آپراکسی چیست
آپراکسی چیست؟ آپراکسی گفتاری دوران کودکی یک اختلال حرکتی گفتار است. افراد دارای آپراکسی کلامی در گفتن صدا ها، هجاها و کلمات مشکل دارند. این مشکل به علت ضعف ماهیچه‌ها و یا فلج عصبی نیست بلکه مغز در برنامه ریزی حرکات اندام های گفتاری (مانند لب ها،فک و زبان) مشکل دارد. فرد دارای آپراکسی گفتاری چیزی که می‌خواهد بگوید را می‌داند ولی مغز در برنامه‌ریزی و هماهنگی ماهیچه های لازم برای گفتن مشکل دارد. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر؛ متخصص گفتاردمانی کودکان با در اختیار داشتن تیم تخصصی گفتاردرمانی در کنار تمرینات گفتاری در حیطه مهارت های ذهنی نیز فعالیت می نماید.
آپراکسی گفتاری دوران کودکی چگونه تشخیص داده میشود؟
شنوایی شناس برای شناسایی آسیب شنوایی که علت احتمالی مشکلات گفتاری کودک دارای آپراکسی است، بهتر است یک ارزیابی شنوایی انجام دهد.
آسیب‌شناس گفتار و زبان کودک دارای آپراکسی را ارزیابی می‌کند. وی توانایی‌های حرکتی-دهانی، نوای گفتار و رشد صداهای گفتاری را ارزیابی می کند. او میتواند آپراکسی را شناسایی کند و از مشکلات گفتاری دیگر جلوگیری کند.
-ارزیابی دهانی حرکتی:
بررسی نشانه های ضعف یا تونوس ضعیف ماهیچه های لب، فک و زبان که به آن دیزآرتری گفته می شود. کودکان دارای آپراکسی معمولاً این علائم را ندارند.
مشاهده هماهنگی حرکات دهانی با استفاده از فعالیت‌های غیر گفتاری (مانند حرکت زبان از یک سمت به سمت دیگر،خندیدن،جلو آوردن و عقب بردن لب ها)
بررسی هماهنگ و با ترتیب بودن حرکات ماهیچه های گفتاری هنگام انجام فعالیت هایی مانند دیادوکوکنزیک با تکرار زنجیره‌ای از صداها مثل /پا/ تا/ کا/ .
بررسی توانایی های روزمره با ارزیابی مهارت کودک با اختلال آپراکسی کلامی در هنگام عملکرد و یا در محیط های واقعی زندگی( مانند لیس زدن بستنی) و مقایسه آن با همان مهارت ها اما در محیط ساختگی و غیر عملکردی(مانند تظاهر به لیس زدن بستنی.)
-ارزیابی نوای گفتار ( آهنگ):
گوش دادن به کودک با آپراکسی کلامی برای اینکه مطمئن شویم کودک قادر است به صورت صحیح تکیه هجاها در کلمات و کلمات در جملات را انجام دهد.
مشخص کنید که کودک آپراکسی می تواند از زیر و بمی یا مکث برای ایجاد جملات متفاوت ( مانند سوالی،تعجبی، دستوری) و مکث در جاهای مناسب داخل جمله(مثلاً مکث بین دو عبارت) استفاده کند.
-ارزیابی صداهای گفتاری (تلفظ صدا داخل کلمه):
ارزیابی صداهای همخوان ( صامت) و واکه( مصوت)
ارزیابی گفتن صدا ها به تنهایی و در هجا و کلمه
آیا دیگران می‌توانند گفتار کودک را درک کنند.
علائم و نشانه‌های آپراکسی گفتاری دوران کودکی چیست؟
علائم کودکان دارای آپراکسی گفتاری شبیه هم نیستند. امکان دارد همه علائمی که در زیر فهرست شده‌اند در هر کودک بروز نکند. آپراکسی گفتاری دوران کودکی باید توسط آسیب شناس گفتار و زبان ارزیابی شود. علائم آپراکسی کلامی دوران کودکی شامل موارد زیر است:
کودک کم سن و سال تر:
- در دوران نوزادی قانون نمی کند.
- لغات اولیه تاخیر دارند و ممکن است صداهایی را از قلم بندازند.
- مشکل در ترکیب صداها: مکث زیاد بین صداها
- ساده سازی کلمات با جایگزین کردن صداهای آسان با مشکل یا حذف صداهای مشکل
- ممکن است مشکل غذا خوردن داشته باشد.
کودک بزرگتر:
- داشتن خطاهای تلفظی غیر ثابت که ناشی از رشد ناکافی نیست.
- درک زبان خیلی بهتر از حرف زدن است.
- مشکل در تقلید گفتار،اما گفتار تقلید شده از گفتار خود به خودی واضح تر است.
- هنگام تلاش برای تولید صداها یا هماهنگی لبها زبان و فک برای اهداف هدفدار به نظر تلاش و تقلای زیادی در اندامها وجود دارد.
توجه:
آسیب شناس گفتار و زبان امکان دارد برای شناسایی مشکلات همراه با آپراکسی، مهارت های زبان بیانی و درک و مهارت خواندن و نوشتن را نیز ارزیابی نماید.
انواع مختلف آپراکسی
Geschwindبه وجود انواع مختلف آپراکسیا اشاره کرد که شامل بوکو فاشیال، ساختاری، لباس پوشیدن، راه رفتن، نگاه کردن، گفتاری و اندامی می باشند. واژه آپراکسی برای هر یک از این اختلالات به کار گرفته میشود، بسیاری از آنها به ریشه خود ارتباطی ندارند.
آپراکسی ساختاری
Concha آپراکسیای ساختاری را به عنوان نقص فضایی همراه مشکلاتی در برنامه ریزی و شروع حرکت معرفی کرد. آپراکسیای لباس پوشیدن به عنوان این که به طور یک نوع جدا باشد مورد بحث قرار گرفته است. در یک بررسی متون که در مورد توانایی لباس پوشیدن بعد از سکته مغزی انجام گرفت، نتیجه این بود که فقدان توانای لباس پوشیدن ممکن است برخاسته از نقایص زبانی، اختلالات درک بینایی و طرحواره بدنی، یا بی توجهی یک طرفه باشد. مشکل در لباس پوشیدن تظاهر عملکری نقص می باشد. هم آپراکسیای بوکو فاشیال وهم اندامی به عنوان ناتوانی در ایجاد حرکات هدفمند صورت و اندام مطرح می شوند. با این وجود یک دلیل برای جدا کردن آپراکسی بوکو فاشیال از اندام به خاطر زمینه ی توزیع سیستم لیمبیک برای عصب دهی عضلات صورتی که وابسته به بیان احساسات هستند می باشد. دو نوع اصلی آپراکسی ایده ای و ایده ای – حرکتی هستند که توضیح داده خواهد شد. مشکل بیرون آمدن زبان و شلی زبان از عوامل ساختاری می باشد.
آپراکسیای ایده ای
این نوع به عنوان یک “آگنوزی استفاده” که فقدان آگاهی در استفاده از اشیا است مطرح می گردد. این تعریف می تواند در مدل پردازش Roy وSquare برای آپراکسی اندام در سطح سیستم معنایی رسم شود. بنابراین آپراکسیای ایده ای به عنوان یک اختلال در عملکرد حرکات هدفمند به علت فقدان آگاهی معنایی از حرکات وابسته مطرح می گردد.در آپراکسی فقدان حافظه عملی وابسته به عملکرد شی به معنی این است که اطلاعات بینایی و شنوایی وابسته به عملکرد اشیا نمی‌توانند به سیستم معنایی و پانتومیم که آسیب دیده اند دسترسی داشته باشند. تقلید به عنوان روش ژستی – بینایی سالم باقی می ماند و می تواند استفاده شود. خطاها زمانی استفاده از اشیا و ابزار در تکلیف های روتین و به همراه دستور دادن صورت میگیرند. افرادی که آپراکسیای ایده‌ای دارند ممکن است در نام گذاری و توضیح عملکرد اشیا با استفاده از اطلاعات لمسی و بینایی توانا باشند اما نمی‌توانند این آگاهی را به صورت اعمال یکپارچه کنند که علت آن اختلالی است که در سطح مفهومی عملکرد حرکتی وجود دارد.
آپراکسی های ایده ای حرکتی
این نوع به عنوان اختلال در انتخاب زمان بندی و سازماندهی فضایی حرکات هدفمند به علت اختلال در ایجاد یک پاسخ حرکتی سازمان یافته و کنترل شده می باشد که به علت اختلال در سیستم تولید که توسط Roy و Square توضیح داده شده است.
فردی که دچار آپراکسی ایده ای – حرکتی می باشد نمی تواند آنچه را که قصد دارد انجام دهد و پانتومیم و تقلید نیز دچار اختلال می باشد این نوع با پراکسیای ایده ای که تقلید سالم تفاوت دارد. خطا زمانی که از فرد خواسته می شود تا حرکات جهت دهی شی را با دستور بینایی (پانتومیم) و توسط کپی کردن حالات آزمونگر (تقلید) انجام دهد رخ می‌دهد ویژگی های فضایی و زمانی حرکات، اغلب تحت تاثیر قرار می گیرند. در متون مختلف در مورد اینکه آپراکسی ایده ای و ایده ای – حرکتی دواختلال جدا هستند یا با هم همپوشانی دارند چالش وجود دارد. چالش حاضر به خاطر کارهای اولیه است که توسط Liepman انجام شده است به خاطر اینکه وی ابتدا بین ایده و اجرا تفاوت قائل شده است. به هر حال استفاده از سیستم مفهومی – تولیدی گواه بر این است که آپراکسیا به علت مشکلات در سطوح مختلف ایجاد میشود، که بخشی از همان شبکه ی پراکسیا می باشد آپراکسیای ایده ای به اختلال در سطح معنایی و آپراکسیای ایده ای – حرکتی به اختلال در مرحله تولید مربوط می شوند.
روش‌های درمانی آپراکسی گفتاری دوران کودکی چیست؟
تحقیقات نشان داده است که کودکان دارای آپراکسی در صورت دریافت 3-5 بار خدمات درمانی متمرکز و مستمر در هفته پیشرفت چشمگیری نشان می‌دهند. برای این افراد تاثیر درمان فردی بهتر از درمان گروهی است. هنگامی که کودک بهبود پیدا می کند نیاز به جلسات درمانی کمتری است و تاثیر گروه درمانی بهتر است.
تاثیر مداخلات درمانی بر کودکان دارای آپراکسی در بهبود برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات ماهیچه های تولید گفتاری است. تمرینات دامنه حرکتی ماهیچه های گفتاری به تنهایی به بهبود گفتار کمک نمی کند و آپراکسی اختلال هماهنگی گفتاری است نه اندام های گفتاری.
برای بهبود گفتار باید کودک تمرینات گفتاری را انجام دهد. دریافت بازخورد حسی مانند لمسی و بینایی (نگاه کردن خود در آینه) و شنیداری کمک کننده است. کودک با استفاده از بازخورد های حسی چندگانه میتواند هجاها، کلمات و جملات و گفته های طولانی را برای بهبود هماهنگی حرکتی ماهیچه ها تکرار کند.
توجه:خانواده ها به یاد داشته باشند که درمان آپراکسی گفتاری نیاز به زمان و تحمل آنان دارد. کودکان دارای آپراکسی برای احساس موفقیت در ارتباط نیاز به محیطی حمایتگر دارند.همچنین خانواده ها و درمانگران کودکانی که خدمات فیزیوتراپی و کاردرمانی دریافت می‌کنند نیاز به خدماتی دارند که کودک و خانواده از فرآیند درمان خسته نشوند و از زمان درمان بهترین استفاده را ببرند.
نتیجه:
آپراکسی گفتاری یک اختلال عصبی-حرکتی است که بر توانایی برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای تولید گفتار تأثیر می‌گذارد. این اختلال به دو نوع آپراکسی گفتاری کودکی (CAS) و آپراکسی گفتاری اکتسابی تقسیم میشود. علائم آن شامل مشکل در تلفظ صحیح کلمات، ناهماهنگی در گفتار و تلاش زیاد برای بیان جملات است. درمان آپراکسی گفتاری معمولاً شامل جلسات منظم گفتاردرمانی با تمرکز بر تمرینات تکراری، تقویت عضلات گفتاری و استفاده از روش‌های چندحسی است. تشخیص به‌موقع و شروع درمان در سنین پایین، نقش کلیدی در بهبود این اختلال دارد.
سوالات متداول:
1-چه روش‌هایی در گفتاردرمانی برای آپراکسی گفتاری استفاده میشود؟
روش‌های درمانی شامل تمرینات تکراری برای تقویت حرکات گفتاری، استفاده از ابزارهای بصری و لمسی، و تمرینات ریتمیک برای بهبود هماهنگی گفتار است. این روش‌ها به کودک کمک می‌کنند تا گفتار خود را بهتر برنامه‌ریزی و اجرا کند.
2-چقدر طول می‌کشد تا بهبودی در گفتار کودک دیده شود؟
مدت زمان بهبودی بستگی به شدت اختلال و میزان مشارکت کودک و خانواده در فرآیند درمان دارد. برخی کودکان پس از چند ماه پیشرفت قابل توجهی نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند.
برچسب‌ها:آپراکسی, گفتاردرمانی کودکان
