اختلال شنوایی یک واژه عام و نشانگر یک ناتوانی در شنیدن است و می تواند از لحاظ شدت از درجه خفیف تا عمیق گسترده باشد. این اختلالات شنوایی ممکن است مربوط به گوش خارجی مانند وجود جسم خارجی در مجرای گوش و (بوشون) و یا به علت تورم و عفونت در گوش میانی باشد که در این صورت صداها به گوش داخلی نمی رسد و به آن کری انتقالی گویند. در اختلال گوش داخلی حس صدا به علت خرابی سلول های درک اصوات از بین می رود که به آن کری عصبی گویند. كری، ممكن است مادرزادی مثل سیفلیس مادرزادی، سرخجه مادر، استعمال بعضی از داروها در دوران بارداری مانند اسپتومایسین و الکلیسم و یا بدشكلی های اعضای شنوایی به علت صدمات دوران جنینی و زایمان باشد. در نوع اكتسابی، مهم ترین علت، عفونت های گوش میانی است كه اغلب بعد از بیماری های عفونی مخصوصاً سرخجه و تیفوئید دیده می شود. خدمات گفتار درمانی در کودکان با مشکلات شنوایی باید به سرعت آغاز شود، برنامه قبل از دبستان شامل گفتار درمانی در ایجاد ارتباط مناسب، نیاز به برخورد اجتماعی با کودکان شنوا و ناشنوا و استفاده از امکانات ویژه گفتاردرمانی کودکان کم شنوا و مشاوره با خانواده هاست که کودک ناشنوا مجبور می شود تجارب لازم و مورد نیاز را در را در محدوده زمانی کوتاه و سریعا بدست آورد. تربیت شنیداری در کودکان کم شنوا کمک شایانی در استفاده از حداکثر شنوایی باقی مانده در جهت آموزش های دبستان و… می کند.
علل کم شنوایی در کودکان
افت شنوایی و اختلالات زبان از علائم کودکان کم شنوا به حساب می آید که در تشخیص کم شنوایی موثر است. وسایل کمک شنوایی در درمان کودکان کم شنوا مورد استفاده قرار می گیرد، اما درمان های مکمل مانند تربیت شنیداری به کودکان کم شنوا این امکان را می دهد که از باقیمانده قدرت شنوایی خود در مرکز تربیت شنوایی در تهران جهت بهبود درمان های گفتار درمانی برای کودکان کم شنوا استفاده نمایند. مرکز گفتار درمانی کودک کم شنوا دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران در زمین تربیت شنوایی با ایجاد اتاق تقویت مهارت های شنوایی در این حیطه پیشتاز بوده است.
اصوات فقط از راه هوایی به گوش نمی رسند بلکه با ارتعاش درآوردن جمجمه نیز اصوات را می توان به حلزون گوش منتقل کرد که با گذاشتن دیاپازون مرتعش به ناحیه پیشانی یا پشت گوش انجام می گیرد. اگر انتقال اصوات از راه استخوانی بهتر از انتقال هوایی باشد نشانه ناراحتی های گوش خارجی و یا میانی است و اکثر ناشنوایی های اکتسابی مشکل گوش میانی دارند.
اختلال شنوایی ممکن است مربوط به ضایعات مغزی بر اثر زایمان، یرقان شدید به علت ناهمسانیبعد از تولد و عفونتهای نظیر مننژیت و انسفالیت باشد.RH عامل تقریبا نیمی از علل ناشنواییها عوامل ارثی است و بیش از 90 نوع ناشنوایی ارثی شناخته شده است. 20 درصد کل ناشنوایی های ارثی از راه ارث غالب نوجود می آید در این صورت یکی از والدین ناشنوا هستند و احتمال داشتن فرزند ناشنوا 50 درصد است. ناشنوایی به علت ژن های نهفته 75 تا 80 درصد کل ناشنوایی های ارثی را تشکیل می دهند. در این صورت والدین هر دو حامل ژن نهفته هستند و چون ژن معیوب آن ها تنهاست لذا بیماری در آن ها بروز نمی کند ولی وقتی دو ژن هم ردیف و از یک نوع با هم می شوند بیماری بوجود می آید و احتمال داشتن فرزند ناشنوا برای هر حاملی به نسبت یک به چهار است. منظور ما از اختلالات شنوایی بیشتر کری های کامل از هر دو گوش و همچنین ضعف شدید شنوایی است.
علائم کودکان کم شنوا
افت شنوایی در محدوده ۳۵ تا ۷۰ دسی بل از علایم کودکان کم شنوا می باشد.(وجود میزانی از باقیمانده شنوایی)
ضایعه حسی عصبی یا ترکیبی از ضایعه حسی عصبی و انتقالی.
یکی از علائم کم شنوایی اختلالات زبان دریافتی و بیانی است.
اختلال واجی از دیگر علائم کودکان کم شنوا در زمینه گفتار می باشد.
وجود ویژگیهای نوایی شامل کاهش سرعت گفتار،الگوهای نامناسب تکیه،تشدید مختل و کنترل تنفسی نامناسب.
عدم توجه نسبت به علائم شنیداری.
اهداف بلندمدت در گفتار درمانی کودک کم شنوا
رفع نیازها و خواسته های ارتباطی در موقعیت های معمول روزمره.
افزایش آگاهی و قدرت تمایز درموردم حرکات مختلف.
کاربرد واژگان کلیدی در ارتباط روزمره.
کاربرد قواعد اجتماعی ارتباط به طور مناسب در تعامل دیگران.
کاربرد مهارت های واجی متناسب با سن در طول مکالمات.
کاربرد زبان اشاره جهت تعامل مناسب با دیگران در موقعیت های روزمره.
مرکز درمان کم شنوایی کوکان- مرکز تربیت شنیداری
آزمون های هنجار شده گفتار زبان را اجرا کنید. آزمون های علائم کودک کم شنوا را برای تعیین همه جانبه نقاط قوت و ضعف گفتار و زبان کودکان کم شنوا به کار گیرید. تکامل گفتار و زبان وی را با هنجارهای رشد و تکامل،فرهنگ و لهجه مقایسه کنید.
قبل از شروع ارزیابی علائم کودک کم شنوا تعیین کنید که شیوه ارزیابی او باید شفاهی باشد و یا با زبان اشاره صورت گیرد،گروه مقایسه ای مناسب را برای آزمون هنجار کودک کم شنوا مشخص کنید،آزمون را در صورت لزوم اصلاح کنید بدون اینکه از هنجارها تخلف شود،اطمینان حاصل کنید که وی دستورات مربوط به انجام آزمون را متوجه می شود،و عوامل حواس پرت کن را در محیط اطراف به حداقل رسانید.
برای تعیین وضعیت واجی کودک کم شنوا یک آزمون واجی و جهت تعیین چگونگی درک دیگران از گفتار وی از یک آزمون میزان وضوح گفتار در گفتار درمانی کودکان کم شنوا استفاده کنید.
هنگام تعامل در فعالیت های مورد علاقه و روزمره کودک کم شنوا یک نمونه ارتباطی که وضعیت متوسطی از او نشان دهد را ضبط ویدیوی کنید، در مرکز تربیت شنیداری الگوهای گفتار و زبان او را مورد تحلیل قرار دهید (برای مثال تعاملات پیش ارادی،ارادی،با حرکات چهره و بدن،اشاره ای یا کلامی با دیگران.)
با والدین،معلم،کمک مربی و دیگر افرادی که به نوعی از نظر آموزشی با کودکان کم شنوا ارتباط دارند و نیز با متخصصین مربوطه مصاحبه کنید تا نقاط قوت و ضعف از نظر آموزشی و اجتماعی مشخص شود.
از اطلاعات مشاهده ای جهت مشخص کردن مهارتهای ارتباطی کودک کم شنوا در کلاس،زمین بازی،بوفه (رستوران) ،محل کار،جامعه،خانه و سایر موقعیت های اجتماعی و آموزشی استفاده کنید.
از والدین اطلاعاتی در مورد مراحل رشد و تکامل کودکان کم شنوا،ویژگی های اولیه ارتباطی،وضعیت درمانی و تاریخچه فعلی،مداخلات گفتار درمانی تخصصی در کم شنوایی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف و ارتباطات خانوادگی و خویشاوندی فراهم کنید.
مهارت های حرکتی- دهانی کودک کم شنوا را ابتدا با مشاهده وضعیت ساختمانی صورت ،لب ها،دندان ها،زبان،نرم کام و سخت کام در جلسات گفتاردرمانی کودکان کم شنوا ارزیابی کنید،چگونگی کاربرد ساختارهای خاصی که برای تولید گفتار و زبان مهم هستند را بررسی کنید،(برای مثال،حرکت و قدرت و میزان بسته شدن لبها،قدرت،چگونگی جلو آمدن،داخل بردن و حرکت به طرفین زبان،یا حرکت نرم کام زمانیکه واج تولید می شود).
کودک کم شنوا را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا آزمایشات معمول روی او صورت بگیرد، سپس برنامه تربیت شنیداری را با توجه به نتایج طرح ریزی کنید.
ملاقاتی با خانواده و سایر متخصصین ترتیب دهید، ابتدا از اولویت های خدماتی مورد نیاز کودک کم شنوا را تعیین کنید،سپس راهکارهای همکاری در مداخلات گفتار درمانی کودک کم شنوا را مشخص کنید و پس از آن به طور کلی شیوه درمانی مناسب را با توجه به نیازهای وی تعیین کنید مثل برنامه های ارتباطی کلی،شفاهی یا زبان اشاره.
روش مداخله ای را با مشارکت خانواده انتخاب کنید (برای مثال،شفاهی،کلی یا روش اشاره دستی) تابع ایجاد و افزایش مهارتهای ارتباطی کودک کم شنوا کمک شود.
موقعیت های معمول روزمره، واژگان خاص،ساختارهای جمله/ کلمه،و یا موقعیت های کاربردی زبان را بر اساس توانایی شنیداری،سن تقویمی، توانایی واجی یا مهارت های حرکتی،نیازهای مربوط به وضوح گفتار،لهجه،نیازهای ارتباطی اجتماعی،حرفه ای،و یا آموزشی کودک کم شنوا به عنوان اهداف مداخلهای در تربیت شنیداری کودک کم شنوا انتخاب کنید،رضایت والدین و معلمین را برای طرح درمان جلب نمایید.
والدین،شنوایی شناس،معلمین،و گفتار درمانی با تشریک مساعی به تشخیص وسیله کمکی مناسب برای موقعیت های مختلف بپردازند و به کودک کم شنوا حفظ و نگهداری این وسایل را آموزش دهند.
وضعیت وسایل کمک شنیداری را قبل از شروع هر جلسه درمانی بررسی کنید.
با کمک شنوایی شناس و یا مشاور گفتاردرمانی کم شنوا به کودک کم شنوا بازبینی معمول وسیله کمک شنیداری را آموزش دهید که متوجه شود آیا کارکرد آن مناسب است و یا اینکه دچار مشکل شده است مثل خالی شدن باتری یا قرارگیری نامناسب قالب .
برای والدین کودکان کم شنوا،معلمین و متخصصین گفتار درمانی کودکان مربوطه ارتباط بین رشد گفتار و زبان و افت شنوایی باسن،وضعیت فیزیکی و شناختی را شرح دهید.
منابع و مراجع مناسبی را در مورد ضایعه شنوایی و اختلالات ارتباطی برای والدین و معلمین کودکان کم شنوا مشخص نمایید.
به والدین و معلمین کمک کنید تا از وسایل کمک شنوایی و تدابیری تربیت شنوایی مثل کمکهای فرا تخصصی آموزشی و هماهنگ شدن با دورههای آموزشی حمایت کنند. تا کودک کم شنوا را قادر سازند با موفقیت از کلاسهای درس مربوط به همسالان عادی خود استفاده کند.
به ایجاد و توسعه گروههای اجتماعی که فعالیتهای آنها شامل جلسات همسالان برای فعالیت های تفریحی در ساعات ناهار و بعد از مدرسه باشد،با گفتار درمانی در منزل کمک کنید.
به والدین کودکان کم شنوا آموزش دهید تا بسامد دستورات شان و کنترل کردن موضوعات را کاهش دهند و شروع به کار برد نوعی از زبان متقابل کنند که کودکان کم شنوا را تشویق کنند تا در مکالمات،راهکارهای ارتباطی موثر را به کار گیرند (برای مثال،بسط: نوع کامل تری از گفته کودک را به کار ببرید،برگشت: اطلاع داشتن از گفته های قبلی کودک و سپس به کونهای پرسش کردن که موجب بسط موضوع گردد،یا درخواست موردی: از کودک بخواهید که تکرار کند یا آنچه را که گفته است واضح تر بیان کند.)
از کودک کم شنوا بخواهید که وقتی شما وسیله کمک شنوایی او یا دیگر وسایل کمک شنوایی را روشن یا خاموش می کنید در جلسات گفتاردرمانی علامت بدهد.
در جلسات تربیت شنیداری از کودک کم شنوا بخواهید زمانی را که صدا شروع میشود یا پایان می یابد،علامت بدهد.
در مرکز تربیت شنیداری به کودک کم شنوا آموزش دهید که به صداهای بلند محیطی مثل کوبیدن روی یک سطح سخت یا در زدن پاسخ بدهد.
در جلسات تربیت شنوایی از بازیهایی که تولید صدا و حرکت می کنند استفاده کنید،صبر کنید تا کودک کم شنوا با شما تماس چشمی پیدا کند یا به اسباب بازی نگاه کند. وقتی که او به سمت دیگری توجه کرد،اسباب بازی را خاموش کرده و سپس دوباره آنرا زمانی که کودک کم شنوا مجدداً توجه میکند،روشن کنید.
بعد از توجه کودک کم شنوا به اسباب بازی که حرکت کرده و تولید صدا می کند،اسباب بازی را پنهان کرده یا آن را به پشت سرش ببرید و منتظر بمانید تا او به سمت صدا برگردد،در جلسات تربیت شنیداری ابتدا صدا را بالا ببرید تا پاسخی بگیرید و سپس به تدریج صدا را به کمترین سطح قابل شنیدن برای کودک کم شنوا کاهش دهید.
بعد از انتخاب صداهای محیطی ضبط شده که برای کودکان کم شنوا آشنا هستند،در مرکز تربیت شنوایی دو تا از اصوات را مشخص کنید و سپس به تصاویری که هر کدام از صداها را نشان میدهد،اشاره کنید و سپس از او بخواهید که تصویر درست را بعد از شنیدن اصوات مربوطه نشان بدهید.
آثار روانی مبتلایان به اختلالات شنوایی(ناشوایی- کم شنوایی)
اختلال شنوایی سد بزرگی برای رشد طبیعی گفتار و فعالیت اجتماعی بخصوص فعالیت های مدرسه است. با انکه جامعه به اختلالات شنوایی کمتر از اختلالات بینایی اهمیت می دهد معذالک آثار روانی مبتلایان به اختلالات شنوایی به مراتب بیشتر از آثار روانی مبتلایان به اختلالات بینایی است. کودک ناشنوا بیشتر در معرض اختلالات روانی قرار دارد و حتی ثابت شده که خودکشی در ناشنوایان بیشتر از نابینایان است. مردم همیشه سعی می کنند به نحوی به نابینایان مکم کنند ولی ناشنوایان را مسخره می کنند بیمار می داند که نمی شنود بنابراین وقتی مشاهده می کند که در رفتار اطرافیانش تغییری پیش آمده آنها را به خود نسبت می دهد و همین امر باعث بروز اختلالات روانی در کودک می گردد.در دوران یادگیری مهارتها، کودک ناشنوا مانند کودک نابینا از برقراری رابطه با محیط عاجز است به هر حال قادر به فهم کامل توضیحات اطرافیان و مربیان نیست و نمی تواند نیازهای خود را بیان کند. در این مرحله کودک از آنچه واقعا هست کم هوش تر به نظر می رسد. بعضی ها عقیده دارند در دوران رشد شخصیت که به مرحله عقده ادیپ معروف است کودک ناشنوا فوق العاده حسود می شود. چون کودک خود را از هر نوع ارتباط و مکالمه با دیگران محروم می بیند لذا این امر موجبات حسادت شدید او را نسبت به اطرافیانش که پیوسته با هم در حال ارتباط و گفت و شنود هستند فراهم می آورد. به طور کلی آثار اختلالات شنوایی به صورت واکنش های مختلف در زمینه های فردی، تحصیلی و اجتماعی ظاهر می شود.
در زمینه فردی موجب تاخیر در گویایی و حتی لالی کامل،انزوا طلبی، بدبینی و زودرنجی می شود.
در زمینه تحصیلی موجب تنبلی غیر واقعی و عقب افتادگی های کاذب تحصیلی می شود.
در زمینه اجتماعی مونجر به اختلالات و عکس العمل های غیراجتماعی،ضداجتماعی و حتی انتقام جویی می شود.
اختلالات روانی در مبتلایان به کری نسبی ممکن است به صورت واکنش های پسیکوتیک(هذیان و توهمات گوناگون)، واکنش های نوروتیک ( افسردگی، اضطراب) و اختلالات رفتاری مانند دزدی، دروغ گویی، فرار، مخالفت، طغیان و غیره تظاهر نماید.
سنجش شنوایی
طبق مطالعات ون کاور در انگلستان میانگین سن برای تشخیص ناشنوایان مطلق ده ماهگی و برای ناشنوایان شدید شانزده ماهگی بوده است. بعلت عکس العمل های کودک نسبت به صداهای بلند مانند جاروبرقی، بوق اتومبیل، زنگ درب خانه و یا رادیو و تلویزیون به علت حساسیت بینایی و گیرندگی ارتعاشات، افراد نیمه شنوا مشکوک به نظر نمی رسند. بیش از نیمی از پزشکان نظرات والدین را جدی نگرفته و معتقد به ناشنوا بودن کودک نبوده اند در صورتی که بعدا عکس آن ثابت شده است.
امواج صوتی در حقیقت از تعدادی نوسانات یا سیکلها تشکیل شده است و تعداد این نوسانات یا سیکل ها در ثانیه فرکانس نامیده می شود. هر فرکانس یا سیکل یک واحد هرتز و بیست هرتز یعنی بیست سیکل در ثانیه و حدود شنوایی انسان بطور عادی بین 20 – 20000 است. آستانه شنوایی (حداقل شدت صوت قابل شنیدن) از نظر بین المللی در فرکانس 1000 هرتز تعیین شده است ومسلم است هر چه شدت یا فشار صوتی بیشتری به پرده گوش وارد شود صدا بلندتر شنیده می شود.
واحد دیگر بین المللی (دسیبل) است که به علت نام الکساندرگراهام بل نام گذاری شده است. در سنجش شنوایی آستانه شنوایی در حدود 25-0 دسیبل، طبیعی نامیده می شود. مکالمه عادی بین افراد دارای شدتی برابر 50- 40 دسیبل می باشد و 20 دسیبل برابر است با شدت نجوا کردن.
ناشنوا به کسی اطلاق می شود که 90 تا 95 دسیبل از بالاترین حد شنوایی ممکن را قادر باشد و افراد نیمه شنوا یا سنگین گوش دارای فقدان 40 تا 90 دسیبل از بهترین حد شنوایی هستند. اصواتی که در سنجش شنوایی بکار برده می شود از فرکانس های خالص و فرد می باشد در صورتیکه اصواتی که ما می شنویم از ترکیب چندین فرکانس تشکیل یافته است.
با سنجش شنوایی در کودکان مانند اعمال بازتابی طبیعی که کودک با شنیدن صدا به طرف آن بر می گردد( مانند صدا کردن کودک، صدای ساعت که در 6 تا 12 ماهگی انجام می شود) و همچنین از طریق بازی با کودک در کودکان 2 تا 3 ساله و پاسخگویی کودک به سوالات یا انجام کارهایی که به او گفته می شود. و بالاخره انجام ادیومتری هر گوش بطور جداگانه می توان به میزان شنوایی و یا اختلال آن پی برد.
ادیومتری جدید که از طریق رسم فعالیت های امواج مغزی (الکتروانسفالوگرام) انجام می شود. سنجش دقیقی از شنوایی با کامپیوتر است که حتی در خواب می شود بدون آگاهی کودک مورد استفاده قرار گیرد.
بررسی ها نشان داده که تشخیص ناشنوایی کودک که یک مسئله اساسی و مهم برنامه های آموزشی است همیشه با تاخیر همراه بوده است. تاکنون هیچ کس نتوانسته روشی را برای ناشنوایان بکار برد که برای همه آنها مفید باشد بلکه والدین باید راههای مختلف ارتباطی ناشنوایان را چه در گذشته و چه در حال بشناسند تا بتوانند یک ارتباط کلی، مفید و همه جانبه که هدف اصلی است با کودک ناشنوای خود برقرار نمایند و کودک ناشنوا بتواند یک زندگی اجتماعی نسبتا مستقل و راحت در جامعه برای خود انتخاب نمایند.
برای این کودکان آموزش قبل از دبستان دارای اهمیت حیاتی است که ممکن است کودک را صبح ها در مراکز آموزشی خردسالان آموزش داده و بعد از ظهرها به منزل آورد و یا در مراکز نگهداری و یا جایی دیگر جهت بازی فرستاد.
برنامه قبل از دبستان شامل پیشرفت ارتباط بهتر، نیاز به برخورد اجتماعی با کودکان شنوا و ناشنوا و استفاده از امکانات و خدمات ویژه مانند گفتاردرمانی کودکان کم شنوا، تربیت مسئولان و مشاوره با خانواده هاست که کودک ناشنوا مجبور می شود تجارب لازم و مورد نیاز را در را در محدوده زمانی کوتاه و زودگذر سریعا بدست آورد.
کودکان برای برقراری ارتباط و استفاده از سایر اعضای بدن خود ناراحت نمی شوند و براحتی با ایجاد اشاره، مطالب خود را بیان می کنند. روش آموزش ارتباط کلی و مقایسه آن با روشهای دیگر مانند لب خوانی، اشارات و هجی کردن نشان داده است که روش ارتباط کلی از مزیت خاصی برخورد دار بوده است. گزارشات موریس ویس ، گودوین، آرنولد و ترمبلی و توأم کردن ارتباطی کلی و بازی کودکان مختلط شنوا و ناشنوا نیز حاکی از آنست. کودکان ناشنوا احتیاج دارند با کودکان و بزرگسالان شنوا و ناشنوا هر دو گروه ارتباط داشته باشند. در مراکز آموزشی بهره گیری یک کودک ناشنوا ارتباط با کودکان و کارکنان شنواست که می تواند با زبان اشاره ای با آن ارتباط برقرار نمایند و همچنین حضور یک یا چند ناشنوای بزرگسال که از اشارات استفاده می کنند قدرت ارتباطی کودک را بالا می برد. در این مراکز ابتدا سمعک کودک کنترل می شود بعدا کودک با دوستان ناشنوا مشغول بازی می شود و سپس در یک جلسه درسی به مدت 10 دقیقه به طور انفرادی با معلم خود آموزش ارتباطی برقرار می کند بدنبال آن فعالیت های هنری مانند رنگ، چسب کاغذ، مقوا، نقاشی،بازی با قطعات، ساختمان سازی و … شروع می شود که کودک رقابت های لازم را با دیگر کودکان فرا می گیرد. برنامه پیاده روی در فضای آزاد و اطراف مرکز که کارکنان مرکز فرصت و وقت نظافت را داشته باشند انجام می گیرد. پس از برگشت وقت ناهار فرصت مناسبی برای آموزش و تبادل اشارات جدید بین کودکان شنوا وناشنوا و کارکنان و نشان دادن نقطه نظر و کنجکاوی ها قبل از رفتن به منزل است. به عبارت دیگر برنامه های آموزشی قبل از دبستان برای کودک ناشنوا و کم شنوا آموزش فعال در زمینه های ذهنی، اجتماعی، زبانی، هوشی فراهم می آورد و این برنامه هاروزانه بین 2 تا 4 ساعت برای کودکان 3 تا 5 سال ارائه می شود. این برنامه ها می تواند در مرکز نگهداری شبانه روزی و یا نیمه وقت باشد.
نکات آموزشی در مرکز تربیت شنوایی و گفتاردرمانی کم شنوایی
یک گفتاردرمانی کودکان کم شنوا نکاتی را برای آموزش به این کودکان برای شما توضیح می دهد.
به کودک کم شنوا آموزش دهید که عباراتی را که میشنود با اشاره کردن یا حرکات بدنی و چهره نشان بدهد (مثال: بای بای،من گرسنه ام،یا بیشتر.)
در جلسات گفتار درمانی کودک کم شنوا به والدین بیاموزید که از طریق بیان عبارات در طی مکالمات روزانه به کودک کم شنوا کمک کنند تا این عبارات را بشنود. (برای مثال به والدین آموزش دهید که دائماً هنگام توپ بازی بگویند،توپ را پرت کن.)
کلمات و عباراتی را انتخاب کنید که کودک کم شنوا در کلاس هایش به آنها نیاز دارد،تصاویری تهیه کنید که گفتار ارائه شده را نشان دهد و در گفتار درمانی کودکان کم شنوا به کودک کم شنوا بیاموزید که با دقت گوش دهد تا تصویر را با آنچه که می شنود تطبیق بدهد. (برای مثال،کیف،لیف،یا موش،گوش.)
به کودک کم شنوا،والدین،خواهران و برادران و سایر افرادی که در زندگی کودک کم شنوا نقش دارند بیاموزید که از اشارات ارتباط دستی استفاده کنند،ارتباط برای نیازها و خواسته ها و سپس برای افراد و اشیا دارای اهمیت در زندگی معمول روزمره وی،و در نهایت به افزایش کاربرد خزانه واژگان و نحوه مورد نیاز بپردازید.
در مرکز تربیت شنیداری از همسالان کودک کم شنوا بخواهید که در بازی و تعامل با او ای بر اساس قاعده ای مشخص و با مهارت،از علائم استفاده کنند.
اشارات دستی را در جلسات گفتار درمانی کودک کم شنوا به کار بگیرید تا مهارت های ارتباطی کودک کم شنوا به صورت همه جانبه بهبود یابد.
واژگانی را به کودک کم شنوا آموزش دهید که معمولاً در دستورات نوشتاری و شفاهی به کار می رود (برای مثال،بالا،پایین،قبل،یا اول) این کار را از طریق تمرین این کلمات با حرکات بدنی و فعالیت هایی با استفاده از کاغذ و قلم انجام دهید.
بازی دستور بازی را از طریق کاربرد دستورات یک یا دو یا سه مرحله ای ( برای مثال،دست چپت را روی شکمت بگذار دست راست را روی سرت بگذار. ورم روی پای چپ ضربه بزن.) و در ابتدا با یا سه و در ابتدا با نشانه های بینایی به کار بگیرید با کودک کم شنوا به موقعیت های بزرگتری دست یابد.
به والدین در جلسات تربیت شنیداری راهکارهایی را بیاموزید تا در طول فعالیت های روزمره و در موقعیتهای مختلف کودک خود را در معرض واژگان جدید قرار دهند (بیش از برای مثال گفته های کودک کم شنوا را با اطلاعات معنایی دیگری توسعه دهید،گفته های او را از نو بسازید و تبدیل به نوع جدیدی از گفته کنید،یا از گفتار موازی استفاده کنید به این صورت که در طی فعالیت او گفته ها به وی ارائه شود.
به کودک کم شنوا کمک کنید که دفترچه مرجعی از واژگان داشته باشد که شامل کلمات مورد نیازش در مورد موضوعات تحصیلی یا موقعیت های حرفهای باشد،در ابتدا به او بیاموزید که تعاریف را از کلمات به گونه ای ساده بنویسد و سپس به او کمک کنید تا این کلمات را در موقعیت های مختلف شفاهی یا متون نوشتاری به کار بگیرد.
برای ایجاد مهارت های اولیه داستانگویی والدین او را به سه بحث در مورد وقایع گذشته و آینده زندگی اش در طول تعاملات روزمره سوق دهید یا از تصاویری استفاده کنید که او را در فعالیتهای مهم و مختلف،(برای مثال جشن تولدها،تعطیلات،یا مسافرت ها نشان می دهد.
به کودک کم شنوا کمک کنید تا توالی فعالیتهای روزمره را بیاموزد و در مورد آنها بحث کند،کتابی از فعالیت های روزمره تهیه کنید که زمان فعالیت ها را در طول روز مشخص کند،به او بیاموزید که آنچه را که انجام داده یا در آینده انجام خواهد داد شرح بدهد.
برای کودکان کم شنوا خردسال،به والدین بیاموزید که گفتههای آنها را به صورت عادی و طبیعی در مکالمات روزمره با اضافه کردن ساختارهای پیچیده تر نحوی توسعه دهند(برای مثال وقتی که او می گوید: کیف مامان کجا؟ ،بگویید کیف مامان کجاست؟.)
اجزای مختلف گفتار را روی کارتهایی بنویسید ( برای مثال، عبارات اسمی و فعلی،عبارات مصدری،بندهای موصولی و عبارات همراه با حرف اضافه)،به کودک کم شنوا آموزش دهید که اجزای مختلف گفتار را جهت بیان جملات پیچیده به کار بگیرد.
برای کودکان کم شنوا بزرگتر،تکالیف نوشتاری مدرسه را به کار بگیرید تا به آنها در ارزیابی ساختارهای نحوی ( برای مثال،استفاده از علائم نوشتاری در متون) و افزایش عبارات اسمی و فعلی،موصولی و انواع مختلف عبارات و بندهای پیچیده کمک کند.
درمرکز تربیت شنیداری به کودک کم شنوا بیاموزید که مهارت های واجی را به کار بگیرد به گونه ای که قادر به تعامل موثر در موقعیت های روزمره باشد.
در ابتدا،در برنامه های تربیت شنیداری به کودک کم شنوا کمک کنید تا تشخیص دهد چه زمانی صحبت های گوینده را نمی شنود یا درک نمیکند و سپس به او بیاموزید که در موقعیتهای مختلف زبان مناسب را برای درخواست از دیگران جهت وضوح مواردی از مکالمه که متوجه نشده است به کار گیرد. (برای مثال،بیان: چی؟من متوجه نشدم،یا ببخشید،نشنیدم چی گفتید.)
بعد از آن که به صورتی هدفمند اطلاعات ضروری مورد نیاز برای کامل کردن یک فعالیت ناآشنا (برای مثال،بنا کردن یک ساختمان،شیرینی پختن،یا انجام یک پروژه هنری) را در اختیار کودک کم شنوا قرار ندادید،تلاش کنید که کودک کم شنوا بیان کند متوجه منظور نمی شود و سپس توضیح بیشتری بخواهد (برای مثال،شما از من می خواهید که چه کار کنم؟ ،این چطور آماده می شود؟یا، این کجا میرود؟.)
در گفتار درمانی کودک کم شنوا از ایفای نقش استفاده کنید تا مهارت های مکالمه ای (برای مثال معرفی خود،حفظ و نگهداری یا تغییر موضوع،رعایت ادب،صداقت و در نظر گرفتن مناسبتها و ارتباطات) در مورد نیاز کودک کم شنوا در موقعیتهای اجتماعی خاص را آموزش دهید.
آموزش دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا
آموزش دانش آموزان ناشنوا احتیاج به روشهایی دارد که لازمه زبان و گفتار نیست ولی دانش آموزانی که ناشنوایی مختصری دارند و دارای رشد گفتار هستند احتیاج به تسهیلات آموزشی مخصوصی دارند. مربی و آموزگار با تخصص و آموزشی که در این مورد دیده و کمک از گفتاردرمانی کودکان کم شنوا، باید فعالیت خود را به نحوی تنظیم کند که کودک بتواند با دیگران ارتباط عادی برقرار نماید. آموزش شنوایی، لب خوانی و صحبت و هجی با حرکات انگشتان به جای حرکات زبان یا انگشت خوانی روشهایی هستند که مورد استفاده قرار می گیرند.
آموزش شنوایی: آموزش شنوایی شامل 3 مرحله است: در مرحله اول آموزگار باید اطمینان داشته باشد که کودک به اصوات مختلفی که در محیطش وجود دارد آگاهی دارد و به عبارتی دیگر رشد آگاهی به وجود صداها باقی است. در این مرحله کودکانی که اختلال شنوایی شدید دارند باید از سمعک برای کمک به شنوایی استفاده کنند. کودکانی که از ابتدا از وسایلی برای کمک به شنوایی استفاده نکرده اند بعد از مدت ها که از سمعک استفاده می کنند مشکل بزرگی برای تحمل و نگهداری سمعک داشته و اکثرا صداهایی را که می شنود عینا همان صداها را تکرار می کنند. بدین جهت طرفداران این روش استفاده از وسایل کمکی را هرچه زودتر توصیه می کنند که کودک از همان ابتدا به عملکرد صداهای محیط اطراف خود آگاهی داشته باشد.
مرحله دوم موقعی شروع می شود که کودک آگاهی از وجود صدا در اطراف خود را احساس کند و معمولا سن شروع این مرحله در 3 سالگی است در این مرحله کودک باید صداهایی را که قبلا ضبط شده و با تصاویری به او نشان داده می شود مطابقت داده و بیان کند. و به عبارتی دیگر رشد و توانایی تشخیص و جداکردن صداهای محیطی را داشته باشد. مثلا وقتی تلفن زنگ می زند به کودک نام تلفن گفته می شود و به او نشان داده می شود که این شکل تلفن است که به این نوع زنگ می زند و این عمل چندین بار تکرار می شود.سپس به کودک گفته می شود که به تصویر نگاه کند هر وقت که تلفن زنگ زد آن را نشان دهد بعدا صداهای مختلف در محیط اطراف کودک مانند (سگی که پارس می کند) یا (آژیر اتومبیل آتش نشانی ) به کودک نشان داده می شود و کودک در موقع صداهای هر کدام به طور جداگانه به آنها اشاره می کند و یا اسم آن را می برد.
در مرحله سوم وقتی کودک قادر به درک و اختلاف صداهای محیط خود شد باید به تشخیص اختلاف صداهای صحبت افراد آموزش داده شود. با توجه به عوامل متعددی که در طرز بیان و صحبت افراد وجود دارد این مرحله باید با دقت بیشتری انجام گیرد و اختلاف در طرز بیان افراد مختلف برای این کودکان همیشه مسئله ساز بوده است. بهترین روش این است که از کودک خواسته شود ابتدا صدا را گوش کند و آن را عینا تکرار نماید. ابتدا باید از صداهای با طنین کم و بعدا تدریجا صداهای با طنین عادی و بالا جهت یادگیری کودک بکار برده شود. توأم کردن گوش دادن و تکرار کردن کمک بیشتری در تشخیص و اختلاف صداها کرده و نتیجه بهتر و سریع تر عاید می شود.
گفتار خوانی یا لب خوانی: لغتی رایج و مصطلح است و در آموزش کودکان ناشنوا به کار می رود. کودک با نگاه دقیق به حرکات لب های صحبت کننده متوجه منظور او می شود و با او ارتباط برقرار می کند. این روش به دو طریق انجام می گیرد:
نوع اول روش تجزیه ای است که در آن تاکید بر آموزش هجی و سیلاب کلمات (قطعات کوچک کلام) و سپس تشخیص حروف الفبا وقتی که در جمله ای گفته می شود می باشد.
نوع دوم روش ترکیبی است که در اینجا تاکید بر داشتن معنای صحبت است بدون اینکه حروف الفبا و صداهای کلمات جدا جدا در نظر گرفته شده است.
ساندرز در سال 1982 برای این نوع آموزش 3 روش مختلف پیشنهاد کرده است:
روش اول حرکاتی که از محیط می رسند و در آن ارتباط برقرار می شود مانند نشان دادن تصاویر، مناظر و عکس و سوال درباره آنها (رشد آگاهی از اصوات).
روش دوم حرکاتی هستند که ارتباط مستقیم با پیغام داده شده دارد بدون اینکه صحبتی کرده شود مانند قیافه گرفتن، اخم کردن، خندیدن، طنین زیر و بم صداها که مقصود صحبت را بدون گفتن مشخص می کند (تشخیص اصوات محیطی)
روش سوم حرکاتی که مستقیما با نحوه صحبت وصدا ارتباط دارد مانند طرز باز و بسته کردن لب، چانه، چرخانیدن زبان، چگونگی حرکات، سرعت و شمردگی در تلفظ تمرکز حواس و دقت کودک که نقش مهمی را در این مرحله بازی می کند. (تمیز اصوات گفتاری)
انگشت خوانی یا صحبت با حرکات انگشتان دست: از زمان سقراط و قرن سوم برای ناشنوایان مرسوم بوده است. این روش را اگرچه فاقد محتوای گرامری می دانستند ولی از سال 1970 مجددا بعنوان روش مفیدی بکار گرقته شد. در این روش حرکات و تکان دست و انگشتان بجای حرکات و تکان زبان بکار می رود و در حقیقت هر حرکت انگشت یاانگشتان به عنوان ایراد یک حرف از حروف الفبا می باشد. در صورتی که روش های گفتارخوانی و انگشت خوانی بطور توأم بکار برده شود روش ارتباط کل نامیده می شود.
اخیرا با پیشرفت تکنولوژی روش های جدید برای ناشنوایان پیدا شده که آنها را با دنیای بیرون براحتی ارتباط می دهد. آموزش با کامپیوتر، برنامه های تلویزیونی با زیرنویستلکس، دستگاه تلفن که صحبت به نوشته تبدیل می شود و فرد ناشنوا آن را می خواند. روش اخیر ارتباط فرد ناشنوا را با ناشنوایان دیگر و یا سایر افراد برقرار می کند. قرار دادن سمعک های مخصوص و جدید در پشت گوش و مجرای گوش و حتی اخیرا در داخل گوش که با عمل جراحی از پشت گوش انجام می گیرد.
طبق آمار 79 درصد دانش آموزان ناشنوا گاهگاهی و 67 درصد همه وقت از سمعک در کلاسهای درس استفاده می کنند و مصرف سمعک های خیلی کوچک و ترانزیستوری و پشت عینک طبق عقیده ساندرز در 15 سال اخیر پنج برابر شده است.
دانش آموزان مبتلا به اختلالات شنوایی ممکن است در مدارس عادی تحصیل کنند و یا به علت شدت ناراحتی در مدارس شبانه روزی ناشنوایان به سر برند. ناشنوایانی که در کلاس های عادی با شاگردان شنوا تحصیل می کنند باید از آموزش خاصی که آموزگار و گفتاردرمانی کودکان کم شنوا برای آنها تهیه دیده استفاده کنند و برنامه ها طوری تنظیم شود که کودک ارتباط عادی با دیگران برقرار کند و دروس را متوجه شده و در سوال و جواب اشکالی نداشته باشد.
سوالات متداول:
آیا کودکان با اختلال شنوایی می توانند در مدارس عادی تحصیل کنند؟
بله، اما تمام کودکان با اختلال شنوایی نمی توانند در مدارس عادی تحصیل کنند و این مورد به شدت کم شنوایی کودک بستگی دارد.
2. در چه سنی باید کودک را برای سنجش شنوایی به شنوایی سنجی ببریم؟
همه کودکان در بدو تولد از نظر سلامتی شنوایی مورد بررسی قرار می گیرند، اما پس از آن اگر احساس میکنید کودک شما به محرک های شنوایی پاسخ نمی دهد، حتما تا 6 ماهگی برای انجام شنوایی سنجی اقدام نمایید.
3.آموزش کودکان کم شنوا و گفتاردرمانی آنان از چه سنی باید شروع شود؟
پاسخ این سوال بسیار قابل اهمیت است. هر چه کم شنوایی کودک زودتر تشخیص داده شود و کلاس های آموزشی و گفتاردرمانی زودتر آغاز شود پیشرفت کودک به همان میزان بیشتر خواهد بود. پسدر اولین زمان ممکن اقدام نمایید.
یکی از مشکلات بیماران ضربه مغزی و آسیب مغزیمشکلات گفتار درمانی است. علائم ضربه مغزی بر گفتار تاثیر مهمی در اعتماد به نفس بیمار و توانایی ارتباط و استقلال بیمار دارد. گفتار درمانی ضربه مغزی از موارد مهم در درمان بیماران ضربه مغزی می باشد. تشخیص ضربه مغزی و محل خونریزی مغزی و میزان آسیب مغزی که بیمار با آن مواجه می باشد در روند گفتار درمانی برای ضربه مغزی موثر است. بهترین مرکز گفتار درمانی برای ضربه مغزی در تهران زیر نظر دکتر صابر به ارائه خدمات گفتاردرمانی در زمینه مشکلات بلع، روانی گفتار، کاهش حساسیت های حسی داخل دهانی و… توسط گفتار درمانان متخصص ضربه مغزی می پردازد. خدمات گفتاردرمانی ضربه مغزی در منزل در کنار امکانات پشرفته مرکز برای تکمیل روند درمان بیماران موثر می باشد.
علائم ضربه مغزی
مدارک مستند حاکی از آسیب مغزی.
اشکال در حفظ آگاهی و یا توجه از علائم ضربه مغزی می باشد.
از دیگر علائم ضربه مغزی،اشکال در کارکردهای اجرایی رفتار سازمان یافته و هدفمند.
وجود نام پریشی.
فقدان وضوح گفتار مرتبط با نقایص تنفسی،تولیدی و یا تشدیدی.
مقایسه درک شنیداری و خواندن (زبان پریشی درکی).
نقایص بیان کلامی و نوشتاری ( زبان پریشی بیانی).
از دیگر علائم ضربه مغزی اشکال در بلع.
تحریک پذیری و قضاوت ضعیف در موقعیتهای اجتماعی.
اهداف گفتار درمانی برای ضربه مغزی و آسیب مغزی
آگاهی از محرکات حسی و فراگیری توجه به آنها.
ایجاد و افزایش راهبردهای غلبه بر نقایص حافظه بلند مدت و کوتاه مدت توسط گفتار درمانی ضربه مغزی.
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمه با تکنیک های گفتار درمانی در ضربه مغزی.
بهبود بازیابی کلمه در مکالمه.
کمک به شرکت در مکالمات پرمحتوا و پیوسته توسط گفتار درمانی ضربه مغزی.
گفتار درمانی برای ضربه مغزی به ایجاد و افزایش راهبردهای سازمان بندی و استفاده از اطلاعات برای حل مشکلات روزمره کمک می کند.
ایجاد و افزایش بینش واقع بینانه نسبت به نقاط ضعف و قوت خود.
ساختن محیط زندگی مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان توسط والدین و مراقبین،به گونهای که مهارت های جهت یابی و حافظه وی حفظ شود.
واقعی شدن انتظارات والدین و مراقبین درباره مهارت های شناختی-ارتباطی افراد ضربه مغزی و همکاری با گفتاردرمانی ضربه مغزی و سایر متخصصین جهت ایجاد و افزایش راهبردهای درمانی موثر.
فعالیت های مرکز گفتار درمانی در آسیب مغزی
با تیم پزشکی درباره تشخیص بیماری،تاریخچه پزشکی،درمان های قبلی و ظرفیت توانبخشی مراجعه آسیب مغزی در بزرگسالان گفت و گو کنید.
ارزیابی گفتار و زبان توسط گفتاردرمان ضربه مغزی را با تمرکز بر زمینههای دچار نقص مرتبط با ضربه وارده به سر (مثل توجه،جهت یابی،حافظه،مهارت های کلامی،تصمیم گیری های اجرایی و مهارت های حل مسئله) انجام دهید.
به طور دوره ای،همزمان با پیشرفت افراد ضربه مغزی،مهارت های ارتباطی آنها را با استفاده از شیوه های ارزیابی غیر رسمی مانند مشاهده نیازهای ارتباطی آنها در موقعیتهای مختلف توسط گفتار درمانی ضربه مغزی،مستند کنید و آزمون های مشارکتی را در فعالیت های روزانه با همکاری افراد ضربه مغزی،خانواده و مراقبین او را هدایت کنید تا نقاط ضعف و قوت شناختی-ارتباطی آنها و مشکلات گفتاری ضربه مغزی مشخص گردد.
ابتدا با مشاهده ساختار قابل رویت صورت، لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نر مکان افراد ضربه مغزی و سپس ارزیابی چگونگی استفاده از ساختارهای ویژه و مهم برای تولید گفتار و زبان (مثلاً حرکت،قدرت و بسته شدن لب ها ، قدرت،جلو آوردن ،عقب و به طرفین بردن زبان،یا حرکت نرمک آن در زمان تولید واج ( a ) عملکرد دهانی- حرکتی آنها را در گفتار درمانی آسیب مغزی ارزیابی کنید.
غربالگری شنوایی تون خالص افراد ضربه مغزی را در فرکانسهای 500 ، 1000، 2000 و 4000 هرتز و شدت 20 دسی بل هدایت کنید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان دهد،مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان را برای ارزیابی کامل به شنوایی شناس ارجاع دهید.
برای طراحی برنامه گفتار درمانی منطبق با نیازهای ارتباطی افراد ضربه مغزی،اطلاعات مربوط به سطح آموزشی،شغل و پیچیدگی ارتباط کلی وی را از اعضای خانواده و در صورت اقتضا ،از خود افراد ضربه مغزی جویا شوید.
همزمان با پیشرفت افراد ضربه مغزی،جلسات منظمی را با حضور خانواده،مراقبین وی و سایر متخصصین مرتبط برای گسترش و بهبود راهبردهای درمانی مشارکتی برای مشکلات گفتاری ضربه مغزی برگزار کنید.
بر مبنای نیاز ارتباطی شناختی،زبانی،شغلی و اجتماعی افراد ضربه مغزی،موقعیتهای ارتباطی ویژه را به عنوان هدف جهت مداخله گفتار درمانی انتخاب کنید.
در مرکز گفتاردرمانی در تهران برای آسیب مغزی با قرار دادن محرک در حوزه بینایی افراد ضربه مغزی و حرکت دادن سر او با دست و ارائه راهنمای کلامی (نگاه کن) برای تلاقی نگاه مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان با محرک،به وی بیاموزید که توجه خود را متمرکز کند،به تدریج راهنمای فیزیکی را حذف کنید تا زمانی که افراد ضربه مغزی بتوانند فقط با راهنمای کلامی یا حرکات بیانگر به آن فعالیت نگاه کنند.
با قرار دادن یک زمان سنج که در فواصل مشخص بین یک فعالیت زنگ بزند و با آموزش افراد ضربه مغزی برای حفظ توجهاش در فواصل زمانی در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی،به او کمک کنید که توجه اش را به مدت طولانی تری حفظ کند،چنانچه مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان علائم حواسپرتی را نشان داد،مجدداً توجه او را به سمت محرک جلب کنید.
در گفتار درمانی در منزل استفاده از راهبردهای خود کنترلی را برای تداوم انجام یک فعالیت به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان آموزش دهید (مثل تمرین پرسش های خود هدایت گر) تا مجدداً توجه افراد ضربه مغزی به آن فعالیت جلب شود (مثلاً من چه کار کنم؟ بی هدف هستم؟چه کار باید بکنم؟)
عکس اعضای خانواده افراد ضربه مغزی و اطرافیان نزدیک او،از جمله کارکنان مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی،را تهیه کنید،نام فرد مورد نظر و نسبت با افراد ضربه مغزی را بنویسید،عکس ها و نوشته ها را در دفتری به صورت طبقه بندی شده بچسبانید (مثلا اعضای خانواده ، دوستان، کارکنان ) و زمانی که راجع به این افراد با وی صحبت می کنید، به عکسها اشاره کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید زمانی که با افراد مختلف روبرو می شود،نوع آنها را بیان کند،برای سهولت تشخیص او را راهنمایی کنید(مثلاً پرستار تو اینجاست،اسمش چیه؟)
با اطمینان از اینکه افراد ضربه مغزی دارای ساعت مچی و ساعت (دیواری) با شماره های بزرگ (درشت) در اتاقش هست،برای تشویق او به درک صحیح زمان،او را به استفاده خود انگیخته از ساعت ترغیب کنید،در طول جلسه از او بخواهید به زمان توجه داشته باشد و در صورت عدم درک صحیح زمان،او را تشویق کنید.
برای اتاق افراد ضربه مغزی یک تقویم دیواری و یک تقویم جیبی قابل حمل هم برای خود او تهیه کنید،از وی بخواهید که هر روز،روی تاریخ روز قبل خط بکشد و تاریخ فعلی را به او یادآوری کنید (دیروز چهارشنبه دهم بود. امروز پنجشنبه یازدهم است.) به افراد ضربه مغزی آموزش دهید برای بخاطر آوردن روزها،در فواصل مختلف به تقویم رجوع کند.
برای کمک به درک صحیح روزهای هفته،رویدادهای مهمی را که به طور ثابت در طول هفته برای افراد ضربه مغزی اتفاق میافتند،انتخاب کرده و آنها به عنوان شاخص روزهای مورد نظر استفاده کنید (مثلاً دیروز به استخر رفتیم. رفتن استخر روز سه شنبه بود. پس امروز باید چهارشنبه باشد.)
همراه با مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان،برنامهای از فعالیتهای روزانه تهیه کنید که زمان،مکان و افراد مورد نظر را در بر بگیرد،برنامه گفتار درمانی را با افراد ضربه مغزی تمرین کنید و در صورت لزوم او را راهنمایی کنید. به تدریج تعداد راهنمایی ها را کم کرده تا او قادر به استفاده خود به خودی از برنامه با حداقل راهنمایی گردد.
راهبردهای جبرانی حافظه کوتاه مدت (نظیر تهیه فهرست باید ها،نگهداری پرونده اسامی مهم،نصب نشانه در مکان های مشخص،در دسترس قرار دادن اشیا محیطی مورد نیاز به طور ثابت و قابل تشخیص) را به افراد ضربه مغزی آموزش دهید.
از دیگر مشاوره های مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی، از طریق رفت و آمدهای مکرر به نقاط مختلف،افراد ضربه مغزی را با محیط محل اقامت آشنا کنید تا محله های مهم (مانند ایستگاه پرستاری،سالن تلویزیون،اتاق غذاخوری) را برای تقویت حافظه نشانه گذاری کند.
نقشه ای از طبقات برای مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان تهیه کنید تا در دفتری جیبی خود قرار دهد. زمانی که آشنایی افراد ضربه مغزی با محیط زندگی خودش افزایش یافت،از او بخواهید مسیر قسمت یا بخش خاصی را با استفاده از نشانه گذاری قبلی و نقشه طبقات نشان دهد تا او را به قسمت مورد نظر هدایت کند.
با الگو دهی و متناسب با سطح توانایی افراد ضربه مغزی در پردازش اطلاعات،از او بخواهید دستورات شما را اجرا کند،از دستورات یک مرحله ای آغاز کنید و به تدریج،زمانی که موفقیت او به 90 درصد رسید،دستورات دو مرحله ای را ارائه دهید.
در جلسات گفتار درمانی برای آسیب مغزی تعداد مراحل دستورات را افزایش دهید و به تدریج الگودهی را حذف کنید تا زمانی که افراد ضربه مغزی بتوانند دستورات چند مرحله ای را فقط با محرک کلامی انجام دهند،تلاش و موفقیت آنها را تقویت کنید.
تکالیف نوشتاری که فعالیت چند مرحله ای را شامل می شود به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بدهید (مثلاً درختکاری در باغ یا به هم زدن تخم مرغ) به طوری که مراحل آن بدون ترتیب باشد،از او بخواهید که این مراحل را به طور صحیح مرتب کند.
فعالیتی از زندگی روزمره ترتیب دهید که افراد ضربه مغزی مراحل آنرا با نظم صحیح انجام دهد (مثلاً اصلاح کردن صورت یا آماده کردن عصرانه)،در صورت نیاز او را راهنمایی کنید (اول چه کار باید بکنی؟،بعداً چی میشه؟) ،به محض پیشرفت افراد ضربه مغزی،راهنما ها را حذف کنید.
از طریق اجرای فعالیتهای نامیدن در پاسخ و ارائه تصویر همراه با جمله سوالی باز- انتها ( تو می نویسی با …؟) به افراد ضربه مغزی کمک کنید تا مهارتهای واژه یابی خود را بهبود ببخشد،از او پاسخ تک کلمه ای بخواهید.
با نشان دادن تصویر به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان و پرسیدن (این چیه؟) فعالیتهای نامیدن در مواجهه را اجرا کنید،در صورت لزوم،تصویر را توصیف کرده و یا واجب اول آن را به عنوان راهنما بیان کنید.
یک طبقه کلامی وسیع (مثل حیوانات) را به افراد ضربه مغزی ارائه کنید و از او بخواهید هر چقدر میتواند از آن طبقه نام ببرد.
در گفتار درمانی آسیب مغزی، اجزا تشکیل دهنده یک طبقه کلامی را به افراد ضربه مغزی عرضه کنید و از او بخواهید نام آن طبقه را بیان کند (مثلاً برگ، شاخه و پوسته مربوط به چی هستند؟ « درخت» .
با مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بر روی علامت دست گفتار درمان توافق کنید (مثلاً بالا بردن دست برای نشان دادن،توقف صحبت) که به وی نشان دهید گفتار او نامربوط است،زمانی که گفتاردرمان علامت می دهد،افراد ضربه مغزی گفتار خود را قطع کرده منتظر دستور مجدد می مانند.
به مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان اجازه دهید که به نمونه ضبط شده گفتار خود انگیخته اش گوش کند و با این کار آگاهی او از فقدان تمرکز بر روی گفتارش را افزایش دهید،در ثبت موارد انحراف از موضوع اصلی به افراد ضربه مغزی کمک کنید.
با استفاده از بازی های صفحه ای (تخته ای) ،پرسش و پاسخ را تمرین کنید،نوبت گیری موفق افراد ضربه مغزی در مکالمه را تقویت کنید و در صورت ناتوانی در نوبت گیری،او را مجددا راهنمایی کنید.
مصاحبه هایی نمایشی ترتیب دهید که در آن،افراد ضربه مغزی از گفتار درمان درباره کار،علائم و خانوادهاش سئوال می کند،نقشه ها را عوض کنید،افراد ضربه مغزی را راهنمایی کنید که از تبادل اطلاعات محاورهای در گفتار درمانی آسیب مغزی به طور مناسب استفاده کند.
کاربرد بیانات کلیشهای در مکالمه را به افراد ضربه مغزی آموزش دهید تا در حفظ موضوع به او کمک کند (مثلاً متوجه شدی چی گفتم؟ ،گفتی…؟ ،«درسته؟»
ترتیب ملاقات مراجعه آسیب مغزی در بزرگسالان با سایر مراجعین آسیب مغزی ناشی از ضربه یا دیدن نوار ویدیویی آنها را بدهید،درباره مشکلات گفتاری سایر بیماران ضربه مغزی بحث کنید،توجه افراد ضربه مغزی را به رفتارهای هدف جلب کنید تا زمانی که او بتواند آنها را به طور صحیح مشخص کند.
از افراد ضربه مغزی بخواهید با مشاهده نوار ویدیویی خودش،هر گونه تشابه بین مشکلات خود و دیگر افراد ضربه مغزی را ثبت کند،هنگام مشاهده مجدد نوار،توجه وی را به مشکلات و نقاط قوت ارتباطی جلب کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید فهرستی از نقاط قوت و ضعف ارتباطی خود تهیه کند،با او در جلسات گفتار درمانی برای ضربه مغزی درستی موارد ثبت شده به عنوان شاخص خوداگاهی بحث کنید.
موقعیت های دشوار زندگی روزمره را نقش بازی کنید،افراد ضربه مغزی را از طریق فرایند کسب و سازماندهی اطلاعات مرتبط،تشخیص و ارزش گذاری گزینه ها،و ایجاد و اجرای طرح،در حل مسئله راهنمایی کنید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید شرح دهد که چگونه یک مسئله روزمره (مثلاً شستن ظروف) را از آغاز تا پایان حل میکند،فهرست مراحل انجام فعالیت فوق را بنویسید (مثلاً برداشتن ظروف کثیف از روی میز و بردن به ظرفشویی،خیس کردن ظروف و قراردادن آنها در ماشین ظرفشویی (یا شستن آنها با دست)،قرار دادن ظروف تمیز و خشک در کابینت)،برای شروع و تکمیل موثر تکلیف،او را تشویق کنید.
به افراد ضربه مغزی آموزش دهید پس از خواندن متن با صدای بلند برای گفتار درمان،منظور اصلی و ثانویه آن را بیان کند،از او بخواهید که زیر این موارد خط بکشد یا آنها را برجسته کند.
پس از آن که مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان متن فوق را برای خودش خواند،از او بخواهید با استفاده از راهنماهای برجسته موجود در متن،اطلاعات مهم آن را بازگو کند.
استفاده از جدول برای ثبت ماهیت گردش،اشخاص همراه و زمان آن را برای کمک به افراد ضربه مغزی در بازگویی ملاقاتها و گردش هایش در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی به او آموزش دهید،در گردش ها با افراد ضربه مغزی همراه شوید و نحوه به کارگیری جدول را تا زمانی که به طور مستقل بتواند از آن استفاده کند،توضیح دهید.
از مراجع آسیب مغزی در بزرگسالان بخواهید با استفاده از جدول راهنما،یکی از گردش های اخیرش را بازگو کند (مثلاً رفتن به مرکز خرید یا یک ملاقات خانگی) در صورت موفقیت،او را تشویق کنید و در صورت ناتوانی،مجدداً او را راهنمایی کنید.
به مراجع آسیب مغزی در مرکز گفتار درمانی برای آسیب مغزی آموزش دهید با استفاده از موارد ثبت شده در جدول،اهداف اصلی و ثانویه گردش خود را تعیین کند،از افراد ضربه مغزی بخواهید داستانی حداکثر با ۵ جمله بنویسد،سازماندهی و با بستگی مناسب اهداف را در نوشته وی نقد کنید.
برنامه انتقال به خانه را طوری طراحی کنید که شامل راهبرد های تسهیل کننده و روش های جبرانی موثر در تداوم مهارتهای ارتباطی،جهت یابی و حافظه افراد ضربه مغزی باشد،نحوه اجرای برنامه را به خانواده و مراقب این افراد ضربه مغزی آموزش دهید.
در صورت لزوم،راهبرد های درمانی اختلال بلع را به افراد ضربه مغزی و مراقبین وی در مرکز گفتار درمانی ضربه مغزی آموزش دهید.
درمان لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک در مرکز گفتار درمانی لکنت زبان
مرکز گفتاردرمانی کودکاندکتر صابر به تشخیص علایم لکنت زبان در کودکان و درمان نوک زبانیحرف زدن و لکنت زبان در کودکان به صورت تخصصی توسط گفتاردرمانی پیشرفته مرکز می پردازد. مشکلات نوک زبانی حرف زدن و علائم لکنت زبان در کودکان جزو اختلالات ناروانی طبیعی گفتار کودکان به حساب می آید. این ناروانی گفتار موجب اعتماد به نفس پایین و مشکلات رفتاری در کودک مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن می شود. با درمان لکنت زبان به کودک کمک می شود زندگی نرمالی را تجربه کند. گفتار درمانی در منزلاز دیگر خدمات درمان لکنت زبان و درمان نوک زبانی حرف زدن در کودک می باشد.
علائم لکنت زبان در کودکان- تشخیص لکنت زبان
تکرار صدا های منفرد،هجاها،کلمات یا عبارات هنگام تلاش برای برقراری ارتباط از علائم لکنت زبان است.
شروع دیر هنگام گفتار و زبان از دیگر موارد تشخیص لکنت زبان است.
انتظارات و توقعات غیر منطقی اعضای خانواده در زمینه رشد و تکامل گفتار و زبان.
برچسب زدن فرد به خودش به عنوان لکنتی.
مراجع با لکنت زبان شیوه گفتار خود را نوعی نقص در زبان اجتماعی یا حرفه ای تلقی می کند.
به کارگیری گفتههای نامشخص،بریده بریده و سریع با عبارات و کلمات غالباً در یکدیگر اقدام شده بدون وجود ترس،پیش بینی،یادر که مشکل (پریده گویی) از علایم لکنت زبان است.
اهداف گفتار درمانی در لکنت زبان و نوک زبانی حرف زدن کودک
ایجاد و گسترش گفتار مکالمه ای در کودک با لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن که حداقل در ۹۵ درصد موارد ناروانی گفتار نداشته باشد.
در گفتار درمانی لکنت زبان حفظ روانی از طریق کاربرد دائمی راهکارهای خود-کنترلی در درمان لکنت زبان موثر است.
تقویت و ترغیب گفتار روان در موقعیت های روزمره توسط خانواده و سایر بستگان نزدیک فرد مبتلا به لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن
نکات قابل توجه گفتاردرمانی لکنت زبان و گفتار درمانی در درمان نوک زبانی حرف زدن کودک
یک ارزیابی کامل گفتار-زبان با تمرکز خاص روی روانی گفتار ترتیب دهید،انواع ناروانی گفتار و نیز بسامد وقوع و شدت این ناروانی گفتار را در خواندن و مکالمه ارزیابی کنید،رفتارهای تقلایی در لکنت زبان را یادداشت نمایید (برای مثال پلک زدن, تنش سر و گردن).
اگر کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار دانش آموز است،یک جلسه تفسیر اطلاعات با افراد مرتبط ترتیب دهید تا یافتههای ارزیابی به بحث گذاشته شده و برنامه مداخله ای جهت درمان نوک زبانی حرف زدن ارائه شود.
با کودک مبتلا به لکنت زبان انواع ناروانی های گفتار او را به بحث بگذارید( مانند کشیده گویی کلمات،تکرار آواها،کلمات یا عبارات،به میان اندازی،استفاده از کلمات شکسته). نوع ناروانی گفتارش را تقلید کنید و رفتارهای مختلفی که با ناروانی طبیعی گفتار ایجاد می شوند را برایش شرح دهید.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید تا موقعیت هایی را که در آنها لکنت زبان او زیاد میشود (مثل صحبت کردن با غریبه ها یا صحبت کردن با تلفن) و یا کم میشود یا اصلا وجود ندارد (مثل گفت و گو با دوستان نزدیک) توصیف میکند،از او بپرسید که آیا در موقعیت های گفتاری حساس اضطراب یا شرم و خجالت دارد.
سلسله مراتبی از موقعیتهای گفتاری مربوط به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار تهیه کنید،آنها را به ترتیب از کمترین شدت لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن تا بیشترین شدت تنظیم نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی گفتار شیوه های آرمیدگی پیشرونده عمیق عضلانی و تنفسی را آموزش دهید تا او تمایز بین حالت تنش عضلانی و آرامش را متوجه شود.
کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن را به سمت تمرینات تجسم کنترل شده،هدایت نمایید. هنگام تجسم موقعیت های گفتاری،سلسله مراتب ساده ترین تا سخت ترین موقعیت را رعایت نمایید،از او بخواهید که گفتار روان را در هر یک از سطوح مجسم کند.
موقعیت هایی را که از فهرست سلسله مراتب اضطراب کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار انتخاب کردهاید به نمایش بگذارید،به تدریج مشکل را اضافه کنید،از او بخواهید تا میزان آرامش خود را در آن موقعیت بررسی نماید،حداقل به ۹۵ درصد روانی در هر سطح دست پیدا کنید.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در موقعیت های واقعی زندگی خارج از کلینیک گفتار درمانی همراهی نمایید،با موقعیت هایی که در آن روانی به سهولت ایجاد میشود،شروع کنید (برای مثال صحبت کردن با دوستان) و سپس به سمت موقعیتهای مشکل پیش بروید (مثلاً صحبت کردن کودک مبتلا به نوک زبانی حرف زدن با فروشنده یا تماس تلفنی) از اطمینان آفرینی،رهنمودهای آرامبخش و تقویت موفقیتها استفاده نمایید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار بیاموزید که دم عمیق و بازدم آهسته انجام بدهد،و مسیر هوا را باز و بدون تنش نگه دارد و این کار را چندین بار تکرار کند.
جریان هوای کنترل شده را به کار بگیرید،از کودک مبتلا به لکنت زبان بخواهید که چند بار به آرامی صدای را آوا سازی نماید
آوا سازی با شروع راحت را به کار بگیرید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که هجا ها و کلماتی را که با واکه ها شروع می شوند ادا کند،سپس این کار را تا بیان عبارات کوتاه توسعه دهید.
انواع مختلف ناروانی طبیعی گفتار را الگو دهید و از کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بخواهید که آنها را تقلید کند،از کودک با مشکل نوک زبانی حرف زدن بخواهید که متن های کوتاه را بخواند و تعمدا روی کلمات مشخصی ،مکث نماید و سپس کلمه هدف را به صورت روان ادا کند. (من سا-سا-سا- سالاد می خواهم).
در گفتار درمانی لکنت زبان به کودک آموزش دهید تا جایگاه تولیدی مربوط به لب ها و زبان را به آرامی ایجاد کند تا شدت فشار در تولید همخوان های انفجاری در موقعیت آغازین کلمات کمتر شود،تمرینات تولیدی گفتار درمانی در لکنت زبان را که منجر به تماس خفیف اندام های گویایی در جایگاه های تولید می شود،به کار بگیرید.
لکنت زبان ارادی و تماس خفیف اندامهای تولیدی را به کار ببرید،به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که به سهولت و با سرعت کم رویی هجاهای لکنت شده روش واگویی را به کار بگیرد (تو-تو- تو- توپ) زمانی که کودک مبتلا به لکنت زبان روی روش واگویی تسلط پیدا کرد،تمرین را به سطح عبارت و جمله توسعه دهید،به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که روش واگویی را در حالت محاوره وقتی که مشکل را پیش بینی می کند،به کار بگیرید.
به کودک با اختلال ناروانی طبیعی گفتار روش های خود – بازبینی را بیاموزید تا از این طریق تعیین نماید کدام علائم جسمانی (نظیر تنش عضلانی یا علائم غیر ارادی) لحظه شروع احتمالی لکنت زبان یا نوک زبانی حرف زدن را نشان می دهند.
نشانه هایی که منجر به پیشبینی میشوند را به کار بگیرید،به کودک مبتلا به لکنت زبان بیاموزید هنگامی که لکنتش را پیش بینی می کند (قبل از کلمه پیش بینی شده) سرعت گفتارش را کاهش دهد،شروع راحت را به کار بگیرد یا روی کلمه هدف واگویی کند،و سپس ناروانی گفتار کنترل شده را در کلمات بعدی به کار گیرد تا سرعت گفتار به حالت طبیعی برگردد.
به کودک با اختلال گفتار نوک زبانی حرف زدن روش رهایی اصلاحی را بیاموزید به این طریق که کلمه لکنت شده را در همان ابتدا متوقف کرده و سپس بقیه آن را با کاهش سرعت ناروانی گفتار ادا کند و بدون مکث کلمه را کامل کند ( غَ- غذا) .
به کودک با اختلال ناروانی گفتار بیاموزید که بعد از کلمه لکنت شده مکث کند و رفتارهای ناروانی اش را تحلیل کند،تصمیم بگیرد که چه تغییراتی ایجاد کند،سپس کلمه را با تغییرات مناسب تکرار کند (ناروانی: غَ – غَ – غَ غذا مکث : آرامش، اجرای روش حذف: غذا ) .
در درمان نوک زبانی حرف زدن بیاموزید که سرعت گفتارش را به سطحی که در آن مشکل اتفاق نمی افتد برساند و این کار را با خواندن متون با سرعت 60 کلمه در دقیقه انجام دهد،به تدریج تعداد کلمات در دقیقه را افزایش دهد،روانی را در هر سطحی حفظ کند تا به ۱۲۰ تا ۱۵۰ کلمه در دقیقه برسد.
در درمان لکنت زبان از کودک بخواهید که متن را برعکس (به سمت عقب) بخواند تا برون ده کلامی با سرعت کم را حس نماید،از او بخواهید که متن را به جلو بخواند و سرعت کند گفتارش را حفظ نماید.
بعد از تنظیم مترونوم در سرعت پایین،گفتاری با سرعت یک هجا در هر ضربه را الگو بدهید،از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که تقلید کند. در حین انجام تمرین گفتار درمانی لکنت زبان به تدریج سرعت مترونوم را افزایش دهید،وقتی که به سرعت قابل قبول بدون لکنت زبان رسید،مترونوم را به این ترتیب حذف کنید که در ابتدا گفتار با یک ضربه (تیک) مترونوم آغاز شود و سپس آن را خاموش کنید،کودک مبتلا به لکنت زبان را ترغیب نمایید که گفتار را با همان سرعت ادامه بدهد. در مراحل آخر،قبل از شروع گفتار،سرعت را با مترونوم تثبیت نمایید،آن را خاموش کنید،و از او بخواهید که با همان سرعت صحبت کند.
از کودک با اختلال ناروانی گفتار بخواهید که فهرستی از تک کلمات را بخواند،اگر روی کلمه لکنت کرد،او را متوقف کنید،تولید صحیح کلمه را الگو بدهید،از کودک با لکنت زبان بخواهید که آن را روان بگوید و سپس ادامه بدهد،این روش را ادامه دهید،به تدریج طول گفته ها را افزایش دهید تا 90 الی 95 درصد روانی را به دست آورد.
در گفتار درمانی در ناروانی گفتار بعد از ایجاد الگوی گفتار آهسته با تولید اغراقآمیز،از کودک مبتلا به بخواهید که از این الگو در زمانی که متون کوتاه خوانده می شود و در زمان کاربرد گفتار خود انگیخته تقلید کند،روی یک نظام علامتی به توافق برسید برای مثال،بالا بردن دست که در زمان غیر قابل قبول شدن سرعت و وضوح گفتار به او نشان دهد که باید سرعت را کم کند و با دقت بیشتری صحبت کند.
به منظور آموزش کودک مبتلا به لکنت زبان جهت ایجاد مکث های اغراق آمیز بین عبارات و جملات در خواندن و گفتار خود انگیخته،از الگو دادن و تمرین گفتاردرمانی لکنت زبان استفاده نمایید،یک نظام علامتی را برای نشان دادن زمانی که مکث او کافی نیست به کار بگیرید.
در گفتار درمانی ناروانی گفتار الگو دادن و تمرین رفتاری را برای آموزش کودک با اختلال نوک زبانی حرف زدن به کار بگیرید تا با تاکید بیشتری روی هجا هایی که به طور طبیعی غیر موکد هستند، صحبت کند،جهت تفهیم آن که هنگام خواندن یا گفت و گو باید تاکید بیشتری بر هجاها داشته باشد از یک نظام علامتی استفاده کنید.
در جلسات گفتاردرمانی ناروانی گفتار از طریق ثبت موقعیت های گفتاری و ترسیم نمودار ناروانی گفتار که اتفاق میافتد،کودک مبتلا به لکنت زبان را تشویق نمایید تا مهارت های خود کنترلی را بسط و توسعه دهد،آنچه را که در دفتر روزانه قید میشود،تحلیل نمایید تا شیوه های انطباقی که در آینده باید به کار گرفته شود،تشخیص داده شوند.
به خانواده کودک با اختلال ناروانی گفتار و سایر بستگان نزدیک آموزش دهید که انقطاع روانی را تشخیص بدهند و گفتار روان را از طریق همراهی کردن،الگو دادن و تقویت گفتار مناسب ترغب نمایند.
کودک مبتلا به لکنت زبان را در گردش های خارج از کلینیک گفتاردرمانی همراهی کنید تا اطمینان حاصل نمایید او گفتار روان را به موقعیت های روزمره انتقال داده و راهکارهای خود کنترلی را دائماً استفاده می کند.
در تشخیص لکنت زبان و درمان لکنت زبان همچنین درمان نوک زبانی حرف زدن، گفتاردرمانی در ناروانی گفتار موثر است.
کلینیک گفتار درمانی و کاردرمانی در اختلالات یادگیری دکتر صابر با سابقه بالغ بر 15 سال در زمینه درمان کودکان اختلال یادگیری به بررسی دقیق مشکلات گفتاری در اختلال یادگیری و درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری در کنار کاردرمانی توجهی و ذهنی کودکان اختلال یادگیری می پردازد. بهترین مرکز درمان اختلالات گفتاری در کودکان اختلال یادگیری در دو شعبه غرب و شرق تهران به صورت تخصصی به گفتاردرمانیاختلال یادگیری و کاردرمانی اختلال یادگیری توسط گفتار درمانان مرکز درمان مشکلات گفتاری کودکان می پردازد. از دیگر امکانات مرکز گفتار درمانی در منزل می باشد.
مشکلات گفتاری در اختلال یادگیری- اختلال کلامی کودکان
کم بودن واژگان بیانی در کودکان اختلال یادگیری به میزان قابل توجهی زیر هنجارهای رشدی قابل انتظار برای کودکان عادی ۲ تا ۵ سال.
وجود مشکل دائمی و قابل توجه در درک ساختار های اصلی نحوی در حین مکالمه در گفتار کودکان اختلال یادگیری
وجود مشکل دائمی و قابل توجه در تولید ساختار های اصلی نحوی در مکالمات گفتاری کودکان با اختلالات یادگیری
وجود نقص مشخص اختلالات گفتار در کودکان اختلال یادگیری در درک ویژگی های صرفی.
وجود نقص مشخص در تولید ویژگی های صرفی گفتار کودکان اختلال یادگیری
وجود مشکلات کلامی اختلال یادگیری و دائمی در کاربرد عملکرد های ارتباطی زبان .
وجود نقایص زبانی که به میزان قابل توجه در برقراری ارتباط کودک اختلال یادگیری در خانه،پیش دبستان و جامعه تاثیر سوء بگذارد.
اهداف گفتار درمانی در اختلالات یادگیری- درمان مشکلات گفتاری کودکان
ایجاد و افزایش مجموعه واژگان دریافتی و بیانی توسط گفتار درمانی اختلال یادگیری متناسب با سن،لهجه و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی گوناگون.
ایجاد و افزایش درک و بیان ساختار های نحوی اصلی متناسب با سن لهجه (گویش) و انتظارات فرهنگی در درمان اختلال یادگیری
ایجاد و افزایش درک و بیان ساختار های صرفی متناسب با سن،گویش (لهجه) و انتظارات فرهنگی در مکالمات.
استفاده از مهارت های کاربردی زبان متناسب با سن،گویش و انتظارات فرهنگی در زمینه های ارتباطی مختلف در درمان مشکلات گفتاری کودکان.
تثبیت انتظارات منطقی والدین نسبت به مهارت های زبانی کودک و مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری.
موارد قابل توجه در درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری
آزمون های زبانی هنجار را جهت تعیین نقاط قوت و ضعف زبان دریافتی و بیانی کودکان اختلال یادگیری به کار ببرید. و رشد زبانی او را نسبت به هنجارهای تکاملی،فرهنگی و گویشی بسنجید.
آزمون های معیار-کودک اختلال یادگیری را به کار بگیرید،مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری را که به عنوان نقاط ضعف در آزمون های زبانی هنجار مشخص شدهاند تعیین نمایید و به این وسیله اهداف ویژه کوتاه مدت و بلند مدت را برای درمان اختلالات یادگیری مشخص نمایید.
درحال بازی و تعامل کودک با اختلالات یادگیری با اسباب بازی هایش یک نمونه زبانی که تولید محاوره ای وی را نشان می دهد به صورت ویدیویی یا صوتی ضبط نمایید و نوار را با هدف بررسی مهارت های زبانی و تحلیل نمایید.
یک حد پایه قابل اندازه گیری و مشکلات کلامی کودک اختلال یادگیری را قبل از شروع درمان ایجاد نمایید.
مهارت های دهانی-حرکتی کودکان اختلال یادگیری را از طریق مشاهده اولیه ساختار های قابل دید صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام او ارزیابی کنید و سپس چگونگی بکار بردن ساختار های خاص را که برای تولید گفتار و زبان لازم هستند ارزیابی کنید (برای مثال, حرکت،قدرت و بسته شدن لبها،قدرت،جلو آمدن،عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان،یا حرکت نرم کام زمانیکه واج ( a ) تولید می شود).
یک آزمون غربالگری شنوایی تون خالص در فرکانسهای 500،1000، 2000 ،4000 هرتز را در شدت ۲۰ دسی بل برای درمان کودکان اختلال یادگیری اجرا کنید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنیداری کودکان با اختلالات یادگیری نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان دهد کودک اختلالات یادگیری را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی روی او انجام شود.
از والدین بخواهید که اطلاعاتی را در زمینه شاخصهای رشدی و مشکلات گفتاری کودک اختلال یادگیری،وضعیت فعلی پزشکی و تاریخچه آن،مداخلات تخصصی قبلی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف،و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مرتبط جمعآوری کنند .
والدین یک ارزیابی پزشکی برای کودک اختلال یادگیری در نظر بگیرند که توسط متخصص اطفال یا گوش،حلق و بینی انجام شود تا هر علت جسمانی برای اختلالات گفتاری در کودکان وجود دارد مشخص شود.
والدین یک ارزیابی شناختی را برای کودک اختلال یادگیری در سال های ابتدایی در نظر بگیرند که توسط روانشناس آموزشی جهت تعیین تاخیر رشد شناختی انجام شود.
جهت تعیین اختلال گفتاری کودکان اختلالات یادگیری برای دریافت خدمات و نیز ایجاد و افزایش راهکارهای مداخله ای مشارکتی با والدین ملاقات نمایید.
بر حسب نیازهای فردی کودک اختلال یادگیری،مناسب ترین شیوه های عمومی درمانی را برای وی تعیین نمایید (درمانگر محور،کودک اختلالات یادگیری محور،والدین محور،یا مجموعهای از این موارد).
بر اساس سن کودکان اختلالات یادگیری،مهارت های واجی،وضوح گفتار،گویش و یا نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودکان اختلالات یادگیری،واژگان خاص،ساختارهای جمله/کلمه و یا موقعیت های کاربردی ارتباط را به عنوان اهدافی برای درمان مشکلات کلامی کودکان اختلال یادگیری انتخاب نمایید.
برای والدین کودکان اختلالات یادگیری ارتباط بین رشد و تکامل زبان و سن،رشد گفتار،وضعیت شناختی و جسمانی را توسط گفتار درمانی در اختلال یادگیری شرح دهید.
منابع و مطالب مفیدی در مورد رشد زبان و اختلالات گفتاری در کودکان برای والدین تهیه نمایید.
به منظور حمایت غیر رسمی از والدین یا تسهیل حضور ایشان در یک گروه حمایت محلی،ایشان را به سایر خانواده های کودکان مبتلا به اختلالات گفتاری معرفی کنید،والدین را به گروه حمایتی ارجاع دهید.
با والدین کودکان اختلال یادگیری موارد مهمی را که ممکن است به تقویت تلاش های موفقیت آمیز ارتباطی کودک بیانجامد کشف کنید (برای مثال،تقویت کنندههای برونی،مانند غذا و ژتونهای خریدنی،یا تشویق کلامی و تقویت کننده های درونی،مثل دریافت یک پاسخ فوری به درخواست کلامی که کودک اختلال یادگیری به صورت واضح ادا کرده است.)
در درمان اختلال گفتاری کودکان روی کاربرد گفتههای دو کلمه ای توسط کودک اختلالات یادگیری متمرکز شوید (برای مثال در مواردی نظیر فاعل-فعل،فعل- مفعول، فاعل-مفعول،یا عبارت ملکی) و این کار را از طریق انتخاب یک اسباب بازی که کودک اختلال یادگیری خیلی به آن علاقهمند است انجام دهید (برای مثال،یک بازی ماهیگیری که جایزه آن یک ماهی باشد یا مایع حباب ساز) در ابتدا ساختارهایی را الگو بدهید که ارتباطات معنایی با دو کلمه ای ها را نشان میدهد (برای مثال ماهی بگیر, ماهی بیشتر, یا حباب بزرگ) سپس از کودک بخواهید که الگوی شما را تقلید کند و در نهایت،منتظر بمانید تا کودک ادامه عمل را از طریق گفتن عبارت دو کلمه ای درخواست کند (برای مثال, بخواهید که کودک قبل از فوت کردن برای حباب های بیشتر عبارت حباب بیشتر را بگوید).
یکی دیگر از روش های درمان مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری، آموزش تشخیص تصاویر اسامی را که می شنود در یک کتابچه تصویری ساده یا روی یک تخته که دارای کلمات هدف است،نشان بدهد و آنها را نام ببرد.
بعد از درست کردن کتابچه تصویری مربوط به اشیای روزانه کودک اختلال یادگیری نظیر تخت خوابش،صندلی اش،اسباب بازی هایش،کتابهایش، ظرف غذایش،وان حمامش،از او سوالاتی بپرسید که برای پاسخگویی به آنها از فعل استفاده کند (برای مثال،تختخواب تو برای چیست؟ ،من در آن می خوابم).
در درمان اختلال یادگیری روی واژگان مربوط به مفاهیم پایه با تمرکز روی کلمات مکانی ( مثل رو، پایین، زیر، بالا) کلمات اشاره (نظیر این و آن) و کلمات زمانی (مثل بعد، قبل) تمرین کنید،به این صورت که از کودک اختلال یادگیری بخواهید زمانی که با یک خانه اسباب بازی و اثاثیه و افراد داخل آن یا دیگر اسباب بازی های مشابه که قابل دستکاری هستند،بازی میکند،عباراتی نظیر (توی خانه) ، ( بیرون خانه) ، (روی تاپ) یا (دور صندلی) را تقلید کند.
در حالی که اشیای مختلف را بر اساس رنگ،شکل و جنس طبقه بندی می کنید،به کودک اختلال یادگیری آموزش دهید که واژگان توصیفی را جهت درمان مشکلات کلامی کودکان ادا کند ( برای مثال،این ها قرمز هستند، گرد است، یا نرم است).
به کودک اختلال یادگیری آموزش دهید از میان تصاویر مربوط به جفت واژگان کمینه نظیر سر و در یا سبز و سبزی (که در آنها تکواژ ه های وابسته خاصی برجسته شده اند) تصویر کلمه شنیده شده را انتخاب نمایند.
برای نشان دادن صحیح یا نادرست بودن کاربرد تکواژهای وابسته از کودک اختلال یادگیری بخواهید در گقتاردرمانی اختلال یادگیری که دستش را بالا ببرد،صورت خندان یا ناراحت را نشان دهد،یا مکعب ها را داخل کاسه بیندازد.
فعالیت تکمیل جمله را به کار ببرید تا به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که کلمات را با تکواژ های وابسته مناسب تولید کند و این کار را با استفاده از بازی با اشیا یا نگاه کردن به تصاویری که به درستی تکواژ های وابسته را نشان میدهند با ۸۰ درصد صحت انجام دهد. این روش در مرکز درمان اختلال گفتاری کودکان انجام می شود.
گفته های طولانی تر را الگو بدهید،به این صورت که هنگام اشتغال به فعالیت های خلاق نظیر بازی با اسباب بازی های مورد علاقه،بیسکویت درست کردن،یا خواندن کتاب و بلافاصله بعد از اینکه او گفته کوتاه را به کار میبرد،گفته او را با افزودن دو تا سه کلمه مناسب تکرار نمایید و در جلسات مرکز درمان اختلال یادگیری از او بخواهید که از این گفته طولانیتر تقلید نماید.
به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که تصویر صحیح را بعد از گوش کردن به جملاتی که ضمایر صحیح را در حالت مفعولی و فاعلی در تقابل قرار می دهند،نشان بدهد (برای مثال،او بعد از آنها آمد.)
به کودکان اختلالات یادگیری بیاموزید چه ضمایر را به نسبت ۸ مورد از ۱۰ مورد درست ادا کنند و این کار را زمانی انجام بدهند که روی عکس های خانوادگی به وابستگان یا دوستان در جلسات گفتار درمانی در اختلال یادگیری اشاره می کنند (برای مثال،او خواهر من است،او همسایه من است).
از کودک اختلال یادگیری پرسش هایی در مورد اعمال مربوط به فعالیتهای روزمره آشنا بپرسید (مثلاً آیا الان داری می پری؟) این پرسش ها شامل خطاهای تعمدی نیز باشد(برای مثال زمانی که در حال پریدن است،بپرسید آیا داری می دوی؟).
از کودک با اختلالات یادگیری بخواهید که در مورد اعمالش در طی فعالیت های روزمره آشنا توضیح بدهد (برای مثال خوردن پفک،بازی با مکعب ها،ماشین ها،سایر اسباب بازی ها یا مشغول شدن به سایر فعالیتهایی از این نوع.)
تصاویر یا اجرای واقعی افعال را به کار ببرید. از کودک با مشکلات کلامی اختلال یادگیری بخواهید که آن عمل را انجام بدهد و سپس از او بپرسید که در حال حاضر چه میکند،قبل از آن چه کرده است یا بعد از آن چه خواهد کرد تا کودک با اختلالات یادگیری از زمان افعال به صورت گذشته،حال و آینده استفاده نماید.
از کودک اختلال یادگیری بخواهید که تصویر درستی را که نشان دهنده یک عبارت دارای حرف اضافه،عبارتی منفی یا گفت های پیچیده است انتخاب کند.
در درمان اختلال گفتاری کودکان ،از کودک اختلال یادگیری بخواهید که به دقت نگاه کند و سپس عبارات دارای حروف اضافه مختلف را که عمل شما را شرح می دهد تولید کند (برای مثال،گذاشتن یک عروسک در تخت خواب،رانندگی کردن با یک ماشین دور یک مسیر،یا انداختن توپ در سبد بسکتبال.)
از کودک اختلال یادگیری بخواهید که عبارات را تکرار کرده و کامل کند (برای مثال،من به رستوران رفتم و… دیدم،من به باغ وحش رفتم و… دیدم،من به پارک رفتم و… دیدم، یا من به باغ رفتم و… دیدم)و سپس در نوبتهای بعدی درمان مشکلات گفتاری، عبارات تکمیلی بیشتری به آن بیفزایید ( برای مثال،من به باغ وحش رفتم و میمون ها و شیرها و ببر ها را دیدم.) تا کودک اختلال یادگیری به استفاده از جملات پیچیده با عبارات موصولی ترغیب شود .
به کودکان اختلالات یادگیری بیاموزید که از دیگران درمورد احساساتشان یا اعمالشان سوال کنند. و این کار را از طریق کمک رسانی،او انجام بدهید.(برای مثال از مریم بپرس چی دوست دارد؟ یا چرا از محمد نمی پرسی که چه کار می کند؟ .)
یک خانه اسباب بازی و عروسک هایی که سنین مختلفی را نشان میدهند در درمان اختلال گفتاری کودکان به کار بگیرید. در حالی که نقش های مختلف را در بازی درمانی اجرا می کنید،شیوه های مناسب و غیر مناسب را برای مطرح کردن درخواست و پاسخ دادن به آن نشان بدهید،از کودکان اختلال یادگیری بخواهید که پاسخ ها و درخواست های مناسب را تکرار کنند.
موضوعی را که بسیار مورد علاقه کودک با اختلالات یادگیری باشد انتخاب کرده و متناسب با سنش را تشویق کنید تا مکالمه را برای ۳ تا ۵ نوبت ادامه بدهد،سخن رساندن او به صورت منفی و مثبت را فراهم سازید تا به او بیاموزید که روی همان موضوع بماند.
از عروسک های دستی (پاپت) یا معمولی در درمان مشکلات گفتاری کودکان اختلال یادگیری استفاده کنید. فعالیت های روزمره ارتباطی آشنا را که برای کودک اختلال یادگیری واقعی هستند،به صورت نقش ایفا کنید و نشان دهید که چه طور به طور مناسب درخواست میکنند،نظر میدهند،اعتراض،مخالفت و تهدید میکنند و سپس نقش را به او برگردانید و از کودک با اختلالات یادگیری بخواهید که اعمال گفتاری مختلف را به طور شایسته به صورت نقش ایفا کند.
در زمان انجام فعالیت های روزمره یا تکالیف درمان مشکلات کلامی که نیازمند دستورات خاص می باشد،زیر لب یا با صدای بسیار آهسته صحبت کنید،سپس با استفاده از سخن رساندن به او ( مثل عبارت،از من بپرس چی گفتم ) کودک اختلال یادگیری را ترغیب نمایید که وضوح بیشتر گفتار را درخواست نماید تا به این وسیله به او عبارات خاصی که برای درخواست وضوح از دیگران به کار می رود و متناسب با سن اوست را بیاموزید (برای مثال،چی گفتی؟) .
در زمان انجام فعالیت هادر مرکز درمان اختلال گفتاری کودکان،خطاهای آشکار و تعمدی ایجاد کنید (برای مثال،قرار دادن قطعات یک پازل چوبی به صورتی اشتباه)و سپس به کودک اختلال یادگیری بیاموزید که سوالاتی متناسب با سن جهت وضوح خطاهای محتوایی بپرسد.
حوادث و اعمال زندگی واقعی نظیر جشن تولد یا رفتن به رستوران را در گفتار درمانی اختلال یادگیری نمایش دهید و سپس از کودک اختلال یادگیری بخواهید که به طور صحیح آنچه را که انجام داده است در دو تا سه عبارت پشت سر هم ادا کند.
تصاویر یا عکس هایی را که دو تا سه مورد را به صورت متوالی نشان بدهد و مربوط به وقایع آشنا باشد،به کار ببرید و از کودکان اختلالات یادگیری بخواهید که آنها را در یک توالی مناسب قرار بدهند و سپس داستانش را بگویند.
از کتابهای مصور داستانی متناسب با سن کودک استفاده کنید،از کودک اختلال یادگیری بخواهید که شخصیت ها و وقایع داستان را خلاصه گویی،پیش بینی یا بررسی نماید.
سوالات متداول:
1.گفتاردرمانی چه کمکی به کودکان با اختلال یادگیری می کند؟
بهبود تعدا واژگان بیانی در کودکان ، بهبود در درک ساختار های اصلی نحوی در حین مکالمه در گفتار کودکان اختلال یادگیری و درک ویژگی های صرفی. بهبود مهارت های کاربردی عملکرد های ارتباطی زبان .
2. اختلال یادگیری درمان می شود؟
کودکان با مشکلات اختلال یادگیری به جز آموزش های رایج تحصیلی نیازمند درمان های پایه ای تری نظر کاردرمانی و گفتاردرمانی هستند تا مهارت های اجرایی مغز آنان نظیر حافظه، توجه، درک مطلب، سرعت پردازش، ادراک بینایی و… در آنها پیشرفت کرده و در صورت درمان صحیح بهبودی در این کودکان حاصل می شود.
تلفظ یا تولید گفتار وجهی از گفتار می باشد که رشد طبیعی آن وابسته به سیستم عصبی سالم، حواس طبیعی، وجود محرک های محیطی و انگیزه مناسب جهت ایجاد گفتار است. مرکز گفتاردرمانی اختلالات تلفظی در کودکان با بررسی دقیق مشکلات تلفظی در کودکان و تشخیص علل اختلال تلفظ کلمات به صورت کاملا تخصصی در زمینه گفتار درمانی تلفظ حروف و درمان تلفظ کلمات فعالیت می نماید. مشکلات تلفظ حروف در کودکان شامل مشکل تلفظ حرف ر ، مشکل تلفظ حرف س وش و… می باشد. بهترین مرکز گفتار درمانی اختلال تلفظی زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به درمان تلفظ حرف سین، درمان تلفظ حرف ر و درمان دیگر اختلالات تلفظی در کودکان می پردازد.
علائم اختلال تلفظ در کودکان
کاهش چشمگیر تولید واجی نسبت به هنجارهای رشد واجی مورد انتظار
مشکل دائمی و قابل ملاحظه در تولید واحدها در جایگاههای مختلف در کلمات،عبارات و یا جملات. برای مثال اختلال در تلفظ حرف ر یا اختلال در تلفظ حرف س
عدم وضوح گفتار خود به خودی کودک از نظر بزرگسالان غریبه به علت اختلال در تلفظ کلمات
تاثیر بسیار منفی نحوه تولید واج ها بر ارتباط موثر در خانه،مدرسه و جامعه در مشکلات تلفظ در کودکان
وجود نقص چشمگیر در آگاهی از ویژگیهای واجی زبان به علت مشکلات تلفظی که به نوبه خود تولید گفتار را متاثر می سازد.
مشکلات دائمی و قابل توجه در قدرت دهانی-حرکتی در کودکان با اختلال تلفظ کلمات و یا حرکت مورد نیاز برای جنبه های تنفس،تولید،آوا سازی و تشدید گفتار.
اهداف گفتار درمانی اختلالات تلفظ کلمات
تولید متناسب واج ها در موقعیتهای ارتباطی مختلف با توجه به سن،شناخت،توانایی فیزیکی،و گویش کودک مبتلا به اختلال تلفظ
وضوح کامل گفتار هنگام ارتباط با دیگران در خانه،مدرسه و جامعه با درمان تلفظ حرف.
ایجاد و افزایش درک کودک با اختلال تلفظ کلمات از ویژگیهای واجی زبان.
افزایش مهارت های دهانی-حرکتی که منجر به درمان تلفظ کلمات و تولید گفتار می گردد.
افزایش آگاهی از نواقص واجی در اختلال تلفظ حرف ر و حرف س و تمرین جهت غلبه بر آن ها با استفاده از راهکارهای جبرانی برای رفع مشکلات تلفظ در کودکان.
ایجاد انتظارات واقع بینانه در والدین در مورد مهارت های واجی کودکشان و همکاری ایشان با گفتار درمانگر برای ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ کلمات موثر.
نکات قابل توجه در گفتار درمانی تلفظ (حرف سین و حرف ک) در کودکان
به منظور ارزیابی تحریک پذیری کودک با اختلال تلفظ حروف در واج های خطا و مقایسه رشد واجی او با هنجار های گویشی و رشدی،یک آزمون تولیدی که تولید واج توسط کودک مبتلا به اختلال تلفظ را در موقعیت اول،وسط و آخر کلمات و در گفتار پیوسته تعیین می کند اجرا نمایید.برای مثال مشکلات تلفظ حرف ر و س
با اجرای آزمون فرایند های واجی،الگوهای خطای کودک با اختلال تلفظ کلمات (مثلاً حذف همخوان انتهایی،حذف همخوان ابتدایی،ساده کردن خوشه،پیشین کردن کامی ها،غلت شدگی،کامی رفتگی،مرکب رفتگی یا پیشین شدگی) را ارزیابی نمایید.
در حالیکه کودک با اختلالات تلفظی با اسباب بازی های مورد علاقهاش بازی می کند یا در مورد برنامه های تلویزیونی،فیلم ها،کتب یا بازی های مورد علاقه اش صحبت می کند نمونه ای از گفتار محاورهای را که نشانگر تولید گفتار پیوسته وی است به طریقه ویدیویی،ضبط و نوار ضبط شده را به منظور بررسی چگونگی تولید واجی تحلیل نمایید.
ایجاد یک مبنای قابل اندازه گیری از مهارت های واجی کودک با اختلال تلفظ حروف قبل از شروع درمان تلفظ حروف.
مهارت های دهانی-حرکتی کودک مبتلا به اختلال تلفظ در کودکان را به این صورت ارزیابی نمایید که ابتدا ساختارهای قابل دید صورت،لب ها،دندان ها،زبان،سخت کام و نرم کام وی را مشاهده نمایید،سپس چگونگی استفاده کودک با اختلالات تلفظی از ساختارهای ویژه و مهم برای تولید گفتار (نظیر حرکت،قدرت و بسته بودن لبها ،قدرت،پیش آمدن،عقب کشیدن و طرفی کردن زبان،یا حرکت نرم کام هنگام تولید واج ( /a/ ) را بررسی کنید.)
آزمون غربالی شنوایی شناسی تن خالص رادر فرکانسهای 500 ، 1000،2000 و 4000هرتز در شدت 20 دسی بل برای کودکان، و 25 دسی بل برای بزرگسالان اجرا نمایید.
در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی شناسی حاکی از نیاز کودک با اختلال تلفظ کلمات برای سنجش بیشتر است، وی را برای ارزیابی کامل به شنوایی شناس ارجاع دهید.
از والدین و کودک با اختلال تلفظی در صورت مناسب بودن سنش بخواهید در زمینه شاخصهای رشدی (مایلستونها) ،تاریخچه و وضعیت فعلی پزشکی،مداخلات تخصصی فعلی،تولید واجی در منزل و موارد اجتماعی و فامیلی مرتبط اطلاعاتی فراهم نمایند.
در صورت لزوم از والدین بخواهید یک ارزیابی پزشکی توسط (متخصص گوش و حلق و بینی) متخصص گوش و حنجره داشته باشند تا هرنوع مبنای عضوی برای اختلال واجی کودک مبتلا به اختلال در تلفظ کلمات را تعیین نمایید.
به منظور تعیین خدمات مورد نیاز کودک با اختلال تلفظ حروف و نیز ایجاد و توسعه راهکارهای درمان تلفظ حروف مشترک،ملاقاتی با والدین و کودکان با اختلال تلفظ کلمات (در صورت مناسب بودن سنش) ترتیب دهید.
مناسبترین رویکرد درمانی کلی (یعنی رویکرد زبانی یا رویکرد حرکتی) را برای نیازهای خاص کودک با اختلال تلفظی تعیین نمایید.
واج ها یا فرایند های واجی خاص را با توجه به سن،میزان تحریک پذیری،وضوح، گویش و یا نیازهای ارتباطی آموزشی و اجتماعی کودک،به عنوان اهداف گفتار درمانی اختلال تلفظی انتخاب نمایید.
ارتباط رشد واجی با سن، شناخت و وضعیت فیزیکی کودک با اختلال تلفظ حروف را به والدین توضیح دهید.
مطالب و منابع مفیدی در زمینه اختلالات واجی برای والدین تهیه نمایید.
به منظور حمایت غیر رسمی از والدین یا برای تسهیل شرکت آنها در یک گروه حمایت محلی،ایشان را به دیگر والدینی که کودک مبتلا به اختلالات تلفظ کلمات دارند،معرفی کنید.
دریابید که از چه نوع پاداش هایی میتوان استفاده کرد تا تلاشهای واجی موفق کودک مبتلا به اختلالات تلفظی به نحو مثبتی تقویت گردد (مثلا تقویت کننده های خارجی نظیر غذا،برچسب یا دیگر ژتونها،یا پاداش های کلامی و تقویت کننده های درونی همچون دریافت پاسخ فوری در ازای تقاضای کلامی واضح)
قبل از شروع فعالیت به وضوح هدف درمانی آن فعالیت را برای کودک با اختلال تلفظ کلمات شرح دهید. (مثلا ما از آینه استفاده میکنیم تا به تو کمک کند که چگونگی تلفظ حرف س را یاد بگیری)،و در پایان فعالیت از وی بخواهید که برای شما هدف خاص آن فعالیت را توضیح دهد.
به کودک مبتلا به اختلال تلفظ کمک نمایید که نمودار پیشرفت درمان تلفظ حروف را ترسیم نماید به این صورت که دستاورد های واجی خویش را روی یک نمودار بینایی که مراحل متوالی ضروری برای دستیابی به اهداف دراز مدت را نشان می دهد به تصویر بکشد.
در صورتیکه گفتار کودک با اختلالات تلفظی به شدت ناواضح است،یک رویکرد مداخله ای دورهای که فرایند های واجی معین را هدف قرار میدهد انتخاب نمایید. به این صورت که الف- فهرستی از کلمات که فرایند های واجی خاصی مورد استفاده کودک با اختلال تلفظ حروف او را برجسته میکند با اغراق بخوانید، ب – از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید ۳ تا ۵ تصویر از کلماتی که به دقت انتخاب شده است را رنگ کند و بچسباند، پ -به کودک کمک کنید کارت های مصور را نام ببرد، ت – میزان تحریک پذیری بیمار را در واج های دیگر ارزیابی کنید برای مثال تلفظ حرف س یا ر، ث – مجدداً همان فهرست کلمات را بخوانید.
با حفظ تماس های همیشگی و تمرینات واجی با کودک به مدت ۱۰ دقیقه مکرر با والدین، روش های خاص برای استخراج تلفظ حروف کودک را مورد بحث قرار دهید و پیشرفت وی یا موارد مرتبط با نیازهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را گزارش دهید .
از والدین بخواهید هر روز فهرستی از ۱۰ تا ۱۲ واژه شامل واژه های خاصی که فرایندهای واجی مورد نظر را نشان میدهد برای کودک با اختلال تلفظ حروف بخوانند.
پس از هر جلسه درمانی،کاربرگ یا کارتهای تصویری از ۵ تا ۱۰ واج هدف(برای مثال تلفظ حرف س-ر،کلمات،یا عبارات را برای کودک با اختلالات تلفظی فراهم نمایید. تا هر روزه در خانه و زیر نظر والدین تمرین نماید.
به منظور افزایش قدرت و کنترل عضلانی لازم برای تولید گفتار،روزانه به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تمرینات دهانی-حرکتی خاص را در ترکیب با تکالیف گفتاری برای کودک با اختلال تلفظ کلمات طراحی کنید (مثلا حرکت دادن زبان به سمت ستیغ لثوی به منظور قرار گیری زبان در جایگاه صحیح صدای( ک).
به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دهید از میان تصاویر مربوط به جفت واژگان کمینه نظیر سیر و شیر که واژه های هدف او نظیر ( درمان تلفظ حرف س و ش ) یا فرایندهای واجی او را برجسته میکند،تصویر کلمه گفته شده را نشان دهد.
به کودک با اختلالات تلفظی بیاموزید تصاویر نشانگر واژگانی کمینه را به دو گروه واژههای هدف و واژه های غیر هدف طبقه بندی نماید.
به کودک کمک کنید تا تعیین نماید آیا صداهای هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی،بین واکی میانی،یا پس واکی انتهایی در کلمات قرار دارند،مثلاً از وی بپرسید آیا صدای (ل) در کلمه بله در ابتدا،میان یا انتهای کلمه است؟
الگوهای ناصحیح تولید گفتار کودک با اختلال تلفظ کلمات را در برخی از کلمات یک قصه کوتاه آشنا به عمد تقلید نمایید و به وی آموزش دهید که به دقت گوش کند و پس از شنیدن تلفظ ناصحیح بگوید غلطه آی غلطه.
از کودک مبتلا به اختلال تلفظ بخواهید که در حین مشاهده فیلمی که در حال تمرین راهکارهای درمان تلفظ کلمات از وی تهیه کردهاید،تولیدات واجی صحیح و ناصحیح خویش را تعیین نماید.
برای فراهم کردن نشانه های بینایی و جنبشی دقیق به منظور تعیین موقعیت لبها،دندان ها و یا زبان کودک با اختلال تلفظی،هنگام تولید واج های هدف از آینه،قاشقک و گوش پاک کن استفاده نمایید.
تصاویر،نمودارها یا محرکات کامپیوتری از جایگاه تولید کننده ها را به عنوان مدل برای تلفظ حرف خاص به کودک نشان دهید.
از واج هایی که ویژگی های ممیزه مشابه برای استخراج واج های هدف استفاده نمایید (مثلاً از کودک با اختلال تلفظ حروف بخواهید واج دمیده /ت/ او را به سرعت تولید نماید تا واج ( س) ایجاد گردد)،و اشاره کنید که جایگاه تولید کننده ها در این واج ها مشابه هستند.
پس از آنکه به کودک با اختلالات تلفظی آموزش دادید که به دقت به الگوی کلامی گوش دهد،از وی بخواهید که هجاهای بی معنای دارای واج هدف را در ترکیبات همخوان واکه ( cv ) ، واکه -همخوان ( vc ) ،همخوان -واکه- همخوان ( cvc ) واکه- همخوان- واکه ( vcv ) ، و همخوان-واکه-همخوان واکه ( cv/vc ) تقلید نماید. این امر در درمان تلفظ حرف س- تلفظ حرف ر
در کلماتی با بافت های آوایی متفاوت به شیوه متوالی زیر تمرین نمایید: الف) واج هدف در موقعیت پیش واکی ابتدایی، ب) در موقعیت پست پس واکی انتهایی، پ) در موقعیت بین واکی میانی، ت) در ترکیبات، و ث) در تمام جایگاههای متفاوت کلمات.
بر روی جفت واژههای کمینه که فرآیندهای واجی کودک مبتلا به اختلالات تلفظی را هدف قرار میدهند نظیر مو و موش یا سیر و شیر تمرین نمایید،به این صورت که از کودک بخواهید موارد خاصی را درخواست نماید یا داستان دارای جفت واژههای کمینه را پس از شما تعریف نماید.
در گفتاردرمانی تلفظ با استفاده از گفتار کند،گفتار پژواکی،هم گویی یا ایفای نقش،تمریناتی را در زمینه تولید واج های هدف در عبارات یا جملات کوتاه تدارک ببینید.
از کودک با اختلالات تلفظی بخواهید بازیهایی را انجام دهد که نیازمند استفاده از واج های هدف در عبارات و یا جملات است. مثلاً اشیا یا تصاویر دارای واج های هدف را به کودک بدهید و بازی های هدفمند ای نظیر ۲۰ سوالی را با استفاده از عبارت هایی که در برگیرنده واجهای هدف است،انجام دهید .
از کودک مبتلا به اختلالات تلفظی بخواهید داستان یا جوک یا معماهای مناسب سنش را بخواند یا بعد از شما بازگو کند و واج هدف را در آنها درست تلفظ نماید.
با پرسیدن سوالات راهنما نظیر سوالات زیر: الف) درباره فیلم یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه ات حرف بزن.
ب) چطور فوتبال بازی می کنی؟.
پ) اگر یک میلیون تومان ببری چه کار می کنی؟
ت) در طی تعطیلات چه کار کردی؟
نحوه تولید گفتار کودک با اختلال تلفظی را در حین مکالمه به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
با بازی کردن کودک با اختلال تلفظ کلمات در نقش های ارتباطی متفاوت ( روش ایفای نقش) نظیر برگزاری مهمانی چای،تلفن زدن،یا مکالمه سر میز شام،واژههای هدف را در تکالیف مکالمهی تمرین کرده و نحوه تولیدات واجی کودک را به وی نشان داده و تصحیح نمایید.
از والدین،معلمان و افراد مهم در زندگی کودک تحقیق نمایید که آیا وی واج های هدف را در مکالمات روزمره به درستی بیان می نماید؟
سوالات متداول:
1- آیا اختلالات تلفظی میتواند ناشی از مشکلات ساختاری در دهان یا فک باشد؟
بله، مشکلات ساختاری مانند شکاف کام، مشکلات دندانی، یا ناهنجاریهای فک میتوانند بر توانایی کودک در تولید صداها تأثیر بگذارند. در چنین مواردی، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی یا دندانپزشکی در کنار گفتار درمانی باشد.
2-چه زمانی باید نگران تلفظ کودک خود باشیم؟
اگر کودک پس از ۴ سالگی هنوز در تلفظ صداها مشکل دارد، یا اگر مشکلات تلفظی او بر توانایی ارتباطیاش تأثیر منفی میگذارد، باید به گفتاردرمانگر مراجعه کنید. همچنین، اگر کودک در مقایسه با همسالان خود پیشرفت گفتاری کمتری دارد، این میتواند نشانهای از نیاز به ارزیابی تخصصی باشد.
اغلب هنگامی که از والدین کودکان اوتیسم میپرسم واکنش فرزندتان در مقابل غذای های جدید چگونه است؟ لبخندی تلخ بر چهره شان ظاهر میشود. اکثر کودکان اوتیسم رفتار غذا گزینی نشان میدهند.مشکلات تغذیه کودکان اوتیسم ناشی از پردازش حسی معیوب و تمایل به یکنواختی می باشد. من ترجیح میدهند به جای استفاده از واژه اختلال تغذیه در کودکان اوتیسم از واژه خوردن گزینشی استفاده کنم. چون در بروز رفتارهای غذا خوردن کودک اوتیسم متغیرهای دیگری غیر از خود غذا هم دخیل هستند.( برای مثال خوردن در یک بشقاب خاص ،خوردن جلوی تلویزیون) کودک دارای ادراک حسی ضعیف، ممکن است به دنبال غذای تند باشد و بر عکس کودک دارای ادراک حسی بالا از خوردن غذاهای بافتمند اجتناب کند. برخی از کودکان اوتیسم فقط غذاهای سفت یا ترد را میخورند. یک کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای فقط برنج سفید میخورد و یکی دیگر حتما خورشت را را روی برنج می ریزد یا پلوی رنگی میخورد. بعضی از کودکان اوتیسم کوچکترین تغییر در غذای مورد علاقه شان را تشخیص میدهد. یا وقتی غذا توسط فرد دیگری غیر از مادر پخته شود آن را نمیخورند. کودکان اوتیسم در غذا خوردن علاوه بر انتخاب های عجیب و سخت ممکن است روش های خوردن غذای غیرعادی داشته باشند. مثلا ممکن است کودک اوتیسم با مشکلات تغذیه ای که در دهانش دچار کند حسی است دهانش را بیش از حد پر از غذا کند و کودکی که در دهانش دچار تند حسی است از خوردن چیزی غیر از پوره و غذاهای نرم و اجتناب کند. بعضی از مشکلات خوردن کودکان اوتیسم و عادات سخت تغذیه شان فراتر از نحوه خوردنشان است. برای مثال یکی از کودکان اوتیسم من اجازه نمیداد روی بشقابش چند نوع غذا باشد، یا یکی دیگر از خوردن خوراکیهای شکسته مثل بیسکویتی که گوشه آن شکسته باشد اجتناب می کرد. یک بار من جلوی او سهوا یک بیسکویت را نصف کردن او چنان قشقرقی به راه انداخت که قابل وصف نبود. برای مثال
در اتاق درمان کودک حدوداً سه ساله ای به نام رضا روی یک صندلی بلند نشسته است. مقابلش هم گفتاردرمانش نشسته است. پشت گفتاردرمان یک سینی با چند ظرف غذای کوچک قراردارد. رضا بلند جیغ می زند و صورتش را از درمانگر بر گردانده است. گفتاردرمان یک قاشق کوچک پر از پودینگ وانیلی در دست دارد. درمانگر منتظر میماند تا رضا ساکت شود. به محض اینکه گریه رضا متوقف میشود با چهره ای خندان به او میگوید ( سلام رضا) از نظر رفتارگرایان گفتاردرمانی تغذیه کودک اوتیسم دو کار می کند خاموش سازی رفتار اجتناب از غذای رضا از یک سو و تقویت اجتماعی همکاری موقت رضا. رضا دوباره گریه را شروع میکند. گفتاردرمان اوتیسم قاشق به دست به رفتار خود ادامه می دهد. سرانجام رضا دوباره ساکت می شود. گفتاردرمان قاشق به دست می گوید : آفرین پسر خوب. رضا گل، اول پودینگ بعد چیپس رضا این بار کمی جلو میآید و دهانش را باز میکند. گفتاردرمان پودینگ را به او میدهد و بلافاصله یک تکه چیپس هم وارد دهانش میکند. چیپس به یکی از خوراکی های مورد علاقه رضا است.
غذا نخوردن کودک اوتیسم
بعضی از کودکان اوتیسم با اختلال خوردن غذا فقط در یک موقعیت و جای خاص ازخانه غذا می خورند. یا فقط از یک لیوان خواص آب می خورد. بعضی از کودکان اوتیسم هنگام خوردن غذایی که مورد علاقه آنها نیست بدون هیچ دلیلی فیزیولوژیکی عق می زنند. این امر یک رفلکس شرطی می باشد. همانطور که سگهای پاولوف شرطی شده بودند که با شنیدن صدای زنگ بزاقشان ترشح می شد. این کودکان هم پس از چند بار تجربه مشکلات تغذیه ناخوشایند صرفا با دیدن غذایی نامطلوب عق می زنند. همانگونه که پیشگیری بهتر از درمان است در مورد اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم نیز بهترین راه حل پیشگیری است. پیشگیری از این که از ابتدا چنین رفتار شکل بگیرد. در زیر چند نکته در این زمینه آورده شده است هرچند ممکن است برای خیلی از شما دیر شده باشد :
گفتار درمانی و تغذیه اوتیسم
بهترین مرکز گفتاردرمانی در تهران زیر نظر جناب آقای دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به گفتاردرمانی کودکان اوتیسم و درمان اختلال بلع در کودکان اوتیسم توسط متد های درمانی روز دنیا در حیطه درمان کودکان اوتیسم در بهترین مرکز توانبخشی اوتیسم می پردازد. همچنین خدمات گفتار درمانی در منزل برای کودکان اوتیسم در این مرکز ارائه می شود.
در مشکلات تغذیه در کودکان اوتیسم علی رغم تمایل کودک به غذاهای خاص در دام این عادت که هر وعده همان غذا را برای او مهیا کنید نیفتید به صورت چرخشی غذاها را تغییر دهید.
در مشکلات غذا دادن به اوتیسم ثابت قدم باشید.
اگر کودک اوتیسم سرش را در مقابل غذایی که به او میدهد برمیگرداند یا دهانش را می بندند غذایی که به او داده اید را با غذای مطلوب او تعویض نکنید. به خاطر داشته باشید که حذف پیوسته غذای نامطلوب کودک اوتیسم، یک تقویت منفی در غذا نخوردن بچه اوتیسم محسوب میشود و ارائه غذای مورد علاقه کودک تقویت مثبت! تعویض غذا هنگام اعتراض کودک یک تقویت دوجانبه برای رفتار امتناع کودک خواهد بود و شرایط را روز به روز بدتر خواهد کرد. اگر فکر میکنید از نظر عاطفی تحمل گرسنه نگه داشتن کودک اوتیسم را ندارید در ابتدا هر وعده کمی غذای مورد علاقه کودک تان را مهیا کنید و به او بدهید. به این ترتیب دست کم اختلال غذا خوردن کودک اوتیسم را تقویت نخواهید کرد و جایی برای عذاب وجدان تان باقی نخواهد ماند.
برای حل مشکل غذا خوردن کودکان اوتیسم بهتر است از یک گفتار درمان تغذیه کمک بگیرید. در صورت امکان بهتر است از تیمی متشکل از گفتار درمان، متخصص تغذیه، روانشناس و کاردرمان کمک بگیرید. گفتاردرمانگر از شما خواهد خواست طی یک پرسشنامه به سوالاتی درباره مقدار و نوع غذاهایی که کودک اوتیسم میخورد، ارزش تغذیه ای بافت و دیگر مشخصات غذاها خواهد پرسید. همچنین درباره فضای فیزیکی ای که تغذیه کودک اوتیسم در آن انجام می شود، روی میز، روی صندلی بلند، صندلی کوتاه، جلوی تلویزیون؟ با کدام یک از اعضای خانواده؟ آیا با رفتارهای عجیب کودک هنگام خوردن کنار آمده ای؟ سوالاتی خواهد پرسید.
درمان مشکلات خوردن کودکان اوتیسمی
مداخله گفتار درمانی در اختلال تغذیه اوتیسم، مبتنی بر از ملغمه ای از اصول تغذیه، فیزیکی، رشدی و رفتاری خواهد بود. گفتاردرمانگر جدولی از پیشرفت کودک اوتیسم در استفاده از غذا (از نظر بافت و طمع ) مشخص خواهد نمود. تا ضمن اطمینان از سلامت تغذیه کودکان اوتیسم شیوه تغذیه کودک اصلاح گردد. گفتاردرمان تغذیه اوتیسم وضعیت تنه، سر و گردن، دست ها و اندام های دهانی را بررسی و از درست بودن آن هنگام غذا خوردن کودک اوتیسم مطمئن خواه شد. در همه موارد شرایط رشدی کودک اوتیسم باید مدنظر قرار گیرد. برای مثال جویدن چرخشی (که با دندانهای آسیاب انجام میشود در مقابل گاز گرفتن با دندانهای جلویی انجام میشود.) از مهارتهای حرکتی ۱۲ ماهگی است. استفاده از قاشق از مهارتهای شناختی و حرکات ظریف ۱۲ ماهگی است. اهداف درمانی در حوزه غذا دادن به کودک اوتیسم باید متناسب با شرایط رشد کودک اوتیسم باشد. برای مثال کودک ۱۸ ماهه ای که دارای تاخیر رشد کلی است و از نظر عملکردی در سطح یک کودک ۶ ماهه است آماده استفاده از فنجان یا قاشق و حتی خوردن گزینههای مستلزم جویدن نیست. الگوی نشستن و پوسچر تنه نیز در فرآیند بلع کودکان اوتیسمی اهمیت دارد. استفاده از اصول اصلاح رفتار کمک شایانی به بهبود عادات غذا نخوردن بچه اوتیسم خواهد کرد.
حساسیت زدایی تدریجی در گفتار درمانی و غذا نخوردن کودک اوتیسم
برای مثال در جلسه اول درمان غذاهای نامطلوب برای کودک روی میز قرار میگیرد ولی جلوی کودکان اوتیسم نمی باشد در جلسه دوم غذا مستقیما جلوی کودک اوتیسم قرار داده می شود. ولی نه توی بشقاب کودک .در جلسه بعد از کودک اوتیسم می خواهیم به آن دست بزند ببوید یا لیس بزند سپس آن را وارد دهانش کند اما اجازه داشته باشد آن را بیرون بیندازد و نهایتا آن را ببلعد.
تقویت مثبت خاموشی در گفتار درمانی اختلال تغذیه اوتیسم
تقویت مثبت مستلزم آن است که کودک اوتیسم اول مقدار کمی از غذای نامطلوب را بخورد، سپس بلافاصله پس از آن گفتاردرمانگر مقدار غذای مورد علاقه کودک اوتیسم را در اختیارش می گذارد.در اختلال تغذیه کودک اوتیسم هیچگاه مجبور به خوردن نمیشود. این مسئله غیر اخلاقی و تهاجمی محسوب نمیشود بلکه گفتاردرمانگر دائما غذایی نامطلوب کودک را صرف نظر از میزان قشقرق و زمان آن جلو میآورد تا کودک اوتیسم رضایت بدهد آن را بخورد. این عمل در رفتار درمانی خاموش فرار نامیده می شود رفتار فرار که در اختلال خوردن اوتیسم به شکل قشقرق است نادیده گرفته میشود تا سرانجام حذف گردد.
1-چرا کودک من فقط چند غذای محدود میخورد؟
این رفتار ممکن است به دلیل حساسیت حسی یا وسواس غذایی باشد. برخی کودکان اوتیسم فقط غذاهای با بافت خاص (مثل نرم یا ترد) یا رنگهای خاص را میپذیرند. کاردرمانی حسی و معرفی تدریجی غذاهای جدید میتواند کمککننده باشد.
2-چگونه میتوانم وعدههای غذایی را برای کودک اوتیسم منظم کنم؟
برنامه ثابت داشته باشید: ساعت و مکان مشخصی برای غذا تعیین کنید.
از وسایل آشنا استفاده کنید: مثلاً همیشه از همان بشقاب یا لیوان موردعلاقهاش.
پیشبینیپذیر باشد: مثلاً ابتدا غذای موردعلاقهاش را بدهید، سپس غذای جدید را معرفی کنید.
مرکز گفتار درمانی کودکان فلج مغزی- گفتاردرمانی سی پی
بهترنین مرکز گفتار درمانی فلج مغزی تهران در درمان اختلالات گفتار در کودکان فلج مغزی به صورت تخصصی تحت نظر دکتر صابر مشغول به ارائه خدمات گفتار درمانی سی پی می باشد. گفتار درمانی خوب برای فلج مغزی شامل گفتار درمانی کودکان سی پی در حیطه مشکلات بلع، روانی گفتار و اختلالات تغذیه ای می باشد که در مراکز گفتار درمانی فلج مغزی دکتر صابر در غرب و شرق تهران انجام میگیرد. مرکز دکتر صابر با در اختیار داشتن متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی به درمان کودک فلج مغزی می پردازد.
علائم آسیب گفتار در کودکان فلج مغزی
صدمه مغزی مشخص شده با اسناد و مدارک موجود، به صورت غیر پیشرونده و در طی دوران رشد پیش از تولد یا پیرامون تولد.
علائم عصبی حرکتی که از جهت شدت، نوع (سفتی، آتتوز، بی تعادلی یا آمیخته)، یا جایگاه (نیمه فلجی، دوفلجی ، یا دست و پا فلجی دو طرفه) در کودک فلج مغزی متفاوت است.
وجود بازتاب های اولیه در کودکان فلج مغزی.
تاخیر در شاخص های رشدی کودکان فلج مغزی.
اشکال در بلع.
وجود نقایصی در وضوح و نوای گفتار در کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در تنفس و تشدید.
وجود نقایصی در درک شنیداری (زبان پریشی دریافتی) کودک فلج مغزی.
وجود نقایصی در بیان کلامی و نوشتاری (زبان پریشی بیانی).
اهداف بهترین کلینیک گفتار درمانی برای کودکان فلج مغزی
ایجاد و افزایش گفتار واضح و قابل فهم در مکالمات کودک فلج مغزی.
ایجاد هماهنگی بین حرکات آواسازی و تنفسی برای گفتار.
کاربرد راهکارهایی برای درمان مناسب اختلالات بلع.
کاربرد موثر ارتباط مکمل و جایگزین به طور موثر در موقعیت های اجتماعی و آموزشی در گفتار درمانی کودکان فلج مغزی.
بهبود مهارت های زبان دریافتی و بیانی توسط متخصص گفتار درمانی برای فلج مغزی .
ایجاد و افزایش مهارت های تعامل اجتماعی متناسب با سن، گویش، و انتظارات فرهنگی در بافت های ارتباطی مختلف و باز بینی موفقیت.
ایجاد انتظارات منطقی در والدین نسبت به مهارت های ارتباطی کودکشان و همکاری نزدیک با گفتار درمانگر و سایر متخصصان جهت ایجاد و توسعه راهکارهای درمانی کارا.
نکات قابل توجه گفتار درمانی کودکان سی پی
در صورت لزوم مهارت های ارتباطی کودکان فلج مغزی را از طریق ارزیابی های هنجار شده تطابقی برای زبان دریافتی و بیانی، واجشناسی، وضوح گفتار و نوای گفتار ثبت نمایید.
مهارت های کاربردی زبان و گفتار کودکان سی پی را از طریق ضبط ویدیویی و تحلیل تلاش های ارتباطی او در حین بازی و فعالیت های روزمره معمول یا در حالی که درباره موضوعات مورد علاقهاش بحث می کند، به ثبت برسانید.
الگوهای تنفسی کودکان فلج مغزی را در حین گفتار و در حالت استراحت بررسی کنید و به دنبال شواهدی دال بر تنفس واژگون یا شکمی، کنترل تنفس، انبساط بیش از حد و تغییراتی در ثبات تون و وضعیت بگردید.
عملکرد حرکتی-دهانی گفتار کودکان فلج مغزی را ابتدا از طریق معاینه ساختار قابل مشاهده صورت، لبها، دندانها، زبان، سخت کام و نرم کام او ارزیابی نمایید و سپس کاربرد ساختار های مرتبط با تولید زبان و گفتار را توسط او، ارزیابی نمایید (مثلا حرکت، قدرت و میزان بسته شدن لبها، قدرت، جلو آمدن، عقب رفتن و حرکت به طرفین زبان، و حرکت نرم کام و آواز سازی صدا های واکدار).
یک آزمون غربالگری شنیداری را اجرا کنید، در صورتی که نتایج نیاز به ارزیابی بیشتر را نشان بدهد، کودک فلج مغزی را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا ارزیابی کاملی از او صورت بگیرد.
از والدین و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی بخواهید که در جمع آوری اطلاعات مربوط به تاریخچه رشدی کودکان فلج مغزی، تاریخچه پزشکی، وضعیت فعلی پزشکی، وضعیت آموزشی، سایر مداخلات تخصصی، تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف، و ملاحظات خانوادگی و اجتماعی مشارکت داشته باشند.
والدین در جستجوی ارزیابی های معمول بین رشته ای کودک خود توسط پزشک، متخصص اطفال، عصب شناس، جراح ارتوپد، روانشناس آموزشی، معلم، فیزیوتراپیست، کاردرمانگر، مددکار اجتماعی، شنوایی شناس و سایر متخصصین گفتار درمانی فلج مغزی مرتبط باشند تا مسائل درمانی، مهارت های شناختی، آموزشی، سلامتی، شنوایی، حرکتی و فعالیت های روزمره که برای تکامل تعاملات ارتباطی مناسب دارای اهمیت هستند ثبت گردد.
جلسات منظمی با والدین کودکان فلج مغزی و سایر متخصصین گفتار درمانی مربوط ترتیب دهید تا راهکارهای درمانی، درضمن پیشرفت کودکان فلج مغزی با همفکری ایجاد و اصلاح شوند.
بر اساس نیاز های شناختی، زبانی،اجتماعی و آموزشی، اهداف درمانی را انتخاب نمایید.
برای والدین کودک فلج مغزی و معلمین او و سایر متخصصین مربوطه، ارتباط بین فلج مغزی و رشد و تکامل زبانی را شرح دهید.
منابع مناسبی در مورد فلج مغزی برای والدین کودکان فلج مغزی فراهم کنید و والدین را ترغیب نمایید تابه یک گروه حمایتی و محلی فلج مغزی ملحق شوند.
با همراهی والدین کودکان فلج مغزی، فیزیوتراپیست، و کاردرمانگر، حمایت های محیطی و لوازم انطباقی مورد نیاز برای بروز بیشترین موفقیت ارتباطی را پیدا کنید (برای مثال، انتخاب وسایل مناسب برای قرارگیری در وضعیت نشسته یا درازکش، تخته های ارتباطی و وسایل الکترونیکی برای ارتباط مکمل و جایگزین، فنجان های مخصوص، و ابزارهایی برای تحریک اندامهای گفتاری جهت بهبود وضعیت غذا خوردن کودک سی پی و حرکت اندام های گفتاری)، استفاده از این وسایل و راهکارها را برای کودکان فلج مغزی تسهیل نمایید.
با همراهی کاردرمان مرکز گفتار درمانی کودکان سی پی، به والدین بیاموزید که بهترین شیوه قرار گیری و نگهداری کودکان فلج مغزی چیست تا تون عضلانی او در این فعالیت ها کاهش یابد.
به والدین بیاموزید که تمرینات تحریکی را استفاده کنند (برای مثال، به کار بردن مسواک ( NUK ) برای تحریک نواحی داخل و خارج دهان، با این هدف که حساسیت لمسی بیش از اندازه اندام های گویایی کاسته شود یا حساسیت لازم در این نواحی ایجاد گردد).
در صورت نیاز راهکارهای مختلف درمان اختلال بلع در گفتار درمانی فلج مغزی را به کودکان فلج مغزی یا والدین او آموزش دهید.
به والدین بیاموزید چگونه با پارچه هایی از بافت های مختلف صورت کودک فلج مغزی را ماساژ بدهند تا حساسیت صورت او نسبت به رطوبت ایجاد شده توسط آبریزش، افزایش یابد.
به همراهی کاردرمان، چگونگی قرار گیری کودکان فلج مغزی را جهت کاهش تاثیر ضعف عضلانی (بر فقدان کنترل آب دهان) به والدین او توضیح دهید.
با آموزش نگهداری اشیای ایمن نظیر مکعب یا پستانک با لب ها، بسته شدن لب های کودکان فلج مغزی را تقویت نمایید تا مدت زمان انجام این کار بدون مقاومت و همراه با مقاومت افزایش یابد.
به کودکان فلج مغزی بیاموزید که ارتباط مکمل و جایگزین را برای تعاملی موثر در موقعیت های روزمره به کار بگیرد.
اطلاعاتی در مورد سیستم تنفسی شامل نحوه عملکرد ریه ها، تنفس در حالت گفتار و در حال استراحت، و اینکه چگونه می تواند با استفاده از تنفس شکمی- دیافراگمی در وضعیتی مناسب تنفس کاراتری داشته باشد، در اختیار کودکان فلج مغزی قرار دهید.
با مشاوره گرفتن از یک کاردرمان، وضعیت قرارگیری کودکان فلج مغزی را طوری تنظیم نمایید که تاثیرات فقدان تون عضلانی کاهش بیابد، سپس به کودک سی پی آموزش دهید که ابتدا تنفس عمیق داشته باشد و این کار را به صورت شکمی و دیافراگمی انجام بدهد و سپس به آرامی هوا را در یک جریان پیوسته یکنواخت تا ۵ ثانیه خارج نماید.
اگر نمودی از باز شدن بیش از حد در چشم ها، فک، کشیده شدن گردن و کمر در زمان آواسازی در مورد کودکان سی پی وجود دارد با کمک فیزیوتراپیست کودک فلج مغزی را در وضعیتی قرار دهید که لگن حداقل در حالت ۹۰ درجه و قفسه سینه کاملا منبسط باشد.برای گفتاردرمانی خوب برای فلج مغزی پشت سر او را با یک دست و چانه اش را نیز با دست دیگر خود نگه دارید و در عین حال بخواهید درحالی که مستقیماً به جلو نگاه می کند، آواسازی نمایند.
در گفتار درمانی،کودک فلج مغزی را تشویق نمایید که صحبت کردن را در لحظه ای که بازدم را آغاز میکند، شروع نماید، در حالی که دست خود را روی شکم کودک سی پی قرار می دهید، از او بخواهید که دم انجام بدهد، و سپس به محض این که هوا خارج می شود به آرامی به او علامت دهید تا صداسازی را آغاز نماید.
از کودک فلج مغزی بخواهید در طول گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی بعد از اینکه نفس عمیق با استفاده از دیافراگم گرفت، واکه /a/ را به مدت ۱۵ ثانیه ادا کند، در صورتی که موفق به انجام این کار شد، از او بخواهید که واجهای سایشی را ادا کند ( برای مثال /s/ و /z/ را به مدت ۵ ثانیه بکشد.
در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی به والدین بیاموزید که به آرامی با یخی که در کیسه پلاستیکی قرار گرفته است به مدت نهایتاً ۵ ثانیه به عضلات صورت کودک فلج مغزی ضربه بزنند و فوراً متعاقب آن به والدین آموزش دهید تمریناتی را با کودکشان اجرا نمایند که عضلات صورتش را تقویت نماید.
به والدین آموزش دهید که آن دسته از عضلات صورت کودک فلج مغزی که درگیر فعالیت های قدرتی می شوند (نظیر، لبها یا فک) را با قلم موی نرم به مدت یک دقیقه قبل از تمرینات قدرتی تحریک کنند، اگر کودک سی پی در شروع گفتار درمانی کودکان سی پی، حساسیت بیش از حد به قلم مو نشان می دهد، به تدریج زمان و شدت درمان را تا غلبه بر حساسیت او اضافه کنید.
به والدین بیاموزید که روشهای فشار، کنش، و مقاومت را روی عضلات دو طرف صورت کودکان فلج مغزی به کار ببرید تا حرکات عضلات هماهنگ و تسهیل و تقویت شود.
کار را از بهبود همخوانهای خطا در موقعیت پس واکی (که کودک فلج مغزی قادر به ادا کردن آنها در موقعیت پیش واکیمی باشد) آغاز نمایید و سپس در ادامه گفتار درمانی خوب در فلج مغزی روی بهبود تولید همین واج ها در موقعیت میانی کلمات کار کنید.
جایگاه های مختلف زبان کودکان فلج مغزی را برای ساخت واجهای گرفتاری مورد بررسی قرار دهید تا جایگاهی را بیابید که صدای تولیدی در آن جایگاه نزدیکترین حالت به حالت هنجار باشد (برای مثال، واج /s/ را با قرار دادن نوک زبان پشت دندان های پایین ایجاد نمایید به جای اینکه زبان روی ستیغ لثوی قرار بگیرد.)
سرعت گفتار کودکان فلج مغزی را توسط گفتار درمانی سی پی کاهش دهید تا به سرعتی برسید که وضوح گفتار از بین نرود و در عین حال به او فرصت داده شود که تطابق لازم در تولید یک هجا به دیگری را انجام دهد.
به کودکان فلج مغزی جایگزین های قابل قبول را که برای تولید ساده تر هستند و خیلی وضوح گفتار او را بر هم نمی زنند (برای مثال، گفتن /u/ به جای /I/ , /r/ به جای واجهای گفتاری مشکل بیاموزید.)
ابزارهای دیداری را به کار بگیرید (برای مثال آینه های دستی که زیر بینی قرار می گیرند) تا به کودک فلج مغزی کمک شود که خروج هوای بینی خود را در طی تولید جفت های کمینه، کنترل نماید (برای مثال ( mama ) و ( papa ) یا ( mop ) و ( pop).
اگر کودک فلج مغزی بازتاب تهوع را نشان نمی دهد،در مرکز گفتار درمانی فلج مغزی یک گوش پاک کن را جهت تحریک بازتاب تهوع استفاده کنید و این کار را از طریق تحریک ملایم و آهسته ناحیه کامی از ستیغ لثوی تا نرم کام انجام دهید.
اگر عدم کفایت کامی حلقی کودک فلج مغزی شدید است و از تمرینات تحریک دیداری استفاده نمیکند، با والدین کودکان فلج مغزی پزشکان استفاده از پروتز بالابرنده نرم کام جهت کمک به بسته شدن لازم را بررسی نمایید.
متخصص گفتاردرمانی برای فلج مغزی تعداد هجاهایی که کودک فلج مغزی به صورت واضح و کارا در یک گروه تنفسی ادا می کند را تعیین می کند، به کودک فلج مغزی کمک کنید تا یاد بگیرد که این تعداد بهینه هجا ها را در تولید عبارات و مکث ها به کار ببرد.
تمرینات تکیه تقابلی را به کار بگیرید تا کودکان فلج مغزی تاکید زیاد را روی بخش های مهمتری از عبارات به کار ببرد و تأکید کم را روی بخشهایی که حداقل اهمیت را دارند.
وقتی که کودکان فلج مغزی پرسش، خبر و اعتراض را بیان می دارد از او فیلم برداری کنید یا صدای او را ضبط نمایید، در جلسات مرکز گفتار درمانی فلج مغزی از کودک فلج مغزی بخواهید که در مورد مناسب بودن بلندی ، ارتفاع و الگوهای تکیه ای خود قضاوت نماید.
مداخلاتی برای بهبود زبان دریافتی و بیانی متناسب با سن کودکان سی پی به کار بگیرید.
اختلال بلع در کودکان فلج مغزی
بسیاری از کودکان فلج مغزی به علت اسپاسم در عضلات دهان و حنجره دچار مشلات مکیدن و بلع هستند. اختلال در جویدن غذا و مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی موجب ایجاد مشلات تغذیه ای و کاهش وزن در این کودکان می شود. همچنین در موارد حاد به علت آسپیراسیون و برگشت تکه های غذا در مسیر تنفسی بیمار مشکلات تنفسی و عفونت های پیاپی ریه در این کودکان مشاهده می شود. آبریزش دهان به علت عدم توانایی مناسب در زبان و عضلات صورت به وفور دیده می شود .ماساژ درمانی صورت و ماساژ های داخل دهانی یکی از درمان های شایع در حیطه گفتار درمانی کودکان سی پی است که در مرکز توانبخشی فلج مغزی دکتر صابر انجام می گیرد. تقویت عضلات زبان و صورت توسط گفتاردرمانان متخصص در حیطه بلع به بهبود مهارت های بلع و جویدن کودکان فلج مغزی کمک بسزایی می کند. آموزش نحوه صحیح پوزیشن دهی کودک فلج مغزی در هنگام غذا خوردن و آموزش های کمکی در زمینه استفاده از ابزارهای کمکی و غذا خوردن به روند درمان مشکلات بلع کودک فلج مغزی کمک می کند.
مرکز گفتار درمانی پارکینسون دکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران(گفتار درمانی پاسداران) در زمینه مشکلات گفتار بیماران پارکینسون از قبیل اختلال بلع، مشکلات حجم تنفسی و آبریزش دهان فعالیت می کند. گفتار درمانی خوب برای پارکینسون در منزل یکی دیگر از خدمات بهترین مرکز گفتار درمانی برای پارکینسون می باشد که به درمان پارکینسون می پردازد. دکتر گفتار درمانی برای پارکینسون به بررسی اختلالات گفتار و زبان در بیمار پارکینسون پرداخته و پس از بررسی های دقیق به طرح درمان توسط گفتار درمان خوب برای پارکینسون می پردازد.
دکتر گفتار درمانی در بیماران پارکینسون
افراد دارای پارکینسون معمولا اذعان دارند که در خوردن و آشامیدن بسیار کثیف شده و آهسته غذا می خورند،که نیازمند تلاشی بیشتر برای آنها است. این امر می تواند در بیماران پارکینسون سبب کاهش علاقه به غذا و عقب نشینی از خانواده گردد که موجب عقب نشینی کردن بیماران پارکینسون از محیط خانواده یا عقب نشینی از فعالیت های اجتماعی که خوردن و آشامیدن در آنها باشد نقش داشت شود.
هنگامی که مشکلات بلع یا سرفه در هنگام خوردن قرص،غذا و نوشیدنی در بیمار پارکینسون گزارش می شود،ارجاع به گفتار درمانی بایستی در نظر گرفته شود. ساخته شدن بزاق اضافی در دهان برخی از افراد دارای پارکینسون،ممکن است سبب یک خجالت اجتماعی در آنها گردد. این موقعیت به دلیل کاهش توالی عمل خودکار بلعیدن است که در نتیجه به جای آن ترشح بزاق افزایش می یابد. بهبود وضعیت تا حدی کمک خواهد کرد،به این ترتیب که هنگامی که فرد دارای پارکینسون این احساس را داشت که ترشح بزاق افزایش یافته،عمل بلع خود را چند بار در همان زمان مخصوص انجام دهد.
اگر مشکلات صرف غذا رخ دهد،وضعیت نشستن مناسب،نور کافی و حذف عوامل حواس پرتی،توصیه می شود. علاوه بر این،ارزیابی برای اینکه آیا وسایل اصلاح شده خوردن و آشامیدن سبب کاهش مشکلات میشود یانه نیز بایستی انجام شود. گاهی اوقات کارد و چنگال سنگین به تعدیل لرزشی که در طول حرکت وجود دارد،کمک میکند اما بایستی توجه کرد این وزن سبب خستگی فرد نشود.
اگر مشکلات در شروع بلع وجود داشته باشد،استفاده از کارت نشانه ممکن است مفید باشد. بیمار پارکینسون باید کارتن شانه را در سکوت بخواند و هدف،آغاز بلع در خواندن کلمه (بلع) است.
دستور العمل های گفتار درمانی در منزل برای پارکینسون
برای کادر درمانی که بر روی بهبود عملکرد توانایی های خوردن و آشامیدن بیمار پارکینسون کار می کنند،توصیه می شود:
اگر سرفه در غذا و نوشیدنی گزارش شده است،بدون تاخیر یک ارجاع به گفتار درمان متخصص پارکینسون انجام گردد.
اگر تولید بزاق به عنوان مشکل تلقی شود،کاردرمانگر بایستی بیمار را به دادن وضعیت نشستن مناسب و بلع ارادی و مکرر تشویق کند.
اگر مشکلات بلع وجود داشت،گفتاردرمان خوب برای پارکینسون بایستی استفاده از خود تحریکی را آزمایش کند.
مراجع را به وضعیت نشستن خوب،نور کافی،کاهش عوامل حواس پرتی بایستی تشویق کرد.
تجهیزات تطابقی خوردن و آشامیدن بایستی توسط گفتار درمانی در منزل پارکینسون ارزیابی شود و در صورت نیاز بلافاصله تجویز گردد برای مثال:
بشقاب های دارای ( mat ) ،بشقاب های دارای لب و تیزی برای جلوگیری از ریختن مواد غذایی.
نی خم شو ممکن است مناسب باشد،به خصوص اگر ضعف یا لرزش در نگه داشتن فنجان وجود داشت.
ممکن است هنگامی که در استفاده از نی های عادی به مشکل برخورد ازنی شیرتک راه استفاده کرد. ( one- way valve straws )
استفاده از لیوان دارای برش دور آن برای فرد پارکینسونی که در حرکات گردن دچار محدودیت است می تواند مفید باشد.
استفاده از وسیله چاقو-چنگال اگر چنانچه بیمار پارکینسون در هماهنگی چاقو چنگال مشکل داشته باشد،می تواند مفید واقع گردد.
اگر غذا در راه دهان تا پشت قاب میل به افتادن داشته باشد استفاده از قاشق-چنگال می تواند مفید باشد.
کارد و چنگال بزرگ ممکن است برای بیمار پارکینسونی که در توانایی و قدرت چنگ انداختن خود مشکل دارند،مفید باشد.
کارد و چنگال سنگین ممکن است برای بیمار پارکینسون که در حین حرکت دادن وسایل دچار لرزش هستند مفید باشد ( اما شرایط افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.)
گرم کننده های بشقاب نیز می تواند مفید باشد
دیسفاژی(اختلال بلع) و آبریزش از دهان و گفتار درمانی پارکینسون
همان طور که پیشتر اشاره گردید،نقش گفتار درمانی برای پارکینسون به کارگیری از استراتژی های جبرانی و بازآموزی و آموزش انتخاب انواع غذا بیمار و خانواده او می باشد. بلعیدن و جویدن کند و مشکل گردیده و ممکن است با خوردن لقمه های بزرگ در معرض خفگی قرار گیرد. نوع و غلظت غذا،برای بهبود توانایی بیمار در خوردن تغییر کند.
خوردن غذا در این بیماران پارکینسون بسیار آرام،خروج دهان از دهان،ناتوانی در نشستن،ناتوانی در لقمه گرفتن غذا،ناتوانی در خوردن لقمه های بزرگ می باشد. در درمان اختلال بلع در پارکینسون،بهتر است غذا گرم،تکه های کوچک و بریده شده،کاملا پرکالری و پر پروتئین باشد تا در دراز مدت دچار سوء تغذیه نشوند. جهت کاهش ترمور بستن ( Weighted cuff ) دور مچ،به کارگیری از وسایل کمکی،نگهدارنده بشقاب روی میز یا لیوان های دو دسته استفاده می کنند. تمرینات داخل دهانی در گفتار درمانی مشکلات بلع در پارکینسون بسیار مفید می باشد.
سوالات متداول:
1- آیا گفتار درمانی برای بیماران پارکینسون در مراحل پیشرفته بیماری نیز مؤثر است؟
بله، حتی در مراحل پیشرفته پارکینسون، گفتار درمانی میتواند به بیماران کمک کند تا ارتباطات خود را حفظ کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. هرچند ممکن است پیشرفت کندتر باشد، اما همچنان مفید است.
2-چه مدت طول میکشد تا بهبودی در گفتار بیمار پارکینسون مشاهده شود؟
مدت زمان بهبودی بستگی به شدت علائم و همکاری بیمار دارد. برخی بیماران پس از چند هفته پیشرفت قابل توجهی نشان میدهند، در حالی که دیگران ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند.
مرکز درمان اختلالات بلع دکتر صابر در زمینه بهبود اختلالات تغذیه در نوزادان و کودکان، همچنین رفع مشکلات بلع شیر در نوزاد و بهبود مهارت مکیدن در نوزادان به صورت کاملا تخصصی فعالیت می نماید. کلینیک تخصصی بلع نوزادان با در اختیار داشتن نیروی گفتار درمانی متخصص در زمینه مشکل بلع نوزادان و تغذیه آنان به درمان اختلالات تغذیه در نوزادان و اختلالات بلع در نوزادان می پردازد. آموزش به والدین در زمینه نحوه تغذیه نوزاد و ماساژهای مختلف موجب بهبود روند درمان مشکلات بلع نوزادان و کودکان می گردد. از دیگر خدمات مرکز درمان اختلال بلع در نوزادان گفتار درمانی در منزل می باشد که توسط همکاران گفتاردرمان مرکز در منزل بیماران انجام می شود.
درمان اختلالات بلع و تغذیه در نوزادان
نوزاد با اختلال نوروژیک ممکن است ناهماهنگی زیاد و قابل توجه از الگوی مکیدن/بلع/ تنفس یا مکیدن ضعیف تر نسبت به مکیدن نوزادان سالم از نظر عصب شناسی را دارند. ناتوانی ارثی بلعیدن تهدید کننده زندگی در نوزادان و کودکان است و معمولا نشانگر بزرگی نقایص نورولوژیک است. مشکل در بلع نوزادان ( dysphagia) ناپایدار ثابت از چند روز تا حتی چند هفته ممکن است با نابالغی ترتیب دهی مکیدن /بلع /تنفس متناسب باشد و در نوزادان نارس با وزن بسیار پایین رایج نیست و بعضی اوقات ممکن است در موقع نوزادی بدیهی باشد. ناتوانی طولانی مدت برای تغذیه دهانی نوزادان غیرمعمول است و میتواند به علل متغیر باشد.
کسی باید مشکوک به اشکال در بلعیدن نورولوژیک باشد که بارداری پیچیده توسط (polyhydramnios ) داشته باشد، که می تواند نتیجه ی نقص بلع در utero باشد. جنین حدود پانصد میلی لیتر مایع آمنیونیک را در طول مراحل بعدی حاملگی می بلعد و حدوداً مقدار مشابه را در ادرار دفع می کند. به علت اینکه سختی polyhydramnios افزایش مییابد بنابراین احتمال زیادی وجود دارد بدشکلی مادرزادی نمایانگر شود. به این علت متخصصین گفتار درمانی اختلال بلع با نوزادان برای تحریک بلع نوزاد کار میکنند آنها به ادامه یادگیری درباره اساس علت شناسی مشکلات نیاز دارند و تحقیق برای پاسخ ها ادامه دارد احتمالا نیاز به همکاری چندگانه ی منظم است. در بسیاری از موارد پذیرفته می شود که تحریک کلی نوزاد بر بلوغ تاثیر می گذارد اگرچه واضح نیست چه مقدار و چه نوع تحریکی مطلوب است.
ماساژ درمانی در اختلال بلع در نوزادان
ماساژ درمانی با نتایج مثبت برای مشکلات بلع نوزادان و کودکان با وضعیتهای پزشکی مختلف گزارش شدهاند. نوزادان نارس با عوارض بلع و تغذیه ای بیشتر، ماساژ درمانی مناسب تری را نسبت به نوزادان با عوارض کمتر نیاز دارند. نوزادان نارس و کامل متولد شده بسته به وضعیت HIV مادران، در میزان رشد همه جانبه و همچنین وزن گیری روزانه با ماساژ درمانی به میزان متفاوتی سود میبرند. بد عملکردی سیستم عصبی مرکزی بر رفتار کودکان نارس و پاسخ الگوهای حرکتی تاثیر می گذارد. بنابراین نوزادان نارس با اختلال نورولوژیک ممکن است به باقی ماندن در برنامه طولانیتر تغذیه ی غیر دهانی نسبت به همسالان از نظر نورولوژیک سالم نیاز داشته باشند.
کودکانی با اختلال بلع که مشکلات نورولوژیک قابل توجه دارند به احتمال بیشتری نسبت به نوزادان نارس سالم نیازمند گاستروتومی هستند. بهبود عملکرد حسی حرکتی دهان در نوزادان با مشکلات تغذیه ای ممکن است به آرامی انجام گیرد. تحریک دهانی غیر تغذیه ای نیاز است برای نوزادان با مشکل نورولوژیک پایهای مکیدن/ بلع /تنفس وقتی که احتمال خطر برای تنفس با تغذیه دهانی باشد تغذیه غیر دهانی انجام میشود. بعضی نوزادان با اختلالات بلع،بعد از چند هفته تغذیه دهانی را شروع می کنند و بقیه ممکن است به GT برای چندین ماه یا حتی کل عمر نیاز داشته باشند. بعضی از آن نوزادان با مشکلات بلع و تغذیه ممکن است از مرحله پستانک تغذیه دهانی بگذرند و مستقیماً به تغذیه با قاشق و نوشیدن با فنجان برسند با این وجود این باید پیشبینی شود که همه کودکان نمیتوانند تغذیه دهانی را کامل کنند.
کودکان با GTها در خانه تغییر چندانی نمیکنند. راهنمایی و تشویق برای پرستاران مهم است همچنان که کودکان با مشکلات بلع، تغذیه از طریق دهان را افزایش میدهند لوله های تغذیه ای به نسبت کاهش پیدا می کنند بنابراین حجم کل نیازهای روزانه را در هر وعده غذایی براورده می کند.
تحمل به تغذیه تکههای کوچک غذا از طریق لوله تغذیه ای یک متغیر مهم در از شیر گرفتن کودک از طریق تغذیه با لوله و یا تغذیه دهانه است.
سیستم گوارشی به تحمل تغذیه تکه های غذا بدون فشار نیاز دارد. کودکان با اختلال بلع ( swallowing )، مشکلات خاصی دارند اگر آن ها تهوع و استفراغ و دیگر ناراحتی های فیزیولوژیک از طریق تغذیه با لوله داشته باشند .بعضی از کودکان که تغذیه تکه های غذایی را بدون فشار دارند اما ادامه دار هستند و یا یک تغذیه آرام در شب دارند گرسنه نمی شوند و اشتها پیدا نمی کنند و هیجان کافی برای تغذیه ندارند تا اینکه تغذیه در شب حذف شود.
یک مثال از پروتکل ها برای از شیر گرفتن کودکان که در دو گروه از کودکان بررسی شده عبارت است از:
1.نوزادان با مشکلات بلع که هرگز تغذیه از طریق دهان را از بدو تولد نداشتند.
2.کودکان بزرگتری که بعد از سانحه یا بعد از یک جراحی دچار مشکلات تغذیه ای شده به این معنی که قبل از اینکه به بیماری مبتلا شوند می توانستند بدون استرس و اجبار تغذیه کنند.
نوزادان در طول پروتکل از طریق دهان تغذیه می شوند. تغذیه متناوب غذا در طول تغذیه با لوله توسط پرستار ارائه شده و با تحریک لمسی و تحریک چشایی و بویایی همراه است کودکان در گروه دوم نیز در یک برنامه با تغذیه متناوب با لوله بودند.
تحریک ارائه شده از طریق سرما درمانی اولین گام برای کسب آرامش عضلانی و مبارزه با تروسموس بود (مشکل در باز کردن دهان) از طریق تحریک لمسی و تحریک چشایی و بویایی پیگیری می شود. اصول بلع فیزیولوژی اعصاب و ریتم بیولوژیک ملاحظات اساسی برای برقراری مجدد هستند.
لوله تغذیه یا گاسترومی در اختلالات تغذیه نوزادان
والدین معمولاً زمانی که تغذیه کامل دهانی به طول انجامد خواستار برداشتن لوله تغذیه هستند اما بعضی از پزشکان خانواده ها را تشویق می کنند که لوله در همان مکان نگهداری شود، حتی اگر از لوله استفاده نمی کنند. حداقل برای چند ماه بعد از اینکه کودک تغذیه کامل دهانی دارد.
لوله گاسترومی میتواند به عنوان یک دریچه ایمن در نظر گرفته شود زیرا بیماری های عفونی ممکن است کودکان با تعادل ضعیف را در خطر کمبود مواد مغذی و کمآبی بدن قرار دهد بنابراین لوله در جایگاهش نگه داشته می شود تا بهبودی نسبتاً قابل توجهی حداقل از یک بیماری تنفسی فوقانی باشد. والدین تضمین می خواهند که نوزادشان به توانند تغذیه دهانی کافی را ادامه دهد که برای برآورده کردن نیازهای ضروری شان حتی زمانی که حس خوبی ندارند کافی باشد.
کودکان با لوله گاسترومی از نزدیک پیگیری می شوند که توسط گروهی از متخصصان اختلال بلع نوزادان مربوط به تغذیه صورت میگیرد به طوری که دستورالعملها میتوانند در کودکی که مدام تغییر میکند اصلاح شود.
مدیریت پیشنهادات
محدوده مشکل
فشار برای بسته بودن آب
تثبیت فک( فشار رو به بالا به چانه)
به آرامی سر سینه را به بیرون از دهان بکشید
غلیظ شدن مایع( با برنج و غلات)
تنظیم سوراخ شیشه شیر
چسبیدگی ماهیچه لامی به استخوان جناغ
معارفه ی تدریجی مایع
مکیدن نامنظم و ضعیف در نوزادان
انگشت پستانک سنبه ی پنبه ای یا که میتواند در دهان قرار داده شوند cheesecloth dipped
پستانک را تغییر بدهید تا به جریان مطلوب برسد
به منظور استفاده از قاشق و فنجان پستانک کنار گذاشته شود
به طور ثابت ولی مداوم به دور لب و به زبان ضربه بزنید
توسط دست پرستار یا دست نوزاد به طور عمیق و مداوم به دور و روی دهان فشار بیاورید
ناهماهنگی مکیدن و بلعیدن نوزاد
تعییر وضعیت
حالت دمر همراه با سر حمایت شده در کشش
عمودی تر و دور از بدن پرستار با حمایت کمر گردن و سر
قنداق و بسته نگه داشتن توسط بدن پرستار
وقتی نوزاد گرسنه است تغذیه شود
مشکلات حسی
حس کمتر از حد
حس بیش از حد
درخواست برنامه ممکن است همراه لوله تغذیه ای کاهش طول مدت در روز و تکمیلی برای بعضی زمان ها در شب کمک کند
غلیظ سازی مایع
سر بالا برده شده در وضعیت دمر حمایت به وضوح نیست احتمالاً درمان دارویی و جراحی
پایداری برای تغذیه
آزاردهنده
بی حال( سست)
ایرادگیری
محدودیت در گرسنه نبودن و اشتها
رفلکس Gastroesophageal
سوالات متداول:
1.گفتاردرمانی در اختلال بلع نوزادان چه کمکی می کند؟
گفتاردرمانی با آموزش به والدین در زمینه نحوه تغذیه نوزاد و ماساژهای مختلف موجب بهبود روند درمان مشکلات بلع نوزادان و کودکان می گردد.
2. آیا گفتاردرمانی در بهبود مشکلات تنفسی نوزاد هم مفید است؟
بله، در مواردی گه تنفس نوزاد دچار مشکل است تپینگ ها ی قفسه سینه نوزاد در همان بخش مراقبت های ویژه برای نوزاد آغاز می شود.
3. لوله تغذیه تا چه زمانی برای نوزاد باقی می ماند؟ معمولا تا چند ماه پساز زمانی که نوزاد توانایی تغذیه دهانی را پیدا می کند لوله تغذیه باقی می ماند تا از کم آبی بدن نوزاد و خطرات احتمالی پیشگیری شود.
مرکز درمان حساسیت شنیداری دکتر صابر با سابقه 16 ساله در زمینه اختلالات پردازش حسی و درا بودن متخصصین گفتار درمانی مجرب و کاردرمانی تخصصی در حیطه پردازش حسی به درمان حساسیت شنوایی در کودکان و اصلاح مشکلات تمییز شنیداری و پردازش شنیداری می پردازد. مرکز پردازش شنیداری دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران مجهز به امکانات تخصصی نظیر اتاق مهارت های شنیداری و سنسوری روم در زمینه درمان اختلال پردازش حسی در تهران جزو بهترین مراکز گفتار درمانی و کاردرمانی در حساسیت شنیداری به حساب می آید. گفتار درمانی در منزل و کاردرمانی در منزل از دیگر امکانات بهترین مرکز درمان حساسیت شنوایی می باشد.
مانند تمام چیزهای حسی،مردم طیفی از پاسخ ها را به تحریک شنیداری دارند. برخی به وسیله دروندادهای شنیداری در حجم بالا و شدید،مثل مسابقات ماشین های غول پیکر و ضربات موسیقی پاپ تحریک می شوند. حتی اگر آنها هنوز افت شنوایی نداشته باشند،برخی از این جستجوگری های شنیداری ممکن است باعث شود در حجم غیر معمولی از بلندی صدا صحبت کنند.این افراد حساسیت شنوایی پایینی دارند.
در انتهای دیگر طیف اختلال پردازش حسی ،افرادی اند که به بسیاری (اگر نگوییم همه) از صداهای بلند واکنش نشان میدهند و موسیقی ملایم با ریتم آرام و ثابت و رستوران ها و فعالیتهای کم صداتر را ترجیح می دهند.این افراد حساسیت شنیداری بالایی دارند
شنیدن شامل چیزهایی بیشتر از تشخیص صدا می شود. امواج صوتی به طور منفعل وارد گوش می شوند،به پرده های گوش اصابت می کنند و سپس به تکانه های عصبی که به مغز برای تحلیل این که صدا از کجا منشا گرفته و آیا برای توجه حائز اهمیت است،تبدیل می شود. اگر پیام های عصبی در طول مسیر مختل شوند یا در مغز درست تفسیر نشوند،پردازش شنیداری مختل می شود. کتاب های بسیار خوبی در زمینه اختلال پردازش شنیداری در دسترس می باشد.این بخش تنها به مشکلات حساسیت شنوایی می پردازد.
کودکی ممکن است تست شنیداری را با توفیق کامل بگذراند و هنوز مشکلات حساسیت شنوایی داشته باشد.ممکن است به این دلیل باشد که کودک مشکل پردازش شنیداری حجم صدا یا بسامد های خاصی را از صدا ( pitch ) داشته باشد،یا با گوش دادن فعال مشکل داشته باشد،که شامل طبقه بندی و پردازش شنیداری چیزی است که شنیده است.
تشخیص اختلال پردازش شنیداری
در حالی که بیشتر ما شروع به شنیدن صدا از ۰ تا ۱۵ دسی بل میکنیم،برخی می توانند صفر دسی بل یا حتی دسیبل های منفی را بشنوند. کودکانی که دارای آستانه شنوایی پایین هستند(یعنی حساسیت شنوایی بالایی دارد)،حقیقتا میتوانند خوب بشنوند که آن را هایپراکیوس می نامند. صداهایی که ممکن است مشقت آور یا دردناک باشد،آن طور که تمپل گرندین گفته است،مانند این است که مته دندانپزشکی به عصب ضربه بزند. در حالی که برای نوزادان و کودکان طبیعی است که از صدای بلند و غیر قابل انتظار وحشت زده و آشفته شوند، بیشتر کودکان با صداهای معمول مثل صدای جاروبرقی،سشوار،مخلوط کن،سیفون و حتی هشدار آتش نشانی عادت کرده اند.آنها ممکن است از صدای آزار دهنده لذت ببرند، اما دیگر واکنشهای چشم گیری مثل گریه کردن، جیغ زدن یا کج خلقی را ندارند.
حساسیت شنیداری در کودکان
کودک بیش از حد حساس (حساسیت شنیداری بالا) معمولا به واکنش های بیش از حد خود ادامه می دهند،این در حالی است که دیگران این واکنش ها را پشت سر گذاشته اند. وقتی کودکی صدای دردناک یا ترسناک را تجربه کرد،ممکن است یک ناسازگاری با آن ایجاد کند و ممکن است واکنش های عاطفی منفی اش را به محیط و موقعیت هایی که احساس می کند پتانسیل ایجاد همان تجربیات آزاردهنده را دارد،تعمیم دهد. در حالی که یک بخش عاطفی وجود دارد،در ذهن نگه دارید که کودک ممکن است هایپراکسیوس حقیقی همراه با حساسیت بیش از حد به فرکانس های خاصی از صدا را داشته باشد و صدا ممکن است به گوش هایش صدمه بزند. اینگونه است که کودک نیاز دارد که از طریق تطابق و انس گرفتن با برنامه های پرورش حسی شنیوایی که به وسیله یک کاردرمانگر اجرا می شود،از آن محافظت کند. رفتارهای منفی یاد گرفته شده مرتبط با صدا را نیز ممکن است نیاز به پرداختن به آن داشته باشد.
کودک بیش از حد حساس یا حساسیت شنیداری بالا ممکن است به وسیله ی صداهایی که حتی دیگران به نظر می رسد که آن را نشنیده باشند، حواسش پرت شود، در مدرسه، ممکن است صداهای هم کلاسی هایش در ردیف عقب را همراه با آن چیزی که در کلاس مجاور رخ می دهد،بشنود. موسیقی،معمولاً کلاسیک،که در صدا های کم با هدف کمک به تمرکز دانش آموزان یا به منظور کمک به چرت زدن آنها،پخش می شود،ممکن است برای کودکان با مشکلات پردازش حسی گیج کننده و آزار دهنده باشد.
انواع حساسیت های شنیداری در کودکان
غرقه سازی شنیداری
کودکان دارای آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنیداری پایین اغلب در محیط های صدا دار مشکل دارند چرا که مقدار زیادی صدا برای پردازش شنوایی وجود دارد. سخت است که بگوییم صداها از کجا می آیند. آنها برای فیلتر کردن صدا های نامربوط و تمرکز کردن به موضوعات مهم تر،دچار کشمکش اند. این توانایی آنها برای توجه جهت یادگیری را تحت تاثیر قرار داده و منجر به رفتارهای غیر معمول میگردد. بسیار سخت است هنگامی که کودکان دیگر در راهرو و کلاس در حال صحبت هستند،یا هنگامی که کامیون با بارش رد میشود،بخاری در حال صدا دادن است،مهتابی نوسان می کند و هم کلاسی دیگرش سرفه می کند،به صحبت های معلم گوش دهد. با مقدار زیادی تلاش برای تمرکز در یک زمینه صدا،کودک به آسانی خسته،دستپاچه و حواسش پرت می شود.
حساسیت ها به فرکانس صدا
کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ممکن است به فرکانسهای خاصی از صدا نیز حساس باشند. غرش کم بسامد یک کامیون ممکن است کاملا هشدار دهنده باشد،به خصوص اگر کودک مشکلات مکان یابی در این که کامیون دارد از کجا می آید و به کجا میرود و احتمالا قصد دارد به کجا برود را داشته باشد،چرا که بعد از همه اینها،اگر نتوانید صداهایی را مکان یابی کنید،غریزه ی حفظ جان که جزء غرایز اولیه است، برای شما در هنگام نزدیک شدن به خطر فعال می شود. فرکانس های بالاتر مثل سشوار میتوانند بسیار درد آور باشند، همانطور که صوت های جیغ مانند می توانند این گونه عمل کنند. صدا های گفتاری یک طیف فرکانس دارند. صداهای دارای فرکانس پایین شامل ام،ان و بی است در حالیکه اف،اس و ث در فرکانس های پایین تر شنیده می شوند.
ادیوگرام ها و تست حساسیت شنوایی
کودکان با مشکلات حساسیت شنوایی، بهخصوص آنهایی که تأخیر زبان،تاریخچه ای از عفونتهای گوشی و پاسخ های منفی به صداهای خاصی دارند،باید یک آزمون درک شنیداری توسط یک شنوایی شناس دارای صلاحیت از آنها گرفته شود. غربالگری های مدرسه معمولا از ۳۵ دسی بل به عنوان خط پایه آزمون برای افت شنوایی بدون بهره بردن از اتاق عایق صدا استفاده می کنند. برای ارزیابی آستانه شنوایی پایین یا حساسیت شنوایی پایین باید از زیر صفر دسیبل شروع شود. آزمون حساسیت شنوایی بایستی در اتاق های عایق صدا انجام گیرد. توجه داشته باشید که ما نمیتوانیم به طور کامل به صفر دسیبل نویز دست پیدا کنیم. در یک اتاق کامل عایق صدا و نویز هم،شما جریان های خون و ضربان قلب خود را خواهید شنید،که بعضی از مردم با حس شنیداری حساس واقعاً قادر به شنیدن آن در محیط های روزمره اند.
یک ادیوگرام همچنین آستانه تشخیص صدا را در بسامد های مختلف آزمایش می کند. به خصوص زمانی که به فرکانس های بالا یا پایین گفتاری میرسد،مهم است. حتی یک افت شنیداری خیلی خفیف یا حساسیت شنیداری زیاد به یک فرکانس خاص روی توانایی کودک در شنیدن و پردازش صداها در آن فرکانس اثر می گذارد.
مشکلات پردازش شنیداری و حساسیت شنوایی
یک کودک با آسیب شنوایی خیلی خفیف صداها و اطلاعات خاصی را در محیط از دست خواهد داد. اگر شما تا به حال گرفتگی گوش ها را بعد از سوار شدن به هواپیما تجربه کرده باشید یا بعد از شنا در گوش هایتان آب رفته باشد،می توانید تصور کنید این زمانی نیست که بخواهید بنشینید و به درس معلم گوش دهید یا دور یک زمین شلوغ بازی بدوید.
کودکان با حالت دفاعی شنیداری(حساسیت شنیداری بالا) ممکن است آرزوی درگیر شدن در خیلی از فعالیت هایی که بسیاری از همتاهای شان از آنها لذت می برند را نداشته باشند. کودکان با حساسیت شنیداری ممکن است مضطرب شوند و ورود به اتاق تاریک را زمانی که به سالن ورزش نوپایان یا کلاس موسیقی برده می شوند رد کنند چرا که آنها از هیاهوی بچه های دیگر به علاوه ابزارهای پر سر و صدا و موسیقی یا ابزار آلات بازی که نمی دانند از آنها چگونه بایستی استفاده کنند میترسند.
زمین بازی ممکن است به دلیل وجود جیغ های زیاد،خندیدن ها و صدای صحبت هایی که وارد گوش کودک با حساسیت شنوایی بالا از هر جهت میشود،و هم چنین صداهایی مثل ماشین ها و کامیون ها غیرقابل تحمل باشد. کودکی دیگر ممکن است انتخاب های کمتحرک تری مثل بازی با جعبه شن یا بازی آرام نزدیک به یک دیوار را تا جایی که صداها قابل مدیریت کردن است،ترجیح دهد.
تکرار صدا در باشگاه های غار مانند می تواند برای کودک با حساسیت شنوایی بالا تحمل کلاس ورزشی در مکان های سرپوشیده را سخت تر کند. حمام هایی که با کاشی پوشیده شدهاند،اکوی زیادی دارند چرا که ماده ایی در آنها وجود دارد که جذب صدای کمتری دارند. کودک با حساسیت شنیداری ممکن است در هنگام استفاده از دستشویی عمومی،خصوصاً هنگامی که سیفون خودکار دارد و به صورت غیر قابل پیش بینی به صدا در می آید یا خشک کننده های دست با فرکانس بلند صوتی،دچار ترس شود. ممکن است آموزش اینکه به کودک با حساسیت شنیداری یاد دهیم کاغذی چسبنده بر روی سنسور سیفون بگذارد،به آنها کمک کند چرا که سبب میشود سیفون به صورت خودکار به کار نیافتد. اگر صدایی خیلی خوب شنیده و پردازش نشود،حساسیت ها به صداهای زبان ممکن است با تکامل زبان درکی همراه با زبان بیانی تداخل داشته باشد. امکان دارد به توجه به والدین و معلمین سخت باشد،به خصوص هنگامی که زبان استفاده شده پیچیده،دارای چند گام و در تن صدایی بالا دریافت شود که برای کودک تحمل آن سخت است.
اختلال پردازش شنیداری در کودکان اوتیسم
احتمالاً برای فرد دارای حساسیت شنیداری غیر ممکن است که در حال صحبت کردن با شما،تماس چشمی را حفظ کند چرا که بسیار مشکل است بتواند دو درونداد حسی را در یک زمان پردازش کند،به خصوص برای مراجعین اوتیسم یا آنهایی که اختلال زبان غیر کلامی دارند. تماشای حرکت ابروی شما،سعی برای فهمیدن اینکه تغییرات در بیان صورتی شما چه معنایی می دهد و کج شکلی های دیداری ممکن است حمایت شما از محتوای چیزی را که می گویید فراهم کند.
در حالی که برخی کودکان اوتیسم از تماسهای چشمی خودداری میکنند،بقیه افراد ممکن است تماس چشمی مداوم با شما برقرار کنند که واقعاً برای دیگر اشخاص کسل کننده است. که این مورد بسیار مشکل آفرین است و سایر افراد را آزار میدهد. همان طور که ثبات طبیعی تماس چشمی یک مهارت اجتماعی پایه ایی است،کودک اوتیسمی که نمی تواند اطلاعات بینایی و صدا را همزمان پردازش کند،یک مانع اضافی در راه اجتماعی شدن را دارا است.
برخی کودکان که با پردازش شنوایی کشمکش دارند،توجه خود را روی چیزی که انجام میدهند با خاموش کردن گوشهایشان انجام می دهند. بستن راه صدا های پراکنده از طریق تمرکز روی موضوعی که سبب ممانعت توجه به دیگر موضوعات می شود، مهارت اکتسابی بسیار سختی است که بعد از آن تغییر توجه از یک موضوع به موضوع دیگر را سخت می کند. یک والد یا معلم ممکن است وقتی نام کودک را صدا می زنند و او توجه نمی کند،آزرده شود و این در حالی است که ما این حالت را در کودکانی میبینیم که کارتون مورد علاقه خود را نگاه می کنند و عاشق بازی های کامپیوتری هستند و این موارد کمتر در زمان هایی که کودک مشغول لگو بازی یا خواندن یا رنگ آمیزی است اتفاق میافتد. این مورد بیشتر تغییر توجه حسی است تا یک ترجیح یا یک بی ادبی..
اختلال پردازش شنیداری چطور اتفاق می افتد؟
سیستم شنوایی شامل دو نوع گوش دادن فعال و غیر فعال می شود. اگر ساختار آناتومیکال سیستم شنیداری ما درست کار کند (به این معنی که کم شنوا نباشیم ) پردازش گوش دادن هنگامی که موج های صوتی به گوش ما می رسد و به سیگنالهای صوتی تبدیل می شود و به مغز می رود،سخت نخواهد بود. متقابلا گوش دادن هم شامل نیازهایی است. گوش های ما پر از انواع صداهای مختلف است،از صدای مردم مختلف گرفته تا برنامه های الکترونیکی و سر و صدای ترافیک و صدای سخنرانی های به خصوص در دستورات گوش کردن آمده است که ما نیاز به یک سازماندهی در صداهای شنیداری داریم به گونهای که بین صداها و تصمیم برای اینکه کدام صداها را نادیده بگیریم و بر کدام صداها تمرکز کنیم تفاوت قائل شویم. پردازش شنیداری به این بستگی دارد که سیستم عصبی مرکزی در مورد هرکدام از این صداها چه احساسی دارد. سیستم عصبی مرکزی به ما اجازه می دهد که صدا های حاشیه ایی و صدای معلم را از هم تفکیک کنیم. این توانایی به ما اجازه می دهد که تفاوت های کوچک در بین صداهایی مثل است و اسب یا هیچ و پیچ را بشنویم.
درمان پردازش شنیداری زمینه های بسیاری دارد
حجم صدا: بیشتر ما صداهایی با حجم ۰ تا ۱۵ دسی بل را تشخیص می دهیم. هر کدام از ما با یک میزان صدا راحت هستیم،اما همه بر سر صداهای بلند توافق داریم.افرادی با حساسیت شنیداری بالا می توانند صداهایی بشنوند که اکثر ما قادر به شنیدن آنها نیستیم. برای افراد با حساسیت شنوایی پایین،صداهایی که برای ما بسیار بلند تلقی می شود معمولی است.
فرکانس صدا: تعداد امواج صوتی در هر ثانیه است. صداهای با فرکانس بالا شامل صداهای با گام بالا،سوت،سشوار و شیپور است. صداهای با فرکانس پایین شامل صداهای زیر،روشن ماندن کامیون،جاروبرقی و خنک کننده های هواست. بعضی افراد با حساسیت شنوایی نسبت به صداهای عادی با فرکانس معمولی حساس اند،به خصوص بسیاری از بچه های کم سن و سال. ما بایستی برای آموزش آنها از چنین تن صدایی برای رسیدن به هدف مورد نظر مان استفاده کنیم. علاوه بر اینها،با بالا رفتن سن،بسیاری از ما توانایی شنیداری صداهای با فرکانس معمولی را از دست میدهیم،به خصوص اگر به موسیقی با صدای بلند گوش دهیم و یا با ابزار های پر سر و صدای صنعتی بدون تجهیزات محافظت کننده در طی چندین سال سر و کار داشته باشیم.
حساسیت شنوایی: بسیاری از کودکان کاملا نسبت به صدا حساسند و بهترین عملکرد را در سکوت و محیط آرام دارند در حالی که به نظر می آید مانند کودکی خوابیده باشند و برایشان مهم نباشد که چه صداهایی در اطراف شان وجود دارد. بنابراین در تکامل یک کودک،او باید با تنوع صداها،سطوح مختلف حجم صدا فرکانسهای مختلف منطبق شود و پاسخ های متناسب با چالش های حسی بدهد و این مهم،بدون داشتن یک جنگ و گریز به پاسخ های اضطراب آور محقق نمی شود. به هر حال هیچ فردی صدای بلند آژیر آتش نشانی را دوست ندارد،بسیاری از کودکان می توانند این صدا را تحمل و نیاز شنوایی خود را برآورده می سازند و این باعث آرامش آنها میگردد.
مدت زمان باقی ماندن صدا: به این موضوع بستگی دارد که آخرین بار چه مدت آن صدا را گوش می دادید. هنگامی که زبان جدیدی را می آموزید, اگر شمرده شمرده صحبت کنند درک آن خیلی راحت تر می شود و با هر میزان صدایی که صحبت کنند این اجازه را به آموزش گیرنده می دهد که بهتر آن را بشنود. در همین باب،اگر شما آشپزی کنید و حساسیت هواکش را پایین بیاورید،همه چیز برای شما درست می شود. اما اگر مدام صدا کند،این صدا میتواند غیر قابل تحمل و حواس پرت کننده باشد. اما اگر صدا بلندتر و بلندتر باشد،به میزان قابل توجهی غیر قابل تحمل تر می شود و باعث می شود حواس ما پرت شود.
تمرکز بر روی صدا: به اینکه صدا از کجا می آید برمیگردد و به ما کمک می کند دریابیم که در کدام مکان از محیط خود قرار گرفتهایم. هنگامی که کودکی صدایی می شنود یا صدای مادرش به گوشش می خورد،به طرف او برگشته و سینه خیز به سمت او می رود. اگر در گذشته بر روی صدای هواپیما تمرکز کرده باشیم،می دانیم که هواپیما در آسمان قرار دارد و می توانیم در آستانه شنوایی خود هنگام حرکت کردن هواپیما صدای نزدیک شدن و دور شدن آن را بشنویم.
تمییز شنیداری: هنگامی که کودک متولد می شود،یا شاید درون رحم،کودک یاد می گیرد که واژه هایی که از ساختار های کوتاه و ساده تشکیل شده است را تمییز دهد. بنابراین او میتواند هر واجی را تمییز دهد و تفاوت بین کر و کار،رفت و نفت و امثال آن را تشخیص دهد،او می آموزد که چگونه صداها با الگوها و ریتم های خاصی به هم می پیوندند و همچنین معانی مشتق شده از تن صداهای مختلف را می آموزد.
تصفیه صداها: در هنگام تکامل،کودک می آموزد که چگونه از صداهای نامربوطی چون صدای یخچال چشمپوشی کند و بر اساس تمرکز انتخابی توجه خود را بر موضوعات مهم تر معطوف می کند،مثل صدای مادرش در هنگام صحبت کردن. از بدو تولد به بعد او به طور روز افزون توانایی تمرکز پایدار با وجود صدا های برهم زننده تمرکز،بهتر و بهتر می شود. او شروع به هماهنگ کردن خود با صدای معلم میکند تا صداهایی را که از اتاق بغل یا بیرون می آید حذف کند. در کافه،یک کودک می آموزد که چگونه با دوستانش با وجود صداهای بلند و پژواک های زیاد وارد مکالمه شود. این مهارت در کودکان با مشکلات پردازش شنیداری ایجاد نمیشود برای مثال کودک اوتیسم با حساسیت شنوایی بالا نمیتواند صدا های محیط را برای تمرکز بر صدای معلم در کلاس حذف کند.
درمان حساسیت شنیداری در مرکز پردازش شنوایی
در دستورات آورده شده برای پردازش ورودی های شنیداری،یک فرد نیاز به توانایی ارتباط برقرار کردن همه جزئیات شنوایی برای هماهنگی عوامل مختلف عاطفی،هوشی و رفتاری را دارد. برای مثال،هنگامی که شما رانندگی می کنید و آژیر آمبولانس را می شنوید،نیاز به حفظ خونسردی دارید تا مسیر خود را انتخاب کرده و از راه آمبولانس کنار بکشید.
اگر می خواهید روی مراجعی با اختلال پردازش شنیداری برای بهتر شدن مهارت های شنیداری اش کار کنید،بایستی به موارد زیر آگاه باشید:
سابقه عفونت های گوش و بیماری های تنفسی
توانایی درک سخن (زبان دریافتی)،برای بیان نیازها،خواسته ها و افکار (زبان بیانی) و درک ابعاد محاوره ایی زبان (زبان عملی)
آیا فرد صدای غیر معمول بلندی دارد یا ساکت است.
هر گونه پاسخ غیر عادی به صدای بلند،غیرمنتظره و صداهای غیر معمول
توانایی تمرکز با وجود صدا های کلاس،زمین بازی و هر جای دیگر.
توانایی پیروی از دستورات زبانی.
درمان اختلال پردازش شنیداری- گفتار درمانی و کاردرمانی
قدم 1 : محافظت. برای مراقبت از گوش های بیش از حد حساس از مسدود کنندههای گوش،هدفون های گیرنده ی نویز و گوش گیر های کاهش دهنده ی صدا استفاده می شود. می توانید این اجناس را از داروخانه،تهیه کنندگان موسیقی و ابزار فروشی ها تهیه کنید. یک مرجع آنلاین ( earnplugstore.com ) وجود دارد که تنوع وسیعی از گوش پوش های محافظت کننده برای کودکان،بزرگسالان و سگها را با کیفیت خوب عرضه می کند. از این موضوع مطمئن شوید که فرد از محافظت کننده های گوش در تمام روز استفاده نمی کند چرا که سیستم شنیداری به صدای خفه شده عادت خواهد کرد. آنها را برای موقعیت های خاصی که چالش برانگیزند نگه دارید.
قدم ۲:حساسیت زدایی. کودکی که دارای مشکلات حساسیت شنیداری ممکن است با مواجه شدن مکرر با موقعیت های خاص غلبه کند و بیش از حد تحریک نشود. ضبط صداهای ناخوش آیند و با هم گوش کردن آن در بستری متفاوت که کودک بتواند میزان صدای آن را کم یا زیاد کند،ممکن است در حساسیت زدایی کمک کننده باشد. شما همچنین می توانید به منتخبی از سی دی های ( Sound- Eaze ) و ( School- Eaze ) گوش دهید که بسیاری از صداهایی که کودکان از آن می ترسند مثل صدای جاروبرقی،مخلوط کن،سیفون،هشدار دهنده ها و طوفان را با نغمه هایی شاد و ریتمیک برای کمک به کودک و پیش بینی تحمل صدا های مضطرب کننده را ادغام کردهاند.
قدم ۳:افزایش مهارت ها. کار با یک کاردرمانگر، گفتار درمانگر یا شنوایی شناس که در ساخت تحمل حسی و مهارت پردازش شنیداری با تجربه است. برنامه های درمان اختلال حساسیت شنیداری بر اساس صدا مثل ( Therapeutic Lis-tening ) ، سیستم های گوشدادن یکپارچه ( Solisten ) ، ( iLs ) و سایر برنامهها که برای تقویت و یکپارچه سازی سیستم شنیداری فرد با سایر سیستم های حسی و حرکتی وی طراحی شده اند. برنامه های نرم افزاری مثل ( Earobics ) و ( Fast For Word ) به ساختن مهارت های پردازش شنیداری کمک می کند. ضمناً،کودک ممکن است از یک ضبط کننده صدا در کلاس درس استفاده کند به گونهایی که صدای معلم در تن اصلی باشد و صدای همکلاسی ها و صداهای اضافه کمتر شنیده شود.
قدم 4 :ایجاد دفاع و حمایت. کاردرمان و گفتار درمان به مراجعین و خانواده هایشان بیاموزند که از حقوق خود به شیوه مودبانه اما مدعیانه دفاع کنند. به عنوان مثال،دانش آموزی که می تواند مطلبی را بیاموزد،از معلم بخواهد که مثلا دستورالعملی را مجدداً تکرار کند،یا یک نوجوان در رستوران می تواند مودبانه از گارسون بخواهد که صدای موسیقی را کم کند چرا که این نوجوان نمی تواند صدای دوست خود را بشنود.
کودکانی که صدای فیلم ها آنها را مشوش میکنند. ممکن است علاقه خاصی به تماشای فیلم های حسی ( AMCs Sensory Friendly Films ) که در اول نمایش،فیلم ها با صدای کم شروع و با روشنایی خانه افزایش پیدا میکند و کودکان می توانند در آن حرکت کرده،حرف بزنند و لذت ببرند.
برنامه های مختلف گفتار درمانی و کاردرمانی نظیر اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم می تواند در درمان حساسیت شنوایی در کودکان موثر باشد. تجهیزات اتاق بهبود مهارت های شنیداری و سنسوری روم با ایجاد محیطی دلپذیر برای کودک به صورت تدریجی مدالیته های حس شنیداری را وارد محیط کرده و حساسیت کودک را کاهش می دهد. همچنین برنامه های طبقه بندی شده اتاق شنیداری در درمان اختلال پردازش شنیداری و افزایش تمییز شنیداری و درک شنیداری کمک کننده است. گفتار درمانی همچنین در کم شنوایی و تربیت شنیداری موثر است.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه لینک رژیم حسی چیست؟ را مطالعه کنید