قسمت های مختلف مغز انسان مسئول کنترل اعمال، رفتار و حرکاتی است که در طی شبانه روز از او سر می زند. فلج مغزی چیست؟ یک واژه کلی است که به بیماری هایی اطلاق می شود که در آنها حرکات،حالت کلی بدن و هماهنگی بین دست و پا و تنه دچار آسیب می شود. علت فلج مغزی در نوزادان آسیب یکی از نواحی کنترل کننده حرکت در مغز (قشر مغز، هسته های قاعده ای یا مخچه) می باشد و یا رشد آن دچار اختلال می گردد. بنابراین فلج مغزی بیماری است که در آن کنترل عضلات بدن در نتیجه آسیب به بخش‌هایی از مغز دچار اشکال می شود. معمولا والدین با دانستن مراحل رشد طبیعی می‌توانند متوجه تاخیر رشدی کودک‌شان بشوند. اگر کودکی در یکی از حوزه‌های رشدی بویژه عملکرد حرکتی دچار تاخیر باشد، شناسایی علت و علائم فلج مغزی (در صورت رخداد) می‌تواند به تشخیص زودهنگام آن بیانجامد. فلج مغزی در حدود ۱۸ ماهگی در اکثر کودکان قابل تشخیص می‌شود. تعیین علت فلج مغزی در جنین و درمان فلج مغزی در مرکز فلج مغزی دکتر صابر به صورت تخصصی توسط کاردرمانان مجرب و گفتار درمانان فلج مغزی انجام می گیرد و به کودکان و والدین آنان کمک می کند کودک را به حداکثر توانایی های حرکتی و ذهنی خود برسانند.
فلج مغزی چیست
اصطلاح فلج مغزی زمانی به وسیله متخصصین به کار میرود که آسیب مغزی،پیش از تولد،حین تولد و یا در سال های اول زندگی کودک،در مغز در حال رشد اتفاق افتاده باشد. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه داشت این است که مشکل حرکتی کودک فلج مغزی،در طی مراحل رشد حرکتی کودک خود را نشان می‌دهد.
نکته بسیار مهمی که ضروری است والدین به آن توجه داشته باشند این است که پیش از تشخیص قطعی، پزشک منتظر می‌شود تا ببیند کودک چگونه مراحل رشد حرکتی خود را طی میکند. بنابراین تا زمان رسیدن به سن دو سالگی، تشخیص قطعی مطرح نمی‌شود و ممکن است از اصطلاحات دیگری استفاده کند. در این گونه مواقع،به هیچ عنوان مضطرب و نگران نشوید،درمانهای توانبخشی را با توصیه پزشک در اسرع وقت شروع کنید و از کاردرمانگر خود بخواهید تا اصطلاحات مطرح شده را برای شما توضیح بدهد.
متمایزترین علائم نوزاد سی پی عبارتند از:
- لگد نزدن
- سفت بودن و خشکی دست و پا
- شل بودن تنه، دست و پا، کندی حرکات یا وجود لنگی در آنها
- اشکال در حرکات چشم‌ها
- یک سمت بدن را کت داده و سمت دیگر بی‌حرکت است.
- تا سه ماهگی لبخند نزند.
- عدم توانایی در کنترل سر بین ۳ تا ۶ ماهگی
- نبردن دست به دهان بعد از ۳ ماهگی
- غلت زدن را آغاز نکرده یا دستانش را به طرف اشیا نمی‌برد.
- به صدا و نور حساس نیست.
- تاخیر در برقراری ارتباط با دیگران
- تا ۱۸ ماهگی راه نرود.
- با افراد و یا اشیا احساس آشنایی نداشته باشد.
- توان عضلانی غیرعادی و غیرطبیعی
موارد خفیف فلج مغزی معمولا دیر تشخیص داده می‌شوند چراکه تا زمانیکه کودک بزرگتر نشود، علائم و نشانه‌های فلج مغزی در او آشکار نمی‌گرد. در مجموع، کودکان از بدو تولد تا ۳ سالگی باید به شدت تحت نظارت و پایش بوده و والدین نیز باید گوش به زنگ باشند تا در صورت پیشی گرفتن رشد دیگر کودکان از کودک خود و یا تا خیر رشدی کودک خود، در اسرع وقت برای پیگیری به پزشک مراجعه کنند.
در صورت کندی رشد کودک چه باید کرد؟
اولین قدم در تشخیص فلج مغزی کشف علائم تاخیر رشدی در کودک است. والدینی که به اختلال تکاملی – حرکتی کودک خود مشکوک هستند، در اسرع وقت باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. هرچه زودتر فلج مغزی تشخیص داده شود، زودتر درمان آن آغاز شده و احتمال بهبود کیفیت زندگی کودک افزایش پیدا میکند. والدین باید مطمئن شوند که متخصص اطفالی که به او مراجعه می‌کنند:
- در تشخیص فلج مغزی تبحر داشته باشد.
- خواهان برقراری ارتباط با والدین و کودک باشد.
- دلسوز بوده و حس همدردی داشته باشد.
- با متخصص مرتبط در دیگر عرصه‌های پزشکی و توانبخشی آشنایی داشته باشد.
تشخیص فلج مغزی بعضی اوقات نیازمند گذر زمان بوده و برای والدین استرس‌زا است. در این شرایط، یافتن یک متخصص اطفال با تجربه اهمیت دارد. کودکانی که در مرحله غربالگری تشخیص فلج مغزی هستند، غالبا باید بوسیله متخصصین دیگر (بطور مثال متخصص مغز و اعصاب) نیز ویزیت شوند.
اکیدا به والدین توصیه می‌شود که در سنین ۹، ۱۸، ۲۴ تا ۳۰ ماهگی، جهت غربالگری و تشخیص زودهنگام اختلالات رشدی به مراکز بهداشت یا متخصصین مربوطه مراجعه کنند. گاهی اوقات لازم است والدین به علت شدت علائم بیش از مواردی که در بالا ذکر شد، به غربالگری مراجعه کنند.
علت فلج مغزی در کودکان چیست؟
از هر هزار کودک متولد شده، دو نفر به فلج مغزی مبتلا می‌شوند. در همین ابتدا تاکید بر دو نکته ضروری به نظر می رسد:
1. با وجود بررسی‌های متعدد، معاینات دقیق و آزمایشات متنوع، ممکن است نتوان علت واحد و مشخصی برای ابتلای کودک به فلج مغزی پیدا کرد.
2. پزشکان و درمانگران اغلب نمی توانند در مورد مکانیسم آسیب مغز کودک و یا علل عدم رشد طبیعی آن، دلیل مشخص و دقیقی ارائه بدهند.
در مجموع، مشکلات مغزی این دسته از کودکان در مواقع زیر ایجاد می شود:
- هنگامی که مغز جنین به طور طبیعی رشد نکند و به اندازه کافی تشکیل نشود. در نتیجه، کودک پس از تولد،دچار نابهنجاری های مغزی می گردد.
- در ماه های اول بارداری، به طور مثال زمانی که مادر مبتلا به عفونتهای خاصی مثل سرخجه یا سیتومگال ویروس می شود.
- در حین زایمان یا در زمان تولد،مانند وقتی که اکسیژن کافی به مغز کودک نمی رسد.
- بلافاصله بعد از تولد،مانند زمانی که نوزاد در اولین روزها یا هفته های زندگی خود مبتلا به مننژیت می شود.
- در کودکانی که در اولین سال های عمر خود، حادثه برایشان رخ می دهد که منجر به آسیب دائمی مغزی در آنها می گردد. این کودکان نیز در زمره کودکان مبتلا به فلج مغزی قرار می گیرند.
اخیراً می‌توان با استفاده از فناوری‌های تصویربرداری مغزی نظیر ام آر آی ( MRI ) و آزمایشات خونی پیچیده،دیگر علل ناشناخته فلج مغزی را شناسایی کرد. در مجموع، فلج مغزی که بیماری چند علتی و پیچیده است. در حال حاضر،تحقیقات دانشمندان بیانگر این نکته است که فلج مغزی به طور عمده ۷۵ درصد از عواملی که پیش از تولد (حین حاملگی) بر مغز جنین تاثیر می گذارند، ایجاد می گردد. بین ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد ابتلاء وابسته به مشکلات زمان تولد یا دوره نوزادی است. ۱۰ درصد باقی مانده مربوط به بیماری ها و یا حوادثی است که در هفته‌ها،ماه ها یا سال های اول زندگی کودک به مغز و آسیب می‌زنند. بیماری هایی که تا سنین 5 یا 6 سالگی، کودک را مبتلا کرده و منجر به نقائص دائمی در سیستم عصبی او می شوند، نیز در زمره فلج مغزی قرار می‌گیرند. نوزاد هر چه نارس تر به دنیا بیاید،خطر ابتلای او به فلج مغزی افزایش پیدا میکند. در اینگونه مواقع،گاهی اوقات نمی توان به وضوح مشخص کرد که مشکلات عصبی کودک،قبل از تولد زودهنگام (نارس) او ایجاد شده و یا اینکه تولد نارس او علت فلج مغزی در جنین گردیده است! بار دیگر تاکید بر این نکته ضروری به نظر می رسد که علت اولیه ابتلا به فلج مغزی،عضلات و اعصاب متصل به آنها نیستند بلکه علت اولیه،آسیب یا نقص رشدی نواحی ای از مغز است که کنترل عضلات و حرکات بدن را بر عهده دارند.
علت فلج مغزی
- عفونت مادر در اوایل دوران بارداری می تواند علت فلج مغزی جنین باشد.
- خونریزی مغزی که احتمال وقوع آن پس از تولد نارس و ابتلای به عفونت افزایش پیدا می کند.
- رشد و نمو غیر طبیعی مغز از دیگر علل فلج مغزی نوزاد است
- زایمان سخت یا تولد پیش از موعد
- زمینه ژنتیکی_اگرچه احتمال انتقال ژنتیکی فلج مغزی از یک نسل به نسل دیگر کاملا نادر است.
- رشد کم جنین در دوران بارداری
- عدم سازگاری گروه های خونی مادر و جنین
- عفونت و یا حادثه ای که در سال های ابتدایی زندگی کودک به مغز او آسیب برساند.
- تولد های چندتایی (دوقلویی یا چند قلو زایی) احتمال وقوع فلج مغزی را افزایش می‌دهد.
با وجود این همه علتی که برای وقوع فلج مغزی گفته شد،در اکثر مواقع نمی‌توان علت واضحی برای این بیمار یافت.
علی رغم تمام نکات گفته شده پیرامون علل فلج مغزی و نیز اطلاع رسانی هایی که تا به حال در این رابطه صورت گرفته است،تقریبا تمام خانواده ها درباره دلایل و چگونگی ایجاد این بیماری نگران باقی مانده و این نگرانی را به شیوه های گوناگون بروز می دهند.اما باید گفت که این واکنش قابل درک بوده و بروز آن طبیعی محسوب می‌شود. والدین غالباً بابت اعمال یا اشتباهاتی که احتمالاً خواسته یا ناخواسته در طی بارداری و یا حین تولد مرتکب شده‌اند،خود را مقصر دانسته و سرزنش می‌کنند. اما معمولاً حوادث و اتفاقاتی که والدین بابت آنها خود را سرزنش می کنند،یا علت اصلی ابتلای کودک به فلج مغزی نیستند و یا اینکه غیر قابل اجتناب بوده و آنها قادر به پیشگیری از وقوع شان نبودند. در اینگونه شرایط بهتر است والدین مشکلشان را با درمانگر کودک مطرح کنند. این کار موجب می‌شود تا از تجربیات و راهکارهای علمی او بهره مند شوند و از شر باورهای غلط و خرافه آلودی که در سطح اجتماع وجود دارد،رهایی یابد.
سوالات متداول:
1.علت فلج مغزی در کودکان چیست؟
علل مختلفی برای فلج مغزی شناخته شده است که می توان به عفونت های زمان بارداری، خونریزی مغزی پس از تولد، رشد کم جنین ،حوادث در سال های ابتدایی زندگی،عدم سازگاری گروه های خونی مادر و جنین، عوامل ژنتیکی، زایمان سخت و موارد دیگر را اشاره نمود.
2.فلج مغزی چیست؟
اصطلاح فلج مغزی زمانی به وسیله متخصصین به کار میرود که آسیب مغزی،پیش از تولد،حین تولد و یا در سال های اول زندگی کودک،در مغز در حال رشد اتفاق افتاده باشد و خود را با علائمی مانند مشکلات حرکتی و ذهنی در کودک نشان می دهد.