در پاسخ به این سوال که “سکته مغزی چیست؟” باید گفت سکته مغزی نوعی اختلال نورولوژی ناگهانی این است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که به دنبال آن خون رسانی به ناحیه ای که دچار سکته مغزی شده است مختل می شود. علائم و عوارض سکته مغزی در بیماران مختلف بسته به محل آسیب متفاوت است. هنگامی که خون رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شود و متوقف شود، این قسمت مغز دیگر نمی تواند عملکرد عادی داشته باشد و به این وضعیت سکته مغزی می گویند. به عبارت دیگر آسیب مغزی عروقی (CVA) یا سکته مغزی ناشی از یک آسیب و اختلال در گردش خون است که منجر به اختلال عصبی می شود. هنگامی که جریان خون به مغز قطع می شود، سکته مغزی رخ می دهد. این مسئله می تواند از دو طریق اتفاق بیفتد.سکته مغزی می تواند باعث ناتوانی های موقت یا دائمی شود که خوشبختانه به وسیله کاردرمانی سکته مغزی و هم چنین گفتاردرمانی سکته مغزی می توان به کاهش این ناتوانی ها کمک کرد. به غیر از سکته مغزی بیماری ها و اختلالات دیگری هم وجود دارند که موجب کاهش ناتوانی های افراد بزرگسال می شوند از جمله دیابت، افسردگی، بیماری عروق کرونر، بیماری انسداد ریوی و… . کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر، بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران، با در نظر گرفتن خدمات درمانی سکته مغزی برای بزرگسالان از جمله کاردرمانی سکته مغزی، گفتاردرمانی سکته مغزی و… به افراد مبتلا کمک می کند.
سکته مغزی ایسکمیک
سکته مغزی ایسکمیک هنگام انسداد شریان رخ می دهد و هیچ خونی قادر به عبور از آن نیست. سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد یکی از شریان های خون رسان مغز پاره شود. سکته مغزی باعث مختل شدن رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به مغز می شود. در این وضعیت سلول های مغزی در عرض چند دقیقه از بین می روند.
به بیان دیگر در سکته مغزی خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف می گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد که این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگهای خون رسان مغز ایجاد شود. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است.
معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده سکته وجود ندارد یا این که علائم سکته بسیار جزئی هستند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود.
عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های گرفتار شده مغز دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل میشود.
علائم سکته مغزی
فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت
فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)
ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن
بی اختیاری ادرار و مدفوع
ایجاد اختلال در حرف زدن
اگر این علائم سکته مغزی در طول 24 ساعت از بین بروند، این وضعیت را اصطلاحاً حمله ایسکمی گذرا می نامند که یک علت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده است.
سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است. حدود 85 درصد از تمام موارد سکته مغزی بر اثر بسته شدن یک شریان مغزی با یک لخته خون که به آن سکته مغزی ایسکمیک گفته می شود،اتفاق می‌افتند.
دیگر علائم عمده سکته مغزی را آمپولی مغزی و خونریزی مغزی تشکیل می‌دهند. درمان اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی او هست.
بدون شک یکی از مهمترین مراحل درمانی بیماران سکته مغزی توانبخشی تحت نظر یک گروه توانبخشی شامل متخصص طب فیزیکی و توانبخشی،کاردرمانگر فیزیوتراپیست ارتوپدی فنی، شنوایی شناس، گفتار درمان، بینایی سنجی روانشناس، کارشناس تغذیه، پرستار توانبخشی و مددکار اجتماعی است.
عوارض سکته مغزی چیست؟
اختلال گفتاری و ارتباطی:
اختلالات گفتاری و ارتباطی بعد از سکته مغزی بسیار شایع هستند و میتوانند در صحبت کردن و یا درک صحبت دیگران (آفازی)، خواندن و نوشتن اثر بگذارد. در صورت داشتن اختلال گفتاری،یک متخصص آسیب شناس گفتار و زبان می تواند به بیمار کمک کند.
آسیب حرکتی در نیمه بدن:
نیمکره چپ معمولاً در اکثر انسان ها نیمکره غالب و یا نیمکره زبانی و منطقی است و نیمکره راست نیمکره عاطفی و احساسی و مسئول پروزودی گفتار است.
انتقال عملکرد زبانی از سمت چپ مغز به ناحیه ای در سمت راست مغز پس از توانبخشی یا گفتار درمانی سکته مغزی.
نکاتی در کاردرمانی سکته مغزی
-همی پلژی(فلجی) و همی پارزی(ضعف) یک طرف بدن: شرکت کننده را تشویق کنید که از طرف آسیب دیده استفاده کند.
از موقعیت شرکت کنندگان در صندلی در حین تمرینات نشسته آگاه باشید زیرا ممکن است آن ها نتوانند احساس کنند که آسا به صورت امن نشسته اند.
به شرکت کننده یادآوری کنید که بازوی آسیب دیده را برای محافظت در دامان خود نگه دارد و از اویزان کردن آن خودداری کند.
-افتادن پا: تمرینات مرتبط با بهبود قدرت دورسی فلکسور ها را انجام دهید و در صورت اسپستیسیتب پلانتار فلکسور ها، از تکنیک های کاهش تن استفاده کرده و در صورت نیاز آن ها را استرچ دهید.
-ضعف و از دست رفتن حس: شرکت کننده ممکن است احساس گرما، سرما یا درد را در اندام مبتلا نداشته باشد.
مشارکت کننده را تشویق کنید که برای آگاهی از ایمنی، محل قرار گیری دست یا پا را به صورت دیداری بررسی کند.
-بی ثباتی رفتاری: پاسخ های عاطفی را تصدیق کنید و به شرکت کنددگان یادآوری کنید که به دلیل سکته مغزی این رفتار ها را تجربه می کنند.
تنفس عمیق را برای آرامش و تمرکز مجدد تشویق کنید.
-مشکل در یادگیری مطالب جدید: حرکات را به صورت فیزیکی نشان دهید و به فرد به صورت عملی نشان دهید که از او چه می خواهید.
به شرکت کنندگان فرصت اضافی بدهید تا در مورد حرکات جدید پاسخ دهند، زیرا ممکن است در مورد فعالیت های جدید محتاط باشند و نسبت به اطلاعات جدید با تاخیر پاسخ دهند.
-آگاهی از وضعیت بدنی(پوسچر): شرکت کنندگان را ترغیب کنید هنگام نشستن روی صندلی، روی وضعیت خود تمرکز کنند.
آن ها باید تمام راه را در صندلی عقب بنشینند. اگر آن ها به یک طرف سقوط کرده اند و یا بازوی درگیر آن ها از از بالای صندلی آویزان شده است، به صورت کلامی آن ها را به حالت مجدد یادآوری کنید. از آن ها بخواهید تا از بازوی مبتلا استفاده کنند و آن را در دامان خود قرار دهند.
برای تقویت تعادل و هماهنگی از فعالیت هایی استفاده کنید که هر دو طرف بدن را درگیر می کنند. حرکات فیزیکی که شرکت کننده را از خط میانی یا مرکز تعادل دور می کند، به ایجاد کنترل تعادل کمک می کند. برخی از ایده های فعالیت شامل پرتاب توپ یا لگد زدن هستند. تلاش برای گرفتن توپ در سمت دچار نگلکت (ناآگاهی یک طرفه)، تعادل و آگاهی بدن را تقویت می کند.
تمریناتی با تمرکز بر ثبات عضلاتاصلی در حالت نشسته و ایستاده برای بیمار تجویز کنید.
-مشکلات ارتباطی مانند آفازی: جهت ها را ساده کنید و به صورت دیداری آن ها را نشان دهید.
به طور کلامی ناامیدی را که شرکت کنندگان هنگام تلاش برای برقراری ارتباط با شما احساس می کنند تایید کنید. این یعنی به وی این احساس را منتقل کنید که او را درک می کنید.
به شرکت کنندگان در مورد عملکرد شان بازخورد مثبت دهید.
-اسپستیسیتی(افزایش تن عضلانی، مقاومت نسبت به کشش غیر فعال) یا فلسیتی(کاهش تن عضله): تمریناتی برای ترمیم تحرک و عادی تر کردن عضله توصیه می شود.
هنگام باز بودن بازو، خطر آسیب دیدگی شانه به دلیل نیمه دررفتگی افزایش می یابد. یک صفحه، گوه، فوم یا بالش را می توان بر روی پا یا صندلی قرار داد تا در هنگام نشستن از بازو پشتیبانی کند و بدین ترتیب آن را از آویز شدن و ورم(متورم) محافظت کند. این کار از ناحیه شانه هم محافظت می کند.
در مورد تمرینات بالای سر که می تواند نیمه دررفتگی را تشدید کند، محتاط باشید و ترجیحا آنان را انجام ندهید.
نکات تمرین بیماری مزمن انسداد ریوی
-حملات سرفه: تمرین را متوقف کنید.
وی را تشویق کنید نفس ازام بکشد و سعی کند آرام شود.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): تمرین را متوقف کنید.
شرکت کننده را تشویق کنید که در صورت لزوم از یک اسپری استنشاقی استفاده کند.
از هر گونه سموم محیطی یا آلاینده های موجود در اتاق که باعث اختلال در عملکرد تنفس شود، آگاه باشید.
اجازه ندهید که شرکت کننده نوشیدنی سرد بنوشد زیرا که ممکن است قفسه سینه را سفت کند و تنفس را دشوارتر کند. یک نوشیدنی گرم می تواند مفیدتر باشد.
-کاهش استقامت: دوره های استراحت را برای صرفه جویی در انرژی و تنفس تشویق کنید.
شرکت کننده باید فعالیت جسمانی را به آرامی شروع کند و در نهایت در صورت امکان 20 دقیقه به تمرین بپردازد.
تمرین های روزمره باید شامل جلسات کوتاه از پنج تا شش دفعه حرکت و مجموعه تمرینات با استراحت 1 تا 2 دقیقه در بین آن باشد.
-تنفس سطحی: شرکت کننده را تشویق کنید که تمرینات را به ارامی و با استراحت کافی انجام دهد.
از حرکات ایزومتریک یا بلند کردن وزن بالاتر از سطح قفسه سینه خودداری کنید.
تکرار بیش از حد زیاد با اضافه وزن می تواند فشار خون را افزایش داده و فشار داخل سینه را افزایش دهد و این باعث می شود تنفس دشوار شود.
-استفاده از اکسیژن: صرف دانشتن این که اکسیژن در دسترس است، به افراد حس امنیت برای انجام تمرینات می دهد.
حتما در طول مداخلات، فضای کافی برای یک مخزن قابل حمل اکسیژن فراهم کنید.
-اضطراب و حملات پنیک: از علائم و نشانه های پریشانی عاطفی آگاه باشید.
اگز اضطراب در تنفس مشکل ایجاد کند، به شرکت کننده یادآوری کنید که به بازو های خود تکیه داده و کمی به سمت جلو خم شود.
شرکت کننده می تواند بازو ها را بر روی زانو ها یا واکر قرار دهد. این موقعیت به شانه ها کمک می کند تا از قسمت بالایی بدن حمایت کنند تا قفسه سینه آزادتر شود و این باعث می شود تنفس موثرتری انجام شود. این موقعیت همپنین به فرد احساس امنیت و کنترل می بخشد.
تمرینات تنفس عمیق و ارامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد در کنار درب یا پنجره بنشیند.
از شرکت کننده بپرسید که آیا دوست دارد شما یک پنکه را در نزدیکی خود قرار دهید. دیدن حرکت هوا می تواند اضطراب را کاهش دهد.
بیماری عروق کرونر در سکته مغزی چیست
-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.
-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.
-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
راه های بهبود افسردگی در سکته مغزی چیست؟
-نداشتن انرژی و استقامت: به شرکت کننده یادآوری کنید که در انجام تمرینات برای افزایش انرژی و استقامت باید ثابت قدم باشد.
-سرگیجه: شرکت کننده باید به آرامی گرم کند و از حرکات ناگهانی و تغییر موقعیت خودداری کند.
-علائم و نشانه های پریشانی جسمی: مراقب این علائم باشید: ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس غیر معمول و ضربان قلب غیر طبیعی. در صورت بروز، تمرینات را فورا متوقف کنید.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
-عوامل استرس زای عاطفی: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-دیس پنه(ناتوانی در تنفس): به شرکت کننده یادآوری کنید که از تمرینات خودداری کند و نفس عمیق و آهسته نفس بکشد.
مطمئن شوید که اتاق خیلی سرد یا خیلی گرم نباشد.
تمریناتی برای کنترل دیابت
-تحمل کم در برابر گرما و سرما: از انجام تمرینات در محیط های گرم خودداری کنید زیرا چنین محیط هایی خطر آسیب دیدگی گرما را برای مبتلایان به نوروپاتی افزایش می دهند.
از انجام فعالیت در محیط های سرد خودداری کنید زیرا این کار می تواند گردش خون را مختل کند.
-گردش خون ضعیف در پاها: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که از کفش های راحت و مناسب استفاده کنند.
شرکت کنندگان باید از موقعیت قرار گرفتن پاها آگاه باشند.
-مشکلات بینایی: از تمریناتی که می توانند فشار خون را افزایش دهند (ایزومتریک یا فعالیت هایی که در آن ها دست ها زیاد بالای سر قرار می گیرند) خودداری کنید زیرا که می تواند به رگ های خونی شبکیه اسیب برساند.
-احتمال هایپوگلایسمی(واکنش انسولین) علائم آن شامل ضعف، تعریق، سرگیجه، گرسنگی و… است: به شرکت کننده آموزش دهید که چگونه نفس عمیق بکشد. تمرین های آرامش بخش را تشویق کنید.
از شرکت کنندگانی که در مورد فعالیت بدنی دچار اضطراب شده اند، پشتیبانی عاطفی کنید.
-استقامت محدود: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که استراحت کنند و بیش از حد به خود فشار وارد نکنند.
-احتمال قند خون کم(دیابت نوع 1): به شرکت کننده یادآوری کنید که قبل از جلسه میزان قند خون را بررسی کند. اگر کم باشد (کمتر از 70 میلی گرم در هر دسی لیتر)، شرکت کننده باید قبل از هر گونه فعالیت بدنی یک میان وعده میل کند.
هر چه فعالیت بدنی بیشتر باشد، کربوهیدرات های پیچیده تری باید خورده شوند.
در حین انجام تمرینات میزان قند خون باید در دامنه 100 تا 250 میلی گرم در هر دسی لیتر باشد.
-مصرف مسدود کننده های بتا برای مشکلات قلبی: به ویژه در شرکت کنندگانی که از این دارو ها استفاده می کنند مراقب ابشید زیرا علائم واکنش انسولین را پنهان می کنند.
-پتانسیل کم آبی بدن: به شرکت کنندگان یادآوری کنید که برای مصرف آب به خود استراحت دهند.
سوالات متداول:
1.عوارض سکته مغزی چیست؟
اختلال گفتاری و ارتباطی، آسیب حرکتی در نیمه بدن و مشکلات ذهنی مانند اختلال در حافظه از عوارض سکته مغزی
2. علائم سکته مغزی چیست؟
فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت، فلج شدن یا بی حس شدن یک سمت بدن ( دست و پاها)، ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن،بی اختیاری ادرار و مدفوع، ایجاد اختلال در حرف زدن از علائم سکته مغزی می باشد.
گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی شامل بررسی مشکلات گفتاری و اختلالات غذا خوردن در بیمار می باشد. گفتاردرمانی سکته مغزی از تکنیک های مختلف جهت بهبود علائم سکته نظیر مهارت های صحبت کردن، بلع و غذا خوردن و حجم تنفسی بیمار استفاده می کند تا بتواند به حداکثر توانایی بیمار بعد از آسیب مغزی دست پیدا کنند. مرکز گفتاردرمانی در سکته مغزی و کاردرمانی سکته مغزی دکتر صابر به صورت کاملا تخصصی به درمان بیماران سکته مغزی می پردازد. مرکز درمان سکته مغزی دکتر صابر علاوه بر ارائه خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی سکته مغزی در کلینیک به ارائه خدمات گفتاردرمانی سکته مغزی در منزل نیز می پردازد.
گفتار درمانی برای بیماران سکته مغزی در آفازی
زبان پریشی( آفازی)، اختلال در یک یا چند جانبه از مهارت‌های زبانی ( درک، بیان، تکرار، نامیدن، خواندن، نوشتن) است که در اثر آسیب به مناطق مغزی مربوط به این مهارت ها ایجاد می شود. آسیب می تواند در اثر سکته مغزی، ضربه، خونریزی، عفونت، تومورهای مغزی و هر نوع آسیب به مراکز زبانی در مغز بوجود آید. گفتاردرمانی در سکته مغری با تشخیص دقیق نوع آفازی در بیمار بهترین روش درمان را ارائه می نماید.
براساس محل ضایعه مغزی، آفازی را می توان به چند دسته تقسیم کرد:
آفازی های قدامی: در این دسته از زبان پریشی، فرد دارای گفتاری ناروان بوده ولی درک بیمار خوب است. مانند آفازی بروکا، ترانس کورتیکال حرکتی.
آفازی های خلفی: در این دسته از زبان پریشی، بیمار دارای گفتاری روان بوده ولی درک او آسیب دیده است. گفتار روان پوچ و فاقد معنی میباشد. مانند آفازی ورنیکه، ترانس کورتیکال حسی، انتقالی. آفازی انتقالی ویژگی های آفازی بروکا و ورنیکه را نشان می دهد. الیاف قوسی، پل ارتباطی مناطق بروکا و ورنیکه می باشد و آسیب به آن منجر به بروز آفازی انتقالی می شود.
آفازی های بدون جایگاه: مانند آفازی گلوبال و آنومی.
گزارش موردی از آفازی بروکا در بیمار سکته مغزی:
«م» آقای ۴۲ ساله،که حدود دو سال پیش دچار سکته مغزی شده است و به دنبال آن دو هفته در کما بوده که بر اساس نتایج ( CT ) اسکن محل ضایعه، لوب پیشانی مغز ( فرونتال) است که دربردارنده منطقه بروکا یعنی منطقه مسئول برنامه ریزی حرکتی برای بیان می باشد. پس از بیرون آمدن از کما ناتوانی در صحبت کردن، فلجی کامل اندامهای راست و مشکلات بینایی ( به صورت تاری دید) برای وی ایجاد شده بود. با گذشت زمان از شدت علائم نظیر فلجی اندام های سمت راست و مشکلات بینایی کاسته شده ولی در حال حاضر ضعف و سستی در نیمه راست مشاهده می شود. بیمار سکته مغزی بعد از ترخیص از بیمارستان جلسات فیزیوتراپی و گفتار درمانی سکته مغزی را شروع کرده است.
در حال حاضر توانمندیهای بیانی بیمار به شدت آسیب دیده و در بیان نیازهایش ناتوان است و از قابلیت های بیانی مختلفی که قبل از آسیب داشته، برخوردار نیست. توانمندیهای درکی بیمار نسبت به توانمندیهای بیانی آسیب کمتری دیده و تقریباً می‌توان گفت درک وی بهنجار است، البته در درک موارد پیچیده مثل جملات طولانی و مجهول مشکل دارد. توانایی های خواندن و نوشتن بیمار سکته مغزی نیز آسیب دیده است که با درمان های انجام شده توانایی نوشتن بهبود یافته و در حال حاضر میتوانند برای بیان خواسته هایش از نوشتن نیز کمک بگیرد.
بیمار در توانایی نامیدن و واژه یابی (یعنی پیدا کردن کلمات مناسب و مورد نظر برای صحبت کردن و انتقال پیام خود) دچار مشکل شده که منجر به تشدید ناتوانیهای بیانی بیمار شده است. با توجه به محل ضایعه و ویژگیهای گفتار و زبان فرد بعد از ضایعه مغزی، می توان گفت نوعی اختلال، زبان پریشی« بروکا» است.
ویژگی های نمونه صوتی بیمار سکته مغزی
گفتار ناروان، بیان پراکنده، دارای سرعت کند و عبارات کوتاه
آهنگ نامناسب
مشکل در نامیدن و واژه یابی
ناتوانی در تطابق مناسب فعل و فاعل
استفاده نکردن از واژگان دستوری متنوع (فعل،صفت،حروف اضافه و…)
گفتار بیمار سکته مغزی ناروان است به این معنا که بیان بی پراکنده می باشد، دارای سرعت کند و شامل عبارات کوتاه است. بیمار با تلاش و به سختی جملات هدف را بیان می کند، همچنین مراجع از کلمات تلگرافی و کلیشه ای برای توصیف استفاده می کند.
آهنگ گفتار وی نا مناسب و پر از مکس های بی مورد و نابجا است که نتیجه تلاش و تقلای بیمار سکته مغزی برای پیدا کردن کلمات مناسب و هدف است. مشکل در نامیدن و واژه یابی نیز در گفتار شنیده میشود که گاهی این حس را به شنونده القا می کند که گوینده به گفته های خود مطمئن نیست.
جملات بیانی می از انسجام کافی برخوردار نیست و جملاتش به هم ریخته اند. بیمار در پیدا کردن فعل مناسب برای فاعل جملاتش دچار مشکل میشود چه قسمتی از این مشکل ناشی از ناآگاهی نسبت به نقش اجزای جمله مثل فعل، فاعل و مفعول است.
واژگان دستوری شامل حروف ربط و اضافه را خیلی کم به کار می برد و یا اصلاً استفاده نمی کند. به عنوان مثال به کار نبردن حرف اضافه « را» در جمله. همچنین تعداد اسم ها خیلی بیشتر از تعداد افعال و صفات است و گفتارش پر از عبارات اسمی است.
گزارش آفازی زیر قشری و گفتاردرمانی بیمار سکته مغزی
آقای «ح» 60 ساله که به علت فشار کاری و استرس زیاد در اثر سکته ی مغزی دچار زبان پریشی شده است. بر اساس نتایج ( CT ) اسکن، محل خونریزی در مناطق زیر قشری و به عبارت دیگر در عمق نیمکره چپ مغز در هسته دم دار از هسته های قاعده ای بیمار میباشد. بیمار پس از خونریزی مغزی به مدت یک هفته در کما بوده و پس از به هوش آمدن دچار خاموشی یا موتیسم شده و گفتاری نداشت و اندام های سمت راست بدن و صورت وی ضعف و بی حسی شدیدی داشت؛با گذشت سه هفته کلام بیمار سکته مغزی برگشته اما به صورت تک کلمه و پراکنده بوده است. با مراجعه به جلسات گفتار درمانی سکته مغزی و انجام ارزیابی‌های لازم مشخص شد که توانمندی های درکی بیمار نسبتاً خوب است و قادر به انجام دستورات ساده و پیچیده و درک جملات طولانی و پیچیده می باشد. توانمندیهای بیانی نسبت به درک که آسیب بیشتری دیده است که باعث شده گفتار وی پراکنده و با تلاش زیادی همراه شود. در جلسات اول برقراری ارتباط، صحبت کردن بیمار به صورت تک کلماتی بود که اشکالات تولیدی زیادی داشتند (مثلاً تیز به جای میز) ، یا بی معنی بودند ( ملین به جای در ) و یا کلمه‌ای از مقوله معنایی کلمه هدف بودند (مثلاً دختر به جای پسر)، اصطلاحاً به این گونه خطاهای بیماران زبان پریش «پارافازی» گفته می شود. این خطاها باعث کاهش شدید وضوح گفتار بیمار شده بود. با توجه به محل ضایعه و ویژگی های گفتار و زبان فرد بعد از ضایعه، می توان گفت نوع اختلال زبان پریشی « زیر قشری» است.
نمونه گفتاری بیمار که واج نگاری شده، بعد از یکسال گفتار درمانی از بیمار گرفته شده است. در این نمونه از بیمار خواسته شده که ۵ تصویر متوالی را ببیند توصیف کند. (مکث ها با خط تیره نشان داده شده‌اند).
داستان تصاویر: پسر بچه از زیر در سایه میبینه و میترسه/پیش پدر خود میره و بهش میگه که یک شبح دیده/پدر چراغ قوه رو برمیداره تا بتونه توی اتاق تاریک رو ببینه/بعد پدر به سمت اتاق میره و در رو باز میکنه و با نور چراغ توی اتاق رو نگاه میکنه و می بینه که یک پارچه از چوب رختی آویزونه.
ویژگیهای نمونه صوتی
گفتار متشکل از عبارات کوتاه و ناروان و مکث های فراوان.
تلاش و تقلب برای پیدا کردن کلمات مناسب و رساندن مفهوم.
مشکل در نامیدن و واژه یابی.
ناروانی گفتار به صورت تکرار بخشی از کلمه.
پارافازی معنایی.
حاشیه گویی
استفاده نکردن از واژگان دستوری متنوع (فعل،صفت،حروف اضافه و…)
تلاش بیمار برای پیدا کردن کلمات مناسب و رساندن مفهوم، ناشی از ناتوانی در نامیدن اشیا و واژه یابی، به صورت استفاده زیاد از کلماتی مثل: « این، و» در گفتار وی دیده میشود که به روانی گفتار آسیب می‌زند و شک و تردید گوینده را به شنونده القا می کند. در واقع فرد مبتلا به این زبان پریشی این کلمات را به کار می برد و یا کلمات را تکرار می کند تا فرصت بیشتری برای پیدا کردن کلمه بعدی داشته باشد.
بیمار سکته مغزی بعد از بیان کلمه موردنظر هم هنوز از آن کلمه مطمئن نیست و دنبال کلمه مناسب تر در میان واژگان موجود در ذهن خود می گردد این باعث بروز ناروانی به صورت تکرار بخش‌هایی از کلمه می شود. این نوع اضافه کردن هجا ها و کلمات اصطلاحاً پارافازی نامیده می شود.
نمونه‌ای از پارافازی را می‌توان در این نمونه گفتار دید: به عنوان مثال «تق تق میزنه» به جای «در میزنه» در این نمونه به جای کلمه « در » از کلمه ی «تق تق» که از نظر معنایی یاد آور « در» میباشد،استفاده کرده است و یا کلمه « دور» به جای « نزدیک».
بیمار سکته مغزی برای جبران عبارات کوتاه و ناروان خود و تکمیل مفهوم موردنظرش حاشیه گوی می‌کند و کلمات و جملاتی به کار می‌برد که در تصویر دیده نمی شوند و ربطی به آن ندارند. حجم زیادی از گفتار بیمار سکته مغزی را اسامی و افعال تشکیل می‌دهند و حروف ربط و اضافه کمتری را به کار می‌برد که این ناتوانی در استفاده مناسب و به جا از این مشخصه های دستوری باعث می شود عبارات بیمار کوتاه تر شوند.
گزارش گفتاردرمانی در آسیب نیمکره راست:
« م» آقای ۴۵ ساله،که در اثر تصادف و ضربه به سر، قسمتی از استخوان جمجمه در منطقه لوب آهیانه ( پریتال) در نیمکره راست صدمه دیده و برداشته شده است. طبق نتایج حاصل از ( CT ) اسکن در منطقه مورد نظر، لخته های خون دیده میشود. به علت آسیب مغزی، کلام بیمار آهنگ طبیعی خود را از دست داده و در طول گفتار تکیه های صحیح برای کلمات ادا نمی‌شود. از ویژگیهای دیگر بیمار سکته مغزی می‌توان به اشکال در پردازش جملات انتزاعی، تفسیر تحت الفظی اصطلاحات و ضرب المثل ها و ناتوانی در استدلال منطقی اشاره کرد. علاوه بر موارد ذکر شده، بیمار سکته مغزی در چشم چپ دچار دوبینی شده و برای بهتر دیدن، باید چشم چپ خود را بپوشاند. جهت یابی او نیز کاملاً مختل شده و در شناخت چهار جهت اصلی ناتوان است.
به علت آسیب ستون فقرات، بیمار سکته مغزی قادر به راه رفتن نیست و از ویلچر استفاده می کند. نیمکره راست مسئول ادراک بینایی فضایی، موسیقی، ریاضیات، استدلال منطق، جهت یابی، پردازش سطوح انتزاعی زبان، ویژگی های زیر زنجیری گفتار (آهنگ،تکیه،مکث) است. آسیب به این نیمکره، منجر به مشکلاتی در زمینه های ذکر شده می شود.
ویژگیهای نمونه صوتی
اختلال در نوای گفتار به صورت یکنواختی صوتی
به کارگیری تکیه های نامناسب برای کلمات.
نبود مکث های صحیح گفتاری در بین کلمات و جملات تولیدی.
اختلال در هماهنگی گفتار و تنفس.
آپراکسی گفتار به اختلالی اطلاق می گردد که دارای منشا عصبی بوده و در آن مناطق مغزی مربوط به کنترل و برنامه ریزی حرکتی گفتار آسیب دیده اند. فرد مبتلا به این اختلال به دلیل عدم توانایی در به خاطر آوردن الگوهای حرکتی گفتار، قادر نیست که کلمات را با دقت و به طور صحیح تلفظ نماید و به طور مکرر دچار وقفه هایی می شود و یا قسمت های مختلف کلمات را تکرار می نماید. این وقفه، جریان طبیعی گفتار را دچار انقطاع می نماید.
گزارش موردی از آپراکسی در بیمار سکته مغزی
«ب» آقای ۶۲ ساله، که در ۶۰ سالگی در اثر انسداد عروق در نیمکره چپ سکته کرده است. شدت سکته مغزی و آسیب وارد شده به عروق بسیار بالا بوده که منجر به آفازی گلوبال (بیانی و درکی) همراه با آپراکسی کامل (آپراکسی اندام و آپراکسی کلامی) و فلجی کامل نیمه راست بدن شد. علاوه بر آسیب به بیان، آسیب درکی وسیعی نیز در بیمار وجود داشت. طی یک سال و با ۵۰ جلسه گفتار درمانی برای سکته مغزی به صورت نسبتاً کامل برگشت، از جمله درک دستورات ساده و سوالات بلی و خیر و پاسخ دادن به آنها با حرکت سر ایجاد شده و یا بهبود یافت. درک نوشتاری بیمار نسبتاً به سطح هنجار رسید.
شغل بیمار حسابداری بوده که بعد از آسیب مغزی کاملاً توانمندیهای ریاضیات در او از بین رفته و بعد از یک سال و انجام تمرینات ریاضی، توانمندی اجرای چهار عمل اصلی در اعداد تک و دو رقمی بازگشته است. مشکل اصلی بیمار سکته مغزی که مانع از برقراری ارتباط در سطح کلمه با اطرافیان می شود، آپراکسی شدید است. به همین دلیل که عامل برنامه‌ریزی ناصحیح در مغز برای تولید گفتار میشود، بیمار نمی تواند کلمه مورد نظر را با صدای صحیح تولید کند و همین امر موجب سرخوردگی شده و او را به فردی آرام و ساکت با روابط اجتماعی اندک تبدیل کرده است.
پس از دو سال درمان گفتار درمانی سکته مغزی، فیزیوتراپی و کاردرمانی بیمار به توانمندی هایی در زمینه گفتار رسیده است. هنوز در نیمه راست بدن درجاتی از فلجی باقی مانده و مراجع برای راه رفتن از عصا استفاده می کند. نوشتن نیز با دست چپ (غیر برتر) انجام می شود (بیمار قبل از حادثه راست دست بوده است). بیمار به توانمندی تولید کلمات رسیده است، البته هنوز اثرات آپراکسی گفتار در تولید کلمه دیده می شود. او برای شروع صحبت کردن به صورت خود انگیخته ناتوان است. اثرات آپراکسی اندام با انجام تمرینات تجویز شده،کاهش یافته است.
حافظه ی خوب بیمار و رفع مشکلات درکی و حمایت بالا اعضای خانواده از عوامل اصلی در پیشرفت و بهبودی او بوده اند.
کورمال کورمال کردن به صورت تکرار کلمه برای دست‌یابی کلمه ی مورد نظر.
انقطاع جریان طبیعی گفتار.
به علت وجود آپراکسی، بیمار سکته مغزی نمی تواند کلمه مورد نظر را دقیق و صحیح تولید کند. به همین دلیل خطاهای تولیدی به صورت حذف و جانشینی دیده می‌شوند. علاوه بر این خطا ها، تکرار قسمتی از کلمه در نمونه صوتی وجود دارد که علت آن ناتوانی بیمار سکته مغزی در تکمیل کلمه موردنظر حین تولید آن است. « با- با – بالا» در تولید کلمه ی « برو» کورمال کورمال کردن به خوبی شنیده می شود. این پدیده در بیماران سکته مغزی آپراکسی برای یافتن صدا و کلمه مورد نظر به وجود می آید و فرد کاملاً از خطای خود باخبر است و برای رفع آن تلاش و تقلا می کند. بیمار قصد دارد کلمه ی « برو» او را بگوید اما به جای آن،کلمه ی « بالا» را تکرار می کند.
توانبخشی در منزل سکته مغزی
مرکز توانبخشی سکته مغزی دکتر صابر به ارائه خدمات گفتاردرمانی و کاردرمانی در منزل با استفاده از تیم توانبخشی مجرب و حرفه ای خود می پردازد. امکانات مرکز تخصصی گفتاردرمانی سکته مغزی در تهران شامل مکانوتراپی در سکته مغزی، آب درمانی اختصاصی مرکز، کاردرمانی تعادلی در سکته مغزی، گفتاردرمانی در بلع سکته مغزی و گفتاردرمانی در تلفظ ، ماساژ درمانی بیماران سکته مغزی می باشد. بیماران سکته مغزی با مشکلات بلع مایعات و جامدات، اختلال در تولید و تلفظ صحیح کلمات، ناتوانی در ادامه گفتار صحیح، مشکلات شناختی و درک کلامی به مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر مراجعه و خدمات گفتاردرمانی خود را دریافت می نمایند.
مشکلات حافظه در بیماران سکته مغزی باعث عدم توانایی بیمار در انجام فعالیت های شغلی و برگشت به کار می شود که در توانبخشی بیماران سکته مغزی باید مدنظر قرار گیرد. مشکلات نوای گفتار، اختلال در هماهنگی تلفظ و تنفس به همراه مشکلات حافظه ای موجب مشکلات روانی مانند افسردگی در فرد بیمار می گردد.
سوالات متداول:
1.چه درمان هایی برای بیماران سکته مغزی لازم است؟
در حیطه درمان های توانبخشی برای بیماران سکته مغزی، می توان به کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی اشاره نمود. درمان توانبخشی برای بیماران سکته مغزی باید بلافاصله پس از کنترل علائم و ترخیص از بیمارستان آغاز شود.
2.هزینه های گفتاردرمانی در منزل چگونه است؟
هزینه های گفتاردرمانی در منزل بسته به تایم جلسات درمانی و نیاز بیمار به استفاده از وسایل و تجهیزات درمانی متفاوت می باشد و با توجه به شرایط بیمار تعیین می شود.
3. گفتاردرمانی چه کمکی به بیمار سکته مغزی می کند؟
گفتاردرمانی در جهت بهبود توانایی های گفتاری بیمار روانی گفتار و درک کلامی او کمک کننده است، همچنین در زمینه بهبود بلع و تقویت عضلات صورت برای بهبود تغذیه بیماران موثر می باشد.
مرکز کاردرمانی و گفتار درمانی دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران( کلینیک پایا در پاسداران و کلینیک غرب تهران در سعادت آباد) با مساحتی بالغ بر 390 متر و در اختیار داشتن 58 نفر کادر درمانی متخصص کاردرمانی، گفتار درمانی و روانشناسی به عنوان یکی از بهترین مرکز درمان سکته مغزی در درمان بیماران سکته مغزی مشغول به فعالیت می باشد. خدمات مرکز برای بیماران با سکته مغزی شامل کاردرمانی جسمی تعادلی و مکانوتراپی ،گفتاردرمانی بلع و تلفظ و خدمات کاردرمانی ذهنی و روانشناسی جهت بهبهود مشکلات ذهنی و روانی ناشی از سکته نظیر اختلالات حافظه، مشکلات درک کلام و افسردگی و… می باشد. همچنین بهترین دکتر سکته مغزی در تهران گفتاردرمانی و کاردرمانی در منزل را برای تسریع روند درمان برای بیمارانی که توانایی حضور در مرکز را ندارند یا جا به جا یی برای آنان دشوار می باشد توصیه می کند که می تواند کمک کننده باشد.
کاردرمانی در سکته مغزی
کاردرمانی در بیماران سکته مغزی نقش بسزایی را در استقلال بیمار و بازگشت به کار ایفا می کند. کاردرمانی جسمی علاوه بر تقویت عضلات و تسهیل مهارت های حرکتی بیمار، در آموزش مهارت های خود یاری موثر است. تکنیک های کاردرمانی در افزایش تعادل بیماران سکته مغزی مورد استفاده قرار می گیرد. در بهترین مرکز کاردرمانی در سکته مغزی به بهبود مهارت های حرکتی و تعادلی بیمار، انجام تمرینات کششی جهت جلوگیری از دفورمیتی در بیمار سکته مغزی، تسهیل مهارت های هماهنگی حرکتی و … پرداخته می شود. قابل ذکر است امکانات کاردرمانی در منزل مرکز کاردرمانی دکتر صابر در جهت رفاه حال مراجعین محترم برنامه ریزی شده است. بیماران سکته مغزی پس از ارزیابی توسط جناب آقای دکتر صابر می توانند از خدمات کاردرمانی در منزل توسط کاردرمانان مجرب مرکز بهرمند شوند.
گفتار درمانی در سکته مغزی
گفتار درمانی در بیماران سکته مغزی در مرکز گفتار درمانی سکته مغزی دکتر صابر شامل کمک به بیماران در جهت بهبود بلع و جویدن در بیماران سکته مغزی، همچنین تمرینات حرکتی فک و صورت برای تولید کلام، بهبود هماهنگی عصب عضله و تسهیل روانی گفتار در بیماران سکته مغزی می باشد .همچنین گفتار درمانی در بهبود حجم تنفسی، تقویت درک از کلام و مهارت های ارتباطی موثر می باشد.
مرکز درمان سکته مغزی
کاردرمانی سکته مغزی در منزل
کلینیک کاردرمانی دکتر صابر به علت سختی تردد بیماران سکته مغزی به مراکز توانبخشی به ارائه خدمات کاردرمانی در منزلتوسط تیم مجرب و با سابقه خود پرداخته است.پس از ارزیابی های دقیق توسط دکتر صابر، کاردرمانان مرکز کاردرمانی جلسات کاردرمانی در منزل را با ارائه تمرینات تخصصی پیگیری کرده و روند درمان را به صورت دوره ای به جناب آقای دکتر گزارش می دهند.
بهترین مرکز درمان سکته مغزی در تهران
توانبخشی سکته مغزی در منزل شامل خدمات کاردرمانی و گفتار درمانی در منزل می باشد که در کلینیک توانبخشی دکتر صابر به صورت کاملا حرفه ای انجام می شود. گفتار درمانی در منزل در زمینه مشکلات بلع بیماران سکته مغزی، تولید گفتار، تقویت عضلات صورت و توانایی جویدن کمک کننده می باشد. بیماران با تماس با شماره 09029123536 می توانند از مشاوره رایگان مرکز به بهرمند شوند.
ماساژ بیماران سکته مغزی
ماساژ درمانی در بیماران سکته مغزی اثرات مثبت فراوانی دارد. بیماران سکته مغزی به علت مشکلات حرکتی دچار درد های عضلانی و محدودیت حرکتی در بخش های آسیب دیده بدن هستند. ماساژ درمانی با افزایش گردش خون در اندام ها موجب کاهش درد و بهبود حرکت در بیمار می شود. همچنین ماساژ عمقی مفاصل بر کاهش اسپاسم و افزایش دامنه حرکتی بیمار سکته مغزی کمک می کند.
سکته مغزی چیست
سکته مغزی یک مشکل پیچیده است و اطلاعات پایه ای درمورد آن در حال افزایش می باشد. پیشرفت های مکرر در شناختن مشکل و تکنیک های ارزیابی و درمان وجود دارد. کاردرمانگران یک جزء اصلی و مهم در توانبخشی این بیماران می باشند. بنابراین شناخت خود بیماری و پایه های تئوریکال برای مداخلات در آسیب مغزی دارای اهمیت زیادی می باشد.
تعریف سکته مغزی
سازمان جهان بهداشت( WHO) سکته مغزی را به این صورت تعریف می کند: یک سندرم بالینی، دارای منشاء عروقی، که به وسیله ی ایجاد سریع علائم موضعی یا عمومی مغز مشخص می شود و بیشتر از 24 ساعت ادامه می یابد و یا منجر به مرگ می شود.
سکته مغزی نوعی اختلال نورولوژی ناگهانی است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که به دنبال آن خونرسانی به ناحیه ای که دچار سکته مغزی شده است مختل میشود. به بیان دیگر اگر خون رسانی به ناحیه از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد که این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می‌تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگهای خون رسان مغز ایجاد شود سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است. معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده ای وجود ندارد و یا اینکه علائم بسیار جزئی هستند. بعد از بروز علایم سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود. (علایمی که بعد از سکته مغزی ایجاد می شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های گرفتار شده مغز دارد. علایم سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل میشود.)
سکته مغزی و کما
کما به حالتی گفته می شود که به علت قطع خونرسانی به مغز و کاهش اکسیژن رسانی به سلول های مغزی هوشیاری بیمار کاهش یافته و بیمار به کما می رود. کما ممکن است چندین روز تا چندین ماه ادامه یابد و حتی بیمار را به کام مرگ ببرد.در این حالت بیمار باید به صورت اورژانسی مورد درمان قرار گیرد. دارودرانی در جهت کاهش فشار خون و برطرف شدن لخته می تواند موجب بهبود بیمار گردد.
شیوع سکته مغزی
سکته مغزی یک نگرانی سلامت جمعیت عمومی می باشد و دارای تاثیر چشمگیر بر روی افراد، خانواده هایشان و جامعه می باشد. در انگلستان سالیانه 150000 نفر سکته مغزی را تجربه می کنند. سکته مغزی بعد از بیماری های قلبی و سرطان، سومین عامل مرگ و میر می باشد و بیش از 67000 نفر سالیانه در اثر سکته ی مغزی می میرند. هر چند بارز ترین اثر سکته مغزی ناتوانی طولانی مدت می باشد. سکته مغزی تنهاترین بزرگترین دلیل ناتوانی های شدید و پیچیده در بزگسالان می باشد. یک سوم افرادی که دچار سکته مغزی می شوند درجاتی از ناتوانی طولانی مدت را تجربه می کنند. مشکلات رایج متعاقب سکته ی مغزی شامل موارد زیر می باشند: آفازی، ناتوانی های فیزیکی، فقدان مهارت های شناختی و ارتباطی و سایر مشکلات روان.
علاوه بر تاثیر بر روی افراد، سکته مغزی بار سنگینی را بر دوش خدمات اجتماعی و سلامت می گذارد. برای مثال فقط در انگلستان سکته مغزی سالیانه حدود 7 بیلیون پوند هزینه بر دوش اقتصاد و خدمات سلامت ملی (NHO) می گذارد: 2 بیلیون پوند هزینه مستقیم NHS ، 4/2 بیلیون پوند هزینه های مراقبت غیر مستقیم ( مانند هزینه های پرستاری در منزل که به وسیله ی خانواده ی بیمار پرداخت می شود.) و 8/1 بیلون پوند کاهش درآمد به دلیل از دست دادن سازندگی ( productivity) و ناتوانی.
علایم سکته مغزی برای تشخیص دکتر
نشانه های ابتدایی سکته ی مغزی شامل موارد زیر می شوند:
ضعف ناگهانی و یا بی حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پای یک سمت از بدن.
تار دیدن و یا از دست دادن بینایی ناگهانی در یک یا هر دو طرف.
مشکلات ناگهانی در صحبت کردن و یا درک زبانی.
گیجی ناگهانی
سردردناگهانی و شدید بدون دلیل مشخص
سرگیجه، بی ثباتی و یا افتادن ناگهانی بخصوص همراه با سایر نشانه ها.
هرچند نشانه های واضح زیادی نیز وجود دارد که در ادامه برای بیمار، خانواده و کادر توانبخشی و پزشکی مشخص می شود. علایم دیگر شامل:
فلج یا بی حس شدن یک نیمه صورت
ایجاد مشکل در بلع و غذا خوردن
بی اختیاری ادرار و مدفوع
اختلال گفتاری و ارتباطی : اختلال گفتاری در ارتباطی بعد از سکته مغزی، از علایم بسیار شایع هستند و میتوانند در صحبت کردن و یا درک صحبت دیگران (آفازی) خواندن و نوشتن اثر بگذارد. در صورت داشتن اختلال گفتاری، یک متخصص آسیب شناس گفتار و زبان می‌تواند به بیمار کمک کند.
تست صورت- بازو – گفتار ( Face- Arm- Speech Test) : در یک استراتژی ملی برای سکته ی مغزی در انگلستان، بر روی نیاز به افزایش آگاهی جمعیت عمومی از سکته مغزی و شناسایی علائم آن تاکید شد که نتیجه آن فراهم کردن FAST به وسیله ی انجمن سکته مغزی به همراه سایر سازمان ها و تخصص های مرتبط با سکته مغزی برای محافظت مغز از آسیب های زیاد بود. بنابراین ضروری است که مردم بتوانند نشانه های سکته مغزی را تشخیص دهند و زمانی که این نشانه ها را می بینند FAST را انجام دهند.
FAST بیان می کند:
ضعف صورت ( Facial Weakness )– آیا فرد می تواند بخندد؟ آیا چشمان یا دهان او افتاده است؟
ضعف بازو ( Arm Weakness )– آیا فرد می تواند هر دو دست خود را بالا ببرد؟
مشکلات گفتاری ( Speech Problems)– آیا فرد می تواند واضح صحبت کند و یا صحبت های شما را درک کند؟
هر فردی که این نشانه ها را نشان دهد باید با اورژانس تماس گرفته شود و سریعا مورد درمان قرار گیرد و در سریع ترین زمان ممکن در بیمارستان بستری شود.
اگر علائم سکته مغزی در طول ۲۴ ساعت از بین بروند این وضعیت را اصطلاحا حمله ایسکمی گذرا می نامند که یک علامت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده هست. سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است.
حدود ٪۸۵ از تمام موارد سکته های مغزی بر اثر بسته شدن یک شریان مغزی با یک لخته خون که به آن سکته مغزی گفته می شود اتفاق می‌افتند. دیگر عوامل عمده سکته مغزی را آمپولی مغزی و خونریزی مغزی تشکیل می دهند، درمان اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی هست.
بدون شک یکی از مهمترین مراحل درمانی بیماران سکته مغزی توانبخشی تحت نظر یک گروه توانبخشی شامل متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، کاردرمانگر ،ارتوپدی فنی، شنوایی شناس، گفتار درمانی، بینایی‌سنج ،روانشناس، کارشناس تغذیه، پرستار توانبخشی و مددکار اجتماعی است.
مرکز درمان سکته مغزی
دلایل سکته ی مغزی
دلایل عمده ی سکته مغزی عبارتند از:
ایسکمی: نشان دهنده نقص در رسیدن خون به قسمتی از مغز است که به صورت اولیه منجر به اختلال عملکرد و سپس مرگ بافتی می شود( infraction) طبقه بندی دلایل نقایص مغزی مطابق
( Trial of org TOAST) 10172 in Acute Stroke Treatment به این صورت است:
گرفتگی عروق بزرگ ( معمولا شریان های کاروتید و شریان مغزی میانی به وسیله ی ترمبوز آمبولی).
آمبولی قلبی ( لخته از قلب و اغلب از شریان های ملحقه به سمت شریان های مغز مهاجرت می کند و منجر به بلاک شدن و سکته مغزی می شود.)
گرفتگی عروق کوچک ( ترومبوز یا آمبولی در شریان های کوچک مغزی که موجب نقایص لاکونار می شود.)
دلایل دیگر ( مانند نرسیدن عمومی آب در مغز، به علت آسیب در نقاط پخش کننده ی آب.)
خونریزی: معمولا به صورت داخل مغزی است ( در درون بدنه مغز ) اما می تواند به صورت خونریزی ساب آرکنوئید ( بین آرکنوئید و مغز ) نیز باشد.
خونریزی داخل مغزی معمولا به دلیل افزایش فشار در عروق کوچک ایجاد می شود اما با شیوع کمتر می تواند به علت آنوریسم ( پارگی دیواره ی عروق ) یا بد شکلی های وریدی و شریانی ( ارتباطات غیر نرمال بین وریدها و شریان ها) نیز اتفاق بیفتد.
علائم سکته مغزی
حمله ی ایسکمی گذرا یا (TIA ) اصطلاحی است که برای توصیف نشانه های سکته مغزی که در طول 24 ساعت برطرف می شود به کار برده می شود. TIA نمی تواند بیانگر سکته مغزی کامل باشد ولی به وسیله ی آسیب گذرا در تغذیه ی عروقی بافت ( ایسکمی) و بهبودی متعاقب آن مشخص می شود. این بیماران مستعد گرفتار شدن به سکته ی مغزی کامل می باشند. بنابراین حتما باید به صورت اورژانسی و در 24 ساعت اول توسط پزشک ویزیت شوند.
انواع سکته ی مغزی
بامفورد و همکارانش در سال 1991 طبقه بندی آسیب های مغزی را توصیف کردند تا متخصصان بتوانند منطقه ی آسیب دیدهدر مغز را تشخیص دهند. این طبقه بندی بر پایه ی علائم و نشانه هایی است که بیماران آن را تجربه می کنند و در حال حاضر به صورت گسترده استفاده می شود. این بسیار مفید است چون با تشخیص مرتبط است. بنابراین بر پایه ی ارزیابی های بالینی، متخصصان می توانند میزان زنده ماندن و وابستگی طولانی مدت را تشخیص دهند که در تصمیمات درمانی و بحث با بیمار / خانواده کمک کننده است.
طبقه بندی بامفورد ( Bamford) به صورت زیر می باشد:
سکته ی کلی گردش خون پیشین( TACS (Total Anterior Circulation Strokeشاملتمامی موارد زیر می باشد:
نقایص حسی – حرکتی در بیش از دو سوم صورت / بازو/ پا
بیش از دو سوم بازو/ صورت / پا مبتلا می شوند و علائم به صورت زیر می باشد:
فقط اختلال حرکتی
یا فقط اختلال حسی
یا فقط اختلال حسی – حرکتی
یا همی پارزی آتاکسی
اختلالات عملکرد سطح بالای کرتکس عموما شامل آفازی، کاهش سطح شناختی، سندرم های فراموشی و سندرم های آپراکسی و آگنوزی می شوند.
طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامت (ICF )
ICF به صورت خیلی گسترده در سکته مغزی استفاده نمی شود. هر چند بیماران سکته مغزی اغلب دارای آسیب های پیچیده می باشند که چالش هایی را برای تیم های توانبخشی ایجاد می کنند. ICF وسیله ای را برای درک و توصیف وضعیت سلامتی فراهم می کند. ICF ساختار و عملکرد بدن و نحوه ی تعاملشان با فاکتورهای محیطی، مشخص و تاثیر گذار در فعالیت و مشارکت فرد در جهان را مورد بررسی قرار می دهد. زمینه های ICF شامل موارد زیر می باشد:
عملکرد های بدن( Body Fnctions) : عملکرد فیزیولوژیکال سیستم های بدن ( شامل عملکردهای سایکولوژیکال) مانند عملکرد های ذهنی، عصبی عضلانی و مرتبط با حرکت.
ساختارهای بدن(Body Structures) : قسمت های آناتومیکی بدن مانند ارگان ها، اعضاء و اجزایشان مانند ساختارهای سیستم عصبی و ساختارهای مرتبط با حرکات.
آسیب ها( Impairments) : عملکرد ها و ساختارهای ابنورمال شامل فقدان یا انحرافات چشمگیر مانند: همی بارزی متعاقب مغزی.
فعالیت(Activity) اجرای وظیفه یا فعالیت به وسیله ی فرد مثل لباس پوشیدن.
محدودیت های فعالیت(Activity Limitations) : مشکلات افراد در اجرای فعالیت ها مثل ناتوانی در لباس پوشیدن به دلیل همی بلزی.
مشارکت(Participation) : درگیری در موقعیت های زندگی مانند حضور در جامعه.
محدودیت های مشارکت( Participation restrictions) : مشکلاتی که فرد در نتیجه ی محدودیت فعالیت در درگیری در موقعیت های زندگی تجربه می کند. مانند ناتوانی در ملاقات دوستان و خانواده در نتیجه ناتوانی در لباس پوشیدن.
فاکتورهای محیطی (Environmental Factors) : محیط های فیزیکی و اجتماعی که افراد در آن زندگی می کنند مانند ساختارهای اجتماعی و قانونی، ویژگی های معماری، سبک های انطباق، تجارب و زمینه های محیطی.
فاکتورهای شخصی( Personal Factors) : فاکتورهای خاص بیمار که بر روی وضعیت سلامت اثر می گذارد مانند شخصیت و نگرش.
در ICF اصطلاح عملکرد (Functioning) : به معنی عملکرد های بدن، فعالیت ها و مشارکت می باشد. در حالی که ناتوانی (disability) به مانند یک اصطلاح فراگیر برای آسیب ها و محدودیت های فعالیت و مشارکت می باشد.
عوارض بعد از سکته مغزی
بیمار سکته مغزی بسته به محل آسیب در مغز و میزان آسیب وارده دچار عوارض مختلفی می گردد. در ابتدا عضلات بیمار شل شده و فاز فلسید آغاز می شود. به مرور بیمار به سمت اسپاستیسیته پیش می رود و سفتی عضلانی در نیمه از بدن ایجاد می شود. آسیب نیمکره چپ مغز باعث مشکلات حرکتی در سمت راست بدن و آسیب نیمکره راست مغز موجب مشکلات حرکتی در سمت چپ بدن می گردد. از دیگر عوارض بیماران سکته مغزی می توان به مشکلات گفتاری در تلفظ و اختلال بلع اشاره نمود که نیاز به گفتار درمانی تخصصی در بلع را آشکار می کند.
مشکلات درکی و شناختی مانند نادیده گرفتن یک سمت از بدن و اختلالات در استدلال کلامی و مشکلات حافظه از دیگر مشکلات بیماران سکته مغزی می باشد که نیاز به توانبخشی مستمر در زمینه کاردرمانی ذهنی و جسمی دارد.
جلوگیری از وقوع مجدد سکته مغزی ( پیشگری ثانویه)
متعاقب سکته ی مغزی استراتژی های زیادی برای جلوگیری از وقوع مجدد سکته مغزی صورت می گیرد. معیارهای عمومی مانند کاهش BMI قبول یک برنامه ی غذایی کم نمک و کم چربی، توقف سیگار کشیدن و ورزش های منظم در تمامی بیماران سفارش می شود. این معیار به خصوص توقف سیگار کشیدن می تواند در کاهش سکته ی مغزی به طور خیلی زیادی حتی در غیاب داروها موثر باشد.
Antiplatelet Agents
بر پایه ی شواهد بالینی موجود آسپیرینی که بعد از سکته مغزی تجویز می شود از بروز 11 سکته ی مغزی از هر1000 بیمار جلوگیری می کند. دوز مطلوب بین 50 تا 150 میلی گرم می باشد، دوز خیلی بالای آن خطر وقوع خونریزی روده ای را در طولانی مدت افزایش می دهد بدون این که اثری بر روی شیوع سکته ی مغزی داشته باشد. بالاترین دوز برای کاهش خطر سکته مغزی در 2 هفته ی اول استفاده می شود.
هنگامی که دیبیریدامول ( Persantin) همراه با آسپیرین استفاده می شود خطر سکته ی مغزی را در مقایسه با استفاده ی تنها از آسپیرین بیشتر کاهش می دهد. در حال حاضر در انگلستان تجویز به این صورت است که روزانه 300 میلی گرم آسپیرین برای 2 هفته متعاقب سکته ی ایسکمیک استفاده می شود و با 75 میلی گرم آسپیرین به همراه دیبیریدامول دنبال می شود.
کلوپیدوگرال (Clopidogral)
یک عامل ضد پلاکت دیگر است که به صورت ترکیبی با آسپیرین متعاقب سندرم مزمن عروق کروناری استفاده می شود. این ترکیب اگر به دنبال سکته ی مغزی استفاده شود خطر خونریزی مغزی را افزایش می دهد و عموما باید از آن اجتناب شود.
کلوپیدوگرال اگر به تنهایی استفاده شود مزایای بیشتری نسبت به آسپیرین دارد ولی بحث بر روی پر هزینه و گران بودن آن می باشد. در اکثر مناطق این درمان به آسپیرین ترجیح داده می شود به خاطر این که آسپیرین به خاطر عدم تحمل نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد.
فشار خون
هایپرتنشن باید به صورت پیشرونده به دنبال سکته مغزی مورد درمان قرار گیرد. فشارخون بعد از سکته ی مغزی 80/130 می باشد.
Hyper Lipidaemia
در حال حاضر شواهد خوبی از داروها وجود دارد که نشان می دهد کاهش سرم کلسترول لیپوپروتئین شیوع سکته ی مغزی را کاهش می دهد. داده های اخیر نشان می دهد که داروهای استاتین (rsuvastatin- atorvastatin- simvastatin) برگشت پلاک های کلسترول را در شریان کاروتید کاهش می دهند.
ضد انعقادی ها
کار آزمایه های بالینی منافع وارفارین در جلوگیری از سکته ی مغزی در بیماران با فیبریلاسیون را نشان داده اند. برای افرادی که وارفارین مصرف می کنند خطر خونریزی افزایش می یابد و یک تعادل بین منافع، مضررات و خطرات باید برقرار شود. کانترالندیکاسیون ها شامل احتمال خونریزی ( مانند زخم های پپتیک به وسیله ی وارفارین) و ناتوانی در دنبال کردن دستورات ( در بیماران با آسیب های شناختی) می باشند.
زمانیکه یک بیمار برای وارفارین مناسب نیست، آسپیرین به عنوان یک درمان جانشین استفاده می شود. هر چند ارزش آن در جلوگیری از سکته ی مغزی نسبت به وارفارین پایین تر است.
Carotid Endarterectomy
آزمایشات نشان داده اند که انجام این عمل برای گشاد کردن شریان کاروتید داخلی در جلوگیری از سکته ی مغزی در بیماران با علائم TIA یا سکته ی مغزی سودمند است. این عمل تنها در تنگی ها و گرفتگی های بیش از 70 درصد استفاده می شود و باید به بیماران با وضعیت عملکردی قابل قبول و بافت مغزی قابل برگشت محدود شود. بنابراین برای بیماران وابسته به تخت با سکته های گردش خون پیشین مغز مناسب نمی باشد.
نیمکره های مغز هرکدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند :
نیمکره چپ معمولاً در اکثر انسان ها نیمکره غالب یا نیمکره زبانی و منطقی است و نیمکره راست نیمکره عاطفی و احساسی و مسئولیت و مسئول پروزدی گفتار است. انتقال عملکرد زبانی از سمت چپ مغز به ناحیه ای در سمت راست مغز پس از توانبخشی یا گفتار درمانی سکته مغزی.
بررسی های پزشکی متعاقب سکته ی مغزی و TIA
بررسی های پزشکی متعاقب سکته ی مغزی و TIA به منظور موارد زیر انجام می شود:
تایید تشخیص سکته ی مغزی
تعیین محل و نوع سکته ی مغزی
تعیین دلایل سکته ی مغزی
رهنمون درمانی برای جلوگیری از سکته های آینده
Computerized Tomography or Magnetic Resonance Imaging تصویربرداری( چهCT و چه MRI) در تشخیص این که سکته ی مغزی به علت خونریزی و یا آنفارکتوس است کمک کننده می باشند.تمایز و تشخیص بین خونریزی و آنفارکتوس بسیار با اهمیت می باشد. به خاطر اینکه درمان با آسپیرین با ضد انعقادی ها، می تواند برای آنفار کتوس مغزی اندیکاسیون داشته باشد در حالی که برای خونریزی مغزی کانترالندیکاسیون دارد. بنابراین در تمامی بیماران سکته ی مغزی سی تی اسکن باید در 24 ساعت اول انجام شود همچنین CT و MRI در تشخیص سایر پاتولوژی های داخل مغزیکه شبیه سکته ی مغزی هستند مفید است مانند تومور، هماتوم های ساب دورال.
دستگاه های سی تی اسکن جدید و پیشرفته می توانند ابنورمالیتی های با مدت زمان کم برای سکته ی عروق بزرگ را تشخیص دهند. هر چند در اسکن های زود هنگام آنفارکتوس های کوچک ممکن است به سختی تشخیص داده شوند. مشکل دیگر ممکن است در تشخیص صدمه ی جدید در یک بیمار با چندین سکته در گذشته باشد. اسکن به وسیله ی MRI در مقایسه با CT بسیار دقیق تر، حساس و خاص برای تشخیص سکته ی مغزی می باشد و می تواند در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد. به ویژه Diffusion – Weighted MRI می تواند سکته های جدید را مشخص کند که به صورت نقطه بحرانی بر روی تصویرهای قبلی آنفارکتوس مغزی نشان می دهد. همچنین MRI در تصویربرداری تنه ی مغزی و مخچه سفید است. به خاطر اینکه این قسمت های مغز به وسیله ی ساختارهای استخوانی ضخیم که باعث ایجاد آرتیفکت در سی تی اسکن می شود، احاطه می شود.
تست های عروقی (Blood Tests)
تعدادی از تست های عروقی می توانند برای دلایل استفاده شوند. تست های رایج کامل عبارتند از:
Full blood count:
برای جست و جوی مشکلاتی که زمینه ی سکته ی مغزی را فراهم می سازند مانند پلی سی تامیا (Polycythaemia) یا افزایش سلول های قرمز، ترومبوسیتوزیس (thrombocytosis) یا افزایش پلاکت و مشکلاتی که زمینه ی خونریزی مغزی را فراهم می کنند مانند ترومبوسیتوپنیا (throbocytopaenia) یا افزایش پلاکت.
همچنین می تواند برای رد لکوسیتوزیس (Leucocytosis) یا افزایش تعداد سلول های سفید که می تواند نشان دهنده عفونت ( مانند آسیبراسیون) یا عفونت داخلی مغزی ( مانند آنسفالیت و آبسه های مغزی) که مشابه سکته مغزی هستند شود.
Erythrocyte sedimentation Rate (ESR)
اگر ESR به ارزیابی شود نشان دهنده ی واسکولیت یا سارکی نوما است و می تواند باعث تسریع در امر بررسی ها و معاینات شود.
Blood sugar( قند خون)
هایپوگلیسیمی به صورت سکته ی مغزی نمود پیدا می کند، دیابت یک ریسک فاکتور برای سکته ی مغزی می باشد. بنابراین تمامی بیماران باید تست گلوکز Finger – Prick و سطوح گلوکز رسمی آزمایشگاهی را دریافت کنند.
Fasting Lipid
هایپر لیپیدی یک ریسک فاکتور برای سکته مغزی می باشد و چربی باید در تمام بیماران مورد ارزیابی قرار گیرد.
Clotting Screen
ارزیابی های انعقادی در بیماران با سکته ی مغزی از نوع خونریزی ضروری است. یک International Normalized Ration(INR) ضرورتا بایددر تمامی بیماران سکته ی مغزی که وارفارین مصرف می کنند، انجام گیرد.
Thrombophilia Screen
بیمارانی که علائم ترومبوزهای سینوسی عروقی را نشان می دهند باید به منظور وقوع احتمالی لخته مورد بررسی قرار گیرند. این بررسی ها در بیماران جوان که هیچ عامل دیگری برای وقوع سکته مغزی وجود ندارد و فقط در ترومبوزهای عروقی انجام می شود.
بررسی های قلبی
در 20 درصد آنفارکتوس های مغزی منشا آمبولی قلب می باشد. بنابراین در تمام بیماران برای فیبریلاسیون عروقی و یا بیماری های ساختاری قلب الکتروکاردیوگرام باید انجام شود.
الکتروکاردیوگرام در بیمارانی که احتمال ترومبوز داخل قلبی و یا بیماری های ساختاری قلب وجود دارد انجام می شود در اکثر مراکز، اکوکاردیوگرام در تمام بیماران انجام می شود.
Carotid Ultra Sound
برای بررسی تنگی شریان کارتید داخلی انجام می شود. تکنیک هایش شامل تصویربرداری عروقی برای اندازه گیری شدت جریان خون که میزان تنگی عروق را نشان می دهد می باشد.
Magnetic Resonance Angiography
در حال حاضر به صورت گسترده در مراکز بالینی استفاده می شود. تصاویرش همانند MRI استاندارد و Diffusion – weighted MRI می باشد، این روش غیر تهاجمی است و بنابراین در بسیاری از نمونه ها به آنژیوگرافی ترجیح داده می شود.
سوالات متداول:
1.برای جلوگیری از سکته مغزی چه کارهایی باید انجام داد؟
معیارهای عمومی مانند کاهش BMI قبول یک برنامه ی غذایی کم نمک و کم چربی، توقف سیگار کشیدن و ورزش های منظم در تمامی بیماران سفارش می شود. این معیار به خصوص توقف سیگار کشیدن می تواند در کاهش سکته ی مغزی به طور خیلی زیادی حتی در غیاب داروها موثر باشد.
2.نشانه های سکته مغزی چیست؟
ضعف ناگهانی و یا بی حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پای یک سمت از بدن،تار دیدن و یا از دست دادن بینایی ناگهانی در یک یا هر دو طرف،مشکلات ناگهانی در صحبت کردن و یا درک زبانی،گیجی ناگهانی، سردردناگهانی و شدید بدون دلیل مشخص از علائم سکته مغزی می باشد.
