تمرینات کاردرمانی اوتیسم در دست

مرکر اوتیسم تهران در زمینه تشخیص و درمان کودکان اوتیسم  به صورت تخصصی فعالیت می نماید. کاردرمانی اوتیسم و گفتاردرمانی اوتیسم از خدمات مهم در زمینه توانبخشی کودکان اوتیسم می باشد که به صورت تخصصی در کلینیک دکتر صابر اراه می شود. تمرینات کاردرمانی اوتیسم در حیطه کادرمانی جسمی، ذهنی، کاردرمانی حسی، کاردرمانی دست، سنسوری روم، ماساژ درمانی، یکپارچگی حسی، اتاق شنیداری و اتاق تاریک بینایی ارائه می گردد. در این متن به صورت خلاصه به چند تمرین کاردرمانی اوتیسم که والدین می توانند در محیط منزل انجام دهند پرداخته می شود.

تمرینات کاردرمانی اوتیسم در دست

ورق زدن یکی از مهمترین مهارت­های حرکتی ظریف است این مهارت شامل حرکات انگشتان و نیز حس لامسه است که در یک زمان تنها یک صفحه ورق می­خورد برخی از کودکان با اختلالات طیف اتیسم در ورق زدن صفحات کتاب دچار مشکل هستند. مشکل می­تواند ناشی از چالاکی ضعیف در انگشتان یا به دلیل عدم علاقه­ ی کودک برای لمس برگه با نوک انگشتانش باشد. صرف نظر از دلیل و سطح ناراحتی باید به یاد داشت که این امر یک مهارت مهم است. برای تشویق ورق زدن صفحات، از کودک بخواهید در زمانی که شما کتاب مورد علاقه ­اش را می­خوانید، خودش صفحات را ورق بزند در این صورت کودک برای تماشای آنچه در صفحه ی بعد است، مشتاق­تر خواهد بود. البته این کار شاید کمی هم باعث دردسر شود چرا که کودک شاید حواسش پرت شود و جهت رفع این حواس پرتی مدام سرک بکشد تا ببیند در صفحات بعد چه چیزی وجود دارد. کودکان توانایی شگفت انگیزی برای استفاده از ذهنشان در جهت غلبه با موانع دارند.

مهم است که کودکان با اختلالات طیف اتیسم در هر محیطی برای خودشان کاری انجام دهند. افزایش آگاهی شما از این تکالیف کوچک و نیز افزایش انتظارات از مهارت­های کودک به او کمک می­کند تا مستقل ­تر گردد. وقتی کودک در ورق زدن بی میل می­شود، استفاده از یک مداد می­تواند مفید باشد. از او بخواهید مداد را طوری نگه دارد که پاک کن روی برگه باشد و با استفاده از آن صفحه را ورق بزند.

فعالیت­های روزمره برای کمک به کودک مبتلا به اتیسم

دنبال کردن متن در زمان خواندن

دنبال کردن معلم در زمانی که با صدای بلند متن را می­خواند یک فعالیت معمول در کلاس درس است. این کار برای کودکان با اختلالات طیف اتیسم اطلاعات بینایی فراهم می­کند که بیشتر آنها این اطلاعات را دوست دارند. اغلب این کودکان در مواقعی که اطلاعات شنوایی به آنها می­رسد برای یادگیری دچار مشکل می­شوند. یعنی اگر معلم اطلاعات را فقط از طریق گفتن به آنها منتقل نماید به احتمال زیاد کودک قادر به یادگیری نخواهد بود. بهتر است کودک بتواند اطلاعات را هم ببیند و هم آنها را بشنود. این کار فرصت یادگیری بیشتری را در اختیار کودک قرار می­دهد. تمرین کردن در منزل و نیز سایر محیط­های خارج از مدرسه راه مناسبی برای کار کردن بر روی این مهارت است.

وقتی در خانه همراه با کودک متنی را می­خوانید از او بخواهید با انگشت اشاره ­ی خود متن را دنبال نماید. اگر استفاده از انگشت اشاره برای او دشوار است، می­تواند از یک تکه کاغذ استفاده کند و آن را زیر خطی که خوانده می­شود نگه دارد. زمانی که شما به انتهای خط می­ رسید کودک تکه کاغذ را به پایین حرکت می­دهد و خط بعدی نمودار می­شود.

بهترین راه برای دانستن اینکه کودک متوجه چیزی که برایش خوانده می­شود است یا نه، این است که پرسش­هایی از او پرسیده شود. یک کودک با اختلالات طیف اتیسم ممکن است قادر نباشد به صورت کلامی آنچه را که یاد گرفته است را به شما بگوید. اجازه دهید در صورت نیاز تصویرش را برایتان بکشد تا اطلاعاتی را که به تازگی یاد گرفته است، نشان دهد. به کودک این فرصت را دهید تا خودش را به شیوه­ای که یادگیری و عزت نفش را تقویت می­کند، بیان نماید. برای همه­ی ما مهم است که بدانیم دیگران ما را می­فهمند.

نکاتی در مورد قدرت دست

با پیشرفت بیشتر تکنولوژی، کودکان ما نیز پیشرفت می­کنند. یک وسیله با قابلیت صفحه­ ی لمسی می­تواند یک راه موثر برای کمک به برقراری ارتباط، پیروی از یک برنامه ­ی روزانه و یا تکمیل یک تکلیف به صورت مستقل باشد و چنین چیزی باید در صورت صلاحدید مورد تشویق قرار گیرد. قدرت مورد نیاز دست و انگشتان برای تایپ کردن معمولی (دستی) ، در مقایسه با یک صفحه کلید لمسی متفاوت است. حتی با در نظر گرفتن این تفاوت­ها، قدرت دست همچنان از موارد مهم است.

زمان­هایی خواهد بود که کودک نیاز خواهد داشت درب یک ظرف غذا را به طور مستقل باز کند برای مثال در اتاق ناهارخوری. یا مثلا او گاهی نیاز خواهد داشت سنجاقی را روی بورد کلاس، برای چسباندن کار خودش استفاده کند. در کارهای روزمره­ ی زندگی موارد بسیاری وجود دارد که برای کامل کردن یک تکلیف کارکردی، قدرت دست مورد نیاز می­باشد. به کودک فرصت استفاده از دست­هایش را بدهید و کارهای او را شما انجام ندهید. اگر او قادر به انجام کارها به تنهایی نیست برای مثال نمی­تواند در بطری شیر را باز کند به او کمک کنید و بخشی از درب را باز کنید، سپس از او بپرسید که آیا می­تواند آن را کامل باز کند. این کار را برای تمام بطری­ها و بسته­ها انجام دهید .

این مهارت بویژه زمانی که کودک به دور از خانه است، اهیمت دو چندانی پیدا می­کند. دادن فرصت به کودک برای باز کردن در بسته­ها و ظروف، می­تواند پیام مهمی داشته باشد. او از این تجربه یاد می­گیرد که تنها خودش است که می­تواند نیازهایش را برطرف نماید و این انتظار می­رود که او قادر به انجام آنها باشد. صبور باشید. گاهی وقت­ها ممکن است نیاز به سال­ها تمرین باشد اما با تلاش و پشتکار کودک در این حیطه مهم زندگی، سرانجام خود خوداتکا خواهد شد.

در اغلب اوقات کودک برای کارها درخواست کمک می­کند و بنابراین لذت تجربه کارهای مستقل را از دست خواهد داد. ما در آموزش کودکان دچار اختلالات طیف اتیسم برای گفتن” لطفا کمک کنید”، خوب عمل می­کنیم و خوشحالیم که او نیازهایش را می­گوید تا ما به تصویر بزرگتری از او برسیم. اما هرگز به او یاد نمی­دهیم که میان زمانی که واقعا نیاز به کمک دارد و زمانی که باید برای انجام کار خودش تلاش کند، تفاوت قائل شود. این کار در واقع کنار نشستن و انجام ندادن کارها را به کودک می­آموزد. به کودک اجازه­ی آزمون و خطا بدهید همه­ی ما باید قبل از یادگیری و رسیدن به کفایت کافی، شرایط متفاوت را تجربه نماییم.

همه­ی فعالیت­هایی که در بالا به آنها اشاره شد، می­تواند در افزایش قدرت دست موثر باشد. کلید افزایش قدرت، مقاومت فیزیکی و تکرار است. در زیر مثال­هایی آورده می­شود که می­تواند برای کودک جذاب باشد.

تصاویر میخی

با یک تکه چوب به ضخامت یک اینچ ( 2 و نیم سانتی متر)، عرض ۱۲ اینچ (۳۰ سانتی متر) و در ازای ۱۸ اینچ (۴۵ سانتی متر ) تعدادی میخ در اندازه­ی دو اینچ (۵ سانتی متر) و یک چکش کوچک می­توانید طراحی­های مختلفی را انجام دهید.

1. با استفاده از یک گچ یا ماژیک­هایی با رنگ ثابت، تصویر یک چهره­ی شاد یا یک شکل هندسی ساده روی چوب بکشید.

2. به کودک نشان دهید که میخ را چطور سرجایش در زمان چکش زدن نگه دارد تا میخ تا نصفه در چوب فرو رود.
3. اگر کودک همزمان با چکش زدن نمی­تواند میخ را نگه دارد خودتان کار را شروع کنید و ادامه را به او بسپارید. این کار عضلات بزرگ دست را تقویت می­کند و به هماهنگی چشم و دست نیز کمک می­کند.

فعالیت­های پانچ کردن

1. استفاده از پانج­ها می­تواند قدرت گرفتن دست را افزایش دهد.

۲. از برگه­های رنگی استفاده کنید و اجازه دهید کودک انواع طرح­هایی را که می­تواند با پانچ درست کند را کشف نماید.

۳. اشکال هندسی یا حروف را روی برگه بکشید تا کودک با پانچ آنها را سوراخ کند.

۴. سه یا چهار تا از تکه­های کاغذ را از وسط تا کنید طوری که می­خواهید یک کتاب بسازید و از کودک بخواهید سوراخ­هایی حدود یک دوم اینچ (۱ سانتی متر) از محل تا کردن، ایجاد کند. نخ­هایی را از این سوراخ­ها رد کنید تا کار صحافی کردن را هم انجام داده باشید.

5. از کتابی که درست کرده‌­اید برای نوشتن یا کشیدن تصاویر استفاده کنید.

بزن بریم چیزای خوب پیدا کنیم

برای این کار نیاز به خاک رس، خمیر بازی یا خمیرهای درمانی و نیز تعدادی وسایل کوچک مانند سکه، مهره و یا حبوبات دارید. هرچه گل رس سفت­تر و متراکم­تر باشد کار با آن سخت­تر خواهد بود. با موارد نرم­تر شروع کنید و به تدریج با افزایش قدرت کودک، تراکم را افزایش دهید. قبل از شروع این فعالیت، خمیر یا گل رس را ورز دهید و به شکل توپ در بیاورید تا گرم شوند.

۱. از یک توپ خمیری استفاده کنید. اندازه­ی توپ باید مناسب کف دست کودک باشد.

۲. پنج یا ده مورد از وسایل را داخل خمیر فرو کنید.

3.به کودک اجازه دهید اشیا را ببیند.

4.از کودک بخواهید مواردی را که پنهان کردید، پیدا کند.

5.هر موردی را که کودک پیدا می­کند، بشمارید. کودکان با اختلالات طیف اتیسم اغلب در زمان شمردن آرام می­شوند. چون ماهیت این بازی به گونه­ای است که آغاز و پایان مشخصی دارد اغلب با استقبال کودکان دچار اختلالات اتیسم روبرو می­شود. تمام چیزهایی را که کودک پیدا می­کند در یک صف بچینید تا ببیند چه چیزهایی را پیدا کرده است.

راه­های زیادی وجود دارد تا کودکان با کمک دست­هایشان خودشان را نشان دهند. چیزی که باید به خاطر بسپارید این است که هر کودکی راه خاص خودش را برای بیان کردن دارد. آنچه را که کودکان با اختلالات طیف اتیسم می­سازند، راه آنها برای بیان خودشان است. اجازه دهید از بیان خود لذت ببرند و همزمان مهارت­ها را کسب نمایند. از این طریق شما می­توانید اطلاعاتی درباره­ی اینکه آنها دنیا را چطور می­بینند نیز به دست بیاورید.

تمرینات کاردرمانی اوتیسم

یادگیری به واسطه حرکت کردن و پاسخ دادن رخ می‌دهد. پاسخ‌های شکل گرفتها ز تجربیاتی که شما به کودک پیشنهاد می‌دهید به او کمک خواهند کرد تا یاد بگیرد و درک کند که بدنش چگونه کار می‌کند. او همچنین درک بهتری از جهان پیرامون و چگونگی حرکت در محیط را کسب خواهد کرد. یکی از فعالیت‌هایی که زمان زیادی از کودک می‌گیرد، یادگیری این است که او یک بدن دارد، اجزای بدنش چه کارهایی انجام می‌دهند و چگونه حرکت می‌کنند. نوزادان معمولاً در سنین بسیار کم یاد می‌گیریند که از دنیای اطراف خود جا هستند. کودکان با رشد عادی این درک را به واسطه بازی کردن به دست می‌آورند.

یک کودک با اختلالات طیف اوتیسم معمولاً نمی‌تواند در فعالیت‌های بازی شرکت کند و به درک مشابهی برسد لذا نیاز به تشویق و کمک دارد. کودک نیاز دارد که در طول روز به وضعیت‌های مختلفی حرکت کند. انطباق بدن خود با فضاها و جاها و نیز تنظیم وضعیت بدن و بینایی راهی برای رشد طبیعی این حواس است. این کودک با اختلالات طیف اوتیسم ممکن است برای گذراندن بخشی از زمان بیداری خود در صندلی ماشین یا صندلی مخصوص کودک در اتومبیل، بسیار آرام و راضی باشد و بتواند خودش را سرگرم نماید. لازم است که کودک را زمانی که به مقصد رسیدید، از صندلی اتومبیل حرکت دهید. اگر چه راحت است که کودک را همراه با صندلی‌اش از ماشین بیرون بیاورید و در کالسکه کودک قرار دهید، اما این کار به ویژه زمانی که کودک مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم است توصیه نمی‌شود. برداشتن کودک حتی اگر به منظور قرار دادن او در یک صندلی دستی باشد بسیار مفید است، چرا که به او فرصتی می دهد تا عضلات گردن و چشم‌هایش را تمرین دهد و با وضعیت جدید خود را وفق دهد. انطباق یافتن با حرکات در زمان بلند کردن، به کودک کمک می‌کند تا به واسطه تمرین عضلات گردنش را تمرین دهد و در نهایت بتواند سر خود را بالا و صاف نگه دارد. سر شل و افتاده، بردن سر به سمت عقب است که در کودکانی که سرشان در زمان بلند کردن حمایت لازم را ندارد، انجام می‌گیرد. تمام کودکان در سنین بسیار پاییت این حرکت را دارند و لذا باید آنها را در زمان بلند کردن از پشت سر حمایت کرد. در کودکان با رشد عادی در 3 ماهگی عضلات گردن به اندازه کافی قدرتمند می شوند و در زمان بلند کردن کودک، سر را نگه می‌دارند تا به عقب نیفتد. در حالی که در کودکان با اختلالات طیف اوتیسم در مقایسه با همسالانشان، معمولاً مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا این توانایی را به دست آورند. دلیل این امر نیز عدم نگاه کردن به اطراف و کشف محیط در این کودکان است که سبب می‌شود فرصت تمرین دادن به عضلات گردن را از دست بدهند. از این رو والدین و مراقبان کودک باید تا جای ممکن شرایط تماشای چیزهای جدید را برای کودم فراهم نمایند. دیدن صحنه‌های جدید و جذاب کودک را به تماشای اطراف و تمرین طبیعی تشویق می‌کند.

از سوی دیگر اگر کودک همراه با صندلی مخصوص کودک از اتومبیل بیرون آورده شود، او نخواهد توانست با استفاده از بینایی از این واقعیت آگاه شود که اتفاق تازه‌ای در حال رخ دادن است و سیستم عصبی او فعال نخواهد شد. کودک به نگاه کردن در یک جهت یعنی به سمت جلو ادامه خواهد داد و در صورتی که بخواهد به اطراف نگاه کند در واقع نکاهش به صندلی برخورد خواهد کرد. چنان چه این تجربه بارها تکرار شود در واقع کودک در طول عمر کوتاه خود بارها صحنه‌های تکراری را خواهد دید و مانند این است که او چشم‌بند به چشم دارد.
در آغوش گرفتن در هنگام پیاده شدن از اتومبیل نوعی احساس شگفت‌انگیز را به کودک می‌دهد که احساس بودن می‌کند. این احساس را نداشته باشید که با وجود کودک، نمی‌توانید خرید خوبی داشته باشید. هر جا لازم باشد او را در صندلی‌شا بگذارید. کودک را برای دقایقی نزدیک خود نگه دارید و مرتب او را به صورت خود نزدیک یا دور نمایید و مناظر را به او نشان دهید. همین چند دقیقه در روز، می‌تواند تغییرات زیادی در رشد کودک به وجود آورد و در واقع نوعی تمرین کردن و فرصت جدیدی برای یادگیری او ایجاد کند. تاب دادن و بالا و پایین انداختن معمولی نیز روش‌های بسیار مفیدی برای تشویق حرکت در اغلب کودکان کم سن و سال است. آنچه اهمیت دارد این است که به کودکان فرصت تجربه کردن حرکمات مختلف در طول داده شود.

راه دیگری برای ایجاد فرصت‌های حرکتی در نوزادان ایجاد شرایطی در جهت قرار گرفتن آنها بر روی شکم است. در این حالت نوزاد انرژی زیادی برای صاف نگه داشتن سر خود صرف می‌کند و قدرت گردن، شانه و قسمت فوقانی تنه در او رشد می‌کند. این حرکت برای ایجاد ثبات مهم است و زمانی که کودک به وضعیت نشسته برسد، خواهد توانست از دست‌ها و انگشتانش بدون نیاز به حرکت دادن کل بازوها استفاده نماید. همراه با کودک روی پتویی بنشینید. با کودک به صورت چهره به چهره قرار بگیرید و اجازه دهید تا صورت شما را لمس کند. به این ترتیب فرصت یادگیری زیادی برای او فراهم خواهدی کرد. کودک از این تجربه برای یادگیری بهره خواهد برد. او در ابتدا معمولاً اشیاء را به صورت تصادفی لمس می‌کند اما به تدریج و با کسب تسلط بیشتر بر حرکات خود، سراغ افراد و اشیای جدید می رود چرا که انجام این کار برای او لذت‌بخش است. کودکان از صدای شما در زمان لمس صورتتان و همچنین از احساس خوبی که از فشار دادن اسباب بازی‌هایی که می‌توانند آنها را بگیرند، لذت می‌برند. گرفتن هدفمند اشیا یکی از بارزه‌های مهم رشدی است. کودک یاد می‌گیرد که می‌تواند حرکات 30 ثانیه هم طول بکشد. این کار به کودک اجازه خواهد داد تا بفهمد که صدای شما را شنیده است که نامش را گفته‌اید و آن صدا برای کودک معنا خواهد داشت. وقتی کودک این درک را به دست می‌آورد، با نگاه کردن به شما در واقع پاسخ شما را خواهد داد. پس از آنکه کودک به شما نگاه کرد ممکن است دستش را به سمت صورت شما یا اسباب باری‌ها دراز کند. اگر به گفتن نام او ادامه دهید و صبر نکنید، کودک هر باز که نام خود را می‌شنود نیاز دارد فرآیند درک آنچه را که می‌شنود، مجدداً ز اول آغاز کند. کودک ممکن است احساس ناامیدی کند چرا که او حس می‌کند چیزهای زیادی از او خواسته شده است یا با ناامیدی پاسخ دهد و ناراحت شود. به یاد داشته باشید که به کودک فرصت دهید، نفس عمیق بکشید و آزامش خودتان را حفظ کنید.

سوالات متداول:

1-تمرینات کاردرمانی دست برای کودکان اوتیسم چه فوایدی دارد؟
تمرینات کاردرمانی دست برای کودکان اوتیسم فواید متعددی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تقویت عضلات کوچک دست، بهبود هماهنگی چشم و دست، افزایش دقت حرکات ظریف و توسعه مهارت‌های خودیاری اشاره کرد. این تمرینات به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های ضروری مانند نوشتن، استفاده از قاشق و چنگال، بستن دکمه‌ها و سایر فعالیت‌های روزمره را بهتر انجام دهد. طراحی این تمرینات به گونه‌ای است که ضمن هدفمند بودن، برای کودک جذاب و شادی‌آور باشند تا انگیزه مشارکت در آن‌ها را حفظ کند.

2-آیا کاردرمانی می‌تواند به بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان اوتیسم کمک کند؟
کاردرمانی می‌تواند سهم قابل توجهی در بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان اوتیسم داشته باشد. کاردرمانگران از روش‌های مختلفی مانند بازی‌های گروهی، تمرینات نقش‌آفرینی و فعالیت‌های تعاملی برای تقویت این مهارت‌ها استفاده می‌کنند. این تمرینات به کودک کمک می‌کند تا مفاهیمی مانند نوبت‌گیری، تماس چشمی، فاصله اجتماعی مناسب و درک احساسات دیگران را یاد بگیرد. همچنین کاردرمانی می‌تواند به کودک در درک قوانین اجتماعی و توسعه دوستی‌ها کمک کند