افراد دارای اوتیسم از عواقب اقدامات خود بی اطلاع هستند یا درک اینکه چگونه رفتارشان بر دیگران اثر می گذارد برایشان سخت است. یکی از روش های مناسب برای آموزش رفتارهای اجتماعی صحیح به کودکان اوتیسم استفاده از داستان های اجتماعی برای اوتیسم می باشد. مرکز اوتیسم دکتر صابر در زمینه درمان کودکان اوتیسم از تکنولوژی روز دنیا و مهارت کاردرمانان و گفتاردرمانان و رفتاردرمانان مجرب مرکز استفاده می نماید تا به بهترین نتیجه درمانی دست یابد. کتاب داستان اجتماعی و بازی های اجتماعی از جمله روش های مناسب جهت آموزش رفتار در کودکان اوتیسم است که متخصصین روانشناس و رفتاردرمان مرکز به درستی از آن بهره می گیرند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
آشنایی با علائم اوتیسم در کتاب
افراد دارای اوتیسم در تفسیر نشانه های اجتماعی و پاسخ به آن ها یا شروع رفتارهای مورد انتظار در موقعیتهای اجتماعی مشکلاتی دارند. این مشکلات با مهارت های کارکردی اجرایی ضعیف احتمالا توصیف می‌شوند. این افراد همچنین با در نظر گرفتن دیدگاههای چندگانه کشمکش دارند، که به آن ها در خودآگاهی از رفتارشان کمک می‌کند .
تکنیکی که برای کاهش این نقص استفاده شده است مداخله داستان های اجتماعی نام دارد . داستان های اجتماعی به افراد دارای اتیسم کمک می‌کند تا مفاه پیچیده را درک کنند. داستان های اجتماع داستانی گام به گام ( به همراه متن و تصاویر ساده) درباره چگونگی عملکرد در موقعیتهای خاص و واقعی بیان می کند. داستان های اجتماعی درک اجتماعی را بالا می برد زیرا به افراد طیف کمک می‌کند تا بفهمند در موقعیتهای اجتماعی دشوار چه انتظاری از آن ها می رود. چان و اوریلی (۲۰۰۸) نشان دادند مهارت های اجتماعی مهارت های اولیه مهمی برای یادگیری هستند، و از داستان های اجتماعی به عنوان یک مداخله موفق برای ترویج رفتار درست توسط دو کودک مهد کودکی دارای اوتیسم استفاده کردند.
برای خلق یک داستان اجتماعی، مربیان باید ابتدا مهارت لازم برای رشد را شناسایی کنند و سپس آن را به مراحل کوچک تقسیم کنند. بهتر است از والدین و معلمان برای تعیین دقیق جایی که دانش آموز با تکلیف در کشمکش است اطلاعاتی جمع آوری شود. داستان باید به خواننده اطلاعاتی درباره زمانی که موقعیت اجتماعی رخ می دهد، مکان احتمالی اتفاق، شخص درگیر، رفتار مورد انتظار از دانش آموز، و عواقب رفتار اطلاعاتی بدهد.
داستان های اجتماعی مداخلات محبوبی هستند که به راحتی در اینترنت به اشتراک گذاشته می‌شوند . زمانیکه خالق داستان های اجتماعی، کارول گری، عموما حضور در اینترنت را برای کمک به دیگران در ایجاد و استفاده از داستان های اجتماعی حفظ کرده است، چندین سایت آموزشی دیگر نیز دستورالعملها، قالب ها، و داستان های اجتماعی قابل دانلود برای کامپیوترها و اپلیکیشن هایی برای آی يدها، تلفنها، و تبلتها فراهم کرده اند . این برنامه ها به کاربران اجازه میدهد تا داستان ها را به وسیله سازماندهی تصاویر مختلف و متنهای خودشان خلق کنند. پاورپوینت و نرم افزارهای مشابه را می توان برای ایجاد داستان های اجتماعی بر روی انواعی از رسانه های الکترونیکی استفاده کرد و به این طریق ویرایش و بروزرسانی لازم را ممکن می کند. یکی از مزایای متمایز استفاده از تکنولوژی برای خلق داستان های اجتماعی توانایی درج تصاویر و صدای واقعی مردم و مکان ها در درون داستان است. تمام سیستم های رسانه ای به کاربران اجازه می‌دهند تا تصاویر و صدا را برای ایجاد داستان های اجتماعی وارد و ضبط کنند. از مزایای استفاده از داستان های اجتماعی بر روی دستگاه های الکترونیکی راحتی و سرعت ایجاد، سازگاری، و توانایی ذخیره چندین داستان بر روی یک دستگاه کوچک است که امکان لزوم دسترسی راحت و چند باره را میدهد. داستان های اجتماعی محدود به دستگاه های الکترونیکی کوچک نیستند. داستان های پاورپوینت بر روی تخته هوشمند را می توان برای ارائه کل کلاس یا مشغول کردن دانش آموز دارای اوتیسم در تعامل با داستان برای تغییر رفتارهای یادگیری استفاده کرد . ( Xin ) ۲۰۱۱ and Sutman تخته هوشمند یک ابزار تعاملی ارائه متناسب : اندازه کلاس است که به یادگیرنده اجازه میدهد تا صفحات داستان را لمس و دستکاری کند.
فیلمنامه های اجتماعی ابزار دیگری برای کمک به افراد دارای اوتیسم ، برای رمزنگاری موقعیت های اجتماعی می باشد. از فیلمنامه های می توان برای تشویق مکالمه بین همتایان با تهیه دیالوگ برای افراد استفاده کرد ( ۲۰۰۸ .Bourgeois et al ) تا در موقعیتهای اجتماعی مختلف، مانند اولین ملاقات با فردی با دعوت کسی به کار گرفته شوند. برای افرادی که برای توسعه جنبه کاربرد شناختی زبان نیاز به مداخله دارند ضبط صدای فیلمنامه های اجتماعی را می توان در ابتدا به عنوان یک نمونه گفتاری برای زبان اجتماعی پایه، مانند درخواست، استفاده کرد.
تکنولوژی ارزان قیمتی همچون Talking Products ‘Mini-Me یا دستگاه های ضبط پخش مشابه می تواند برای نو آموز، نمونه گفتاری صوتی اولیه نه تنها برای فیلمنامه های اجتماعی بلکه رفتارهای حرکتی مرتبط با مکان ها را نیز فراهم کند. فیلم نامه ها و نمونه های گفتاری الکترونیکی زمانیکه دانش آموز آن ها را خود انگیخته استفاده می‌کند می تواند به تدریج کنار گذاشته شود.
نحوه خواندن کتاب برای کودکان اوتیسم
خواندن کتاب برای کودکان اوتیسم نیازمند روش‌های منعطف و خلاقانه است که با ویژگیهای شناختی و حسی آن‌ها سازگار باشد. این کودکان معمولاً در پردازش اطلاعات، تمرکز و تحمل محرک‌ها تفاوت‌هایی دارند که باید در هنگام کتاب‌خوانی مورد توجه قرار گیرد. در اینجا روش‌های مؤثر را بررسی می‌کنیم:
1. آماده‌سازی محیط:
فضایی آرام با نور مناسب و حداقل محرک‌های حواس‌پرتی انتخاب کنید. بسیاری از کودکان اوتیسم به نورهای شدید یا صداهای زمینه حساس هستند. استفاده از صندلی راحت یا بالشتک‌های حسی میتواند به آرامش کودک کمک کند.
2. انتخاب زمان مناسب:
کتاب‌خوانی را در زمانی که کودک آرام و هوشیار است شروع کنید، نه هنگامی که خسته یا مضطرب است. جلسات کوتاه 5-10 دقیقه‌ای با تکرار روزانه مؤثرتر از جلسات طولانی است.
3. روش خواندن تعاملی:
به جای خواندن یکنواخت، از تکنیکهای زیر استفاده کنید:
-خوانش آهسته و واضح با مکث‌های کوتاه
-اشاره به تصاویر و توصیف آن‌ها
-پرسیدن سوالات ساده درباره داستان
-استفاده از حرکات دست و تغییر تُن صدا برای شخصیت‌ها
-اجازه دادن به کودک برای ورق زدن صفحات
4. استفاده از ابزارهای کمکی:
برای افزایش جذابیت و درک بهتر می‌توانید از:
-عروسک‌های انگشتی مرتبط با داستان
-وسایل واقعی مشابه اشیاء کتاب
-تابلوهای احساسات برای نمایش هیجانات شخصیت‌ها
-نشانگرهای رنگی برای دنبال کردن متن
5. انعطاف‌پذیری در اجرا:
اگر کودک به صفحه‌ای خاص علاقه نشان داد، می‌توانید بیشتر روی آن مکث کنید. برخی کودکان ممکن است بخواهند یک کتاب را بارها بخوانند که این تکرار به درک بهتر آن‌ها کمک می‌کند.
6. پایان دادن مناسب:
پایان جلسه را با نشانه‌ای واضح (مثل گفتن “تمام شد” یا نشان دادن تایمر) مشخص کنید. می‌توانید با یک فعالیت آرامش‌بخش مثل نقاشی درباره داستان به جلسه پایان دهید.
سوالات متداول:
1-آیا کتابهای صوتی برای کودکان اوتیسم مناسبترند یا کتابهای تصویری؟
انتخاب بین این دو به ویژگیهای کودک بستگی دارد. کودکان با حساسیتهای شنیداری ممکن است کتابهای تصویری را ترجیح دهند، در حالی که کتابهای صوتی با صدای آرام برای برخی میتواند مفید باشد. بهترین روش ترکیب هر دو با هم است؛ مثلاً همزمان با شنیدن صدا، تصاویر کتاب را نشان دهید.
2-چگونه میتوان کودک اوتیسم را که به تکرار یک صفحه اصرار دارد، به صفحات بعد هدایت کرد؟
به جای مقاومت، از تکنیکهای انتقال تدریجی استفاده کنید. ابتدا همان صفحه را با تغییر کوچکی بخوانید (مثلاً با صدای متفاوت)، سپس یک جمله از صفحه بعد اضافه کنید و به مرور زمان صفحه را عوض کنید. استفاده از نشانگرهای بصری مثل برچسبهای رنگی بین صفحات نیز کمککننده است.