بازی درمانی در اختلال یادگیری
اختلال یادگیری در کودکان موجب افت تحصیلی و مشکلات رفتاری مانند اضطراب ، گوشه گیری و … می گردد. بازی راه بروز احساسات در کودکان است، استفاده از بازی درمانی در بهبود مشکلات کودکان اختلال یادگیری و درمان آن نقش بسزایی دارد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان اختلالات یادگیری با بهرهگیری از درمان های روز دنیا در حیطه ادراک دیداری، ادراک شنیداری و اختلالات حافظه و بازی درمانی پیشرو می باشد. در این متن به ارائه چند نمونه از بازی هایی که می تواند در درمان اختلالات یادگیری موثر باشد پرداخته می شود.
بازی درمانی چطور می تواند در درمان اختلال یادگیری موثر باشد؟
حتما تا حالا تارهای به هم تافته عنکبوت را دیده اید، اگر تعداد تارها یکی دوتا یا ده بیست تا باشد قادر به شکار حشره نخواهد بود. اما چنان چه صدها و هزارها تار را در هم تنیده باشد می‌تواند حشره را در داخل آن گرفتار کند. مغز انسان پوسته ای خاکستری دارد که به آن قشر مخ یا مغزنو یا کرتکس می‌گویند. که از میلیاردها یاخته عصبی تشکیل شده است و مرکز توانمندی های ذهنی آدمی است. از قبیل دیدن، شنیدن، یاد گرفتن، یاد آوری تصویرها، صداها و امثال آن، اما زمانی این توانمندی‌ها بروز می کنند که عملکرد و ارتباط بین سلول ها برقرار باشد. هر ارتباطی یک تغییر الکتروشیمیایی است. حالا می توانید شبکه‌های این ارتباطات را با تارهای به هم پیوسته عنکبوت مقایسه کنید، هر اندازه تعداد این ارتباط ها بیشتر شود، مغز از قدرت بیشتری برای تشکیل فرآیندهای ذهنی برخوردار خواهد بود. تعداد این ارتباطات نیز می تواند به میلیاردها برسد. وقتی می بینیم، می شنویم، فکر می کنیم به حل مسئله و اختراع و اکتشاف می‌پردازیم، این ارتباطات شکل می‌گیرند. هر چقدر ذهن ما با جهان بیرون بیشتر درگیر میشود، توانمندی‌های مغز افزایش می‌یابد، این که کدام بخش مغز درگیر میشود، تعیین می‌کند که در کدام فرایند ذهنی نتایج بهتری به دست بیاوریم. هر قدر تعداد این بخش ها بیشتر باشد باز هم به توانمندی‌های ذهن ما افزوده خواهد شد، به ویژه زمانی که فرد فعالیت های مختلف را با ذوق و شوق و لذت انجام می‌دهد، یادگیری ها سریع تر و ساده تر خواهد بود.
- روی بیست یا سی کارت مقوایی یک کلمه بنویس چشمانت را ببند و به طور اتفاقی ۴ کارت را بردار، چشمانت را باز کن و به آن ۴ کارت با دقت نگاه کن و به خاطر بسپار دوباره چشمانت را ببند و بگو چه کلمه هایی روی آن ۴ کارت نوشته شده بود.
همان بازی بالا را انجام بده با این تفاوت که کلمه هایی را که روی آن چهار کارت بوده روی کاغذ بنویس به تدریج می توانید پنج یا شش کارت را برداری
- روی ۱۰ کارتن مقوایی کلمه بنویس و بعد به آن ها نگاه کن و آن ها را به خاطر بسپار سپس آنها را پشت و رو کرده و حدس بزن پشت هر کارت چه کلمه ای نوشته شده.
- با احتیاط و با کمک فردی شمعی را روشن کن و به طور عمودی روی بشقاب قرار بده سپس شعله ی شمع را طوری فوت کن که خاموش نشود و فقط کمی حرکت کند.
- چراغ قوه کوچیکی را روشن کن و نور آن را روی دیوار روبه رویت بینداز سپس آهسته چراغ قوه را به جهت های مختلف حرکت بده بدون آنکه سرت حرکت کند با چشمانت نور چراغ قوه را دنبال کن. می توانی از فرد دیگری کمک بگیری تا او چراغ قوه را حرکت دهد و خودت فقط نور آن را دنبال کن.
- به شکل های زیر و عدد های داخل آن نگاه کن و به خاطر بسپار.
حالا دستت را روی آنها بگذارد تا دیده نشوند بگو عددهای فرد داخل کدام شکل ها بود ؟ عدد های زوج داخل کدام شکل ها بود؟
- به شکل های زیر و عدد های داخل آن ها نگاه کن و به خاطر بسپار.
حالا یک کاغذ روی شکل ها بگذار تا دیده نشوند و در شکل های پایین عدد مربوط به هر کدام را بنویس.
- به کلمه هایی که داخل مربع نوشته شده نگاه کن آن ها را به خاطر بسپار حالا چشمانت را ببند و به سوالات زیر جواب بده.
کدام کلمه ها دو حرف دارند؟
چند کلمه حرف اولشان (م) است؟ آنها را نام ببر.
چند کلمه فقط سه حرف داشتند؟ آنها را بنویس.
- با دقت به مدت ۳۰ ثانیه به شکل زیر نگاه کن :
حالا یک کاغذ روی شکل بالا بگذار تا نتوانیم آن را ببینی شکل زیر را مانند شکل بالا کامل کن.
- به شکل های زیر نگاه کن و عدد های داخل آن ها را به خاطر بسپار.
حالا چشمانت را ببند و بگو :
اگر از سمت چپ مثلث ومربع را کنار هم بگذاری چه عددی ساخته می شود؟
اگر دایره و ستاره کنار هم باشند چه عددی درست میشود؟
اگرمربع و مثلث کنار هم قرار گیرند چه عددی ساخته می شود؟
- به شکل زیر با دقت نگاه کن
حالا روی شکل بالا را با دستت بپوشان و شکل زیر را مانند شکل بالا کامل کن.
مزایای بازی‌درمانی برای کودکان با اختلال یادگیری
بازی‌درمانی یکی از روش‌های مؤثر و علمی در بهبود مهارت‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری است. این روش با ایجاد محیطی امن و غیرمستقیم، به کودک اجازه می‌دهد احساسات، ترس‌ها و دغدغه‌هایش را بدون اضطراب و فشار ابراز کند. برخلاف آموزش مستقیم که ممکن است در کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مقاومت یا بی‌علاقگی ایجاد کند، بازی‌درمانی با استفاده از ابزارهایی چون بازی‌های ساختاریافته، داستان‌گویی، نقاشی و اسباب‌بازی، ارتباط طبیعی کودک با محیط اطراف را تقویت می‌کند.
از مهم‌ترین مزایای بازی‌درمانی می‌توان به افزایش تمرکز، بهبود توجه، کاهش اضطراب، تقویت اعتماد به نفس و رشد مهارت‌های اجتماعی اشاره کرد. کودکی که از طریق بازی یاد می‌گیرد، بدون آنکه احساس شکست یا فشار کند، تجربه موفقیت را درک کرده و با انگیزه بیشتری برای یادگیری تلاش می‌کند. به عنوان مثال، در بازی‌هایی که نیاز به دنبال کردن دستورالعمل دارند، کودک به طور غیرمستقیم مهارت‌های شنیداری و پردازش اطلاعات را تقویت می‌کند.
بازی‌درمانی همچنین در تقویت هماهنگی حرکتی، مهارت‌های دست‌ورزی و حتی گفتار مؤثر است. این مزایا به صورت جامع روی عملکرد تحصیلی، رفتارهای روزمره و ارتباط با همسالان تأثیر می‌گذارد. در واقع، بازی‌درمانی نوعی آموزش پنهان و لذت‌بخش است که هم جنبه درمانی دارد و هم تقویتی، بدون اینکه کودک احساس بیماری یا نقص داشته باشد. از همین رو بسیاری از مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی، بازی‌درمانی را به عنوان ابزار اصلی در مداخلات خود برای کودکان با اختلالات یادگیری استفاده می‌کنند.
چگونه بازی‌درمانی به بهبود مهارت‌های تحصیلی کمک می‌کند؟
بازی‌درمانی با بهرهگیری از تکنیک‌های تعاملی و هدفمند، نقش قابل‌توجهی در بهبود مهارت‌های تحصیلی کودکان دارای اختلال یادگیری دارد. کودکان در طول بازی، مفاهیم مختلف را بدون آنکه متوجه فرایند یادگیری شوند، تجربه می‌کنند و این تجربه عملی، بسیار مؤثرتر از آموزش صرفاً تئوریک است. بازی‌هایی مانند پازل، دومینو، جورچین‌های عددی یا بازی‌های حافظه، می‌توانند در بهبود مهارت‌هایی چون خواندن، نوشتن، ریاضی، دقت و حافظه کاری نقش‌آفرین باشند.
یکی از ویژگی‌های مهم بازی‌درمانی، انطباق آن با نیازهای خاص هر کودک است. درمانگر می‌تواند با ارزیابی دقیق، بازی‌هایی را انتخاب کند که متناسب با ضعف‌ها و توانمندی‌های تحصیلی کودک باشند. به عنوان مثال، کودکانی که در تشخیص حروف مشکل دارند، از طریق بازی‌های تصویری با حروف، یادگیری آسان‌تری را تجربه می‌کنند. همچنین کودکانی که دچار ضعف در درک مطلب هستند، با بازی‌های داستانی یا نقش‌آفرینی، مهارت‌های درک متنی و استنباطی را تقویت می‌کنند.
بازی‌درمانی نه تنها یادگیری را لذت‌بخش می‌کند، بلکه اضطراب مرتبط با آموزش را کاهش داده و باعث تداوم انگیزه در کودک میشود. وقتی کودک از طریق بازی به موفقیت‌های کوچک دست می‌یابد، باور به توانمندی‌هایش تقویت شده و برای حل مسائل تحصیلی با انگیزه بیشتری تلاش می‌کند. این اثر انگیزشی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت تحصیلی در کودکان مبتلا به اختلال یادگیری است.
سوالات متداول:
1-بازی‌درمانی برای کدام نوع اختلال یادگیری مؤثرتر است؟
برای اختلال در خواندن، نوشتن، ریاضی و توجه مفید است و در تمام آنها کاربرد دارد.
2-آیا بازی‌درمانی با گفتاردرمانی تفاوت دارد؟
بله، اما گاهی مکمل هم هستند. گفتاردرمانی روی مهارت‌های زبانی تمرکز دارد و بازی‌درمانی روی مهارت‌های شناختی و رفتاری.