سالمندان مانند هر جمعیت سنی دیگر نیاز به تمرینات فیزیکی مناسب و توانبخشی دارند. چکونگی انجام این فعالیت ها از اهمیت بالایی برخوردار است. باید توجه کرد که سالمند مورد نظر دچار بیماری خاصی است. با این که در حال حاضر بیماری مشخصی ندارد، می بایست برای انجام تمرینات چه به صورت نشسته و چه به صورت ایستاده ارزیابی تعادلی انجام داد. علاوه بر این لازم است تا توان انجام فعالیت در فرد مورد اندازه گیری قرار گیرد و به شرایط فیزیکی محل مداخلات هم توجه کرد. توانبخشی سالمندان یک فعالیت فیزیکی برای بازیابی توانایی فرد سالمند است که باید توسط متخصص انجام شود. خدمات توانبخشی سالمندان از جمله کاردرمانی سالمندان یا گفتاردرمانی سالمندان می تواند موجب افزایش کیفیت زندگی فرد سالمند شده و انرزی از دست رفته آن ها را جبران کند. کلینیک تخصصی توانبخشی دکتر صابر با انجام خدمات متنوع توانبخشی سالمندان و از جمله توانبخشی سالمندان در منزل، به بهبود وضعیت این افراد کمک شایانی می کند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
محل مناسب توانبخشی سالمندان
محل مناسب برای انجام تمرینات فیزیکی می بایست از نور کافی برخوردار باشد، به دور از صدا و آلودگی های محیطی قرار داشته باشد، ایمنی کافی را داشته باشد و به اندازه کافی بزرگ باشد. اندازه محل تمرین از این رو مهم است که برای انجام تمرینات فیزیکی نیاز به اکسیژن کافی وجود دارد. در صورتی که فضا به اندازه کافی بزرگ نباشد و به فرد در حین تمرینات فیزیکی به قدر کافی نتواند از اکسیژن بهره مند گردد، نه تنها تمرینات مفید واقع نخواهد شد، بلکه ضرر هم خواهد داشت. البته مشکل فضاهای کوچک تر را می توان با تهویه مناسب حل نمود. در سالمندی حدت بینایی و توانایی تمییز اشیا کاهش پیدا می کند، بنابراین می بایست توجه کرد که فضایی که تمرینات در آن صورت می گیرند از نور کافی برخوردار باشند. نور مناسب می تواند خطرات محیطی را کاهش دهد و به روند تمرینات کمک نماید.
نکات انجام فعالیت های توانبخشی سالمندان در منزل
یکی از مسائل دیگری که سالمندان را درگیر می کند، مسائل مربوط به شنوایی است. کاهش شنوایی می تواند ارتباط را محدود کرده و به انزوای سالمند بیانجامد. می بایست توجه کنید که دستورات کلامی شمرده و با صدای بلند بیان شوند تا برای سالمند قابل فهم باشند. بسیار پیش می آید که سالمند متوجه کلام شما نشود. در این مواقع تلاش کنید با صبر و حوصله جملات خود را تکرار کرده و از کلمات ساده تر استفاده کنید. یکی از روش های خوب در دستورات کلامی برای انجام یک فعالیت استفاده از جهت های دیداری و ساده است. برای مثال ممکن است سالمند منظور شما را از این که “پایت را به سمت راست حرکت بده، یا این که پایت را به سمت خارج حرکت بده” متوجه نشود. در این مواقع می توانید از جهت های دیداری استفاده کنید. برای مثال فرض می کنیم که در سمت راست سالمند یک دیوار وجود دارد. به او می گوییم “پایت را به سمت دیوار بیاور”. این روش در برخی سالمندان به خوبی جواب می دهد. البته ممکن است سالمند باز هم منظور شما را متوجه نشود، در این صورت می توانید حرکت را به سادگی به وی نشان دهید. نشان دادن حرکت روش بسیار خوبی است. البته در صورتی که حرکت مدنظر شما، حرکتی پیچیده و چند مرحله ای است، تلاش کنید تا حرکت را به قسمت های گوناگون بشکنید تا درک آن ساده تر شود. در صورتی که باز هم حرکت مد نظرتان انجام نشد، اندام سالمند را با اجازه وی گرفته و آن را به صورت غیر فعال چند بار در میر حرکتی مد نظر خود حرکت دهید. سپس از سالمند بخواهید تا با شما در انجام حرکات همراهی کند. وقتی که نوع حرکت و جزئیات آن را به اندازه کافی درک نمود، اجازه دهید که خودش حرکت را انجام دهد. یکی دیگر از مسائل بسیار مهم در تمرینات فیزیکی توجه به نوع بیماری، شکستگی، اسپستیسیتی، درد، آسیب بافتی و سوختگی است. درک حرکات مناسب برای هر بیماری و مواقعی که به دلایل ذکر شده در بالا حرکات را نمی بایست انجام داد نیاز به دانش عمیق از آناتومی بدن و بیماری های گوناگون دارد. در صورتی که در زمینه های توانبخشی سالمندان تخصص ندارید، از انجام تمرینات برای سالمند بپرهیزید.
انواع تمرینات کاردرمانی سالمندان و نکات ایمنی
بالا و پایین آوردن پا به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ، زانو
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را از زمین بلند کند (فلکشن هیپ و زانو، دورسی فلکشن مچ پا).
4.سس آن را به جای خود برگرداند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
پا ها را تا آن جا که در توانش هست، نگه دارد. پوزیشن صاف را حفظ نماید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفاصل ران هستند، باید از بلند کردن پا بالاتر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنند.
گزینه های تغییر و بهبود
اسان تر: با بلند کردن پا ها کمی شروع کند و انگشتان پا را روی زمین نگه دارد. به آرامی فعالیت را پیچیده تر کنید.
سخت تر: پا ها را در حین حرکت بالا و پایین کند یا این که به پا ها ویت کاف ببندید.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
حرکت پا ها به سمت داخل و خارج به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را به سمت خارج ابداکت کند.
4.سپس آن را به جای خود ابداکت کند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
مفصل هیپ را از نظر محدودیت در حرکت ابداکشن چک کنید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفصل ران هستند، باید از بلند کردن پا بالا تر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنند.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: فرد می تواند به جای بلند کردن کامل پا ها، آنان را روی زمین لیز دهد.
سخت تر: در جهت حرکت به کناره ها فاصله کمتری را بپیمایند. مثلا به جای دامنه حرکتی 30 درجه ای ابداکشن فرد پا ها را 10 درجه ابداکت کند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
حرکت چرخش هیپ به صورت نشسته
مفاصل هدف: هیپ
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.پا ها را 2،3 سانتی متر اط سطح زمین بلند کند.
4.یک پا را از مفصل هیپ روتیشن دهد.
5.سپس آن را به پوزیشن اولیه برگرداند.
6.در جهت مخالف روتیشن دهد.
7.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
مفصل هیپ را از نظر محدودیت در حرکت روتیشن چک کنید.
افرادی که دچار شکستگی یا تعویض مفصل ران هستند باید از بلند کردن پا بالاتر از زاویه 90 درجه در مفصل ران در حالت نشسته یا ایستاده خودداری کنید.
این حرکت نیاز به حفظ مفصل هیپ در حالت فلکشن برای مدت زمان روتیشن دارد. به توانایی بدنی بیمار توجه داشته باشید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: فرد می تواند پای در حال روتیشن را با یک یا هر دو دست حمایت کند.
آسان تر: فرد می تواند نوک انگشت شستش را در حین حرکت روتیتوری بر روی زمین نگه دارد.
سخت تر: مرحله پنجم را انجام ندهد و شروع به روتیشن در جهت مخالف کند.
سخت تر: پا ها را به جای 2،3 سانتی متر، 10 سانتی متر فلکس کند.
سخت تر: دامنه روتیشن را افزایش دهد. مثلا به جای این که در دایره ای به شعاع 1 سانتی متر روتیت کند، شعاع دایره را به 5 سانتی متر افزایش دهد.
حالت ایستاده: شامل ایستادن طولانی مدت بر روی یک پا می شود؛ بنابراین بیمار می بایست از تعادل خوبی برخوردار باشد و مفاصل ابداکتور هیپ سمت نگه دارنده وزن از قدرت کافی برخوردار باشند. در این حالت هیپ به جای صفحه فرونتال در صفحه هوریزنتال روتیت می شود.
جلو و عقب کردن پا به صورت نشسته
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.یک پا را از زانو به سمت جلو فلکس کند.
4.سپس آن را با اکستنشن به جای خود برگرداند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
در صورتی که در پایین صندلی لبه وجود داشته باشد و نگذارد که پا زیر صندلی برود، پا را تا جایی که می تواند فلکس کند.
گزینه های تغییر و بهبود
تغییر: وقتی که پا ها را جلو و عقب می برد، نوک پا یا پاشنه پا را به سمت جلو و عقب بزند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود و به دلیل حمایت بیشتر نسبت به تمرینات قبلی برای افراد با مشکلات تعادل مناسب تر است.
پلانتار و دورسی فلکشن در حالت نشسته
مفاصل هدف: مچ پا
1.وضعیت استقرار مناسب
2.دست ها در یک موقعیت راحت قرار دارند.
3.پا ها را از یکدیگر کمی فاصله دهد.
4.یک پا را از زمین بلند کند و دورسی فلکس کند.
5.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 باز تکرار کند.
نکات تمرین و ایمنی
در صورتی که فعالیت را ایستاده انجام می دهد، دستش را به یک مکان ثابت بگیرد.
حرکات پلانتار و دورسی فلکشن مچ پا را بررسی کنید و در صورت وجود اسپستیسیتی در عضلات پلانتار فلکسور تکنیک های کاهش تن را انجام دهید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: در حین انجام پلانتار فلکشن و دورسی فلکشن پاشنه پا روی زمین باشد.
سخت تر: پا ها را برای انجام حرکت 10،12 سانتی متر از زمین بلند کند.
حالت ایستاده: شامل یک لحظه ایستادن بر روی یک پا هم می شود.
نوسان بازو به صورت نشسته
مفاصل هدف: شانه
1.وضعیت نشسته خوب
2.صندلی را با یک طرف دست بگیرد.
3.کمی به طرف مخالف خم شود.
4.دست آزاد را در فضا نگه دارد.
5.دست را به جلو و عقب نوسان دهد.
6.این حرکت را برای هر پا بین 3 تا 8 بار تکرار کند.
7.سپس این حرکت را برای طرف مقابل انجام دهد.
نکات تمرین و ایمنی
در حین نوسان دادن دست از پیچش تنه خودداری کند (کمر ثابت باشد).
در صورتی که دست دچار سفتی یا اسپستیسیتی است، کمی دست را تکان دهید یا از تکنیک های کاهش تن استفاده کنید.
گزینه های تغییر و بهبود
آسان تر: به سمت تکان دادن دست خم نشود، صاف بنشیند.
پوزیشن انگشتان: در حین حرکت می تواند دستش را مشت کند و سفت بگیرد یا انگشتان را آزاد بگذارد.
سخت تر: در صورتی که فرد از تعادل کافی برخوردار است و توانایی مناسبی دارد می تواند دستش را به لبه صندلی نگیرد. این کار می تواند عضلات تنه را تقویت کند.
