آرتریت روماتوئید با سندرم مزمن که با التهاب غیر‌اختصاصی معمولاً متقارن مفاصل محیطی مشخص می‌شود، معمولاً منجر به تخریب تدریجی ساختارهای مفصلی و اطراف مفصلی می‌شود. مرکز تخصصی کاردرمانی صابر در زمینه توانبخشی بیماران آرتریت روماتوئید فعالیت می نماید. بخش های تخصصی مرکز شامل مکانوتراپی و ماساژ درمانی و آب درمانی موجب کاهش دردهای مفصلی در بیماران و حفظ توانایی های حرکتی آنان می گردد. همچنین خدمات کاردرمانی در منزل برای بیماران آرتریتی که توانایی مراجعه به مرکز توانبخشی را ندارند موجب تسهیل در روند درمان می شود.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
نشانه‌های آرتریت روماتوئید چیست
- خستگی، کاهش اشتها، تب، احساس درد کلی و سفتی و کاهش وزن
- شروع معمولا با مشارکت پیشرونده مفصل است اما ممکن است ناگهانی باشد. درگیری در مفاصل معمولاً دو طرفه است. اگر یک دست درگیر باشد، معمولاً دست دیگر نیز درگیر می‌شود.
- سینویت از ویژگی‌های بالینی برجسته – التهاب غشاء سینوویال در اطراف مفصل.
- درگیری بیشتر در مچ دست، شست و دست
- معمولاً از دست دادن دامنه حرکتی، استحکام و استقامت
- شروع تقریباً در حدود ۲۵-۵۰ سالگی است اما ممکن است در هر سنی رخ دهد
- ۲ تا ۳ برابر شیوع بیشتر در زنان
علل و عوامل ریسک آرتریت روماتوئید: ژنتیک، محیط و سبک زندگی
اگرچه علت دقیق RA هنوز معلوم نیست، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند:
-
ژنتیک: وراثت‌پذیری حدود ۴۰–۶۵٪ برای RA فاکتور مثبت گزارش شده است. وجود ژن‌های HLA‑DRB1 یک عامل مهم است
-
عوامل محیطی: سیگار کشیدن، عفونت‌های ویروسی/باکتریایی و قرارگیری در مواجهه با آلاینده‌هایی مانند آزبست یا سیلیس خطر را افزایش می‌دهند
-
هورمون‌ها: زنان بیشتر مبتلا هستند و در دوران بارداری عمدتاً بهبود علائم مشاهده می‌شود، اما بعد از زایمان علائم ممکن است بازگردد
-
استرس: فشار روحی و جسمی سیستم ایمنی را تحریک کرده و می‌تواند شروع یا تشدید بیماری را تسریع کند .
در کاردرمانی، آگاهی از این عوامل ریسک در طراحی برنامه‌های پیشگیری و آموزش به بیماران حائز اهمیت است. دکتر صابر با ارائه آموزش‌هایی مانند ترک سیگار، مدیریت استرس و سبک زندگی سالم، مسیر درمان را همگام با توانبخشی هموار میکند.
دفورمیتی‌های رایج همراه با آرتریت روماتوئید
- Swan neck: منجر به هایپر اکستنشن PIP و خم شدن DIP می‌شود که که ممکن است انگشت را قفل کند و عملکرد آن را کاهش دهد.
- Boutonniere: منجر به هایپر اکستنشن DIP و خم شدن PIP می‌شود که ممکن است انگشت را قفل کند و عملکرد آن را کاهش دهد.
- Ulnar drift/deviation: سبب تغییرات مفصل به خصوص تخریب و شل شدن لیگامان جانبی رادیال می‌شود.
- ناهنجاری‌های انگشت شست Nabebuff: نوع I – معمولاً در RA نوع II – معمولاً در OA دیده می‌شود، و نوع RA – III و OA
- شلی مفصل: ناپایداری رباط‌های جانبی
ب- استئوآرتریت
تعریف: اختلال پیشرونده که با تغییر غضروف هيالین، از بین رفتن غضروف مفصلی و هیپرتروفی استخوان ایجاد می‌شود و سبب ایجاد استئوفیت می‌شود.
علت
نتیجه یک سیستم پیچیده از حلقه‌های بازخورد مکانیکی، بیوشیمیایی و آنزیمی (ژنتیک، عفونت، بیمار عصبی)
علائم آرتریت مفصلی
- درد اولین علامت است
- مفصل هیپ، زانوها، ستون فقرات، اولین مفاصل متاتارسوفالنژیال، کارپومتاکارپال و DIP و PIP به طی مشترک درگیر می‌شوند.
- در مردان قبل از سن ۴۵ سالگی و زنها بعد از ۵۴ سالگی شایع‌تر است، معمولاً در ۳۰ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شود. به تدریج ابتدا یک یا تعداد کمی مفصل را درگیر میکند.
- مانند آرتریت روماتوئيد التهاب سیستمیک وجود ندارد
- بدشکلی‌های رایج همراه با آن
- گره Herberden: شکل‌گیری استئوفیت (گره) در DIP
- گره Bouchard: تشکیل استئوفیت در PIP
- Trigger finger: ناشی از گره یا ضخیم شدن تاندون‌های فلکسور انگشتان پا انگشت شست در اثر عبور از میان قرقره‌های انگشتی. گره‌های موجود در قرقره‌های فلکسور دیژیتروم سوپرفیشیالیس مانع از حرکت و کشیدن تاندون در غلاف می‌شوند که منجر به گسیختن می‌شود.
ارزیابی
- مشاهده jt: برای گرما، قرمزی، ورم، ناهنجاری، وضعیت پوست، بزرگ شدن
- تنگی و گرفتگی (اسفیجمومانومتر و دینامومتر)
- ROM (گونيامتر)
- ادم (نوار دور و یا حجم سنج)
- درد (مقیاس درد)
- توانایی‌های عملکردی در فعالیت‌های روزمره زندگی، کار و اوقات فراغت
- تست جبسن از عملکرد دست. (۵ سال و بالاتر؛ تست استفاده مؤثر از دست‌ها در فعالیت‌های روزمره زندگی)
- مقیاس عملکرد کاری کانادایی .
تفاوت آرتریت روماتوئید با آرتروز در چیست؟
آرتروز یک بیماری فرسایشی ناشی از افزایش سن است، در حالی‌که آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به مفاصل حمله میکند. در آرتروز معمولاً فقط مفاصل تحمل‌کننده وزن آسیب می‌بینند، اما در آرتریت روماتوئید، مفاصل کوچک (مانند انگشتان) هم به طور قرینه درگیر می‌شوند
روش‌های تشخیص آرتریت روماتوئید: از تشخیص زودهنگام تا مهار پیشرفت بیماری
تشخیص RA شامل مراحل زیر است:
-
معاینه بالینی: آرایش متقارن مفاصل، وجود تورم و سفتی صبحگاهی بررسی می‌شود
-
آزمایش‌های آزمایشگاهی: شامل سنجش RF (فاکتور روماتوئید)، آنتی‑CCP، و نشانگرهای التهابی مانند CRP و ESR
-
تصویربرداری: رادیوگرافی، سونوگرافی یا MRI برای غربال و تشخیص تخریب مفصل به‌کار می‌رود.
-
معیارهای تشخیص: ترکیبی از علائم بالینی، آزمایش‌ها و تصویرسازی، بر اساس راهنماهای بین‌المللی (مانند ACR/EULAR) .
تشخیص زودهنگام، پیش از بروز تخریب مفصل، کلید پیشگیری از ناتوانی است. دکتر صابر با همکاری تیم چندرشته‌ای، از جمله پزشک روماتولوژیست و فیزیوتراپیست، برنامه توانبخشی دقیقی را برای حفظ عملکرد و بهبود کیفیت زندگی ارائه می‌دهد.
مداخله کاردرمانی در آرتریت روماتوئید
هدایت شده توسط بیومکانیکال، جبرانی، اصلاح محیطی و فناوری کمکی.
1.بیومکانیکی:
- نگرانی از پایداری ساختاری، استقامت پایین، کنترل ادم، دامنه حرکتی، استحکام و استقامت سطح پایین
٢. جبران کننده
- آموزش تکنیک‌های جبرانی، استفاده از تجهیزات تطابقی و کمکی و اصلاح محیط برای رفع موانع عملکرد شغلی.
- حفظ انرژی، دستگاه‌های کمکی، تکنیک‌های محافظت از مفصل، استراحت، پوزیشن‌دهی (امتداد قرارگیری خوب) مدالیته‌ها (گرما، تنس، بیوفیدبک)، ماساژ (جلوگیری از اسپاسم عضلات) فعالیت درمانی (تقویت عملکرد، قدرت و استقامت) و تمرینات دامنه حرکتی.
- اسپلینت
- استراحت و اسپلینت: TX از سینوویتیت حاد مچ، انگشت و انگشت شست استراحت برای مفاصل و جلوگیری از انقباضات چندگانه مفصلی
- بی‌حرکت شدن مپ دست با اسپلینت: مچ دست را بی‌حرکت میکند در حالی که اجازه می‌دهد عملکرد دست باقی بماند
تاثیر رژیم غذایی و سبک زندگی در کنترل آرتریت روماتوئید
رژیم غذایی ضدالتهاب می‌تواند نقش مهمی در کاهش علائم بیماری داشته باشد. مصرف ماهی چرب، سبزیجات برگ‌دار، میوه‌ها و آجیل‌های سالم توصیه می‌شود. از طرف دیگر، کاهش مصرف قند، گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده نیز مفید است. فعالیت بدنی منظم، کنترل وزن، خواب کافی و مدیریت استرس به کنترل بیماری کمک میکند.
سوالات متداول:
1-تفاوت آرتریت روماتوئید با نقرس چیست؟
نقرس ناشی از تجمع اسیداوریک در مفاصل است و اغلب به صورت ناگهانی بروز میکند، در حالی‌که آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی پیشرونده است.
2-آیا آرتریت روماتوئید فقط مفاصل را درگیر میکند؟
خیر، در موارد پیشرفته، ارگانهای دیگر مانند قلب، ریهها و چشم نیز ممکن است درگیر شوند.