کاردرمانی اتاق تاریک به افرادی که دچار اختلالات حسی هستند کمک می کند و هم چنین به بکارگیری حواس مختلف آن ها کمک می کند. کاردرمانی اتاق تاریک و تمرینات اتاق تاریک می تواند زندگی یک کودک یا حتی فرد بزرگسال را تغییر دهد. تجربه های حسی که از تمرینات اتاق تاریک می تواند به عنوان راهکاری باری درمان افرادی که در برقراری ارتباط و تعامل با دیگر افراد مشکل دارند، استفاده شود. در سال 1920 روانشناسان گشتالت، پیشنهاد دادند که درک برای تولید «شکل خوب» سازماندهی شده است. آنها واژه ی “Figure ground” را معرفی کردند. در دنیای بصری، ما کل اشیاء را در یک پس زمینه میبینیم. تمامی موارد و اشیاء که ما استفاده میکنیم باید از سطحی که سایر اشیاء روی آن هستند و یا همپوشانی دارند، جدا شود. ادراک بینایی محیط را به زمینه و پس زمینه تقسیم میکند. گروهبندی رنگ، شکل و عمق هم است که زمینه را تشکیل میدهند و آن را از پس زمینه جدا میکند. بسیاری از توهمات بینایی عکسهایی هستند که در آن زمینه و پس زمینه میتوانند با هم عوض شوند. یک فرد با آسیب در شکل و زمینه در برداشتن اشیاء وقتی که در مجاورت اشیاء دیگر هستند، مشکل دارند، برای مثال، یک چنگال در یک کشوی کارد و چنگال. فرد نمیتواند اشیاء را پیدا کند. برای مثال، صابون در حمام، یک شانه در کشو و یا یک فنجان در جافنجانی. کلینیک کاردرمانی تخصصی دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصصین کاردرمانی اتاق تاریک و انجام بهترین تمرینات اتاق تاریک به درمان مشکلات حسی کودکان و هم چنین اختلالات پردازش حسی می پردازد.
درک عمق تا حدودی از تفاوت در تصویری است که از شیء از طریق شبکیه ی هر چشم به مغز میرسد، اگرچه راهنماهای دیگری نیز در زمینهی بینایی وجود دارد که اطلاعات را در مورد عمق، بهبود میبخشد اگر یک شیء تا حدودی یکی دیگر را مبهم میکند، شیء کامل به نزدیکتر درک میشود. وقتی که اشیاء مشابه به نظر در اندازه متفاوت باشند، آن شی که بزرگتر است، نزدیکتر درک میشود و شی کوچکتر دورتر. خطوط موازی به نظر همگرا و بافتها در دور، بهتر هستند. ادراک عمق، پایه ی توانایی ساخت و ساز و یافتن مسیر اطرافمان هست. حرکات در محیط راهنماهایی در مورد عمق به ما میدهند. وقتی که در یک ماشین در حال حرکت هستید، ویژگی های نزدیک صحنه ی بصری مانند قطبهای تلگراف، به نظر سریع حرکت میکنند، در حالی که درختهای دور به نظر آرام حرکت میکنند. به کمک روش های موثر کاردرمانی اتاق تاریک یا به کارگیری تمرینات اتاق تاریک توسط متخصص می توان به بهبود درک عمق کمک کرد.
ثبات ادراکی و تمرینات اتاق تاریک
ثبات ادراکی یکی از ویژگی های ادراک بینایی است که به ما اجازه میدهد که اشکال و اشیاء را زمانی که در شرایط مختلفی ارائه میشوند، شناسایی کنیم. تمییز اندازه، قسمتی از ثبات شکل میباشد. ما میتوانیم یک شیء را در اندازه های مختلف از اشیاء و اشکال دیگر تمییز بدهیم. میز من وقتی که در یک متری ایستاده ام یا در شش متری اتاق هستم، همان اندازه به نظر میرسد. وقتی که نسبت به اتاق حرکت میکنم، اگرچه تصویر میز روی شبکیهی من تغییر میکند اما من حرکتی در میز نمیبینم. اگر سرم را به یک سمت بچرخانم، تصویر شبکیه باز هم تغییر میکند، اما میز همانطوری به نظر میرسد. وقتی ما یک شیء را در اندازهها، جهات و روشناییهای مختلف میبینیم. شکل شبکیه ای متفاوت است، اما ما شیء را یکسان شناسایی میکنیم. اگر یک شیء ناآشنا ببینیم وقتی که آن را از پایین و بالا یا زوایه های مختلف ببینیم باز هم می توانیم آن را همان شکلی شناسایی کنیم. این به عنوان ثبات ادراکی شناخته میشود و بدون آن دنیای بینایی بسیار گیج کننده خواهد بود. ادراک بینایی شاید با اطلاعات اضافی که در پسزمینه هستند، تعریف شود. توهمات بینایی وقتی ایجاد میشود که محیط، اطلاعات ثباتی ادراکی ناواضحی را تحریک میکند. افراد با نقص در ثبات ادراکی در شناسایی اشیاء یا اجسام آشنا وقتی که در یک جهت غیرمعمول یا بدون پسزمینه باشند، مشکل دارند. آنها ممکن است مشکلاتی در وظایف آشپزخانه و انتخاب موارد مناسب و استفاده صحیح از آنها داشته باشند. در لباس پوشیدن، یک لباس وقتی وارونه یا پشت و رو باشد میتواند شناسایی نشود. به کمک کاردرمانی اتاق تاریک و با استفاده از بهترین تمرینات اتاق تاریک می توان به درمان نقص در ثبات ادراکی و تقویت توجه پرداخت.
رابطه حرکت و تمرینات اتاق تاریک
ادراک بینایی شامل تفسیر حرکاتی که در محیط اتفاق میافتد، است. حرکت، موارد را در زمینه خودشان از هم جدا میکند که شناسایی یک فرد در حال حرکت در میان سایر افراد راحتتر است. ما جهت باد را از حرکت درخت ها میبینیم. جهت حرکت یک اتوبوس را از توالی تصاویر ارسالی به شبکیه میشناسیم. میتوانیم سرعت عبور و مرور را از حرکت ماشین ها در طول جاده تخمین بزنیم. پردازش ادراکی حرکت یک بخش مهم از تمامیت ادراک بینایی ما میباشد. موارد شدید مشابه، گزارش نشده است اما دیده شده است که TMS روی کرتکس بینایی میتواند توانایی قضاوت برای حرکت محرک به راست یا چپ را تحت تأثیر قرار دهد. این شرایط «اکینتوپسیا» فقط میتواند در ضایعات دوطرفه اتفاق بیافتد. مطالعات موردی آسیب های ادراک رنگ بدون از دست دادن ادراک حرکتی گزارش شده است. بنابراین مطالعه موردی که در بالا ارائه شد، تفکیک دوگانه و شواهد برای پردازش جداگانه ی رنگ و حرکت را حمایت میکند. به طور خلاصه، ادراک رنگ، شکل، عمقِ، حرکت، شکل از زمینه و ثبات ادراک، پردازش اولیهی «پایین به بالا» را شکل میدهند که با پردازش «بالا به پایین» برای بازشناخت از محیط، تعامل دارد و با تمرینات اتاق تاریک و کاردرمانی اتاق تاریک می توان به بهود پردازش کمک کرد.
انحراف چشم یا استرابیسم نوعی مشكل بینایی است كه در آن چشم ها وضعیت ناهمگونی داشته و نگاه دو چشم به جهات مختلف است. این ناهمگونی در چشم ممكن است واضح بوده و یا آنكه صرفاً بعضی اوقات وجود داشته باشد. در نمای بیرونی یك چشم مستقیماً به سمت جلو نگاه می كند اما چشم دیگر به یک سمت چرخیده است. کاردرمانی انحراف چشم یکی از درمان های موثر در حیطه درمان انحراف چشم می باشد. کاردرمانی با ارائه تمرینات توانبخشی عضلات چشم در غالب برنامه های کامپیوتری طبقه بندی شده در اتاق تاریک بینایی به تقویت عضلات چشم و بهبود مهارت های همگرایی در چشم ها می پردازد. مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی دکتر صابر با استفاده از تجهیزات پیشرفته بینایی نظیر اتاق تاریک، فلشر، تخته هایلایت و پگ برد نوری در درمان استرابیسم فعالیت می کند. جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید. شیوع انحراف چشم در کودکان زیاد است و حدود 4 درصد کودکان مشکلات انحراف چشم را تجربه می کنند. این اختلال در بین جنس دختر و پسر شیوع یکسان داشته و تا حدودی زمینه فامیلی دارد.
کاردرمانی اتاق تاریک
حرکات چشم توانایی اسکن کردن فضای اطرافمان به کنترل حرکات چشم توسط سیستم اکولوموتور در ساقه مغز، همراه با حرکات سر بستگی دارد. سایر اعمال اکولوموتور دید دوچشمی را حفظ کرده و روی یک هدف تثبیت میکند، اهداف در حال حرکت را پیگیری کرده و یک دید ثابت را درحالیکه سر حرکت میکند ایجاد میکند. عضلات خارج چشمی، که حرکات چشم را انجام میدهند توسط سه عصب کرانیال که از ساقه مغز نشأت میگیرند عصب دهی میشوند. انشعاباتی از کرتکس فرونتال و اکسیپیتال به هستههای این اعصاب در ساقه مغز از یک سیستم برای کنترل حرکات چشم نشأت میگیرند. یک نگاه باثبات توسط دادههایی از سیستم وستیبولار که به حرکات سر پاسخ میدهند حفظ میگردد. دو نوع مختلف از حرکات چشم در دنبال کردن تصویر متحرک و در اسکن کردن یک صفحهی ثابت رخ میدهد.
حرکت تعقیبی چشم حرکت آهسته چشمها در سرعت ثابت برای دنبال کردن یک تصویر در قسمت مرکزی رتینا میباشد. این حرکات زمانی رخ میدهند که چشم یک هدف متحرک را دنبال میکند. حرکات تعقیبی چشمها از لوب اکسیپیتال منشأ میگیرند.
حرکت ساکادیک چشم در اسکن کردن یک صفحهی ثابت رخ میدهند، و زمانی استفاده میشود که بهسرعت نگاه به یک شیء موردنظر هدایت میشود چشمها روی. یک مورد ثابت میشوند، برای مثال یک گروه از کلمات روی یک صفحه و سپس یک حرکت سریع چشم یا ساکاد به سمت آیتم بعدی رخ میدهد. در اسکن کردن یک ناحیهی بزرگتر مثل یک تصویر، چشمها ابتدا ساکادهای بلند از مرکز به محیط انجام میدهند که توسط ساکادهای کوتاه برای ثابت کردن روی جزئیات تصویر دنبال میشود. حرکات ساکادیک چشمها از ناحیه حرکتی مکمل لوب فرونتال منشأ میگیرد. این ناحیه هستههای ساقه مغز عضلات خارج چشمی را فعال کرده تا حرکت سریع چشمها در سمت مقابل ایجاد گردد.
تمرینات کاردرمانی انحراف چشم
۱- از یک فرد بخواهید تا روی نوک یک مداد درحالیکه شما آن را از چپ به راست حرکت میدهید، نگاه خود را ثابت کنید. مشاهده کنید که چگونه چشمها بهآرامی حرکت میکنند درحالیکه آنها هدف را دنبال میکنند. این یک حرکت تعقیبی چشم میباشد. ۲- از یک فرد بخواهید تا چشمهایش را در یک خط مستقیم از چپ به راست حرکت دهد. شما ثابت شدن متناوب و حرکات ساکادیک سریع را درحالیکه آنها مسیر را از چپ به راست اسکن میکنند خواهید دید. 3- از یک توپ رنگی کوچک در انتهای یک چوب سیاه استفاده کنید. از یک فرد بخواهید که:
توپ را درحالیکه شما آن را به آهستگی در مسیرهای مختلف حرکت میدهید دنبال کند – بالا و پایین.
روی توپ درحالیکه در یک موقعیت نگهداشتهاید تمرکز کند.
یک فرد با مشکلاتی در اسکن کردن نمیتواند نگاه خود را روی توپ حفظ کند.
تعقیب چشمی در درمان انحراف چشم
حرکات تعقیبی چشم برای دنبال کردن اشیاء در زمانی که ما چشمها را در فعالیتهای عملکردی حرکت میدهیم و مسیر یک وسیلهی نقلیه در حال حرکت در جاده را دنبال میکنیم استفاده میشوند. این حرکات چشم در دنبال کردن فعالیتهای ورزشی و در بازیهای کامپیوتری درحالیکه چشمها باید یک توپ یا یک را همانطور که به سمت هدف حرکت میکنند دنبال کنند، استفاده میشوند. حرکات ساکادیک چشم هنگام خواندن کلمات در یک صفحه نگاه کردن به تابلوها هنگام سفر در اتوبوس یا قطار ایجاد میشوند. توانایی حفظ یک نگاه ثابت زمانی که کل بدن در فضا حرکت میکند مهم است. در راه رفتن، سر با هر قدم حرکت میکند اما چشمها یک نگاه با ثبات به سمت جلو را حفظ میکنند. پردازش اولیه بینایی شبکیهی هر چشم یک عکس دوبعدی از میدان بینایی دریافت میکند نقش ادراک بینایی تبدیل این عکس دائماً در حال تغییر به یک شیء سهبعدی یا صحنهای که معنادار میباشد، است. ویژگیهایی که آنالیز ادراکی محیط را تشکیل میدهند شامل رنگ، شکل، اندازه، عمق پسزمینه و حرکت میباشند. غربالگری اولیه برای شکل و رنگ میتواند توسط یک تخته فرم انجام شود. از فردی که آسیب مغزی دیده خواسته میشود که شکلهای مختلف چوبی رنگی را با مکان مناسبش روی تخته تطبیق دهند. اطلاعات حسی در مورد سطح، بافت و جهت خطوط و لبهها نیز در پردازش ادراک بینایی مشارکت دارند. خطوط نقاط کلیدی از پسزمینهشان جدا هستند درک اشیاء هنوز ثابت است حتی وقتی در نمای متفاوتی دیده شوند. رنگها رنگها به محیط بینایی معانی اضافهشدهای میدهند. ادراک، رنگها با کوررنگی که یک نقص شبکیهای است، متفاوت است. در رشد کودک، نوزاد یاد میگیرد که رنگ و شکل اشیاء با عملکردشان مرتبط باشد. حتی در شرایط نوری متفاوت، اشیاء آشنا رنگشان تغییر نمیکند. آیتمهای مشابه میتوانند در رنگهای مختلف ارائه شوند، برای مثال، سکهها و غذا در شیشهها بر اساس تشخیص رنگ برای شناسایی وقتیکه ادراک رنگ وجود نداشته باشد دنیا مانند سایههای سیاه دیده میشود و بینایی گزارش نا واضح میدهد حتی اگر حدت بینایی طبیعی باشد. از دست رفتن رنگ میتواند فقط در یکنیمهی میدان دید اتفاق بیافتد یک عکس از یک دستهگل که یک سمت آن رنگی دیدهشده و نیمهی دیگر سفید است. آسیب انتخابی رنگ و شکل در برخی افراد با آسیب مغزی توصیف میشود. که اشاره میکند، در پردازش اولیهی بینایی، رنگ جدا از شکل پردازش میشود. ناتوانی در تشخیص رنگ، در غیاب آسیب شبکیه به: «آکروماتوپسیا» یا آگنوزیای رنگ شناخته میشود. فردی با آگنوزیای رنگ نمیتواند رنگها را تطبیق دهد یا سایههای مختلف یک رنگ را طبقهبندی کند. در حالت شدید که در آسیب دوطرفهی پسسری هست، محیط بینایی سیاه، سفید یا خاکستری دیده میشود، بعضی از مشکلات شناسایی رنگها در طیف آبی بوده و آسیب مغزی رایج میباشد. یک نقص ادراک رنگ ظاهری در افراد همی پلژی بسیار محتملتر است که در باعث مشکل نامیدن رنگها شود. اگر ادراک رنگ آسیب ببیند چهرهها و اشیاء رایج معمولاً میتوانند از سایر ویژگیهایشان تشخیص داده شوند اما مشکل در استفاده از سکهها پدیدار میشود که سکهی نقرهای و برنز مانند هم دیده میشوند. در مرتب کردن لباسها فرد بر راهنماهای لمسی تکیه دارد و نمیتواند رنگها را تطبیق دهد یا موارد جداگانه را هماهنگ کند. مشکلی در تمایز دادن غذاها در شیشهها و در انتخاب موارد وجود دارد، مانند قوطی سوپ یا لوبیا از یک قفسه در سوپرمارکت. اشتباهات اغلب بر اساس بوییدن یا چشیدن غذا وقتیکه قوطی باز است، تحقق مییابند.
اتاق تاریک یکی ابزار کاربردی در جهت میل به اهداف درمانی توانبخشی کودکان نظیر بهبود حرکات چشمی، افزایش میدان بینایی، کاوش بینایی،توجه و تمرکز بینایی، مهارت های ترسیمی و نوشتاری، افزایش آگاهی از بدن، افزایش تحمل کاری، بهبود ادراک بینایی،کاهش رفتارهای تکانشگری و … می باشد.
با تمرین در محیطی با نور کم و روشنایی پایین این امکان برای کودک فراهم می شود که با کاهش عامل تداخل کننده در توجه بیشترین استفاده را از توانایی هایش جهت انجام تمرینات درمانی داشته باشد .همچنین استفاده از مدالیته های درمانی دیجیتالی به افزایش جذابیت تسک های درمانی و بالا بردن انگیزه کودک در همکاری و ادامه روند درمان کمک می کند. این امر به صورت خودکار منجر به ترغیب علاقمندی کودک و در ادامه باعث افزایش تحمل کاری می شود.
در اتاق تاریک با ایجاد فضایی که بار معنایی خاصی برای کودک ندارد می توان به کاهش رفتارهای تدافعی کمک کرد. همچنین استفاده از نورهای جذاب و تصاویر متحرک که توسط برنامه های کامپیوتری طراحی شده موجب می شود کودک بدون مقاومت و با علاقه پذیرای تمرینات درمانی باشد.
در این اتاق با توجه به روند رشد و شکل گیری مهارت های بینایی در کودکان به طراحی برنامه های کامپیوتری مختلف در زمینه تقویت حرکات چشمی و فیکسیشن بینایی، توجه بینایی، تمییز بینایی، هماهنگی چشم و اندام ها، مهارت های دنبالگیری بینایی و تعقیب چشمی، مهارت اکمال بینایی ، ادراک وضعیت اجسام در فضا و….. پرداخته شده است.
با توجه به این نکته که حس بینایی مهمترین حس در حیطه دریافت اطلاعات از محیط و درک آنان است، این حس نقش مهمی را در یادگیری انسان در طول مراحل رشدی مختلف ایفا می کند حدود 40 درصد از اطلاعاتی که به مغز میرسد را اطلاعات بینایی تشکیل می دهند.
به علت پیچیدگی سیستم بینایی، مشکلات ادراک بینایی می تواند اختلالات زیادی را به همراه داشته باشد. که عبارتند است اشکالاتی در فعالیت های روزمره نظیر راه رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن، مشکلات آموزشی مانند اختلالات یادگیری، اختلال در تعادل و فعالیت های مربوط به استقلال عملکرد فردی
هنگامی که به حس بینایی فکر میکنیم،چیزهایی مثل زل زدن به تصاویر دوست داشتنی،تصور کردن چشم اندازهای زیبا و خواندن کتاب را به یاد می آوریم. هنگامی که در مورد مشکلات بینایی فکر میکنیم،باید به نیاز به عینک یا هر چیزی که بینایی را تقویت کند فکر کنیم. در واقع،سیستم بینایی بسیار پیچیدهتر از آن است که بخواهیم آن را محدود به کره چشم کنیم. البته که چشم نقش کلیدی ایفا میکند،اما اینکه مغز چگونه با ورودی های بینایی روبرو میشود هم مسئله مهمی است که به حساب میآید. چشم ها فقط به بینایی تک چشمی نیاز ندارند (یا اصطلاحات بینایی به وسیله لنزها)،آنها همچنین به همکاری هم نیازمندند. این دقیقا مشابه دیدن با استفاده از جفت چشمی های دوربین است: هر کدام از حفره ها اطلاعات بینایی خاص خودشان را حمل میکنند و سپس این اطلاعات به صورت یکپارچه بر روی یک تصویر ادغام می شوند. در واقع،برخی از افراد تنها زمانی می توانند به وسیله دوربین دوچشمی خوب بینند که یک چشمشان را ببندند (در نتیجه دیدم به وسیله یک چشم). در برخی اوقات،بعضی از افراد تا زمانی که نتوانند جزئیاتی از رشتههای بینایی که به وسیله تخیل عمق ایجاد میشود را ادغام کنند،نمی توانند به خوبی فیلم های سه بعدی را ببینند.
پردازش دیداری فضایی
چشمان شما تصویری از اشیا و مردم بر میدارد و این تصویر به مغز جهت پردازش های معنادار برده میشود: آیا این تحریک دیداری جدید یا آشنا است؟مهم است یا نامربوط؟نیازمند بروز پاسخ است یا باید چشم پوشی شود؟بنابراین اگر شما از پیاده رو بیرون آمدید و دیدید که ماشینی به سمت شما می آید،حسگرهای چشم شما (شبکه چشم) از جاده تصاویری برمیدارد و آنها را تبدیل به رمز هایی می کند و این اطلاعات برروی گیرندههای استوانه ای (حسگرهای سیاه و سفید) و مخروطی (حسگرهای رنگی) سوار می شود و علامت هایی را با تطابق تجربیات گذشته در طول ضمیمه های حسی به مغز ارسال میکنند.شما بر این باورید که خودرویی که با سرعت معمولی حرکت میکند اطلاعات دیداری غیر ضروری برای ما به همراه دارد و آن اطلاعات را از عملکردهای هوشیارانه و سریع خود خارج می کنید. اگر ماشین به طور ناگهانی تغییر جهت دهد و به سمت لبه پیادهرو بیاید،حرکات سریع و آگاهانه شما میتواند از خطرات قریب الوقوع جلوگیری کند.اینگونه است که همه سیستمهای حسی درگیر شما کمک میکنند تا به سرعت در منطقه امر قرار بگیرید.
یک کودک در شروع تکامل سیستم بینایی خود،اولین تجربیات را از جهان با آزمونهای دستهایش و صورت والدینش به دست میآورد. او می آموزد که به دنبال منبع صدا بگردد. می آموزد که از افرادی که در اتاق جابهجا میشوند پیروی کند. مغز و چشمان او با یکدیگر همکاری میکنند بنابراین او منظرههای بینایی را می آموزد: می آموزد که موجوداتی که در فاصله دورتری از او قرار دارند کوچکتر و موجوداتی که در فاصله نزدیک او قرار دارند بزرگتر اند.او موقعیت بدنش را در فضا و در ارتباط با سایر اشیا می آموزد بنابراین به سمت منبع غذا یا اسباب بازی اش حرکت می کند. او یاد می گیرد که دید بینایی خود را ثابت نگه دارد و تا زمانی که در طول اتاق جابجا نشود،اتاق حرکت نمیکند. او در میابد که باید مسیری که توپ حرکت کرده را تعقیب کند و طبق ترتیب هایی آن را بگیرد و به سمت یک حافظه بینایی قدرتمندی تکامل می یابد،اشکال،رنگ ها،ترتیب،ساخت حروف و چگونگی خواندن آن را به یاد می سپارد.
برخی کلیدهای مهارت پردازش دیداری فضایی:
دیدن به وسیله دو چشم بستگی به توانایی کار کردن متقابل چشم ها برای نگهداشتن وضوح مناظر بینایی دارد،کما اینکه باید هر شی که به صورت جداگانه ظاهر می شود، واضح باشد و تمامی جزئیات آن دیده شود. مشکلات دید دوتایی در نتیجه تاری دید،خستگی چشم و گاهی اوقات دوبینی به وجود می آید که سبب سخت تر شدن کار ما در خواندن،هدایت فضایی،حفظ ارتباط چشمی با سایرین،ثبات توجه بینایی،و همچنین سخت تر شدن تکامل هماهنگی چشم و دست در فعالیتهایی چون نوشتن و استفاده از قیچی می شود.
برجسته بینی تصاویر یعنی توانایی مغز برای ترکیب کوچکترین جزئیات هر چشم در تصاویر. این مهارت بینایی برای درک عمق بسیار ضروری است. بدون برجسته بینی،جهان به شکل دوبعدی ظاهر میشود و انجام یکسری فعالیت ها مثل بالا رفتن از پله،تشخیص افراد و اشیا نزدیک،انجام دستور گرفتن توپی که به سمت او میآید و امثال اینها برای فرد مشکل می شود.
مهارت حرکات چشمی در پردازش دیداری: علاوه بر این که سبب تمرکز چشم ها در میدان بینایی می گردد،کنترل ماهیچه های مورد نیاز برای دقت در بینایی در فعالیتها را فراهم میکند. مثال هایی از این قبیل شامل حرکات اشیا مثل حرکت توپ بیسبال در هوا یا دویدن دوستانتان در زمین بازی،تمرکز بر روی اشیا هنگامی که شما حرکت می کنید،مانند هنگامی که شما در حال دریبل کردن فردی در بسکتبال و جلو بردن توپ،حلقه بسکتبال را نظاره می کنید. به طور ساده هنگامی که خط های کتاب را به طور متوالی می خوانید و تمرکز خود را از یک نقطه به نقطه دیگر تغییر می دهید،مانند،هنگامی که معلم درس می دهد به او نگاه می کنید و سپس نکته ها را در تبلت یادداشت می کنید و دوباره به معلم مینگرید.
توجه و حافظه دیداری:کودکان به سرعت می آموزند که به مدت طولانی مدت به اشیا بنگرند و جزئیات کوچک آنها را تجزیه و تحلیل کنند و بدین سبب مغز اطلاعات بینایی را با افزایش تکامل و به ویژه تکامل زبانی،ذخیره میکند. بچههای کوچکتر تمام حیوانات کوچک مثل سگ و گربه را در یک گروه طبقهبندی میکنند.سپس آنها می آموزند که به دنبال ویژگیهای نواحی بدن آنها مانند داشتن گوش های نوک تیز،دماغ مثلثی و اندازه آن،تفاوت در انواع کرک و خز های پوشاننده بگردند و آنها قادرند که تفاوت های بین گربه های ماده، راکون ها، سگ ها پشمالو و انواع آن ها را تشخیص دهند. کودک نوپایی که با مداد شمعی رنگ «آبی»را آموخته است به زودی قادر خواهد بود هنگامی که دامنه بسیاری از رنگ هایی که در سطح آن رنگ هستند را می بیند،به نام،نامگذاری کند. در حالت ایده آل،توانایی توجه و تمرکز پایدار بینایی و حافظه شنیداری در هر سال افزایش می یابد.
مهارت های ادراک دیداری شامل تشخیص شکل از زمینه (پیدا کردن کتاب مورد علاقه در قفسه کتاب)،بندش یا اکمال بینایی(توانایی دسته بندی اشیا بدون دیدن تصاویری از آنها،مانند شناسایی یک قسمت از چرخ کامیونی که از جعبه اسباب بازی بیرون افتاده باشد.) و ثبات شی (توانایی درک اشیا در هر شرایطی که بستر،رنگ،اندازه،موقعیت و دیگر متغیرهای آن تغییر کند. عدد سه همیشه ۳ است حتی اگر کوچک،صورتی،پایین،بالا،یا طرز نوشتن آن عوض شده باشد.)
هنگامی که در خصوص مهارت پردازش دیداری فضایی مراجعین خود فکر می کنید،بایستی نسبت به موارد زیر آگاهی داشته باشید:
توانایی دیدن اشیا نزدیک و دور
شکایت از خستگی،سردرد،سرگیجه،و حالت تهوع.
کج شدن سر به یک طرف و یا بستن یک چشم هنگامی که دنبال چیزی می گردد و یا مطالعه می کند.
توانایی تمرکز برای دوره سنی که مراجعه در آن حضور دارد.
توانایی چشم پوشی از افراد و اشیا خارجی و حرکات پیرامون.
میزان کنار آمدن با نور آفتاب،تابش های خیره کننده،تاریکی،مهتابی،و نورهای زننده.
هماهنگی چشم و دست در فعالیتها مانند گرفتن توپ،پرتاب کردن،نخ و مهره کردن و برش با قیچی.
مهارت خواندن مطابق با سن.
نتیجهگیری:
اتاق تاریک یکی از روشهای نوین و مؤثر در توانبخشی و بهبود مهارتهای حسی و شناختی است که میتواند تأثیر چشمگیری بر کودکان با نیازهای ویژه داشته باشد. این روش، با ایجاد محیطی کنترلشده و استفاده از نورپردازی خاص، به تقویت تمرکز، آرامش ذهنی و پردازش حسی کمک میکند. دکتر صابر، به عنوان یکی از متخصصان برجسته در این حوزه، معتقد است که استفاده صحیح و هدفمند از اتاق تاریک میتواند در بهبود عملکردهای شناختی، ارتباطی و حتی حرکتی کودکان نقش بسزایی ایفا کند. بنابراین، ترکیب این روش با سایر مداخلات توانبخشی میتواند مسیر پیشرفت را برای افراد دارای نیازهای خاص هموارتر سازد.
سوالات متداول:
1-آیا استفاده از اتاق تاریک تأثیرات علمی ثابتشدهای دارد؟
بله، مطالعات نشان دادهاند که نورپردازی کنترلشده در اتاق تاریک میتواند در بهبود تنظیم حسی، کاهش اضطراب و افزایش تمرکز مؤثر باشد.
2-چگونه نورپردازی در اتاق تاریک به توانبخشی کمک میکند؟
نورهای ملایم و تنظیمشده باعث تحریک مناسب حس بینایی، کاهش حساسیتهای حسی و افزایش تعامل فرد با محیط میشوند.