی، وضعیت فعلی پزشکی، وضعیت آموزشی، سایر مداخلات تخصصی، تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف، و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مشارکت داشته باشند.
والدین در جستجوی ارزیابی های معمول بین رشته ای کودک خود توسط پزشک، متخصص اطفال، عصب شناس، جراح ارتوپد، روانشناس آموزشی، معلم، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، مددکار اجتماعی، شنوایی شناس و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی مرتبط باشند تا مسائل درمانی، مهارت های شناختی، آموزشی، سلامتی، شنوایی، حرکتی و فعالیت های روزمره که برای تکامل تعاملات ارتباطی مناسب دارای اهمیت هستند ثبت گردد.
جلسات منظمی با والدین کودکان فلج مغزی و سایر متخصصین گفتار درمانی مربوط ترتیب دهید تا راهکارهای درمانی، درضمن پیشرفت کودکان فلج مغزی با همفکری ایجاد و اصلاح شوند.
بر اساس نیاز های شناختی، زبانی،اجتماعی و آموزشی، اهداف درمانی را انتخاب نمایید.
برای والدین کودک فلج مغزی و معلمین او و سایر متخصصین مربوطه، ارتباط بین فلج مغزی و رشد و تکامل زبانی را شرح دهید.
منابع مناسبی در مورد فلج مغزی برای والدین کودکان فلج مغزی فراهم کنید و والدین را ترغیب نمایید تابه یک گروه حمایتی و محلی فلج مغزی ملحق شوند.
با همراهی والدین کودکان فلج مغزی، فیزیوتراپیست، و کاردرمانگر، حمایت های محیطی و لوازم انطباقی مورد نیاز برای بروز بیشترین موفقیت ارتباطی را پیدا کنید (برای مثال، انتخاب وسایل مناسب برای قرارگیری در وضعیت نشسته یا درازکش، تخته های ارتباطی و وسایل الکترونیکی برای ارتباط مکمل و جایگزین، فنجان های مخصوص، و ابزارهایی برای تحریک اندامهای گفتاری جهت بهبود وضعیت غذا خوردن کودک سی پی و حرکت اندام های گفتاری)، استفاده از این وسایل و راهکارها را برای کودکان فلج مغزی تسهیل نمایید.
با همراهی کاردرمان مرکز گفتار درمانی کودکان سی پی، به والدین بیاموزید که بهترین شیوه قرار گیری و نگهداری کودکان فلج مغزی چیست تا تون عضلانی او در این فعالیت ها کاهش یابد.
به والدین بیاموزید که تمرینات تحریکی را استفاده کنند (برای مثال، به کار بردن مسواک ( NUK ) برای تحریک نواحی داخل و خارج دهان، با این هدف که حساسیت لمسی بیش از اندازه اندام های گویایی کاسته شود یا حساسیت لازم در این نواحی ایجاد گردد).
در صورت نیاز راهکارهای مختلف درمان اختلال بلع در گفتار درمانی فلج مغزی را به کودکان فلج مغزی یا والدین او آموزش دهید.
به والدین بیاموزید چگونه با پارچه هایی از بافت های مختلف صورت کودک فلج مغزی را ماساژ بدهند تا حساسیت صورت او نسبت به رطوبت ایجاد شده توسط آبریزش، افزایش یابد.
به همراهی کاردرمان، چگونگی قرار گیری کودکان فلج مغزی را جهت کاهش تاثیر ضعف عضلانی (بر فقدان کنترل آب دهان) به والدین او توضیح دهید.
با آموزش نگهداری اشیای ایمن نظیر مکعب یا پستانک با لب ها، بسته شدن لب های کودکان فلج مغزی را تقویت نمایید تا مدت زمان انجام این کار بدون مقاومت و همراه با مقاومت افزایش یابد.
به کودکان فلج مغزی بیاموزید که ارتباط مکمل و جایگزین را برای تعاملی موثر در موقعیت های روزمره به کار بگیرد.
اطلاعاتی در مورد سیستم تنفسی شامل نحوه عملکرد ریه ها، تنفس در حالت گفتار و در حال استراحت، و اینکه چگونه می تواند با استفاده از تنفس شکمی- دیافراگمی در وضعیتی مناسب تنفس کاراتری داشته باشد، در اختیار کودکان فلج مغزی قرار دهید.
با مشاوره گرفتن از یک کاردرمان، وضعیت قرارگیری کودکان فلج مغزی را طوری تنظیم نمایید که تاثیرات فقدان تون عضلانی کاهش بیابد، سپس به کودک سی پی آموزش دهید که ابتدا تنفس عمیق داشته باشد و این کار را به صورت شکمی و دیافراگمی انجام بدهد و سپس به آرامی هوا را در یک جریان پیوسته یکنواخت تا ۵ ثانیه خارج نماید.
اگر نمودی از باز شدن بیش از حد در چشم ها، فک، کشیده شدن گردن و کمر در زمان آواسازی در مورد کودکان سی پی وجود دارد با کمک فیزیوتراپیست کودک فلج مغزی را در وضعیتی قرار دهید که لگن حداقل در حالت ۹۰ درجه و قفسه سینه کاملا منبسط باشد.برای گفتاردرمانی خوب برای فلج مغزی پشت سر او را با یک دست و چانه اش را نیز با دست دیگر خود نگه دارید و در عین حال بخواهید درحالی که مستقیماً به جلو نگاه می کند، آواسازی نمایند.
در گفتار درمانی،کودک فلج مغزی را تشویق نمایید که صحبت کردن را در لحظه ای که بازدم را آغاز می‌کند، شروع نماید، در حالی که دست خود را روی شکم کودک سی پی قرار می دهید، از او بخواهید که دم انجام بدهد، و سپس به محض این که هوا خارج می شود به آرامی به او علامت دهید تا صداسازی را آغاز نماید.
از کودک فلج مغزی بخواهید در طول گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی بعد از اینکه نفس عمیق با استفاده از دیافراگم گرفت، واکه /a/ را به مدت ۱۵ ثانیه ادا کند، در صورتی که موفق به انجام این کار شد، از او بخواهید که واجهای سایشی را ادا کند ( برای مثال /s/ و /z/ را به مدت ۵ ثانیه بکشد.
در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی به والدین بیاموزید که به آرامی با یخی که در کیسه پلاستیکی قرار گرفته است به مدت نهایتاً ۵ ثانیه به عضلات صورت کودک فلج مغزی ضربه بزنند و فوراً متعاقب آن به والدین آموزش دهید تمریناتی را با کودکشان اجرا نمایند که عضلات صورتش را تقویت نماید.
به والدین آموزش دهید که آن دسته از عضلات صورت کودک فلج مغزی که درگیر فعالیت های قدرتی می شوند (نظیر، لبها یا فک) را با قلم موی نرم به مدت یک دقیقه قبل از تمرینات قدرتی تحریک کنند، اگر کودک سی پی در شروع گفتار درمانی کودکان سی پی، حساسیت بیش از حد به قلم مو نشان می دهد، به تدریج زمان و شدت درمان را تا غلبه بر حساسیت او اضافه کنید.
به والدین بیاموزید که روشهای فشار، کنش، و مقاومت را روی عضلات دو طرف صورت کودکان فلج مغزی به کار ببرید تا حرکات عضلات هماهنگ و تسهیل و تقویت شود.
کار را از بهبود همخوانهای خطا در موقعیت پس واکی (که کودک فلج مغزی قادر به ادا کردن آنها در موقعیت پیش واکیمی باشد) آغاز نمایید و سپس در ادامه گفتار درمانی خوب در فلج مغزی روی بهبود تولید همین واج ها در موقعیت میانی کلمات کار کنید.
جایگاه های مختلف زبان کودکان فلج مغزی را برای ساخت واجهای گرفتاری مورد بررسی قرار دهید تا جایگاهی را بیابید که صدای تولیدی در آن جایگاه نزدیکترین حالت به حالت هنجار باشد (برای مثال، واج /s/ را با قرار دادن نوک زبان پشت دندان های پایین ایجاد نمایید به جای اینکه زبان روی ستیغ لثوی قرار بگیرد.)
سرعت گفتار کودکان فلج مغزی را توسط گفتار درمانی سی پی کاهش دهید تا به سرعتی برسید که وضوح گفتار از بین نرود و در عین حال به او فرصت داده شود که تطابق لازم در تولید یک هجا به دیگری را انجام دهد.
به کودکان فلج مغزی جایگزین های قابل قبول را که برای تولید ساده تر هستند و خیلی وضوح گفتار او را بر هم نمی زنند (برای مثال، گفتن /u/ به جای /I/ , /r/ به جای واجهای گفتاری مشکل بیاموزید.)
ابزارهای دیداری را به کار بگیرید (برای مثال آینه های دستی که زیر بینی قرار می گیرند) تا به کودک فلج مغزی کمک شود که خروج هوای بینی خود را در طی تولید جفت های کمینه، کنترل نماید (برای مثال ( mama ) و ( papa ) یا ( mop ) و ( pop).
اگر کودک فلج مغزی بازتاب تهوع را نشان نمی دهد،در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی یک گوش پاک کن را جهت تحریک بازتاب تهوع استفاده کنید و این کار را از طریق تحریک ملایم و آهسته ناحیه کامی از ستیغ لثوی تا نرم کام انجام دهید.
اگر عدم کفایت کامی حلقی کودک فلج مغزی شدید است و از تمرینات تحریک دیداری استفاده نمی‌کند، با والدین کودکان فلج مغزی پزشکان استفاده از پروتز بالابرنده نرم کام جهت کمک به بسته شدن لازم را بررسی نمایید.
متخصص گفتاردرمانی برای فلج مغزی تعداد هجاهایی که کودک فلج مغزی به صورت واضح و کارا در یک گروه تنفسی ادا می کند را تعیین می کند، به کودک فلج مغزی کمک کنید تا یاد بگیرد که این تعداد بهینه هجا ها را در تولید عبارات و مکث ها به کار ببرد.
تمرینات تکیه تقابلی را به کار بگیرید تا کودکان فلج مغزی تاکید زیاد را روی بخش های مهمتری از عبارات به کار ببرد و تأکید کم را روی بخشهایی که حداقل اهمیت را دارند.
وقتی که کودکان فلج مغزی پرسش، خبر و اعتراض را بیان می دارد از او فیلم برداری کنید یا صدای او را ضبط نمایید، در جلسات مرکز گفتار درمانی فلج مغزی از کودک فلج مغزی بخواهید که در مورد مناسب بودن بلندی ، ارتفاع و الگوهای تکیه ای خود قضاوت نماید.
مداخلاتی برای بهبود زبان دریافتی و بیانی متناسب با سن کودکان سی پی به کار بگیرید.
اختلال بلع در کودکان فلج مغزی
بسیاری از کودکان فلج مغزی به علت اسپاسم در عضلات دهان و حنجره دچار مشلات مکیدن و بلع هستند. اختلال در جویدن غذا و مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی موجب ایجاد مشلات تغذیه ای و کاهش وزن در این کودکان می شود. همچنین در موارد حاد به علت آسپیراسیون و برگشت تکه های غذا در مسیر تنفسی بیمار مشکلات تنفسی و عفونت های پیاپی ریه در این کودکان مشاهده می شود. آبریزش دهان به علت عدم توانایی مناسب در زبان و عضلات صورت به وفور دیده می شود .ماساژ درمانی صورت و ماساژ های داخل دهانی یکی از درمان های شایع در حیطه گفتار درمانی کودکان سی پی است که در مرکز توانبخشی فلج مغزی دکتر صابر انجام می گیرد. تقویت عضلات زبان و صورت توسط گفتاردرمانان متخصص در حیطه بلع به بهبود مهارت های بلع و جویدن کودکان فلج مغزی کمک بسزایی می کند. آموزش نحوه صحیح پوزیشن دهی کودک فلج مغزی در هنگام غذا خوردن و آموزش های کمکی در زمینه استفاده از ابزارهای کمکی و غذا خوردن به روند درمان مشکلات بلع کودک فلج مغزی کمک می کند.
مرکز گفتار درمانی پارکینسون دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران(گفتار درمانی پاسداران) در زمینه مشکلات گفتار بیماران پارکینسون از قبیل اختلال بلع، مشکلات حجم تنفسی و آبریزش دهان فعالیت می کند. گفتار درمانی خوب برای پارکینسون در منزل یکی دیگر از خدمات بهترین مرکز گفتار درمانی برای پارکینسون می باشد که به درمان پارکینسون می پردازد. دکتر گفتار درمانی برای پارکینسون به بررسی اختلالات گفتار و زبان در بیمار پارکینسون پرداخته و پس از بررسی های دقیق به طرح درمان توسط گفتار درمان خوب برای پارکینسون می پردازد.
دکتر گفتار درمانی در بیماران پارکینسون
افراد دارای پارکینسون معمولا اذعان دارند که در خوردن و آشامیدن بسیار کثیف شده و آهسته غذا می خورند،که نیازمند تلاشی بیشتر برای آنها است. این امر می تواند در بیماران پارکینسون سبب کاهش علاقه به غذا و عقب نشینی از خانواده گردد که موجب عقب نشینی کردن بیماران پارکینسون از محیط خانواده یا عقب نشینی از فعالیت های اجتماعی که خوردن و آشامیدن در آنها باشد نقش داشت شود.
هنگامی که مشکلات بلع یا سرفه در هنگام خوردن قرص،غذا و نوشیدنی در بیمار پارکینسون گزارش می شود،ارجاع به گفتار درمانی بایستی در نظر گرفته شود. ساخته شدن بزاق اضافی در دهان برخی از افراد دارای پارکینسون،ممکن است سبب یک خجالت اجتماعی در آنها گردد. این موقعیت به دلیل کاهش توالی عمل خودکار بلعیدن است که در نتیجه به جای آن ترشح بزاق افزایش می یابد. بهبود وضعیت تا حدی کمک خواهد کرد،به این ترتیب که هنگامی که فرد دارای پارکینسون این احساس را داشت که ترشح بزاق افزایش یافته،عمل بلع خود را چند بار در همان زمان مخصوص انجام دهد.
اگر مشکلات صرف غذا رخ دهد،وضعیت نشستن مناسب،نور کافی و حذف عوامل حواس پرتی،توصیه می شود. علاوه بر این،ارزیابی برای اینکه آیا وسایل اصلاح شده خوردن و آشامیدن سبب کاهش مشکلات میشود یانه نیز بایستی انجام شود. گاهی اوقات کارد و چنگال سنگین به تعدیل لرزشی که در طول حرکت وجود دارد،کمک می‌کند اما بایستی توجه کرد این وزن سبب خستگی فرد نشود.
اگر مشکلات در شروع بلع وجود داشته باشد،استفاده از کارت نشانه ممکن است مفید باشد. بیمار پارکینسون باید کارتن شانه را در سکوت بخواند و هدف،آغاز بلع در خواندن کلمه (بلع) است.
دستور العمل های گفتار درمانی در منزل برای پارکینسون
برای کادر درمانی که بر روی بهبود عملکرد توانایی های خوردن و آشامیدن بیمار پارکینسون کار می کنند،توصیه می شود:
اگر سرفه در غذا و نوشیدنی گزارش شده است،بدون تاخیر یک ارجاع به گفتار درمان متخصص پارکینسون انجام گردد.
اگر تولید بزاق به عنوان مشکل تلقی شود،کاردرمانگر بایستی بیمار را به دادن وضعیت نشستن مناسب و بلع ارادی و مکرر تشویق کند.
اگر مشکلات بلع وجود داشت،گفتاردرمان خوب برای پارکینسون بایستی استفاده از خود تحریکی را آزمایش کند.
مراجع را به وضعیت نشستن خوب،نور کافی،کاهش عوامل حواس پرتی بایستی تشویق کرد.
تجهیزات تطابقی خوردن و آشامیدن بایستی توسط گفتار درمانی در منزل پارکینسون ارزیابی شود و در صورت نیاز بلافاصله تجویز گردد برای مثال:
بشقاب های دارای ( mat ) ،بشقاب های دارای لب و تیزی برای جلوگیری از ریختن مواد غذایی.
نی خم شو ممکن است مناسب باشد،به خصوص اگر ضعف یا لرزش در نگه داشتن فنجان وجود داشت.
ممکن است هنگامی که در استفاده از نی های عادی به مشکل برخورد ازنی شیرتک راه استفاده کرد. ( one- way valve straws )
استفاده از لیوان دارای برش دور آن برای فرد پارکینسونی که در حرکات گردن دچار محدودیت است می تواند مفید باشد.
استفاده از وسیله چاقو-چنگال اگر چنانچه بیمار پارکینسون در هماهنگی چاقو چنگال مشکل داشته باشد،می تواند مفید واقع گردد.
اگر غذا در راه دهان تا پشت قاب میل به افتادن داشته باشد استفاده از قاشق-چنگال می تواند مفید باشد.
کارد و چنگال بزرگ ممکن است برای بیمار پارکینسونی که در توانایی و قدرت چنگ انداختن خود مشکل دارند،مفید باشد.
کارد و چنگال سنگین ممکن است برای بیمار پارکینسون که در حین حرکت دادن وسایل دچار لرزش هستند مفید باشد ( اما شرایط افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.)
گرم کننده های بشقاب نیز می تواند مفید باشد
دیسفاژی(اختلال بلع) و آبریزش از دهان و گفتار درمانی پارکینسون
همان طور که پیشتر اشاره گردید،نقش گفتار درمانی برای پارکینسون به کارگیری از استراتژی های جبرانی و بازآموزی و آموزش انتخاب انواع غذا بیمار و خانواده او می باشد. بلعیدن و جویدن کند و مشکل گردیده و ممکن است با خوردن لقمه های بزرگ در معرض خفگی قرار گیرد. نوع و غلظت غذا،برای بهبود توانایی بیمار در خوردن تغییر کند.
خوردن غذا در این بیماران پارکینسون بسیار آرام،خروج دهان از دهان،ناتوانی در نشستن،ناتوانی در لقمه گرفتن غذا،ناتوانی در خوردن لقمه های بزرگ می باشد. در درمان اختلال بلع در پارکینسون،بهتر است غذا گرم،تکه های کوچک و بریده شده،کاملا پرکالری و پر پروتئین باشد تا در دراز مدت دچار سوء تغذیه نشوند. جهت کاهش ترمور بستن ( Weighted cuff ) دور مچ،به کارگیری از وسایل کمکی،نگهدارنده بشقاب روی میز یا لیوان های دو دسته استفاده می کنند. تمرینات داخل دهانی در گفتار درمانی مشکلات بلع در پارکینسون بسیار مفید می باشد.
سوالات متداول:
1- آیا گفتار درمانی برای بیماران پارکینسون در مراحل پیشرفته بیماری نیز مؤثر است؟
بله، حتی در مراحل پیشرفته پارکینسون، گفتار درمانی می‌تواند به بیماران کمک کند تا ارتباطات خود را حفظ کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. هرچند ممکن است پیشرفت کندتر باشد، اما همچنان مفید است.
2-چه مدت طول می‌کشد تا بهبودی در گفتار بیمار پارکینسون مشاهده شود؟
مدت زمان بهبودی بستگی به شدت علائم و همکاری بیمار دارد. برخی بیماران پس از چند هفته پیشرفت قابل توجهی نشان می‌دهند، در حالی که دیگران ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند.
مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی در اختلال یادگیری- درمان اختلالات یادگیری
مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر با سابقه بالا در زمینه کاردرمانی و گفتار درمانی در اختلالات یادگیری نگاهی ویژه و تخصصی به همه جنبه های درمان کودکان اختلالات یادگیری نظیر گفتار درمانی در اختلال یادگیری، کاردرمانی ذهنی در اختلالات یادگیری، کاردرمانی در زمینه مشکلات حرکتی کودکان اختلال یادگیری و یادگیری حرکتی کودکان، تقویت مهارت های توجه بینایی و مهارت های دقت شنیداری در کودک اختلال یادگیری همچنین استفاده از تکنیک های یکپارچگی حسی در اتاق سنسوری مرکز کاردرمانی در اختلالات یادگیری برای درمان اختلالات یادگیری در کودکان می پردازد. مرکز اختلال یادگیری تهران با در اختیار داشتن تمام تجهیزات روز دنیا در زمینه آموزش کودکان اختلال یادگیری با تیم درمانی مجرب در زمینه کاردمانی، گفتار درمانی و روانشناسی آماده خدمت رسانی به کودکان اختلال یادگیری در دو شعبه غرب و شرق تهران می باشد.
نقش کاردرمانی در درمان اختلالات یادگیری در کودکان
والدین، معلمان، پزشکان و سایر متخصصان غالباً کودک دچار اختلالات یادگیری را دست و پا چلفتی یا بی هوش و حواس می نامند. والدین به وفور در کند بودن کودک اختلال یادگیری خود در مهارتهای حرکتی نظیر استفاده از وسایل غذاخوری، پوشیدن لباس، بستن دکمه های لباس، گرفتن توپ یا دوچرخه سواری صحبت می‌کنند. بسیاری از کودکان دچار اختلالات یادگیری در ظاهر هیچ مشکل حرکتی ندارند و مهارت های حرکتی شان واقعاً خوب است. تعدادی از کودکان اختلال یادگیری هماهنگی حرکتی ندارند و در رشد حرکتی شان تأخیرهای زیاد مشاهده میشود. این کودکان اختلال یادگیری برای بهبود مهارت ها و عملکردهای حرکتی خود نیاز به مداخله کاردرمانی دارند.
قانون فدرال تربیت بدنی را جزء خدمات ضروری آموزش و پرورش ویژه برای برخی از کودکان دچار اختلال یادگیری شناخته است. برنامه شبکه آموزش انفرادی ( IEP ) کودک ممکن است تربیت بدنی انطباقی، کاردرمانی یا تن درمانی را جز خدمات مورد نیاز تشخیص دهد. متخصصان کاردرمانی در اختلالات یادگیری ( OT ) و تن درمانی ( PT ) پزشکان آموزش دیده ای هستند که به درمان انواع اختلال های حرکتی و جسمی می پردازند. فعالیت های حرکتی مشخصاً جزئی از برنامه درسی آموزش ویژه در دوره اول کودکی در اختلالات یادگیری است. معلم تربیت بدنی انطباقی گاه در مقطع دبستان فعالیتهای حرکتی را به کودکان خردسال آموزش می دهد. البته غالباً معلم آموزش ویژه یا خود معلم کلاس مسئولیت تدریس فعالیتهای حرکتی کودکان اختلال یادگیری را نیز به عهده دارد.
توجه تاریخی به مشکلات حرکتی کودکان و یادگیری حرکتی
فلاسفه و مربیان در سرتاسر تاریخ درباره ارتباط تنگاتنگ رشد حرکتی و یادگیری حرکتی مطالبی نوشته اند. افلاطون ژیمناستیک را در نخستین مقطع آموزشی برای تربیت فیلسوف-پادشاه قرار می دهد. ارسطو نوشته است که تن و روان هر دو مشخص کننده روحیه فردند. اسپینوزا توصیه می کند به جسم خود بیاموزید که خیلی کارها را انجام دهد، این امر به شما کمک می کند به بهترین وجه ممکن ذهن را به کمال برسانید و به تفکر هوشمندانه نایل آیید. پیاژه تاکید می کند که یادگیری حسی- حرکتی اولیه رشد ادراکی و شناختی پیچیده‌تر بعدی را پایه گذاری می کند. هب یادگیری حرکتی اولیه را به منزله جزء مکمل سازنده مجموعه سلول های مغز می داند و بر اهمیت آن تاکید می ورزد. لوریا روانشناس روسی ارتباط حیاتی یادگیری حرکتی و رشد شناختی را تشخیص داد. در واقع، آنچه در سرتاسر تاریخ آموزش ویژه تکرار می شود مربوط به یادگیری حرکتی است. در قانون آموزش و پرورش افراد دچار اختلالات یادگیری نیز بر نیاز به تربیت جسم و یادگیری حرکتی دانش آموزان استثنایی تاکید شده است.
مشکلات هماهنگی حرکتی در کودکان اختلال یادگیری
مثال موردی:
جیم نمونه ای از دانش آموزان دچار مشکل یادگیری تحصیلی است که علائمی از رشد نایافتگی حرکتی و برتری جانبی مغشوش دارد و آگاهی اش از بدن خود ناچیز است. جیم در ۱۲ سالگی به علت ضعف تحصیلی و اختلال یادگیری، به ویژه در خواندن و ریاضیات، برای ارزیابی به درمانگاه اختلالات یادگیری آورده شد. با اجرای آزمون انفرادی هوش مشخص شد که هوش جیم بالاتر از متوسط است. آزمون تیز گوشی و تیزبینی نیز هیچ‌گونه نابهنجاری نشان نداد. مهارت های زبان شفاهی متناسب با سنش به نظر می‌رسید. در وهله نخست، وضع جسمانی جیم هنگام ایستادن و راه رفتن به طرزی غیر معمول مستقیم تقریباً مثل ارتشی‌ها به نظر می رسید.
به هر حال، در خلال اجرای آزمون های حرکتی این نکته معلوم شد که این مستقیم بودن بیش از معمول بدن او به علت خشکی بدن است. وقتی حرکتی مستلزم تغییر در وضعیت تعادل بود، جیم نمی توانست بدنش را متناسب با جاذبه زمین در وضعیت درستی قرار دهد. در نتیجه تعادلش را از دست می داد. وقتی سعی می کرد در یک خط مستقیم روی زمین راه برود می افتاد. وقتی توپی به طرف او پرتاب می‌شد تعادلش را از دست می‌داد و نمی توانست آن را بگیرد. تلاش جیم برای گرفتن توپ شبیه کودک 4، 5 ساله بود. او گاهی از دست چپ و گاهی از دست راست برای انجام دادن کارهایش استفاده می کرد، هنوز برتری دستی در او شکل نگرفته بود. اگرچه چندین جلسه به کلاس شنا رفته بود، ولی هنوز قادر نبود شنا کند. کودکان محله آنها همگی بعد از تعطیل شدن مدرسه و نیز در تعطیلات آخر هفته بیس بال بازی می کردند، اما جیم نمی‌توانست با پسر بچه های هم سن خود در این ورزش شرکت کند. نتیجه اینکه جیم هیچ دوستی نداشت و معلمش او را پسری گوشه گیر می دانست. علائم مشکلات مهارتهای حرکتی و ضعف در یادگیری حرکتی در بسیاری از فعالیتهای تحصیلی نیز ظاهر می شد. به طور مثال، خطش، می شود گفت ، ناخوانا بود، که اختلال کارکرد ادراکی-حرکتی وی را منعکس می‌کرد. پدر جیم، که ورزشکار برجسته ای بود و در چند مسابقه ورزشی در دبیرستان و دانشگاه برنده شده بود، حوصله کار کردن یا بازی کردن با این پسر را نداشت چون او نمی توانست توپ را به سرعت بگیرد.
در واقع پدر او به علت شکست های بیش از حد جیم در ورزش، متقاعد شده بود که پسرش دچار عقب ماندگی ذهنی است و بچه ای طبیعی نیست. بدین ترتیب، خواندن فقط جزئی از مشکلی بود که جیم در زندگی با آن درگیر بود. طی ارزیابی جامعی باید به مهارتهای حرکتی او، که رشد کمی داشتند، توجه می شد و برنامه یادگیری حرکتی انفرادی باید به جیم در اکتساب تجربه های حرکتی کمک می‌کرد تا بتواند به آگاهی حرکتی در جهان پیرامونی دست یابد.
مشکلات حرکتی کودکان اختلال یادگیری و تاثیر آن بر یادگیری
مربیان دوره اول کودکی، رشد مهارت حرکتی را پایه بررسی رشد کودک می‌دانند. رشد حرکتی کودکان به طور معمول در برنامه تحصیلی عادی کودکان پیش دبستانی گنجانده می شود. راهبردهای مداخلاتی در مورد کودکان پیش دبستانی دچار اختلالات یادگیری که از نظر هماهنگی، تعادل و موزونی حرکات یا تصویر بدنی کمبود هایی دارند، باید شامل روش هایی باشد که به ایجاد مهارت های حرکتی، آگاهی فضایی و برنامه ریزی حرکتی بیانجامد.
نظریه‌های پیشگام اختلالات یادگیری بر یادگیری حسی-حرکتی و ادراکی-حرکتی متمرکز بود. امروزه توجه به نقش روی رشد حرکتی کمتر است. دلیل این کم توجهی مربوط به پژوهشی است که در دهه ۱۹۷۰ انجام شد و این نتیجه را عنوان کرد که مهارت های تحصیلی کودکان اختلال یادگیری بزرگتر پس از تمرین های آموزشی حرکتی بهبود نمی یابد. با بررسی عصر گذشته به سادگی این نکته آشکار می شود که آموزش مهارت های حرکتی درصورتی به بهبود پیشرفته تحصیلی می انجامد که همراه با آموزش مهارت های تحصیلی نباشد. البته، نقش آموزش حرکتی در خواندن چیزی بیش از تغییر عدسی عینک کودک نیست و نمی تواند فوراً کودکی کتاب نخوان را به کودکی بسیار علاقه مند به کتاب تبدیل کند.
طنز قضیه اینجاست که رشد حرکتی در برنامه‌های اختلالات یادگیری نادیده گرفته می شود، آن وقت تناسب جسمانی، ورزش و فعالیت های حرکتی در دیگر حیطه های زندگی مولفه هایی اساسی برای تامین سلامت عمومی و بهبود وضع زندگی و کار افراد محسوب می گردد. امروزه بر نقش حیاتی ورزش در حفظ بهداشت و آسایش عمومی درحد گسترده‌ای تاکید میشود. در حقیقت، مداخله کاردرمانی از طریق فعالیت های حرکتی می تواند پیشرفت های بسیار غیر منتظره و بی شماری را برای درمان کودکان اختلال یادگیری به ارمغان آورد. چنین مداخله‌ای می‌تواند به کودک کمک کند شادتر، مطمئن تر به خود و حاضر و آماده تر برای یادگیری شود. افزون بر این می‌تواند روابط اجتماعی را تقویت کند. هنگامی که آموزش حرکتی مستلزم عبور کودک از زیر، بالا، بین و اطراف موانع باشد، کودک علاوه بر موارد فوق مهارت های شناختی و زبانی مهمی را نیز فرا می گیرد. در یک برنامه گردش علمی تابستانی دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری، کارکنان متوجه شدند شرکت کنندگان آن در اردو وقتی به یادگیری شنا می پردازند، در خواندن نیز پیشرفت زیادی نشان می دهند.
کاردرمانی در اختلالات یادگیری
تجربه های جنبشی و حرکتی در رشد انسان بسیار حیاتی است. بیشتر نظریه های مربوط به رشد انسان بر اهمیت چنین تجربه‌هایی در رشد کودک تاکید کرده‌اند. برای بسیاری از کودکان اختلالات یادگیری، دشواری های مربوط به هماهنگی حرکتی مشکلی جدی ایجاد می‌کند. مشکلات حرکتی عده ای از کودکان اختلال یادگیری شبیه کودکان خیلی کوچکتر از خودشان است. حرکت‌های هم جنبشی (موقعی که کودک با دست راست حرکتی را انجام میدهد دست چپ به طور غیر عادی حرکتی سایه ای انجام می دهد)، هماهنگی ضعیف فعالیت های حرکتی زمخت، دشواری در هماهنگی حرکتی ظریف، تصویر بدنی ضعیف و نداشتن جهت یابی از نمونه‌های چنین رفتارهایی است. کاردرمانی در اختلالات یادگیری در بهبود مهارت های حرکتی در کودکان اختلال یادگیری بسیار موثر می باشد. کودکان اختلال یادگیری از نظر فعالیت های تربیت بدنی نسبت به سنشان آنقدر ضعیف اند که آنها را خیلی آسان می توان در کلاس ژیمناستیک شناسایی کرد. کودکان اختلال یادگیری دائماً در کلاس درس بر اثر تصادم با اشیا، افتادن از صندلی، انداختن مداد ها و کتاب ها و دست و پا چلفتی بودن باعث ناراحتی دیگران می شوند.
در کاردرمانی کودکان اختلال یادگیری براین نکته اشاره می شود که رفتار ادراکی- حرکتی به انسجام درون داد ادراکی و برون داد حرکتی اشاره دارد .که انسان برای دریافت داده های خام از جهان پیرامونی ۶ دستگاه ادراکی دارد. دیداری (منظره)، شنیداری (صدا)، بساوایی (لمس)، حرکتی (احساس عضلانی)، بویایی (بو) ،و چشایی (مزه). ما در آموزش حرکتی و پرورش در کاردرمانی کودکان اختلال یادگیری بر دستگاه‌های دیداری، شنیداری، حرکتی و بساوایی تاکید می کنیم که عملی ترین راه های ورودی در آموزش محسوب می شوند.در فرایند یادگیری حرکتی چند مجرای حسی یا ادراکی درون داد به یکدیگر می پیوندند و فعالیتی حرکتی را به اجرا در می آورند که این حرکت به سهم خود پسخوراند اطلاعاتی برای تصحیح ادراکات فراهم می کند. بنابر‌این، در اجرای فعالیتی حرکتی نظیر پشتک یادگیرنده سطح زمین را احساس می‌کند، از فضا، تغییر حالت بدن و تعادل آگاهی جسمانی پیدا می‌کند، زمین و سایر اشیا را با توجه به تغییر وضعیت بدن می بیند، برخورد محکم بدن را به زمین تحمل می کند، و به شیوه ای معین حرکت می کند.
در کاردرمانی نظریه های مربوط به رشد حرکتی و یادگیری حرکتی بر این باور استوار است که سایر انواع یادگیری بر پایه یادگیری حرکتی قرار دارد. سه مفهوم زیر بنایی درباره یادگیری حرکتی کودکان اختلال یادگیری در زیر ارائه می شود:
یادگیری انسان با یادگیری حرکتی آغاز میشود. کودکان ضمن حرکت کردن یاد میگیرند. درک فعالیت یادگیری مستلزم درگیر شدن با درکی از حرکت و رشد حرکتی است.
مراحل رشد حرکتی از یک توالی طبیعی برخوردار است. کسب مهارت های حرکتی در هر مرحله از این زنجیره پایه یادگیری مرحله بعدی را فراهم می کند.
کارآمدی تحصیلی و شناختی در بسیاری از حیطه ها بر پایه تجربه های حرکتی موفق استوار است. عده‌ای از کودکان به تجربه های بیشتری در زمینه فعالیتهای هماهنگی حرکتی زمخت و ظریف نیاز دارند.
کاردرمانی در اختلالات یادگیری بر پایه همین سه اصل تاکید دارد برای بهبود مهارت های یادگیری در کودکان اختلالیادگیری باید بر پایه های مشکلات حرکتی کودکان اختلال یادگیری توجه ویژه ای شود و با انجام کاردرمانی کودکان تخصصی در اختلالات یادگیری به درمان مشکلات حرکتی و یادگیری کودکان اختلال یادگیری پرداخت.
مرکز تخصصی گفتار درمانی دکتر صابر برای کودکان اوتیسم با دو شعبه مجهز در منطقه غرب و شرق تهران( کلینیک گفتار درمانی برای اوتیسم در پاسداران(توانبخشی پایا)- مرکز گفتار درمانی غرب تهران در سعادت آباد) با دارا بودن تمام امکانات روز دنیا در زمینه گفتار درمانی کودکان اوتیسم در زمینه اختلالات گفتار و زبان کودکان نظیر تاخیر گفتار، مشکلات تلفظی ، اختلالات گفتار کودکان اوتیسم و تاخیر کلامی کودکان… جزو بهترین مراکز اوتیسم در تهران محسوب می شود. جناب آقای دکتر صابر با سابقه 16 سال در زمینه توانبخشی کودکان با در اختیار داشتن 48 نیروی دکتر گفتار درمانی خوب و کاردرمانی مجرب و روانشناس در بهترین مرکز درمان اوتیسم در زمینه گفتاردرمانی در پاسداران به مساحت 380 متر و 39 کادر مجرب توانبخشی در بهترین کلینیک گفتار درمانی اوتیسم سعادت آباد به درمان تاخیر کلامی(از علایم کودکان اوتیسم) در کودکان اوتیسم و مشکلات گفتار و زبان در کودکان همچنین گفتار درمانی اوتیسم می پردازد. از دیگر امکانات بهترین مرکز گفتاردرمانی اوتیسم در تهران اتاق بهبود مهارت های شنیداری می باشد که با بررسی علائم اوتیسم در حیطه شنیداری،به صورت تخصصی در کاهش حساسیت زدایی شنیداری و افزایش درک شنیداری فعالیت می نماید. این امر موجب گردیده که کلینیک گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم دکتر صابر جزو بهترین مراکز گفتار درمانی اوتیسم در تهران از دیدگاه والدین قرار گیرد. شایان ذکر است همکاران گفتاردرمان کلینیک گفتار درمانی اوتیسم در تهران تحت نظر دکتر صابر در حیطه گفتار درمانی در منزل کودکان اوتیسم نیز به درمان کودک اوتیسم در بهترین مرکز اوتیسم در تهران مشغول می باشند.
اهمیت زبان در ارتباطات کودکان اوتیسم-بهترین کلینیک گفتار درمانی اوتیسم در تهران
ما از زبان برای جلب توجه (هی منو ببین!) و رفع نیازهایمان ( کیک می خوام! قاشق کجاست؟) استفاده می کنیم. اما ارتباط تنها وسیله ای برای رسیدن به هدف نیست بلکه گاهی خود یک هدف است. این یعنی آنکه خود برقراری ارتباط برای کودک اوتیسم یک پاداش است. اساسا برقراری ارتباط یک فرایند خود پاداش است پسر جوانی را تصور کنید که ساعت ها مشغول یک ارتباط تلفنی است!
علائم گفتاری کودکان اوتیسم
تاخیر در رشد یا رشد نابهنجار در برقراری ارتباط با دیگران از علائم مهم کودکان اوتیسم می باشد.
از دست دادن مهارت های زبانی که معمولابین سنین 18 تا 36 ماهگی گزارش شده است.
از دیگر علایم اوتیسم نقص دائمی و قابل توجه در تعامل اجتماعی است.
فقدان بازی نمادین و تخیلی از دیگر علائم مشهود در کودکان اوتیسم می باشد.
تکرار با تأخیر و یا فوری کلمات یا عبارات از علائم گفتاری اوتیسم است.
پایبندی خشک به روزمره های زندگی که تاثیر سوء بر مشارکت فرد در فعالیت های ارتباطی می گذارد.
اهداف گفتار درمانی در بهترین مرکز اوتیسم در کودکان
حضور در فعالیت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی با کمک بهترین گفتاردرمان اوتیسم.
آغازگری و پاسخگویی به تعاملات اجتماعی با دیگران توسط بازی های طراحی شده در مرکز درمان اوتیسم.
درک و کاربرد زبان به منظور برقراری ارتباط موثر بین کودک اوتیسم و گفتار درمانی اوتیسم
پذیرش تغییر در موارد روزمره زندگی، بر آمدن از عهده این تغییرات بدون واکنش‌های عاطفی شدید با کمک درمان های تخصصی توانبخشی بهترین مرکز اوتیسم در تهران .
ایجاد و افزایش تعامل اجتماعی متناسب با سن رشدی گویش و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی متنوع از دیگر خدمات مرکز گفتار درمانی اوتیسم دکتر صابر می باشد.
ایجاد انتظارات واقع بینانه در والدین در مورد مهارتهای ارتباطی کودک و کار مشترک ایشان با گفتار درمانگر و دیگر متخصصان مرکز اوتیسم تهران به منظور ایجاد و توسعه راهبرد های درمانی موثر.
موارد قابل توجه در درمان کودکان اوتیسم
مهارت های ارتباطی کودکان اوتیسم در منزل، کلاس، زمین بازی، بوفه یا دیگر موقعیت های اجتماعی و آموزشی مهم را با استفاده از از ابزارهای مشاهده ثبت نمایید.
از والدین بخواهید اطلاعات مربوط به شاخص های رشدی کودک اوتیسم تاریخچه و وضعیت فعلی پزشکی کودک ،درمان های تخصصی قبلی، تلاش های ارتباطی کودک اوتیسم در موقعیت های متفاوت و علایق خانوادگی و اجتماعی مربوطه را تهیه نمایند.
به والدین توصیه نمایید با کمک متخصصان مربوطه نظیر روانشناس تعلیم و تربیت، معلم، عصب شناس اطفال، کاردرمانگر و یا شنوایی شناس کودک خود را مورد ارزیابی های مختلف قرار دهند تا اطلاعاتی را در زمینه وضعیت شناختی، آموزشی ،سلامتی، شنوایی، زندگی روزانه و مهارتهای حرکتی که در توسعه مداخلات ارتباطی مناسب مهم هستند فراهم آورند.
به منظور تعیین خدمات مورد نیاز کودکان اوتیسم و نیز توسعه راهبردهای درمانی مشترک ترتیب ملاقاتی را با والدین و( در صورت نیاز) دیگر متخصصان مربوطه بدهید.
با در نظر گرفتن نیازهای خاص کودکان اوتیسم مناسب ترین رویکردهای درمانی را تعیین کنید.
بر مبنای سن رشدی، توانمندی های شناختی، مهارت های حرکتی و نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودکان اوتیسم به انتخاب مقاصد ارتباطی واژگان یا موقعیت های ارتباطی خاص خواص به عنوان هدف درمانی بپردازید.
به والدین و معلمان کودکان اوتیسم و دیگر متخصصان مربوطه ارتباط میان رفتارهای مرتبط با اوتیسم و نواقص رشد ارتباطی را توضیح دهید.
منابع و مطالب مفید در زمینه اوتیسم و رشد ارتباطی را برای والدین و معلمان کودکان اوتیسم فراهم آورید.
انواع تقویت کننده های درونی نظیر پاسخگویی سریع( والدین و اطرافیان) به درخواست کلامی مشخص کودک اوتیسم یا دریافت یک شیء مطلوب بعد از تکمیل یک درخواست ارتباطی واضح توسط کودک اوتیسم و تقویت کننده های خارجی مثبت نظیر یک شیرینی کوچک ،جایزه و برچسب را که برای تقویت تلاش های ارتباطی موفق کودک با والدین و معلمانش کاربرد دارند کشف نمایید.
به والدین و معلم کودک اوتیسم توضیح دهید که چگونه رشد زبانی و شناختی، با کارکردهای ارتباطی فزاینده ی پژواک گویی مرتبط است سپس به ایشان کمک کنید که از استفاده‌های خواص کودک اوتیسمی از پژواک گویی برای برقراری ارتباط آگاه شوند.
به والدین کودکان اوتیسم بیاموزید که به طریقه بازی و با اشاره یا لمس بسیار آرام شی ای که کودک اوتیسم با آن بازی می کند و یا از طریق جلوگیری از حرکت بعدی وی (نظیر قرار دادن دست در نقطه‌ای که او می‌خواهد الگوی بعدی را در یک ستون قرار دهد) جلوی یک فعالیت تکراری را بگیرند و سپس پس به والدین کودک اوتیسم نشان دهید که چگونه منتظر پاسخ (که ممکن است به کوچکی مکس عکس کودک اوتیسم و نگاه او به شی باشد) بمانند.
به والدین و معلمان کودکان اوتیسم بیاموزید که نقش وی در فعالیتهای روزانه را با دادن نظراتی راجع به آنچه انجام میدهد (نظیره تو آجره ی قرمز را نزدیک خط گذاشتی )یا راجع به واکنشی که به تغییرات محیطی نشان می دهد نظیر آن کامیون صدای بلندی ایجاد کرد دنبال نمایند.
به والدین و معلمان کودک بیاموزید که بارها فعالیت های ارتباطی پیش زبانی (نظیر حرکات بیانگر معمول همچون دست دراز کردن برای به دست آوردن چیزی دور از دسترس اشاره به مردم یا اشیاء دست دادن یا تکان دادن سر) را در طی موقعیتهای رایج روزانه الگو سازی کنند.
به والدین کودکان اوتیسم آموزش دهید تا بازی های موازی با کودک اتیسم داشته باشند به این صورت که همان فعالیت های بازی را به شیوه ای نسبتاً متفاوت انجام دهند (مثلا اگر کودک اوتیسم یک ماشین اسباب بازی را حرکت می دهد، یکی از والدین نزدیک او بنشیند و ماشین دیگری را کندتر یا تندتر از وی حرکت دهد) و سپس والدین باید از کودک بخواهند تا فعالیتش را با فعالیت ایشان منطبق کند (مثلا کودک اوتیسم نیز ماشینش را تندتر یا کندتر حرکت دهد) و سرانجام این تغییرات را کلامی کنند (مثلا بگویند تند یا یواش).
به والدین کودکان اوتیسم بیاموزید که در ضمن بازی آواز خواندن یا انجام بازی های روزمره (نظیر کلاغ کلاغ یا لی لی حوضک) مکث کنند و سپس حرکات ظریف بدنی کودک اوتیسم را که نشانگر تمایل وی به ادامه بازی است تشخیص دهند (مثلا ول خوردن، کشیدن بازوی والدین یا نگاه به والدین).
به والدین و معلمان کودکان اتیسم آموزش دهید تا تعیین نمایند که رفتارهای پرخاشگرانه کودک اوتیسم نظیر کج خلقی، سر کوبیدن، یا صدمه به خود و دیگران چه کارکرد ارتباطی برای وی دارد. سپس به آنها کمک کنید که بتوانند مقدمات این نوع رفتارها را در کودک اوتیسمی پیش بینی کنند و سرانجام به خانواده و معلمان کودکان اوتیسم بیاموزید که به وی کمک کنند به جای رفتارهای پرخاشگرانه، کلمات کلیدی همچون نه ،می خوام، بیشتر و بله را بگوید یا به صورت غیر کلامی آنها را تفهیم نماید.
اگر رفتارهای پرخاشگرانه کودک اوتیسم به علت مشکل وی در انتقال به فعالیت های جدید است، است یک برنامه دیداری برای کودک تهیه نمایید که برای نشان دادن فعالیتهای طول روز مورد استفاده قرار بگیرد ،سپس به وی کمک نمایید تا از این برنامه برای انتخاب فعالیت ها استفاده نماید و به ایجاد محدودیت های مناسب در رفتارهای پرخاشگرانه عادت نماید.
به کودک اوتیسم نشان دهید که از نشان دادن تصاویر یا عکس های نمادین برای تفهیم نیازها و مطالب مورد نظرش( نظیر تمایل به خوردن غذاهای خاص یا بازی با اسباب بازی هایش یا انجام دیگر فعالیتهای روزمره) استفاده نماید.
به کودکان اوتیسم آموزش دهید هنگامی که اسباب بازی ها یا غذاهای مورد علاقه اش را در یک جعبه نسبتاً مات به او نشان می دهید بپرسد «اون چیه؟» وقتی با موفقیت این جمله را تقلید کرد یا به صورت مستقل سوال را تولید کرد، جعبه را باز کنید و در حالیکه با وضوح کامل نام شی را تلفظ می کنید آن را به وی بدهید.
به کودکان اتیسم آموزش دهید هنگامی که شی مطلوب وی را ابتدا به او نشان دادید و سپس در جاهای کلیدی متفاوتی نظیر زیر میز، داخل یک جعبه، یا پشت کتابخانه پنهان کردید بپرسد «اون کجاست؟ یا کجاست؟»
کودکان اوتیسم را تشویق نمایید هنگامی که شی متعلق به او یا دیگر اعضای خانواده را نشانش می‌دهید بپرسد «اون مال کیه؟»
پس از آنکه کودک اوتیسم توانست به صورت مستقل بپرسد یک شی چیست یا کجاست یا این جمله را با موفقیت تقلید نمود، شی مورد نظر را به او نشان دهید و نام و جایگاه آن را بگویید و سپس مشتاقانه منتظر بمانید تا او این نام را تقلید کند.
در طی فعالیت های روزمره رایج، به والدین کودکان اوتیسم بیاموزید تا واژگان متناسب با سن کودک اوتیسم را بارها بگویند و سپس مشتاقانه منتظر بمانند که کودک اوتیسم این واژگان الگو شده را در همان موقعیت ها تقلید نماید.
برای کودکان اوتیسم موقعیت های ارتباطی و رفتاری تهیه نمایید مثلا وانمود کنید که یک مهمانی چای یا جشن تولد دارید تا به این وسیله در بازی های متناسب با میزان رشدش شرکت نماید. با در نظر گرفتن زمان های منظم بازی با همسالان عادی و سپس با مدل سازی و تحریکات (الگورسانی‌های )کلامی و غیرکلامی و از طریق بازی کودک اوتیسم را هدایت نمایید.
موقعیت های روزمره ارتباطی خواص کودک اوتیسم (نظیر آن که چطور خود را معرفی کند سلام و احوالپرسی، توجه دیگری را جلب کردن، تصحیح یک سوء تفاهم ،یا درک آن که چه موقعی صحبت کند و کی ساکت باشد) را مدل سازی کنید.
همراه با کودکان اوتیسم متن‌های داستانی اجتماعی بنویسید که مستقیماً مربوط به فعالیتهای منظم خودش است و بخش های خاص یک فعالیت و انواع مورد انتظار ارتباطات اجتماعی مورد لزوم در مدرسه، خانه و موقعیت های ارتباطی را مشخص می کند. سپس از کودک اوتیسم بخواهید که هر روز قبل از شرکت در فعالیت ها ،آن را بخواند یا آن را ضبط کنید و وی گوش دهد.
به منظور کاهش پرکاری یا کم کاری حسی، با همکاری یک کاردرمانگر، درمان یکپارچگی حسی ( SI ) را فراهم آورید، و سپس کودک اوتیسم را به طراحی، ارتباط و انجام رفتارهای تطابقی مناسب، برای انطباق با ورودی حسی تشویق نمایید.
برای ایجاد واکنش‌های کلامی جایگزین نسبت به ورودی های بینایی، شنیداری، یا جنبشی قابل پیش بینی، متن هایی بنویسید و منظما آنها را با کودکان اوتیسم تمرین کنید (مثلا به صدای زنگ مدرسه در ساعت زنگ تفریح به صورت کلامی پاسخ گوید یعنی به جای آنکه جیغ بکشد بگوید «وقت استراحته»)
از طریق روش ایفای نقش همراه با همسالان عادی و در موقعیت های واقعی زندگی، به بیمار معانی افعال انتزاعی تر ذهنی نظیر دوست داشتن، فکر کردن یا متنفر بودن را بیاموزید.
علائم اختلال تاخیر زبانی در کودکان اوتیسم
در کودکان دارای تاخیر زبانی به دلایلی غیر از اوتیسم ( کم شنوایی، آپراکسی، کم توانی ذهنی) همچنان میل به ارتباط پابرجاست، اما این میل به ارتباط در علائم کودکان اوتیسم صدق نمی کند.
حتی وقتی کودکان دارای اوتیسم در استفاده از زبان برای رفع نیاز های موجودشان ماهر می شوند، زبان اجتماعی شان (گفتگو و محاوره) همچنان با مشکل روبرو است.
اختلال تاخیر گفتار در کودکان اوتیسم و درمان آن
برخی از کودکان دارای اوتیسم فاقد گفتارند، برخی دیگر هم که گفتار روان به دست می آورند باز زبان آنها کارکرد مناسبی ندارد. این گفته والدین که ( کودکم حرف می زند ولی ارتباط برقرار نمی کند) شاهدی بر این مدعاست. مثل کودک سه ساله اوتیسمی که علیرغم اینکه هر روز عبارات اخبار هواشناسی را تکرار می کند، درسایر موارد فاقد گفتار است.
اگرمی خواهید درباره کودکان اوتسم بیشتر بدانید به مقاله درمان کودکان اوتیسم مراجعه نمایید.
گاهی اوقات لازم است جنبه های فیزیکی تولید گفتار در کودکان دارای اوتیسم نیز مدنظر قرار گیرد. به عنوان مثال کودک دارای اوتیسمی که آپراکسی هم دارد باید تولید گفتار نیز توسط گفتار درمانی در کودک اوتیسم اصلاح شود اما این تمام درمان نیست بلکه باید بفهمد هدف از کسب زبان چیست.
یکی از اساسی ترین مشکلات همه افراد دارای اوتیسم اعم از افراد فاقد گفتار، مشکلات آن ها در تئوری ذهن است. افراد دارای اوتیسم درک نمی کنند که افراد مخاطب مشتاقانه منتظر گفتن کلمه ای از سوی او هستند.دکتر گفتار درمان کودکان اوتیسم در مرکز اوتیسم تهران بیان می کنند که از نظر کودک دارای اوتیسم ارتباط ذاتا امر لذت بخشی نیست. لذا دست کم در آغاز کار باید برای گرفتن گفتار از آن ها دست به دادن تقویت کننده ها و پاداش های بیرونی شد تا آن را لذت بخش کرد. گفتار درمانی در کودکان اوتیسم تلاش دارد با ایجاد تقویت کننده های جذاب و موثر روند تولید گفتار را تسهیل کند.
روش تبادل تصویر در گفتار درمانی تاخیر گفتار کودکان اوتیسم
در کودکان اوتیسمی که هیچ ارتباط کلامی برقرار نمی کنند و ارتباط چشمی ضعیفی(از علائم مهم اوتیسم) دارند گفتار درمان برای اوتیسم از روش تبادل تصویر جهت ایجاد ارتباط استفاده می شود.
هدف این روش که توسط دکتر گفتار درمانی اوتیسم جرا می شود آن است که کودک یاد بگیرد تصاویر را با اشیاء مربوطه مبادله کند و از این طریق خواسته هایش را بیان کند. لذا به این روش تبادل تصویر می گویند که در مرکز گفتار درمانی اوتیسم تهران انجام می شود.
روش تبادل تصویر پکس مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران
معروف ترین مدل تبادل تصویر که نام اختصاصی یک روش درمان است سیستم ارتباط از طریق مبادله تصویر پکس می باشد. کودک می آموزد با نشان دادن کارت خاصی مثلا تصویر چیپس از گفتاردرمان اوتیسم چیپس بگیرد. به مرور زمان در مرکز گفتار درمانی اوتیسم مجموعه تصاویر مورد استفاده کودک اوتیسم افزایش می یابد و تعداد خوراکی ها، اشیا و فعالیت ها اضافه می شود. هر بار یک کارت به کلاسور کودک اضافه می شود و کودک باید از مجموعه بزرگ تری از کارت ها نیازش را پیدا کند.
کم کم گفتاردرمان هنگام ارائه پاداش، تحریک کلامی کلمه مربوطه را هم ارائه می دهد و اگر بخت یاری کند کودک اوتیسم هم با ارائه کارت کلمات را خواهد گفت. هر چند روش پکس برای ارتباط غیر کلامی طراحی شده است ام در بسیاری از موارد گفتار هم در کودک اوتیسم ظاهر می شود. با افزایش توانایی کودک اوتیسم در ابراز خواسته هایش ، قشقرق ها و پرخاشگری هایش هم کاهش می یابد.
کودکی که در روش پکس ماهر شود اما پس از چند سال درمان فشرده همچنان کسب گفتار ندارد ، ممکن است کاندیدای استفاده از روش های جایگزین گفتار باشد. روش های ارتباطی جایگزین از تابلو های تصویری ساده تا ابزار های کامپیوتری و تبلت پیشرفته که صحبت می کند ، متغییر است. در مقالات بعد به توضیح این روش پرداخته شده است.
روش رفتار کلامی در درمان تاخیر گفتار کودک اوتیسم
در کودکان اوتیسمی که ارتباط چشمی برقرار می کنند و به بعضی کلمات مانند بیان اسمش واکنش نشان می دهد و درک و شناخت اندکی از اشیاء پیرامونش( ماشین، لیوان، موبایل و…) دارد. همچنین در مونولوگ های فردی اش بعضی کلمات شنیده می شوند اما از آن ها برای ارتباط استفاده نمی کند، می توان از روش دیگری به نام رفتار کلامی در گفتار درمانی برای کودکان اوتیسم استفاده نمود. مرکز درمان اوتیسم دکتر صابر در زمینه استفاده از روش های نوین گفتاری در درمان کودکان اوتیسم فعالیت چشمگیری دارد.
این روش نام خود را از کتابی به همین نام که توسط اسکینر در سال 1957 نوشته شده است عاریه گرفته است. اسکینر گفتار را رفتاری در سطح سایر رفتار ها می بیند که از طریق شرطی سازی، پاداش و تنبیه کسب می شود.
رفتارگرایان قبول ندارند که ما دارای یک استعداد زبانی هستیم که گفتار حاصل شکوفا شدن ان است. اسکینر معتقد است که گفتار 4 کارکرد دارد:
درخواست: هنگام ابراز خواسته های خود در گفتار رخ می دهد. حضور اشیا و پدیده های مورد علاقه شانس بروز درخواست را افزایش می دهد
نامگذاری: همان برچسب زدن بدون قصد درخواست است.
پژواک: دارای ارزش تقلیدی است. تقلید آنچه فردی دیگر می گوید.
تبادل: منظور همان محاوره و رد و بدل کلمات است.
در روش رفتار کلامی یک محرک جذاب برای کودک ارائه می شود و هم زمان کلمه مورد نظر نیز گفته می شود. برای مثال گفتاردرمان چند حباب درست می کند و کودک مشتاقانه به قوطی حباب ساز خیره می شود .
گفتاردرمانگر مرکز درمان اوتیسم تهران با نوایی بلند و کشیده می گوید ((حباب)) و چند ثانیه مکث می کند تا واکنش کودک را ببیند. این چرخه چندین بار تکرار می شود و هر بار گفتاردرمان دست کودک را برای اشاره به حباب تنظیم می کند( علامتی برای حباب) .
به مرور کودک از انگشت اشاره اش جهت بیان در خواست خود استفاده می کند و گفتاردرمان به عنوان پاداش برای او حباب درست می کند. کم کم کودک با اشاره ده ها خواسته را نشان می دهد ابتدا با اشاره.
در مرحله بعد یعنی نامگذاری گفتاردرمان از تصویر اشیاء استفاده می کند. برای مثال گفتاردرمان می گوید این چیه؟ هاپو( درمانگر برای ترغیب کودک خودش جواب را می گوید.) سپس کودک تکرار می کند( کارکرد پژواکی).
یک گفتاردرمان خوب خواهد توانست برای تسهیل رفتار کلامی در کودک اوتیسم از کلماتی استفاده کند که در عین این که مورد علاقه کودک است بافت آوایی مناسبی نیز داشته باشد تا کودک راحت تر استفاده نماید.
در مرحله تبادل از پر کردن جاهای خالی یا جملات ناقص استفاده می شود و برای ترغیب کودک اوتیسم می توان از سر نخ کلامی استفاده نمود. برای مثال: درمانگر می گوید یه توپ دارم…… و کودک اوتیسم جواب می دهد ((قلقلیه)) به مرور سوالات استفهامی می شوند برای مثال
گفتاردرمان: این چیه؟تخت
کودک: تخت
گفتاردرمان: این چیه؟( بدون سرنخ)
کودک: تخت(نامگذاری)
گفتاردرمان: ما روی تخت می خوابیم. کجا می خوابیم؟ روی ….(سر نخ تکمیل)
کودک: تخت( تبادل)
گفتاردرمان: کجا می خوابیم؟
کودک: تخت
روش رفتار کلامی و تبادل تصویر زیر ساخت های مشترکی دارند که برگرفته از رویکرد رفتارگرایی است. در دو روش برای تطمیع و ترغیب کودک چیزی که کودک به شدت به آن علاقه دارد به میدان آورده می شود.
بهترین مرکز تخصصی گفتاردرمانی در کودکان اوتیسم ( کلینیک پایا در منطقه پاسداران و کلینیک غرب تهران در سعادت آباد) با استفاده از تکنیک های فوق و ابزار ها و تکنیک های دیگر گفتار درمانی مختص کودکان اوتیسم ، آماده ارائه خدمات گفتار درمانی در زمینه درمان کودکان اوتیسم می باشد.
