آسیب های مغزی به طور فزاینده ای شایع می باشند و تاثیر آن ها بر زندگی افراد می تواند ویران گر و دشوار باشد. با توجه به این که کدام بخش از مغز و تا چه حد آسیب دیده است، اختلالات می توانند عملکرد های فیزیکی همچون راه رفتن، استفاده از دست ها و پا ها، یا عملکرد های ذهنی و گفتار فرد را تحت تاثیر قرار دهند. محدودیت های این فعالیت ها می توانند موجب کیفیت پایین زندگی و خروج فرد از زندگی اجتماعی شود. کلینیک توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران، با انجام ارزیابی های دقیق توانبخشی آسیب مغزی، به ارائه خدمات کاردرمانی آسیب مغزی، گفتاردرمانی آسیب مغزی و… به بیماران می پردازد و در زمینه استقلال فردی بیماران به صورت ارائه خدمات کاردرمانی در منزل کمک کننده می باشد.
علائم آسیب مغزی در کودکان
کودکان با آسیب مغزی علائم و نشانه های مختلفی را نشان می دهند و بسته به محل آسیب در مغز و شدت آسیب علائم مختلفی را نشان می دهند. این علائم شامل مشکلات حرکتی مانند، ضعف عضلات، اسپاستیسستی، مشکل در راه رفتنن و نشستن، اختلال در بلع و صحبت کردن، مشکلات در جویدن و تغذیه از جمله مشکلات گفتاری این کودکان می باشد، همچنین مشکلات ذهنی نظیر اختلال در حافظه، مشکلات پردازش اطلاعات، برنامه ریزی حرکتی، حل مسئله و درک کلامی در این کودکان به وضوح مشاهده می شود.
مدل های توانبخشی
مدل ها در توانبخشی آسیب مغزی، ابزارهای مناسبی جهت تسهیل فرایند فکر کردن در خصوص درمان و توضیح درمان برای بیمار و بستگان هستند و ما را قادر به مفهوم سازی نتایج می کنند. یکی از اولین تلاش ها برای ارائه مدل های درمانی برای افراد مبتلا به آسیب مغزی توسط بروکا ارائه شده است. بروکا در این خصوص مدل های درمانی زیر را مطرح کرد:
1. عدم مداخله؛ اجازه دادن به طبیعت اختلال که مسیر خود را طی کند و توسط سایر کارکرد ها جبران شود.
2. وسایل کمکی؛ که به موجب آن بیماران کمک می شوند تا بیشترین عملکرد را با استفاده از وسایل کمکی داشته باشند.
3. تمرین یا تحریک؛ احتمالاً رایج ترین تکنیک درمانی به طور عمده در این گروه قرار می گیرند که تمرین هایی برای تقویت توانایی باقی مانده به بیمار ارائه می دهند.
4. به حداکثر رساندن؛ که در آن درمانگران از طریق روش هایی مانند تقویت مثبت و بازخورد تمایل به حداکثر رساندن میزان، سرعت و سطح یادگیری دارند.
5. درمان عملکرد مغز و یا تحریک مستقیم؛ که قصد دارد به تمرکز و یا هدایت تکالیفی برای مناطق خاصی از مغز به منظور افزایش فعالیت یا بازسازی عملکرد آن ها داشته باشد.
6. ترکیب درمان های پزشکی، بیوشیمیایی و جراحی با درمان های دیگر.
اگر چه این مدل ها ممکن است حالت های توانبخشی را توصیف کنند، اما به نظر می رسد بیشتر لیستی از سرفصل ها باشند تا مدل های نظری.
روش های کاردرمانی بیماران
یک مدل نظری نزدیک تر به مدل های درمانی آسیب مغزی، مدل مداخله ای نوروفیزیولوژیک است که توسط گراس و شوتز پیشنهاد شده است. مراحل این مدل عبارتند از: کنترل محیط، شرطی‌سازی محرک- پاسخ، آموزش مهارت، جایگزینی راهبرد چرخه شناختی. گراس و شوتز بر این باورند که این مراحل سلسله مراتبی هستند به طوری که:
بیمارانی که نمی توانند یاد بگیرند توسط روش های کنترل محیطی تحت درمان قرار می گیرند.
بیمارانی که می توانند یاد بگیرند، اما نمی توانند تعمیم دهند، نیاز به شرطی سازی پاسخ – محرک دارند.
بیمارانی که می توانند یاد بگیرند و تعمیم دهند، اما نمی توانند خودشان را نظارت کنند، بایستی مهارت ها را آموزش ببینند.
بیمارانی که می توانند خودشان را نظارت کنند، از راهبرد های جایگزینی بهره می برند.
بیمارانی که می توانند تمام موارد بالا را مدیریت کنند و قادر به تعیین اهداف خود هستند، بهترین مورد برای درمان هایی هستند که مدل های شناختی را به کار گیرند.
اگر چه در چنین مدل سلسله مراتبی، نظم خاصی حکم فرماست، اما بسیار بعید است که توافق مطلق بین کاردرمانان آسیب مغزی در خصوص توانایی یادگیری و بسط یک بیمار خاص وجود داشته باشد. ناتوانی در یادگیری همیشه به سهولت شناسایی نمی شود. ما می دانیم که حتی افراد با آسیب های مغزی که تجربه اغما داشته اند، درجه ای از یادگیری را دارند. علاوه بر این، ممکن است یادگیری به موارد دیگر تعمیم داده شود. علی رغم شک و تردید های موجود، می توان گفت که مدل گراس و شوتز نقش مهمی در ترغیب درمانگران جهت چاره اندیشی درباره راه های مقابله با مشکلات موجود در توانبخشی دارد.
کاردرمانی و گفتاردرمانی آسیب مغزی
از جمله خدمات درمانی مفید در زمینه کودکان با آسیب مغزی، کاردرمانی حرکتی، کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می باشد، خدمات توانبخشی به کودکان با آسیب مغزی کمک می نماید توانایی های آسیب دیده خود را تقویت کرده و مهارت های حرکتی خود را بهبود بخشند و تعاملات اجتماعی خود را بازیابند. خدمات کاردرمانی ذهنی و گفتاردرمانی می توانند کودک را در بهبود روند زندگی مستقل یاری رساند و او را برای استفاده از خدمات اجتماعی و تحصیلی عمومی آماده نماید. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن تجهیزات روز دنیا در حیطه توانبخشی آسیب مغزی مانند مکانوتراپی و ماساژ درمانی به درمان کودکان با آسیب های مغزی مانند ضربه مغزی و فلج مغزی می پردازد.
سوالات متداول:
1. کاردرمانی برای کودکان آسیب مغزی چه کار می کند؟
کاردرمانی جسمی حرکتی به تقویت عضلات اندام ها و بهبود هماهنگی حرکتی کودک و بازیابی توانایی های حرکتی مانند راه رفتن و نشستن کمک می نماید. کاردرمانی ذهنی همچنین به بهبود مهارت های ذهنی نظیر حافظه، ادراک، حل مسئله و مهارت های برنامه ریزی کمک می نماید و ارتباط اجتماعی کودک را بهبود می بخشد.
2.گفتاردرمانی در کودکان آسیب مغزی چه کمکی می کند؟
گفتاردرمانی در کودکان با آسیب مغزی به بهبود مهارت های بلع و غذا خوردن در کودکان کمک می نماید و کودک را در جهت گفتار قابل فهم و روان و ایجاد ارتباط کلامی مناسب یاری می دهد.
در پاسخ به این سوال که “سکته مغزی چیست؟” باید گفت سکته مغزی نوعی اختلال نورولوژی ناگهانی این است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که به دنبال آن خون رسانی به ناحیه ای که دچار سکته مغزی شده است مختل می شود. علائم و عوارض سکته مغزی در بیماران مختلف بسته به محل آسیب متفاوت است. هنگامی که خون رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شود و متوقف شود، این قسمت مغز دیگر نمی تواند عملکرد عادی داشته باشد و به این وضعیت سکته مغزی می گویند. به عبارت دیگر آسیب مغزی عروقی (CVA) یا سکته مغزی ناشی از یک آسیب و اختلال در گردش خون است که منجر به اختلال عصبی می شود. هنگامی که جریان خون به مغز قطع می شود، سکته مغزی رخ می دهد. این مسئله می تواند از دو طریق اتفاق بیفتد.سکته مغزی می تواند باعث ناتوانی های موقت یا دائمی شود که خوشبختانه به وسیله کاردرمانی سکته مغزی و هم چنین گفتاردرمانی سکته مغزی می توان به کاهش این ناتوانی ها کمک کرد. به غیر از سکته مغزی بیماری ها و اختلالات دیگری هم وجود دارند که موجب کاهش ناتوانی های افراد بزرگسال می شوند از جمله دیابت، افسردگی، بیماری عروق کرونر، بیماری انسداد ریوی و… . کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با در نظر گرفتن خدمات درمانی سکته مغزی برای بزرگسالان از جمله کاردرمانی سکته مغزی، گفتاردرمانی سکته مغزی و… به افراد مبتلا کمک می کند.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک هنگام انسداد شریان رخ می دهد و هیچ خونی قادر به عبور از آن نیست. سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد یکی از شریان های خون رسان مغز پاره شود. سکته مغزی باعث مختل شدن رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز می شود. در این وضعیت سلول های مغزی در عرض چند دقیقه از بین می روند.
به بیان دیگر در سکته مغزی خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف می گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد که این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگهای خون رسان مغز ایجاد شود. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است.
معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده سکته وجود ندارد یا این که علائم سکته بسیار جزئی هستند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود.
عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های گرفتار شده مغز دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل میشود.
علائم سکته مغزی
فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت
فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)
ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن
بی اختیاری ادرار و مدفوع
ایجاد اختلال در حرف زدن
اگر این علائم سکته مغزی در طول 24 ساعت از بین بروند، این وضعیت را اصطلاحاً حمله ایسکمی گذرا می نامند که یک علت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده است.
سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است. حدود 85 درصد از تمام موارد سکته مغزی بر اثر بسته شدن یک شریان مغزی با یک لخته خون که به آن سکته مغزی ایسکمیک گفته می شود،اتفاق می‌افتند.
دیگر علائم عمده سکته مغزی را آمپولی مغزی و خونریزی مغزی تشکیل می‌دهند. درمان اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی او هست.
بدون شک یکی از مهمترین مراحل درمانی بیماران سکته مغزی توانبخشی تحت نظر یک گروه توانبخشی شامل متخصص طب فیزیکی و توانبخشی،کاردرمانگر فیزیوتراپیست ارتوپدی فنی، شنوایی شناس، گفتار درمان، بینایی سنجی روانشناس، کارشناس تغذیه، پرستار توانبخشی و مددکار اجتماعی است.
عوارض سکته مغزی چیست؟
اختلال گفتاری و ارتباطی:
اختلالات گفتاری و ارتباطی بعد از سکته مغزی بسیار شایع هستند و می‌توانند در صحبت کردن و یا درک صحبت دیگران (آفازی)، خواندن و نوشتن اثر بگذارد. در صورت داشتن اختلال گفتاری،یک متخصص آسیب شناس گفتار و زبان می تواند به بیمار کمک کند.
آسیب حرکتی در نیمه بدن:
نیمکره چپ معمولاً در اکثر انسان ها نیمکره غالب و یا نیمکره زبانی و منطقی است و نیمکره راست نیمکره عاطفی و احساسی و مسئول پروزودی گفتار است.
انتقال عملکرد زبانی از سمت چپ مغز به ناحیه ای در سمت راست مغز پس از توانبخشی یا گفتار درمانی سکته مغزی.
نکاتی در کاردرمانی سکته مغزی
-همی پلژی(فلجی) و همی پارزی(ضعف) یک طرف بدن: شرکت کننده را تشویق کنید که از طرف آسیب دیده استفاده کند.
از موقعیت شرکت کنندگان در صندلی در حین تمرینات نشسته آگاه باشید زیرا ممکن است آن ها نتوانند احساس کنند که آسا به صورت امن نشسته اند.
به شرکت کننده یادآوری کنید که بازوی آسیب دیده را برای محافظت در دامان خود نگه دارد و از اویزان کردن آن خودداری کند.
-افتادن پا: تمرینات مرتبط با بهبود قدرت دورسی فلکسور ها را انجام دهید و در صورت اسپستیسیتب پلانتار فلکسور ها، از تکنیک های کاهش تن استفاده کرده و در صورت نیاز آن ها را استرچ دهید.
-ضعف و از دست رفتن حس: شرکت کننده ممکن است احساس گرما، سرما یا درد را در اندام مبتلا نداشته باشد.
مشارکت کننده را تشویق کنید که برای آگاهی از ایمنی، محل قرار گیری دست یا پا را به صورت دیداری بررسی کند.
-بی ثباتی رفتاری: پاسخ های عاطفی را تصدیق کنید و به شرکت کنددگان یادآوری کنید که به دلیل سکته مغزی این رفتار ها را تجربه می کنند.
تنفس عمیق را برای آرامش و تمرکز مجدد تشویق کنید.
-مشکل در یادگیری مطالب جدید: حرکات را به صورت فیزیکی نشان دهید و به فرد به صورت عملی نشان دهید که از او چه می خواهید.
به شرکت کنندگان فرصت اضافی بدهید تا در مورد حرکات جدید پاسخ دهند، زیرا ممکن است در مورد فعالیت های جدید محتاط باشند و نسبت به اطلاعات جدید با تاخیر پاسخ دهند.
-آگاهی از وضعیت بدنی(پوسچر): شرکت کنندگان را ترغیب کنید هنگام نشستن روی صندلی، روی وضعیت خود تمرکز کنند.
آن ها باید تمام راه را در صندلی عقب بنشینند. اگر آن ها به یک طرف سقوط کرده اند و یا بازوی درگیر آن ها از از بالای صندلی آویزان شده است، به صورت کلامی آن ها را به حالت مجدد یادآوری کنید. از آن ها بخواهید تا از بازوی مبتلا استفاده کنند و آن را در دامان خود قرار دهند.
برای تقویت تعادل و هماهنگی از فعالیت هایی استفاده کنید که هر دو طرف بدن را درگیر می کنند. حرکات فیزیکی که شرکت کننده را از خط میانی یا مرکز تعادل دور می کند، به ایجاد کنترل تعادل کمک می کند. برخی از ایده های فعالیت شامل پرتاب توپ یا لگد زدن هستند. تلاش برای گرفتن توپ در سمت دچار نگلکت (ناآگاهی یک طرفه)، تعادل و آگاهی بدن را تقویت می کند.
تمریناتی با تمرکز بر ثبات عضلاتاصلی در حالت نشسته و ایستاده برای بیمار تجویز کنید.
-مشکلات ارتباطی مانند آفازی: جهت ها را ساده کنید و به صورت دیداری آن ها را نشان دهید.
به طور کلامی ناامیدی را که شرکت کنندگان هنگام تلاش برای برقراری ارتباط با شما احساس می کنند تایید کنید. این یعنی به وی این احساس را منتقل کنید که او را درک می کنید.
به شرکت کنندگان در مورد عملکرد شان بازخورد مثبت دهید.
-اسپستیسیتی(افزایش تن عضلانی، مقاومت نسبت به کشش غیر فعال) یا فلسیتی(کاهش تن عضله): تمریناتی برای ترمیم تحرک و عادی تر کردن عضله توصیه می شود.
هنگام باز بودن بازو، خطر آسیب دیدگی شانه به دلیل نیمه دررفتگی افزایش می یابد. یک صفحه، گوه، فوم یا بالش را می توان بر روی پا یا صندلی قرار داد تا در هنگام نشستن از بازو پشتیبانی کند و بدین ترتیب آن را از آویز شدن و ورم(متورم) محافظت کند. این کار از ناحیه شانه هم محافظت می کند.
در مورد تمرینات بالای سر که می تواند نیمه دررفتگی را تشدید کند، محتاط باشید و ترجیحا آنان را انجام ندهید.
نکات تمرین بیماری مزمن انسداد ریوی
-حملات سرفه: تمرین را متوقف کنید.
وی را تشویق کنید نفس ازام بکشد و سعی کند آرام شود.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): تمرین را متوقف کنید.
شرکت کننده را تشویق کنید که در صورت لزوم از یک اسپری استنشاقی استفاده کند.
از هر گونه سموم محیطی یا آلاینده های موجود در اتاق که باعث اختلال در عملکرد تنفس شود، آگاه باشید.
اجازه ندهید که شرکت کننده نوشیدنی سرد بنوشد زیرا که ممکن است قفسه سینه را سفت کند و تنفس را دشوارتر کند. یک نوشیدنی گرم می تواند مفیدتر باشد.
-کاهش استقامت: دوره های استراحت را برای صرفه جویی در انرژی و تنفس تشویق کنید.
شرکت کننده باید فعالیت جسمانی را به آرامی شروع کند و در نهایت در صورت امکان 20 دقیقه به تمرین بپردازد.
تمرین های روزمره باید شامل جلسات کوتاه از پنج تا شش دفعه حرکت و مجموعه تمرینات با استراحت 1 تا 2 دقیقه در بین آن باشد.
-تنفس سطحی: شرکت کننده را تشویق کنید که تمرینات را به ارامی و با استراحت کافی انجام دهد.
از حرکات ایزومتریک یا بلند کردن وزن بالاتر از سطح قفسه سینه خودداری کنید.
تکرار بیش از حد زیاد با اضافه وزن می تواند فشار خون را افزایش داده و فشار داخل سینه را افزایش دهد و این باعث می شود تنفس دشوار شود.
-استفاده از اکسیژن: صرف دانشتن این که اکسیژن در دسترس است، به افراد حس امنیت برای انجام تمرینات می دهد.
حتما در طول مداخلات، فضای کافی برای یک مخزن قابل حمل اکسیژن فراهم کنید.
-اضطراب و حملات پنیک: از علائم و نشانه های پریشانی عاطفی آگاه باشید.
اگز اضطراب در تنفس مشکل ایجاد کند، به شرکت کننده یادآوری کنید که به بازو های خود تکیه داده و کمی به سمت جلو خم شود.
شرکت کننده می تواند بازو ها را بر روی زانو ها یا واکر قرار دهد. این موقعیت به شانه ها کمک می کند تا از قسمت بالایی بدن حمایت کنند تا قفسه سینه آزادتر شود و این باعث می شود تنفس موثرتری انجام شود. این موقعیت همپنین به فرد احساس امنیت و کنترل می بخشد.
تمرینات تنفس عمیق و ارامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد در کنار درب یا پنجره بنشیند.
از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد شما یک پنکه را در نزدیکی خود قرار دهید. دیدن حرکت هوا می تواند اضطراب را کاهش دهد.
بیماری عروق کرونر در سکته مغزی چیست
-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.
-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.
-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
راه های بهبود افسردگی در سکته مغزی چیست؟
-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.
-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.
-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
تمریناتی برای کنترل دیابت
-تحمل کم در برابر گرما و سرما: از انجام تمرینات در محیط های گرم خودداری کنید زیرا چنین محیط هایی خطر آسیب دیدگی گرما را برای مبتلایان به نوروپاتی افزایش می دهند.
از انجام فعالیت در محیط های سرد خودداری کنید زیرا این کار می تواند گردش خون را مختل کند.
-گردش خون ضعیف در پاها: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که از کفش های راحت و مناسب استفاده کنند.
شرکت کنندگان باید از موقعیت قرار گرفتن پاها آگاه باشند.
-مشکلات بینایی: از تمریناتی که می توانند فشار خون را افزایش دهند (ایزومتریک یا فعالیت هایی که در آن ها دست ها زیاد بالای سر قرار می گیرند) خودداری کنید زیرا که می تواند به رگ های خونی شبکیه اسیب برساند.
-احتمال هایپوگلایسمی(واکنش انسولین) علائم آن شامل ضعف، تعریق، سرگیجه، گرسنگی و… است: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-استقامت محدود: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که استراحت کنند و بیش از حد به خود فشار وارد نکنند.
-احتمال قند خون کم(دیابت نوع 1): به شرکت کننده یادآوری کنید که قبل از جلسه میزان قند خون را بررسی کند. اگر کم باشد (کمتر از 70 میلی گرم در هر دسی لیتر)، شرکت کننده باید قبل از هر گونه فعالیت بدنی یک میان وعده میل کند.
هر چه فعالیت بدنی بیشتر باشد، کربوهیدرات های پیچیده تری باید خورده شوند.
در حین انجام تمرینات میزان قند خون باید در دامنه 100 تا 250 میلی گرم در هر دسی لیتر باشد.
-مصرف مسدود کننده های بتا برای مشکلات قلبی: به ویژه در شرکت کنندگانی که از این دارو ها استفاده می کنند مراقب ابشید زیرا علائم واکنش انسولین را پنهان می کنند.
-پتانسیل کم آبی بدن: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که برای مصرف آب به خود استراحت دهند.
سوالات متداول:
1.عوارض سکته مغزی چیست؟
اختلال گفتاری و ارتباطی، آسیب حرکتی در نیمه بدن و مشکلات ذهنی مانند اختلال در حافظه از عوارض سکته مغزی
2. علائم سکته مغزی چیست؟
فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت، فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)، ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن،بی اختیاری ادرار و مدفوع، ایجاد اختلال در حرف زدن از علائم سکته مغزی می باشد.
در فرایند مراقبت و توانبخشی سکته مغزی درمان زودهنگام مناسب و موثر حیاتی است. مداخله زودهنگام می‌تواند منجر به جمع‌آوری اطلاعات مناسبی شود که بیمار سکته مغزی را برای ارزیابی ها و درمان های بعدی آماده می کند. جنبه های کلیدی مداخلات زودهنگام شامل جمع آوری اطلاعات مناسب در مورد بیمار سکته مغزی، کامل کردن یک غربالگری و ارزیابی مناسب برای شناسایی نکات کلیدی برای ارزیابی و مداخلات بیشتر آینده است. کاردرمانی سکته مغزی و گفتاردرمانی سکته مغزی از خدمات مهم مرکز توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر می باشد که به صورت کاملا تخصصی توسط متخصصین این مرکز انجام می گیرد. دو شعبه فعال کلینیک توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران امکان مراجعه آسان بیماران را از هر کجای تهران به مرکز توانبخشی سکته مغزی در تهران فراهم می آورد. همچنین خدمات توانبخشی سکته مغزی منزل نیز از دیگر خدمات مهم این مرکز است.
توانبخشی بیماران سکته مغزی
یکی از مهمترین اجزای مداخله زودهنگام مشاهده علائم بیمار سکته مغزی است. به عبارتی دیگر، اینکه چطور در بخش عمل می کند یا رفتار بیمار در ارزیابی و مصاحبه اولیه. یکپارچه کردن این اطلاعات در کنار هم به ایجاد یک تصویر واضح از بیمار سکته مغزی، نقایص اش، مهارتها، اهداف و انگیزه هایش می شود و این اطلاعات می توانند برای فراهم کردن یک برنامه درمانی آشکار استفاده شوند.
پیش از ارزیابی در درمان سکته مغزی
پیش از ارزیابی بیمار سکته مغزی جمع‌آوری اطلاعات از گزارشات پزشکی و دارویی، سایر حرفه های درگیر و گزارشات پرستاری اهمیت دارد.
هدف
برای جمع‌آوری اطلاعات به منظور راهنمایی، آگاهی و اولویت‌بندی غربالگری، ارزیابی و درمان.
چک لیست پایه و اصلی تاریخچه پزشکی
ثبت تمام بیماری های همراه که بیمار سکته مغزی دارد بسیار اهمیت دارد چون که بیماری های همراه می توانند توانایی های عملکردی و ارزیابی را تحت تاثیر قرار دهند، برای مثال شکستگی های قبلی که موجب محدودیت عملکردی و دامنه حرکتی کاهش یافته شده اند و یا مشکلات مزمن قلبی را می توانند سبب خستگی و تنگی‌نفس شوند.
تاریخچه ی اجتماعی
کار درمانگر باید محل زندگی بیمار و شبکه‌های اجتماعی شامل نقش های اصلی و کارهایش را ثبت کند. این ها می توانند مصاحبه اولیه را هدایت کنند و به شناسایی نگرانی های اصلی ای که ممکن است بیمار داشته باشد کمک کنند که این نگرانی ها فرآیند توانبخشی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال وابستگی و مسائل مالی.
اطلاعات بیشتر می‌تواند از سایر اعضای تیم چند رشته جمع آوری شود. این اطلاعات زمینه‌ای به کاردرمانگران کمک خواهند کرد تا قبل از ارزیابی/مصاحبه اولیه یک تصویر بالینی از بیمار شکل گیرد.
مثال ها_ پرسنل بخش ممکن است گزارش کند که بیمار حالت گیجی دارد که نشان دهنده مشکلات درکی است.فیزیوتراپیست ممکن است گزارش کند که بیمار نمی تواند دستورات را دنبال کند که می تواند نشان دهنده مشکلات زبانی یا پراکسی باشد، گفتار درمانگر ممکن است به سطوح درک و فهم بیمار در دادن پاسخ بله/ خیر اشاره کند.
موبیلیتی فیزیکی فعلی بیمار سکته مغزی
قبل از ارزیابی بیمار، کاردرمانگر باید بداند که چطور بیمار می‌تواند حرکت داده شود و تجهیزات مورد نیاز کدامند؟این مسئله می‌تواند به کار درمانگر در آماده شدن به مصاحبه اولیه و تنظیم کردن فرصت ها برای کمک دیگران در صورت نیاز کمک کننده باشد.همچنین یک وسیله دستی ارزیابی خطر باید در دسترس باشد تا ایمنی بیمار و پرسنل تضمین شود.
توانایی های عملکردی در بخش کاردرمانی سکته مغزی
اطلاعات رسیده از پرسنل بخش می‌تواند برای کاردرمانگر بسیار ارزشمند باشد چرا که در فهمیدن استقلال عملکردی بیمار و توانایی حفظ این استقلال کمک کننده است. هرچند،کار درمانگر باید بداند که مراکز بیمارستانی موسسه هستند و دارای روتین هایی می باشند که معمولاً برای بیمار در محیط خانه قابل دسترسی نیستند.بنابراین کار درمانگر باید تا آنجا که امکان دارد موقعیت های ویژه را شبیه سازی کند تا توانایی های بیمار را بشناسد. به دست آوردن اطلاعات زمینه ای در برنامه ریزی و ارزیابی غربالگری ضروری است.
کاردرمانگر باید در جمع آوری اطلاعات به تمام ارزیابی های قبلی و نتایج آن ها توجه کند چون که: باعث صرفه جویی در زمان میشود،از تکرار شدن سوالات جلوگیری میکند به کاردرمانگر در اولویت بندی نواحی ارزیابی کمک میکند. برای مثال ، هرنوع ارزیابی های شناختی، موبیلیتی یا غربالگری های زبانی می توانند توسط کاردرمانگر مورد استفاده قرار گیرند چون که می‌توانند در پیش بینی و آنالیز مشکلات عملکردی که بیمار ممکن است در کارهای خود تجربه کند کمک کننده باشند.
سی تی اسکن( تومور گرافی کامپیوتری که همچنین ( CAT ) اسکن هم نامیده می شود.) سی تی اسکن در شناسایی ناحیه و وسعت آسیب بسیار ارزشمند می باشد. کاردرمانگر با دانستن تغذیه های خونی مغز و عملکرد قسمتهای مختلف مغز می‌تواند آسیب های بالقوه بیمار را تشخیص دهد. سپس این اطلاعات می‌توانند برای کمک به جهت‌دهی ارزیابی و شناسایی آسیب های عملکردی بیمار مورد استفاده قرار گیرند.
ارزیابی حرکتی بیماران سکته مغزی در منزل
بیمار چطور حرکت میکند؟
چرا بیمار اینطوری حرکت می کند؟
در وضعیت ( in position )
سر بیمار چه کاری انجام میدهد؟
به تنه بیمار سکته مغزی توجه کنید. آیا بیمار می تواند وضعیت خود را حفظ یا تغییر دهد؟
به بازی‌های بیمار توجه کنید.آیا بازی های سالم برای حرکت آزادند و آیا درد وجود دارد؟
پوزیشن، تون و دامنه حرکتی در پاهای بیمار سکته مغزی چطور است؟
ترانسفرها
بیمار چگونه از صندلی به تخت می رود؟چطور؟آیا مستقل است؟
آیا رفلکس همراه وجود دارد ( Associated )؟
بیمار سکته مغزی چگونه از حالت نشسته به خوابیده میرود؟
بیمار چگونه از حالت نشسته به ایستاده می رود؟
نشسته ( sitting )
نشستن بدون ساپورت: آیا بیمار می‌تواند این عمل را انجام دهد؟آیا بیمار از بازوهای خود برای حفظ تعادل نشستن استفاده میکند؟
تحمل وزن ( Weight bearing ) آیا متقارن است؟
پوسچر کلی : آیا بیمار وقتی که دستکاری می شود می تواند پوسچر خود را تطبیق دهد؟
پوسچر پاها افتاده است؟کشیده شده‌اند؟
پوزیشن لگن و تاثیر آن بر روی پوزیشن تنه و اندام فوقانی.
تنه
آیا بیمار می تواند وزن خود را به طرفین منتقل کند؟
آیا وقتی وزن بیمار به طرفین منتقل میشود می تواند خود را برگرداند؟
آیا بیمار در بعضی نواحی تون عضلانی بالا و یا پایین دارد؟
پوزیشن اسکاپولا چگونه است؟
اسکاپولا
عضلات اطراف اسکاپولا را ارزیابی کنید. آیا ضعف، سفتی و تون وجود دارند که چرخیدن و وضعیت نشستن را تحت تأثیر قرار دهند؟
آیا اسکاپولا در ریتم نرمال اسکاپولا – هومورال حرکت میکند؟
مفصل گلنوهومرال
نیمه در رفتگی و وضعیت عضله روتاتورکاف را ارزیابی کنید.
آیا با حرکت در مفصل گلنوهومرال اسکاپولا میچرخد؟
اندام فوقانی
آیا فانکشنال است؟آیا حرکات ارادی و انتخابی وجود دارند؟
آیا بیمار می تواند به منظور رسیدن،گرفتن و دستکاری اشیا اندام فوقانی خود را به صورت ایزومتریک، کانسنتریک و اسنتریک منقبض کند؟
توجه به دست بیمار
گرفتن درست،کنترل حرکات ظریف، قوس ها
ایستادن و راه رفتن
آیا بیمار قادر به ایستادن است؟
آیا بیمار تقارن دارد؟آیا ایستادن استاتیک و داینامیک را می‌تواند حفظ کند؟
آیا بیمار در حالت ایستاده می تواند اندام فوقانی خود را حرکت دهد و یا باید از اندام فوقانی برای ساپورت استفاده کند؟
ارزیابی عملکردی بیمار در کاردرمانی سکته مغزی
ارزیابی های عملکردی مانند شستن، لباس پوشیدن، ارزیابی های آشپزخانه و سایر وظایف عملکردی ابزارهای کلیدی برای غربالگری و ارزیابی های بیماران هستند. آنها اطلاعات ارزشمند در مورد مهارت های عملکردی باقیمانده،نقایص و عملکردها فراهم می‌کنند.
هدف
ابزارهای غربالگری برای شناسایی نقایص، مهارت ها و نقایص عملکردی
فراهم کردن اطلاعات مهم در مورد اینکه چطور نقایص بر روی توانایی عملکردی اثر می گذارند.
فراهم کردن فرصتی برای تشخیص اینکه بیمار چطور از مهارت های باقی مانده برای انجام وظایف آشنا استفاده می کند؟
غربالگری عملکردی در توانبخشی سکته مغزی
سوالات زیر باید از دیدگاه درکی/شناختی مورد توجه قرار گیرند:
دیدگاه فرد در مورد وظیفه چگونه است؟
آیا بیمار سکته مغزی با وظیفه آشنا به نظر می رسد؟
آیا بیماری از نشانه های محیطی استفاده می کند؟
آیا بیمار قادر به حل مسئله جنبه های جدید هست؟برای مثال،ضعف در اندام هایش یا تفاوت ها در محیط؟
بیمار چگونه انجام تکلیف را شروع می کند؟
آیا نحوه شروع بیمار کارا می باشد؟
توجه بیمار را در نظر بگیرید. همچنین تمرکز بر روی تکلیف،برنامه ریزی و سازماندهی و کامل کردن تکلیف باید مورد توجه قرار گیرند؟
توانایی بیمار سکته مغزی برای تشخیص نشانه های محیطی و استراتژی های جستجو را در نظر بگیرید.
سوالات زیر باید از دیدگاه فیزیکی/ حسی در مورد توجه قرار گیرند؟
سطح تحمل بیمار چقدر است؟
آیا انجام وظیفه سخت است؟
آیا بیمار سکته مغزی تعادل نشسته و ایستاده خوبی دارد؟
آیا بیمار قادر است به طور مناسب برای کار پوزیشن بگیرد؟
آیا بیمار تکلیف را به صورت دو طرفه انجام می دهد؟
آیا در طول انجام وظیفه تون تغییر می کند؟
مداخله و توانبخشی سکته مغزی منزل
زمانی که غربالگری اولیه کامل شد.مهم است بدانیم که آیا برای تصمیم‌گیری در مورد مناسب ترین درمان برای بیماران ارزیابی بیشتر نیاز است؟ آیا تجهیزات خاصی برای توانبخشی سکته مغزی در منزل نیاز هست؟
تجهیزات
ارزیابی برای فراهم آوردن تجهیزات برای بیماران سکته مغزی عموماً یک رویکرد تطابقی برای کاهش محدودیت ها در نظر گرفته می شود. اکثر تجهیزات پس از ارزیابی منزل،قبل یا بعد از ترخیص تجویز میشوند. هرچند،بعضی تجهیزات نیز می‌توانند برای تسهیل حرکات نرمال و افزایش استقلال در مراکز بیمارستانی نیز استفاده شوند. نوع وسیله باید به دقت و با همکاری بیمار،خانواده و تیم چند رشته ای انتخاب شود.
ویلچرها
فراهم کردن ویلچر برای بیماران سکته مغزی متعاقب سکته مغزی به دو دلیل صورت می گیرد-برای وضعیت دهی صحیح در طول درمان زودهنگام و برای تحرک داخل/در خارج از منزل در طول مرحله توانبخشی. انواع ویلچر های مناسب برای سکته مغزی شامل ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair ) و ( Indoor\ outdoor- Power wheelchair ) می باشد.
ویلچرهای ( Attendant- Propelled manual wheelchair ) برای رسیدن به بهترین پوزیشن و بهبود تعادل نشستن در بخش استفاده میشوند. این ویلچر ها معمولاً دسته و پشتی بلند ندارند. برای کاهش و کنترل فشار باید از بالش های کاهنده فشار استفاده شود و در سرتاسر روز به وسیله پرستاران و درمانگران بررسی شود.
استفاده از ( Attendant- Propelled wheelchair ) که برای بیماران خاص تطبیق یافته اند می تواند به بیماران کمک کند تا آنهایی که نیاز به تحریکات اضافی دارند بتوانند بخش را ترک کنند. به صورت ایده آل،ویلچر باید برای فرد قابل دسترس باشد و بتواند در داخل/خارج خانه و ترخیص و تعطیلات آخر هفته از آن استفاده کند. در بعضی مراکز بیماران معمولاً تمایلی برای راندن ویلچر با پاها و دست هایشان ندارند. زمانی که بیمار از دست و پای غیرمبتلا برای این کار استفاده می کند تون عضلانی در سمت مبتلا افزایش می یابد.
ویلچر های برقی داخل خانه می توانند برای بیماران با ناتوانی های فیزیکی شدید و مشکلات قلبی و ریوی حاد استفاده شوند. شناخت و درک بینایی بیمار به عنوان بخشی از ارزیابی ویلچر باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. استفاده از ویلچر های برقی در بیمارستان می تواند باعث افزایش انگیزه در بیمار شود و می تواند به عنوان یک انتخاب درمانی برای بیماران با مشکلات آگاهی فضایی و بی توجهی باشد.
ویلچرهای ترکیبی برقی داخل/خارج خانه نیاز به ارزیابی کامل توسط کاردرمانگر بخش بیمارستانی و متخصص ویلچر دارد که در این ارزیابی شناخت، درک و بینایی بیمار مورد توجه قرار می گیرد. این چهره ها می توانند برای افرادی که دارای مشکلات حرکتی طولانی مدت و شدید هستند مناسب باشند.
هنگام ارزیابی یک ویلچر برای استفاده طولانی مدت محیط خانه و مناطق خاصی که بیمار باید در آنجا زندگی کند نیز باید مورد توجه قرار گیرد. برای مناسب بودن ویلچر موارد زیر باید مدنظر قرار گیرد: منزل بیمار،نوع تطابق،عرض درهای خارجی و داخلی در منزل، فاصله بین مبلمان و پوشش کف.
( Toileting )
توالتهای با ارتفاع نشیمن بالا (که به طور عمل به زمین فیکس شده اند) می‌تواند به بیمار در بلند شدن از حالت نشسته در یک روش و نرمال و با استفاده از ریل های چسبیده به دیوار کمک کند.
حمام کردن ( Bathing\ showering )
اکثر بیماران سکته مغزی دارای تعادل نشستن مستقل می توانند ترانسفر از و به تخته حمام را کنترل کنند اما نشیمن حمام به دلیل نیاز مقدار زیاد انرژی بسیار سخت است. این مسئله تون عضلانی را افزایش می دهد و برای افرادی که با مشکلات قلبی-ریوی مزمن و افراد مسن بسیار طاقت فرسا می باشد. تشک ها و کفی های غیر لغزنده برای نشستن باید استفاده شوند. صندلی و نشیمن هایی که بر روی کف فیکس شده اند برای افرادی که حتی تعادل نشستن خوبی ندارند نیز بسیار اما تلقی می شوند. پله های موجود در رختکن حمام فضا را محدود و حداکثر موبیلیتی را برای بیماران سکته مغزی فراهم می‌سازند که در حالت نشسته و ایستاده می توانند به طور مستقل خود را بشویند،بنابراین صندلی و… باید به دیوار فیکس شوند.
آماده سازی غذا
بعضی تجهیزات آشپزخانه ای مانند قاشق های با دسته بلند که به وسیله کاردرمانگران تجویز میشوند می توانند توسط بیمارانی که مقداری از عملکرد دستشان برگشته است مورد استفاده قرار گیرند تا حرکات نرمال و بهبودی بیشتر تسهیل شود.این مسئله می تواند در جلسات آماده سازی غذا در بیمارستان یا خانه انجام شود. بسیاری از وسایل دیگر برای استفاده یک دستی و سبک کردن وسایل سنگین مورد استفاده قرار می گیرند. تخته های سوراخ دار و میخ دار، ( Wall tin opener ،Bell clamp ) وسایلی هستند که با در قوطی کنسرو جفت میشوند و بیمار با عملکرد محدود اندام فوقانی را قادر به آماده کردن غذا می کند. یک ( Kettle tipper ) و (Drainage spoon ) می‌تواند با آب در حال جوش تطابق پیدا کند. یک چرخ می‌تواند توسط بیمارانی که تحرک زیادی دارند استفاده شود تا غذاهای داغ را حمل کنند.
برای آماده کردن غذا و خستگی مهمترین فاکتوری است که باید مورد توجه قرار گیرد. ساختمان و طرح آشپزخانه و چیدمان وسایل آشپزخانه در طول ارزیابی منزل باید مورد توجه قرار گیرند. بعضی آیتم های قابل حمل باید در نزدیک هم قرار گیرند تا انرژی بیمار ذخیره شود. یک صندلی بلند هم می‌تواند به کاهش خستگی کمک کند.
سوالات متداول:
1. چه نکاتی باید در ارزیابی توانبخشی سکته مغزی در منزل انجام شود؟
ارزیابی های حرکتی دامنه حرکتی بیمار توانایی راه رفتن و حرکت ، بررسی وضعیت بلع و گفتار کودک، بررسی درک و قدرت حافظه و پردازش بیمار
2. آیا در توانبخشی در منزل امکان انتخاب درمانگر آقا یا خانم وجود دارد؟
در مرکز توانبخشی دکتر صابر این امکان فراهم شده است که گفتاردرمانان و کاردرمانان جهت مراجعه به منزل بیمار بسته به تقاضای بیمار انتخاب شوند.
مرکز گفتاردرمانی در سکته مغزی در تهران زیر نظر دکتر صابر مشغول به ارائه خدمات گفتاردرمانی برای سکته مغزی و رفع مشکل بلع در سکته مغزی همچنین بهبود حرف زدن بیماران سکته مغزی می پردازد. گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی به بازگشت تکلم در بیماران سکته مغزی کمک بسزایی می کند. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن گفتار درمانان متخصص در زمینه گفتاردرمانی بیماران سکته مغزی به گفتاردرمانی بلع در سکته مغزی می پردازند. از دیگر خدمات مرکز جامع درمان سکته مغزی دکتر صابر گفتاردرمانی در منزل برای سکته مغزی است که توسط متخصصین گفتاردرمانی در سرار تهران انجام می گیرد. حرف زدن بیماران سکته مغزی با گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی بهبود چشمگیری خواهد یافت و استقلال بیمار برای انجام کارهای روزمره و ارتباط اجتماعی مناسب بهبود می یابد.
نقایصی که بر بازگشت تکلم در بیماران سکته مغزی اثر دارد
سه اختلال عمده ارتباطی مرتبط با سکته مغزی عبارتند از: آفازی/ دیسفازی، دیس آرتری و آپراکسی کلامی
آفازی و گفتار درمانی برای سکته مغزی
آفازی یک اختلال زبانی است که می‌تواند منجر به مشکلات در موارد زیر بشود:
فهمیدن چیزی که گفته میشود.
بیان کلامی
خواندن
نوشتن
آفازی در نتیجه آسیب سیستم مغزی به منطقه زبان در نیمکره غالب مغز در بیمار سکته مغزی ایجاد می شود. نیمکره غالب در افراد راست دست،چپ می باشد.
انواع الگوی آسیب آفازیک وجود دارد. هردو توانایی فهمیدن و بیان زبانی می توانند آسیب ببینند. صحبت کردن یک بیمار آفازیک می تواند ویژگیهای زیر را دارا باشد.
پاسخ های بله/خیر که غیر قابل قبول هستند.چه به دلیل عدم درک سوال و چه به دلیل ناتوانی در دادن پاسخ.
فحش و ناسزا گفتن- اتوماتیک و غیر عمدی
هنگامی که تلاش برای صحبت کردن در بیمار سکته مغزی صورت می‌گیرد یک عبارت/کلمه/صدا تولید می شود.
تکرار و برگشت به عقب چیزهایی که گفته شده (اغلب بدون فهمیدن).
توانایی آواز خوانی (چون این توانایی به وسیله نیمکره مخالف کنترل میشود).
گفتار روان اما جارگون که مهار آن مشکل است (ممکن است از کلمات معنی دار و بی معنی تشکیل شده باشد و یا زنجیره‌ای از صدها باشد.)
کلمات گرامری مانند ( the, a, to ) و … اصلاً استفاده نمی شوند.
مشکل در پیدا کردن کلمات- بعضی افراد آفازیک ممکن است قادر به شرح بعضی جنبه های یک کلمه باشند ولی خود کلمه را نتوانند بازگو کنند.
انجمن سکته مغزی اصولی را برای ارتباط و انطباق با آفازی برای بیماران سکته مغزی و درمانگران منتشر کرده است. کاردرمانگران باید ارتباط نزدیکی با گفتاردرمان داشته باشند تا گفتار بیمار را با کار تیمی برگردانند. چون که تمرینات فشرده در این بیماران بیشتر جوابگو می باشد. استراتژیهای آشکار نوشتن باید به کار گرفته شود. هرچند،این استراتژی ها در بیشتر موارد جوابگو نمی باشند.
اصرار هر فرد برای فهم چیزی که می گوید بسیار مهم و حیاتی است. برای بیماران سکته مغزی که مشکلات دریافتی دارند استفاده از ایما و اشاره برای درگیر کردنشان در گفتاردرمانی مفید است،خانواده و مراقبان باید موقعیت مشخص داشته باشند و در ایجاد راه‌هایی برای ارتباط درگیر شوند.
مشکلات فهم زبان در گفتاردرمانی در سکته مغزی
مشکلات فهم زبانی دارای دامنه ای از شدید (بدون فهم زبانی) تا مشکلات خفیف،که فقط در هنگام مصاحبه های گروهی و یا مصاحبه در یک زمینه پر سر و صدا دیده میشود می باشد. هنگامی که یک بیمار آفازیک دارای مشکلات فهم زبانی باشد این مشکل را با موارد زیر جبران می کند:
نشانه های بینایی و غیر کلامی-ایما و اشاره که ما باید موقع صحبت کردن با فرد سکته مغزی به کار گیریم.
زبانی بدنی ( Body language )
بیان چهره ای
تون صدا
نشانه‌های موقعیتی- چیزهایی در محیط که نشان می دهند چه چیزی گفته شد مثل سبد چای ایما و اشاره و نشان دادن چیزهایی که پرسیده می شوند به فهم زبانی کمک می کنند.
دیس آرتریا در گفتار درمانی بعد از سکته مغزی
دی
یک بیمار سکته مغزی با دیس آرتری اغلب قادر به استفاده از روش های جانشین می باشد. چون مهارت های زبانی سالم است برای مثال:
نوشتن
گفتن کلمات به صورت حروف الفبا
استفاده از وسایل کمکی الکتریکی ارتباطی
آپراکسی کلامی در بیماران سکته مغزی
اختلالی است که در آن هماهنگی هدفمند حرکات عضلات تولید کننده گفتار از بین میرود. این اختلال یک مشکل زبانی نیست اما اکثر بیماران با آپراکسی کلامی درجاتی از آفازی نیز دارند. مشخصات این اختلال عبارتند از:
گفتار درهم و برهم و آشفته برای رسیدن به کلمات درست.
آگاهی از مشکل و متعاقباً ناامیدی و تلاش.
به صورت غیر ارادی و ناآگاهانه گفتاری تولید می شود که روان تر از گفتار هدفمندانش می باشد.
عضلات گفتاری سالمند و حرکات اتوماتیک وجود دارند مثل غذا خوردن-نوشیدن و خندیدن.
ارتباط گفتاردرمان با بیمار سکته مغزی آفازیک در منزل
متخصصین گفتاردرمانی در منزل برای سکته مغزی، با تجربه بالا در حیطه گفتاردرمانی این بیماران به شما کمک می نمایند تا بهترین نتیجه درمانی را در کوتاه ترین زمان ممکن بدست آورید. کلینیک دکتر صابر در این زمینه آموزش های لازم را به مراقبین بیمار داده تا با کمک گفتاردرمان روند پیشرفت را تسریع بخشند.
روبروی بیمار قرار بگیرید و در کل زمان به سمت بیمار صحبت کنید.
سروصدای محیطی را به حداقل برسانید،به عبارت دیگر رادیو و تلویزیون را خاموش کنید یا اینکه بیمار را به یک اتاق ساکت ببرید.
بیمار سکته مغزی را آگاه کنید که با او دارید صحبت میکنید. زمان دهید تا به حرفهای شما گوش دهد. برای مثال از اسم او استفاده کنید تا بر صحبت شما تمرکز کند یا او را لمس کنید.
ریتم گفتاری را آرام آرام کاهش دهید.
زمان برای فهمیدن چیزهای گفته شده بدهید.
چیزی که گفته شده را تکرار کنید. سعی کنید مهم ترین کلمات را در آخر جمله به کار ببرید.
به کلمات مهم در جمله تاکید کنید. از ایما و اشاره استفاده کنید. کلمات مهم را بنویسید.
موضوع را سریعا عوض نکنید- قبل از عوض کردن موضوع زمان زیادی را به بیمار بدهید تا بیمار آفازیک بتواند موضوع را عوض کند.
واضح و مشخص صحبت کنید- برای مثال از جمله «لباس هایت را داخل کمد می گذارم» اجزای جمله «آنجا می گذارمشان» استفاده کنید.
روش های غیر گفتاری را آموزش دهید-استفاده از ایما و اشاره،نقاشی روی صفحه و کشیدن روی هوا
هر پیغامی با هر معنی ممکن را قبول کنید.و سپس بیمار را مجبور نکنید از روش بهتری استفاده کند. سوالاتی بپرسید که بیمار را به موضوع کلی نزدیک کند برای مثال در خانه چه کاری انجام می دهید؟
سوالاتی بپرسید که بیمار را به موضوع کلی نزدیک کند برای مثال در خانه چه کاری انجام می دهید؟
اجازه بدهید که بداند شما چه برداشتی کرده‌اید. پاسخ خود را خلاصه کنید. برای مثال فکر می‌کنم شما چیزی در مورد شام گفتید.
تظاهر به فهمیدن نکنید. اگر نفهمیده اید برای اطلاعات بیشتر بازهم بپرسید.
رفع مشکل بلع در سکته مغزی و گفتاردرمانی بلع
دیسفاژی مشکل در حرکت سالم بلوس غذا،یا مایع از دهان به معده بدون آسپیراسیون است و حرکات جویدن،زبان،آماده کردن غذا برای بلع و بلع واقعی نیز درگیر میشوند. از طریق ارزیابی های بالینی میتوان اختلال بلع را تشخیص داد ولی ممکن است نتوان آسپیراسیون را تشخیص داد. تمام پرسنلی که با بیماران سکته مغزی کار می کنند باید از امکان وجود دیسفاژی آگاه باشند و درصورت دیده شدن آسپیراسیون مناسب ترین عمل را انجام دهند. شدت اولیه مشکل بلع در سکته مغزی به این معنی نیست که این بیمار بهبود پیدا نمی کند،گزارشات در مورد بهبودی های هفته های اول متفاوت است. یک گفتاردرمان در منزل برای سکته مغزی باید به صورت دقیق روند بهبودی بیمار را بررسی و گزارش نماید.
علائمی مشکلات بلع در بیمار سکته مغزی:
ریختن غذا و آب از دهان یا آبریزش در بیمار سکته مغزی
ناتوانی در بلع بزاق،طوری که آبریزش یک مشکل همیشگی می شود.
بعد از خوردن غذا در داخل دهان می ماند و اغلب در زیر گونه ها و یا سقف دهان جای می گیرد.
سرفه در هنگام خوردن یا نوشیدن در بیمار سکته مغزی
تغییر در کیفیت صدا بعد از خوردن یا نوشیدن
قطع تنفس بعد از خوردن یا نوشیدن در بیمار سکته مغزی
زمان غذا خوردن طولانی میشود. وزن اغلب کم می شود.
بعضی افراد از گیر کردن غذا در گلو شکایت می کنند.
پنومونی های فراوان
مواردی که باید در رفع مشکل بلع در سکته مغزی توصیه کنید:
مواردی که در گفتاردرمانی در منزل سکته مغزی به بیمار و مراقبین توصیه می شود شامل مواردیست که بلع و تغذیه بیمار را بهبود می بخشد.
تا حد ممکن در موقع خوردن و نوشیدن صاف بنشینید.
15 تا 20 دقیقه بعد از خوردن صاف بنشینند.
از سر و صدا و سایر حواس پرت کن ها جلوگیری شود. از صحبت کردن و خوردن همزمان در سکته مغزی پرهیز شود.
استفاده از یخ یا آب سرد قبل از خوردن غذا با تحریک مکانیسم بلع می تواند کمک کننده باشد.
غذا یا آب را کم کم در دهان بیماران سکته مغزی قرار دهید. تمام غذا باید خوب جویده شود.
بین هر بلع اطمینان پیدا کنید که غذا کاملاً قورت داده شده و برای اطمینان بیشتر برای پاک شدن راه های هوایی از بیمار سکته مغزی بخواهید سرفه کند.
بعضی افراد بعد از سکته مغزی به زودی خسته می شوند که می‌تواند بلع را متاثر کند. اگر زمان خوردن طولانی است و بیمار خسته می شود کم کم غذا به بیمار بدهید و از غذاهای بین وعده ای مثل اسنک استفاده کنید.
اگر احتمال باقی ماندن غذا بعد از خوردن در دهان بیمار سکته مغزی وجود دارد با مسواک دهان را بعد از خوردن تمیز کنید.
افرادی که مشکلات دیسفاژی شدید دارند با استفاده از تیوپ ها ( Naso Gastric ) یا ( PEG ) ( precotanceous Endoscopic Gastrostomy ) غذا می‌خورند،هرچند،تا آنجا که امکان دارد خوردن دهانی ترجیح داده می شود. بیمار باید در فواصل زمانی منظم مورد ارزیابی قرار گیرد.
غذاها و مزه ها نقش مهمی را در زندگی انسان بازی می‌کنند و کاردرمانگران سکته مغزی باید در ارتباط با یک گفتار درمان بتوانند ثبات مزه ای و غذایی را تغییر دهند. درمانگر باید مطمئن باشد که بیمار در طول خوردن صاف و درست نشسته است،بیمار باید سعی کند خودش عمل غذاخوردن را انجام دهد. درمانگر باید زمانی که روی جنبه هایی مانند نوشیدن مایعات و پاک کردن دندان ها کار میکند از مشکلات بلع آگاهی داشته باشد.مهم است که تمام اعضای تیمی که با بیمار کار می‌کنند اهمیت برنامه غذایی تجویز شده را به بیمار یادآوری کنند تا بیمار چیزی که به نظرش ناخوشایند می آید را بپذیرد. این مسئله مخصوصاً برای بیماری که باید بعد از ترخیص هم یک برنامه منظم را پیگیری کند،صحت دارد.
سوالات متداول:
1.دیسفاژی در بیمار سکته مغزی چیست؟
توانایی بیمار در بلع درست غذا و مایعات و حرکت آن به سمت معده، بدون برگشتن به راه های تنفسی را دیسفاژی می گویند
2. دیسآرتریا چیست؟
یک اختلال گفتاری است که به وسیله صدمه به اعصاب تغذیه کننده عضلات گفتاری ایجاد می شود. این اختلال ممکن است با مشکل کنترل تنفسی، تولید صدا، آرتیکولاسیون صداها و کنترل تنفس از راه دهان یا بینی همراه باشد. دامنه این اختلال می تواند از گفتار جویده جویده ( Slurred ) تا ناتوانی در تولید گفتار باشد.
کاردرمانی در سکته مغزی یکی از درمان های موثر در توانبخشی بیماران سکته مغزی می باشد. مرکز توانبخشی برای سکته مغزی دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به ارائه خدمات کاردرمانی در بیماران سکته مغزی می پردازد. کلینیک کاردرمانی برای سکته مغزی با در اختیار داشتن 58 نیروی متخصص توانبخشی شامل گفتاردرمان و کاردرمان به صورت کاملا حرفه ای در زمینه درمان بیماران سکته مغزی مشغول به فعالیت می باشد، خدمات کاردرمانی برای بیماران سکته مغزی موجب بهبود عملکردهای حرکتی این بیماران در راه رفتن ، نشستن و استفاده از دست ها می شود که توانایی های حرکت مستقل و استقلال فردی و اجتماعی بیمار را تقویت نموده و بیمار را در در جهت بازگشت به زندگی عادی یاری می دهد . همچنین در این خدمات کاردرمانی در منزل سکته مغزی و گفتاردرمانی در منزل برای این بیماران ارائه می گردد.
مرکز توانبخشی در سکته مغزی
ارزیابی نیاز به این دارد که کاردرمان اطلاعات تئوریکی (مدل‌های مفهومی و چارچوب مرجع) و تجارب بالینی خوبی داشته باشد. تا قضاوت بالینی خوبی راجع به چیزی که ارزیابی می شود و نحوه ارزیابی داشته باشد. ارزیابی بیمار سکته مغزی نیاز به مهارت های آنالیز وضعیت و مشاهدات بالینی متبحرانه دارد. ارزیابی شامل تنوعی از مقیاس های استاندارد و غیر استاندارد میشود که کاردرمانگر را از میزان آسیب، محدودیت های فعالیت و مشارکت با در نظر گرفتن زمینه های محیطی و اجتماعی آگاه کند و به اولویت بندی اهداف کمک میکند. در این مرحله ارتباط بیمار سکته مغزی/مراقب نسبت به نیازهای فرهنگی و سبک زندگی اهمیت دارد. ارتباط با خانواده و دوستان و سایر حرفه‌های درگیر در درمان بیمار سکته مغزی به ایجاد یک تصویر گسترده از بیمار و مراقبت بر حسب نیاز ها و خواسته هایشان کمک می کند.
سکته مغزی خفیف و شدید
سکته مغزی را می توان به سه دسته گذرا، ایسکمیک و هموراژیک تقسیم کرد. سکته مغزی گذرا یا خفیف به علت انسداد موقت عروق مغزی بروز می کند.علائم سکته خفیف بین چند ساعت تا 24 ساعت از بین می رود و عوارض پایداری برای بیمار ایجاد نمی کند. سکته مغزی شدید در مواردی که خونریزی در مغز وجود دارد یا خونرسانی به علت وجود لخته قطع شده است بروز می کند. عوارض وارده به بیمار بسته به وسعت آسیب به بافت مغز و محل آسیب دیده متفاوت می باشد و باید خدمات توانبخشی در اولین فرصت ممکن برای بیمار سکته مغزی آغاز شود.
سکته مغزی سمت راست بدن و سمت چپ بدن
سکته مغزی بسته به محل آسیب در مغز ممکن است سمت راست یا سمت چپ بدن را درگیر کند. آسیب نیمکره چپ موجب اختلال در حرکات سمت راست بدن و آسیب های گفتاری در بیمار سکته مغزی می شود . دیفاژی از عوارض آسیب نیمره چپ می باشد. در صورت بروز آسیب در نیمکره راست مغز بیمار در حرکات سمت چپ بدن دچار مشکل بوده و اختلال حافظه، مشکلات درکی در بیماران سکته مغزی دیده می شود.
اهداف کاردرمانی
تنظیم اهداف ( Goal setting ) یک فرایند همکارانه بین کاردرمانگر،بیمار و خانواده‌اش و شامل آموزش و مذاکره می باشد. در ابتدا، کاردرمان باید اهداف بلند مدت را برای بیمار سکته مغزی و خانواده‌اش تعیین کند. اهداف بلند مدت به صورت آرزو می باشند و به بیمار امید و انگیزه درگیر شدن در فرایند درمانی را می‌دهند. اگر اهداف بلند مدت به وسیله واقعیت‌گر ها جریحه دار شوند بیمار ممکن است تمام امید خود را از دست بدهد و نتواند به هیچ وجه در زندگی و درمان درگیر شود. این اهداف می توانند بیانگر ماهیت کاری حاضر بیمار سکته مغزی باشند و می توانند به مرور زمان تغییر کنند. برعکس،اهداف کوتاه مدت باید بیمار محور و همکارانه،خاص،قابل اندازه گیری،قابل دسترسی و واقع گرایانه و به موقع ( SMART ) باشند.اهداف کوتاه مدت گام‌های مورد نظر برای رسیدن به اهداف بلند مدت را شکل می‌دهند. اهداف کوتاه مدت در درمان بیمار سکته مغزی می توانند برای اندازه‌گیری نتایج استفاده شوند. برای مثال: ( Attainment Scale (GAS) Goal ) می تواند استفاده شود. به علاوه این اهداف به بیمار و تیم درمانی اجازه می‌دهند تا هدفشان را حفظ کنند،انگیزه داشته باشند،پیشرفت را کنترل کنند و به این بینش برسند که چطور اهداف بلند مدت قابل دسترسی اند یا این که آیا اهداف بلند مدت نیاز به تطابق دارند،بنابراین به بیمار اجازه می دهد تا ماهیت کاری خود را بر حسب تصویر واقع گرایانه از خود تبدیل کند.
تاثیر کاردرمانی برای سکته مغزی
مداخلات کاردرمانی به بیمار سکته مغزی کمک می کنند،به اهدافشان برسند و سرانجام به کاهش محدودیت‌های فعالیت و مشارکت کمک میکند. توانبخشی سکته مغزی به این صورت تعریف میشود: یک فرآیند آموزشی و حل مسئله است که هدفش افزایش بهبودی با استفاده از رویکردهای بازآموزی برای کاهش آسیب ها و نقایص و رویکردهای تطابقی برای کاهش تبدیل شدن آسیب ها و نقایص به محدودیت های فعالیت و مشارکت می باشد.
با تمرکز ذاتی بر روی کار، رویکرد های بازآموزی ممکن است در ابتدا کاهش گرا ( reductionist ) در نظر گرفته شوند و به راحتی برای اکثر کاردرمانگران مناسب نیست، هرچند به ویژه استفاده از این رویکردها در شش ماه اول برای رسیدن به حداکثر بهبودی نوروپلاستیک اهمیت دارد. بعلاوه،این رویکردها هنوز با فلسفه کاردرمانی متناسب هستند به اندازه‌ای که آنها واضحاً با اهداف کاری مرتبط می شوند. رویکردهای تطابقی (جبرانی/عملکردی) می‌توانند آنالیز و تطابق کار،فعالیت و وظایف و یا آنالیز و تطابق محیط فیزیکی/اجتماعی را شامل شوند تا عملکرد کاری ارتقا پیدا کند.
درمان توانبخشی برای بیماران سکته مغزی
در مرکز کاردرمانی تهران رویکرد ها بر اساس مدل های مفهومی و چارچوب مرجعی که به نظر کاردرمانگر مناسب می آیند و نیز بر اساس تشخیص بیماری،فاز توانبخشی،قابلیت کاهش آسیب و صدمات،نتیجه بر روی فعالیت و مشارکت،و گاهی خود کاردرمان انتخاب میشوند. کاردرمان باید با توجه به رویکرد انتخاب شده به شواهد موجود توجه کند.
کاردرمان باید بیشترین درمان ممکن را برای برآورد کردن نیازهای بیماران فراهم کنند،تا جایی که بیماران مشتاق باشند و بتوانند درمان را تحمل کنند. حداقل ۴۵ دقیقه برای فاز حاد سفارش شده که با فرصت هایی برای تکرار تمرینات و تعمیم نیز همراه است. در هر دو رویکرد بازآموزی و تطابق کاردرمان بیمار سکته مغزی را به وسیله کار به عنوان هدف ( Occupation as End ) توانمند می سازد. هرچند کاردرمانی که با سکته مغزی کار می کنند تمایلی برای از دست دادن دیدگاه کار به عنوان وظیفه ( Occupation as Means ) ندارند. اگرچه، به هیچ وسیله‌ای به صورت دو طرفه جامع و فراگیر نیستند. هر کدام می توانند دیگری را متاثر کنند و کاربرد هر کدام از این ها می تواند به وسیله مرکز مربوطه تحت تاثیر قرار گیرد.
هرکدام از مداخلات که به کار برده شده باشد ضروری است. عبور از یک مرحله کاملاً توافقی است و رفتن به مرحله بعد برنامه ریزی شده و قابل درک است. ارزیابی میزان تاثیر کاردرمانی یک ضرورت حرفهای و اخلاقی است. در سطح بیمار، ارزیابی جاری باعث میشود که مناسب بودن درمان کنترل شود و فرصت‌هایی را برای تطابق فراهم سازد. ارزیابی نتایج درمانی نشان میدهد که آیا درمان موفقیت آمیز بوده است یا نه،چه اهداف توافقی برآورده شده باشند و چه بیماران در محیط ارضاء شده باشند. درست است درمان ارزیابی باید به طور مناسب و هدفمند باشد: نقایص و آسیب‌ها، فعالیت، مشارکت. در سطح درمانگر،مسئولیت حرفه ای برای ارزیابی نتایج درمان های خود بر اساس اصول استاندارد خاص سکته مغزی و خاص حرفهای دارد. در سطح خدمات، درمانگر ارزیابی خدمات را از طریق ارزیابی بالینی، سازمانی و فیدبک های پرسنل و بیماران انجام می‌دهند.
توانبخشی و بیمه درمانی
در انتقال بین تیمهای مختلف باید این اطمینان داده شود که اطلاعات به صورت دقیق و مناسب انجام گرفته شده‌اند تا از تکرار های غیرضروری خدمات جلوگیری شود. برای تسهیل آسان انتقال،باید مجموعه‌ای از اصطلاح شناسی،ابزارهای ارزیابی،مقیاسهای ارزیابی و سند سازی توافقی انجام بگیرد. بیمار باید،با توجه به انتقال مراقبت در تصمیم گیری دخیل باشد و پیشنهاد می شود یک کپی از روی سند انتقال انجام بگیرد.در ( UK ) ارتباط هماهنگ با این خدمات شامل موارد زیر می باشد. کلینیک های نرواسکولار،بخشهای بستری و حاد سکته مغزی (حاد و تحت حاد)، تیم های مراقبتی ترخیص زودهنگام، تیمهای توانبخشی اجتماعی (شامل خانه های پرستاری و خدمات مراقبتی)، کاردرمانگرهای خصوصی، خدمات اجتماعی و تیم کنترل و پیگیری ( follow up ) مانند تیم های متخصصان اجتماعی، هنگامی که یک کاردرمانگ تصمیم به توقف توانبخشی میکند باید:
در مورد دلیل این کار با بیمار صحبت کند.
اطمینان دهد که تمام حمایت‌های مورد نیاز برای حفظ یا بهبود سلامتی انجام شده است. این حمایت ها شامل این موارد است: تمرینات،یکپارچه شدن با برنامه‌های اجتماعی عمومی،اطلاعات در مورد هزینه و خرید تجهیزات،بروشورهای اطلاعات،اطلاعات دوباره حمایت های سکته مغزی (گروهها،وب سایتها).
به بیمار و در صورت نیاز به خانواده و مراقبش آموزش داده شود که چطور عملکردی کاری،سلامت و رفاه اش حفظ کند.
دستورالعمل های واضح در مورد تماس های بعدی برای ارزیابی های مجدد داده شود و همچنین این که با به وجود آمدن چه وقایعی تماس های بعدی ضروری می شود.
پیگیری در روند توانبخشی
تمام بیماران با نقایص باقیمانده بعد از توانبخشی اولیه باید هر ۶ ماه یک بار بررسی شوند تا این که اگر بیمار مشکل جدیدی را تجربه کرده باشد و یا اینکه شرایطش برای مداخلات درمانی تغییر کرده باشد، ارجاع مناسب صورت گیرد،این کار به وسیله تیم چند رشته‌ای شامل پزشک عمومی،و… با توجه به علائم باقی مانده و شدت سکته مغزی صورت می گیرد. در ملاقات‌های ( follow up ) تمرکز بر روی نواحی زیر می باشد: تغییرات در نقایص (مانند شناختی)، فعالیت (مانند فعالیت های روزمره زندگی)، مشارکت (مانند خستگی)، محیطی و فردی (مانند خلق،استرس،ساپورت اجتماعی و کیفیت زندگی) با توجه به زمان ترخیص نتایج باید با نتایج به دست آمده در زمان ترخیص هم مقایسه شوند تا تعیین کنند که آیا ارجاع برای درمان و سرویس‌های دیگر نیاز است یا نه؟
درک و فهمیدن تفکری که درمان را هدایت میکند بسیار مشکل است. تمام اشکال استدلال بالینی-علمی، روایتی، عملی، اخلاقی، تعاملی و استدلال شرطی-بدون توجه به مرکزی که کاردرمان با بیماران سکته مغزی کار میکند بر روی فرایند کاردرمانی موثرند. هرچند،بعضی الگوهای شایع از ارزش استدلال بالینی عملی نشان دهنده وابسته بودن آن به مراکز مختلف است که می تواند باعث ایجاد یک راهنمای جدید درمانی برای کار با بیماران سکته مغزی ایجاد کند. باید توجه شود که این روشهای کلی تعریف واحدی ندارند و معمولاً به وسیله استدلال ساختاری در مورد نمود تشخیص و شرایط متاثر میشوند.
کلینیک های نروواسکولار و کاردرمانی برای سکته مغزی
در پاسخ به اصول ملی ( national guideline )، تعدادی از کلینیکهای با دسترسی سریع نرواسکولار برای بیماران حمله ایسکمی گذرا ( TIA ) و سکته های مغزی خفیف راه افتادند. هرچند،هیچ نقشی برای کاردرمانگر در این کلینیک ها با توجه به اصول ملی سکته مغزی در نظر گرفته نشده است. با وجود این، این بحث وجود دارد که کاردرمانان یک نقش مهم در کشف مشکلات عملکردی دارند و بیشتر این کار با مشاوره با فردی که از نظر پزشکی بر روی بیمار تمرکز کرده انجام می‌گیرد. بنابراین باید توجه شود که با استفاده از سیستم‌های نمره بندی ( FAST ) و ( ABCD ) می توان فردی که احتمال بروز سکته مغزی وجود دارد را شناسایی کرد و به واحدهای تخصصی ارجاع داد تا ارزیابی هایی بین رشته ای انجام گیرد، نشانه های شناختی و روانی-اجتماعی خفیف در نتیجه آسیب های فرونتال که به وسیله تصویر برداری مشخص نمی‌شود ولی می‌توانند تاثیر عظیمی بر روی کیفیت زندگی و سلامتی بیمار بگذارند مشخص میشوند.
از طریق یک رویکرد کل نگرانه،کاردرمانان به صورت ماهرانه می‌توانند مشکلات عملکردی سکته‌های مغزی خفیف را غربالگری کنند (برای مثال مشکلات برخاسته از: همی آنوپسی، خستگی، اضطراب/افسردگی، آسیب های حرکتی سطح بالا و آسیب های حرکتی سطح پایین). حتی در افراد ( TIA )، کاردرمانگران می‌توانند نقش مهمی را در ارتقاء بیماران از طریق (عملکردی/جبرانی) تجویز وسایل کمکی و جلوگیری از کناره‌گیری اجتماعی (که به صورت معمول در افراد سالمند دیده میشود) بازی کنند. این همچنین کاردرمانگران را قادر می‌سازد تا به پزشک متخصص در ارجاع بیمار به سرویس‌های مناسب کمک کند. فواید و کم هزینه بودن این روش در کاردرمانی زیاد مورد مطالعه قرار نگرفته و نیاز به مطالعات زیادی دارد. در این میان، درمانگران تلاش می کنند تا نقش کاردرمانگران را در کلینیکهای نروواسکولار افزایش دهند و برای مثال،درمانگران می‌توانند به صورت رو در رو با بیماران مذاکره کنند و یا اینکه می‌توانند از غربالگری و اطلاعات به دست آمده توسط پزشک متخصص که شامل نقایص یا آسیب ها،فعالیت،مشارکت و فاکتورهای شخصی و محیطی می باشد،استفاده کنند. برای حمایت از مشاهدات در زمینه نقش و کارایی کاردرمانگران در کلینیکهای نروواسکولار،بررسی و انتشار نتایج از طریق انتشارات،کنفرانس ها و روزنامه ها بسیار سفارش می شود یک مثال از نقش کاردرمانگر در کلینیک نروواسکولار در زیر آورده شده است:
مراجعین: ( TIA ) ها و سکته‌های خفیفی که حدود ۰ الی ۷ روز از سکته مغزی آنها گذشته باشد.
هدف: غربالگری مشکلات عملکردی به علت سکته های مغزی خفیف و توجه به نیازهای ارتقای سلامتی در جمعیت در معرض خطر تا اینکه راهنمایی و ارجاع مناسب صورت گیرد.
ارزیابی: با در نظر گرفتن علائم اولیه و عوارض احتمالی با آگاهی از آناتومی عملکردی زمانی که بیمار در محیط خانه است می توان تغییرات عملکردی زیادی را نسبت به آنهایی که در بیمارستان بستری اند،مشاهده کرد.
بنابراین،باید تغییرات برای موارد زیر غربالگری شود: فعالیت های عملکردی مانند ( ADL ) های سطح بالا مثل تحرک خارج خانه، پله ها، حمام رفتن، تمرکز، خواندن، حافظه، مدیریت مالی، خستگی، خلق (اضطراب/افسردگی/تحریک پذیری)، نقش کاری، حفظ علایق کاری و اوقات فراغت مانند خرید.
کاردرمانی در بخش های حاد سکته ی مغزی ( Hyper acute care )
هنگامی که بیماران در مراکز تخصصی سکته ی مغزی پذیرش میشوند کاردرمانگران باید در غربالگری تمام بیماران درگیر شوند.این بحث وجود دارد که به همان دلایلی که کاردرمانگران بیماران را در مراکز نرواسکولار غربالگری می‌کردند، کاردرمانان سکته مغزی باید همچنین بیماران ( TIA ) پذیرفته شده در بخش های حاد سکته مغزی را غربالگری کنند. اگرچه با توجه به اصول ملی ارزیابی کاردرمانی باید در چهار روز بعد از پذیرش انجام شود، یک روش مناسب برای غربالگری به منظور اولویت بندی بیماران که به زودی ترخیص میشوند و عملکرد خوبی دارند لازم است.
اصول اولویت بندی کلی بیماران بعد از پذیرش:
نتایج تصویر برداری ( MRI, CT )
کنترل تشخیص های خون شناسی (سرطان)، برنامه های درمانی جراحی اعصاب.
ارجاع به سایر تیم ها برای درمان های غیر مرتبط با سکته مغزی و برنامه ترخیص.
آیا غذا خوردن تثبیت شده است؟(ارزیابی بلع/استقلال در تغذیه).
تحرک/ترانسفر/توانایی نشستن بیش از ۱۲ دقیقه به صورت نشستن نرمال/حمایت شده.
سطح هوشیاری بیماران
پیگیری
نشانه های درکی/شناختی
ارتباطات
بیماران با اولویت بالا برای مداخلات کاردرمانی
آنهایی که نیاز به ارزیابی دارند تا در اولویت قرار گیرند،برای مثال با ارتباط با تیم ملاحظات پزشکی بررسی می شود. این قضیه ممکن است به این خاطر باشد که بیمار در روزهای آخر کاری که در این بخش پذیرش شده باشد. نتایج الویت بندی باید به صورت واضح در گزارش پرونده بیمار ذکر شود تا وضعیت اولویت بندی بررسی و مرور شود.
آنهایی که ارزیابی درکی شناختی ضروری است به ویژه هنگامی که بیمار توانایی فیزیکی خوبی دارد و ترخیص ممکن است خیلی سریع اتفاق بیفتد.
هنگامی که مداخلات اورژانسی کاردرمانی برای حفظ عملکرد و جلوگیری از تخریب نیاز است برای مثال پوسچر وضعیت دهی
ارزیابی توانبخشی بیماران سکته مغزی
ارزیابی غربالگری به وسیله نتایج تصویربرداری و تجارب کلینیکی باید انجام شود.
مصاحبه اولیه شامل، وضعیت خانوادگی و تاریخچه عملکرد کاری اجتماعی و پزشکی گذشته (شامل مراقبت شخصی، فعالیت های خانگی، انواع روش های آماده کردن صبحانه، ناهار و شام، استفاده از داروها، مدیریت مالی، باغبانی، رانندگی، علایق، نقشه های کاری و سازندگی). برای ارزیابی بالا و پایین رفتن از پله و قدم برداشتن باید با کاردرمان ارتباط برقرار کرد.
ترانسفر های عملکردی شامل تخت، صندلی (با یا بدون دسته) توالت (حدوداً با ارتفاع ۴۳ سانتی متر) حمام (اگر لازم باشد باید به کاردرمانگران خدمات اجتماعی ارجاع شود) و همچنین اگر بیمار در تحرک خود در بخش مشکل دارد باید اطلاعاتی در مورد ارتفاع و نحوه چیدمان مبلمان نیز گرفته شود.
غربالگری حسی_حرکتی اندام فوقانی در کاردرمانی سکته مغزی
شامل حداقل دامنه حرکتی، هماهنگی و حس عملکردی. اگر نقایص واضح هستند ارزیابی‌های کاردرمانی بیشتر لازم است. توانایی پوشیدن و درآوردن کفش، رساندن دست به پشت، رساندن هر دو دست به بالای سر برای پوشیدن پلیور و توانایی بستن دکمه ها و کمربند به منظور کشف استقلال فیزیکی.
پردازش بینایی شامل حدت بینایی، میدان بینایی، بی توجهی (بینایی/لمسی)، مهارتهای بینایی حرکتی (ارزیابی آخر به خصوص زمانی که بیمار از دوبینی،از دست دادن میدان بینایی و یا صدمات اکسیپیتال /مخچه ای/تنه مغزی شکایت می کند.
غربالگری درکی-شناختی در کاردرمانی سکته مغزی
اگر بیمار از قبل در فعالیت اجتماعی و خانگی کمک لازم داشته و علایق اوقات فراغت ندارد.ارزیابی بیشتر لازم نیست.
اگر بیمار به تنهایی زندگی میکند و قبلاً در فعالیت های خانگی و اجتماعی و رانندگی استقلال داشته و علایقی دارد که شامل سطوح بالای شناختی است برای مثال یک ارزیابی که شامل برنامه ریزی/سازماندهی/اولویت بندی/حل مسئله است را کامل می کند. اگر بیمار سالمند است سطوح بالای شناختی،کارکرد اجرایی و پردازش اطلاعات باید ارزیابی شوند و با داده های نرمال مقایسه شوند. اگر آسیب های درکی شناختی یا نقایص فرونتال /پارتیال/ تمپورال گزارش شده‌اند غربارگری درکی شناختی بیشتری انجام می شود.
ارزیابی های بجا و مناسب عملکردی برای بررسی بیماران و آشکار ساختن مشکلات بالقوه طراحی شده اند برای مثال شامل انجام چندین تکلیف،انطباق در محیط های داینامیک.ارزیابی حداقل وضعیت عملکردی معنی دار لازم برای حل مسئله و انجام چندین وظیفه برای مثال ارزیابی آشپزخانه نوشیدنی گرم+صبحانه/اسنک در یک آشپزخانه ناآشنا.
ارزیابی های هدفمند بیشتر با آگاهی از نتایج تصویربرداری، علائم اولیه و غربالگری.
ارزیابی مراقبت های شخصی در محیط مشابه سازی شده با خانه.
ارزیابی منزل خرید (به خصوص برای بیمارانی که از قبل مستقل بودند،به تنهایی زندگی می کنند و مشکلات درکی/شناختی که در ارزیابی آشپزخانه بخش دیده میشود ممکن است در مراقبت شخصی دیده نشوند مانند آپراکسیا.
ترخیص با نظارت ۲۴ ساعته (نظارت به وسیله خانواده با آگاهی که کار درمانگر می دهد) به ویژه برای مشکلات درکی/شناختی سطح بالا،برای مثال آپراکسی،آسیب لوب فرونتال.
ارجاعات در نظر گرفته شود:
شماره تلفن برای پیشگیری کاردرمانی+درمانگران اجتماعی سکته مغزی.
پیگیری کاردرمانی اجتماعی (شامل ارجاع به جهت کندشدن خفیف پردازشی افکار/آسیب های سطح بالای توجه.)
کاردرمانگر خدمات اجتماعی برای تطابقات،تجهیزات حمام و ریل ها.
بخشهای توانبخشی بستری برای بیماران سکته مغزی
توانبخشی بستری بیماران تحت حاد تمرکز اصلی این بخش را تشکیل می‌دهند. توجه ویژه‌ای به افراد جوان مبتلا به سکته مغزی باید شود.
یک مثال از روشهای مورد توجه برای کاردرمانی که در بخشهای بستری حاد کار میکند در زیر آورده شده است:
مراجعین: بیماران سکته مغزی که 1 تا 26 هفته از سکته ی انها گذشته باشد.
هدف:استفاده از رویکردهای بازآموزی و جبرانی برای تسهیل بهبودی به وسیله بهبود ظرفیت عملکردی (کاهش نقایص و محدودیت ها)
ارزیابی: بر اساس ارزیابی غربالگری،ارزیابی های عمیق نیاز است.
مداخله: رویکردهای بازآموزی و جبرانی. بیماران حاد باید مناسب ترین درمان ممکن را دریافت کنند چون که آنها انگیزه دارند و می توانند در مراحل اولیه درمان را تحمل کنند و در این مراحل بیمار باید حداقل روزانه ۴۵ دقیقه هر درمانی که لازم است را دریافت کند.
ترخیص: برای شخصی که محدودیت هایی بر روی هر جنبه ای از فعالیت‌های شخصی که در اثر سکته و یا غیره کسب کرده باشد باید ارجاعات زیر در نظر گرفته شوند:
برنامه های حمایتی از ترخیص زودهنگام در دسترس و خارج دسترس.
پیگیری کاردرمانی اجتماعی
کاردرمانگر برای تجهیزات حمام/تطابقات و ریل ها.
گروه های حمایتی سکته مغزی
ترخیص زودهنگام حمایت شده در بیماران سکته مغزی
در زمان ترخیص از بیمارستان در اثر سکته مغزی سبک زندگی به طور قابل توجهی تغییر کرده است. هر فردی باید در محیط های حمایتی تقویت شود. منابع و امکانات و تسهیلات از یک ناحیه به ناحیه دیگر تفاوت دارد. هرچند،هر نوع ارتقا در ارتباط بین خدمات بیمارستانی و اجتماعی می‌تواند فقط انتقال این مشکلات را ساده تر کند.
یکی از روشها برای کاردرمانگری که در ترخیص زودهنگام حمایت شده کار میکند در زیر آورده شده است:
مراجعین: بیماران تحت حاد (۱ تا ۲۶ هفته)
هدف: تسهیل انتقال از مراکز بستری به محیط خانه با استفاده از رویکردهای بازآموزی و جبرانی.
ارزیابی: توجه به نقایص و سطوح فعالیت
مداخله توانبخشی در بیماران سکته مغزی حاد
توانبخشی اجتماعی و ( Resettlement )
با فشارهای موجود برای کاهش مدت زمان بستری و موفقیت تیم ترخیص زودهنگام حمایتی،دامنه توانبخشی اجتماعی با استفاده از رویکردهای بازآموزی (کاهش نقایص) به همراه رویکردهای جبرانی (با تمرکز بر کاهش محدودیت فعالیت و مشارکت) در حال رشد است. در نتیجه تیم های اجتماعی باید مهارت بالایی داشته باشند و تیم های اجتماعی تخصصی برای مراقبت سکته مغزی توصیه میشوند.
روشهای مورد توجه برای کاردرمانی که در تیمهای توانبخشی اجتماعی کار میکند در زیر آورده شده است:
مراجعین: سکته مغزی تحت حاد.
هدف:فراهم کردن مداخلات کاردرمانی بازآموزی و جبرانی با هدف کاهش نقایص و محدودیت‌های فعالیت و مشارکت با توجه به متاثر شدن فاکتور های شخصی و محیطی.
ارزیابی: توجه به تمام سطوح ارزیابی به طور مناسب_به ویژه فاکتور های شخصی و مشارکت در فعالیت.
مداخله
ماهیت و عملکردی کاری_ تمرکز بر روی کاهش نقایص (تحت حاد)،کاهش محدودیت های فعالیت و مشارکت،بررسی فاکتورهای شخصی و محیطی_برگرداندن کنترل امور_شامل کار و اوقات فراغت.
گروه های ایجاد اعتماد به نفس.
تطابق با ناتوانی باقیمانده و تسهیل برگشت به زندگی معنی دار.
یکپارچه سازی به سازمان‌های اجتماعی و داوطلبانه.
ارتقاء سلامتی با کاردرمانی سکته مغزی
با توجه به ارتباط بین کار و سلامتی، نقش کاردرمانگر در ارتقاء سلامتی اولیه (جلوگیری از بیماری)، ثانویه (گروه در معرض خطر) و ثالثیه (افزایش پتانسیل زندگی سالم) و قرار گرفتن آن در بالاترین سطح برنامه کار کاردرمانی تعجب‌آور نیست. مطالعات طولانی مدت ( Follow – up ) نشان دادند که افراد دچار سکته مغزی بعد از ترخیص تخریب را تجربه می‌کنند و نشانه‌های افسردگی را نشان می‌دهند. ارتقاء سلامتی بعد از سکته مغزی می تواند شامل موارد زیر شود: تمرین، تغذیه، رفتارهای سلامتی و جلوگیری از سکته مجدد. ثابت شده است که مداخلات کاردرمانی در خانه های پرستاری در کاهش تخریب عملکرد بیمار موثر است.
وظایف حرفه ای کاردرمانی
کاردرمانگر به کسی گفته می شود که قانون از او حمایت کند برای کسانی استفاده میشود که دارای مدرک کاردرمانی هستند. پرسنل کاردرمانی برای کار درمانگران شامل مدیران آموزش دهنده ها و محققان،دانشجویان و مددکاران اطلاق می شود. .
موارد فعالیت شامل موارد زیر است:
استقلال و رفاه بیمار
خدمات برای بیماران
یکپارچگی حرفه ای و فردی
استانداردها و کارایی های حرفه ای
ارزیابی و شناسایی نیازهای مراقبتی و سلامتی
آگاهی یا فهمیدن و مهارت ها.
سوالات متداول:
1.زمان آغاز کاردرمانی برای بیماران سکته مغزی بستری چه زمانی است؟
خدمات کاردرمانی برای بیماران بستری یک هفته پس از سکته می تواند آغاز شود.
2.چه مداخلات کاردرمانی در بخش های حاد سکته مغزی انجام می شود؟
وضعیت دهی بیمار جهت جلوگیری از دفورمیتی، ارزیابی های درکی شناختی جهت شناسایی مشکلات درکی بیماران
