افت شنوایی و اختلالات زبان از علائم کودکان کم شنوا به حساب می آید که در تشخیص کم شنوایی موثر است. وسایل کمکشنوایی در درمان کودکان کم شنوا مورد استفاده قرار می گیرد، اما درمان های مکمل مانند تربیت شنیداری به کودکان کم شنوا این امکان را می دهد که از باقیمانده قدرت شنوایی خود در مرکز تربیت شنوایی در تهران جهت بهبود درمان های گفتار درمانی برای کودکان کم شنوا استفاده نمایند. مرکز گفتار درمانی کودک کم شنوا دکتر صابر با دو شعبه در غرب و شرق تهران در زمین تربیت شنوایی با ایجاد اتاق تقویت مهارت های شنوایی در این حیطه پیشتاز بوده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم کودکان کم شنوا
- افت شنوایی در محدوده ۳۵ تا ۷۰ دسی بل از علایم کودکان کم شنوا می باشد.(وجود میزانی از باقیمانده شنوایی)
- ضایعه حسی عصبی یا ترکیبی از ضایعه حسی عصبی و انتقالی.
- یکی از علائم کم شنوایی اختلالات زبان دریافتی و بیانی است.
- اختلال واجی از دیگر علائم کودکان کم شنوا در زمینه گفتار می باشد.
- وجود ویژگی‌های نوایی شامل کاهش سرعت گفتار،الگوهای نامناسب تکیه،تشدید مختل و کنترل تنفسی نامناسب.
- عدم توجه نسبت به علائم شنیداری.
اهداف بلندمدت در گفتار درمانی کودک کم شنوا
- رفع نیازها و خواسته های ارتباطی در موقعیت های معمول روزمره.
- افزایش آگاهی و قدرت تمایز درموردم حرکات مختلف.
- کاربرد واژگان کلیدی در ارتباط روزمره.
- کاربرد قواعد اجتماعی ارتباط به طور مناسب در تعامل دیگران.
- کاربرد مهارت های واجی متناسب با سن در طول مکالمات.
- کاربرد زبان اشاره جهت تعامل مناسب با دیگران در موقعیت های روزمره.
مرکز درمان کم شنوایی کوکان- مرکز تربیت شنیداری
- آزمون های هنجار شده گفتار زبان را اجرا کنید. آزمون های علائم کودک کم شنوا را برای تعیین همه جانبه نقاط قوت و ضعف گفتار و زبان کودکان کم شنوا به کار گیرید. تکامل گفتار و زبان وی را با هنجارهای رشد و تکامل،فرهنگ و لهجه مقایسه کنید.
- قبل از شروع ارزیابی علائم کودک کم شنوا تعیین کنید که شیوه ارزیابی او باید شفاهی باشد و یا با زبان اشاره صورت گیرد،گروه مقایسه ای مناسب را برای آزمون هنجار کودک کم شنوا مشخص کنید،آزمون را در صورت لزوم اصلاح کنید بدون اینکه از هنجارها تخلف شود،اطمینان حاصل کنید که وی دستورات مربوط به انجام آزمون را متوجه می شود،و عوامل حواس پرت کن را در محیط اطراف به حداقل رسانید.
- برای تعیین وضعیت واجی کودک کم شنوا یک آزمون واجی و جهت تعیین چگونگی درک دیگران از گفتار وی از یک آزمون میزان وضوح گفتار در گفتار درمانی کودکان کم شنوا استفاده کنید.
- هنگام تعامل در فعالیت های مورد علاقه و روزمره کودک کم شنوا یک نمونه ارتباطی که وضعیت متوسطی از او نشان دهد را ضبط ویدیوی کنید، در مرکز تربیت شنیداری الگوهای گفتار و زبان او را مورد تحلیل قرار دهید (برای مثال تعاملات پیش ارادی،ارادی،با حرکات چهره و بدن،اشاره ای یا کلامی با دیگران.)
- با والدین،معلم،کمک مربی و دیگر افرادی که به نوعی از نظر آموزشی با کودکان کم شنوا ارتباط دارند و نیز با متخصصین مربوطه مصاحبه کنید تا نقاط قوت و ضعف از نظر آموزشی و اجتماعی مشخص شود.
- از اطلاعات مشاهده ای جهت مشخص کردن مهارتهای ارتباطی کودک کم شنوا در کلاس،زمین بازی،بوفه (رستوران) ،محل کار،جامعه،خانه و سایر موقعیت های اجتماعی و آموزشی استفاده کنید.
- از والدین اطلاعاتی در مورد مراحل رشد و تکامل کودکان کم شنوا،ویژگی های اولیه ارتباطی،وضعیت درمانی و تاریخچه فعلی،مداخلات گفتار درمانی تخصصی در کم شنوایی،تلاش های ارتباطی در موقعیت های مختلف و ارتباطات خانوادگی و خویشاوندی فراهم کنید.
- مهارت های حرکتی- دهانی کودک کم شنوا را ابتدا با مشاهده وضعیت ساختمانی صورت ،لب ها،دندان ها،زبان،نرم کام و سخت کام در جلسات گفتار درمانی کودکان کم شنوا ارزیابی کنید،چگونگی کاربرد ساختارهای خاصی که برای تولید گفتار و زبان مهم هستند را بررسی کنید،(برای مثال،حرکت و قدرت و میزان بسته شدن لبها،قدرت،چگونگی جلو آمدن،داخل بردن و حرکت به طرفین زبان،یا حرکت نرم کام زمانیکه واج تولید می شود).
- کودک کم شنوا را به یک شنوایی شناس ارجاع دهید تا آزمایشات معمول روی او صورت بگیرد، سپس برنامه تربیت شنیداری را با توجه به نتایج طرح ریزی کنید.
- ملاقاتی با خانواده و سایر متخصصین ترتیب دهید، ابتدا از اولویت های خدماتی مورد نیاز کودک کم شنوا را تعیین کنید،سپس راهکارهای همکاری در مداخلات گفتار درمانی کودک کم شنوا را مشخص کنید و پس از آن به طور کلی شیوه درمانی مناسب را با توجه به نیازهای وی تعیین کنید مثل برنامه های ارتباطی کلی،شفاهی یا زبان اشاره.
- روش مداخله ای را با مشارکت خانواده انتخاب کنید (برای مثال،شفاهی،کلی یا روش اشاره دستی) تابع ایجاد و افزایش مهارتهای ارتباطی کودک کم شنوا کمک شود.
- موقعیت های معمول روزمره، واژگان خاص،ساختارهای جمله/ کلمه،و یا موقعیت های کاربردی زبان را بر اساس توانایی شنیداری،سن تقویمی، توانایی واجی یا مهارت های حرکتی،نیازهای مربوط به وضوح گفتار،لهجه،نیازهای ارتباطی اجتماعی،حرفه ای،و یا آموزشی کودک کم شنوا به عنوان اهداف مداخله‌ای در تربیت شنیداری کودک کم شنوا انتخاب کنید،رضایت والدین و معلمین را برای طرح درمان جلب نمایید.
- والدین،شنوایی شناس،معلمین،و گفتار درمانی با تشریک مساعی به تشخیص وسیله کمکی مناسب برای موقعیت های مختلف بپردازند و به کودک کم شنوا حفظ و نگهداری این وسایل را آموزش دهند.
- وضعیت وسایل کمک شنیداری را قبل از شروع هر جلسه درمانی بررسی کنید.
- با کمک شنوایی شناس و یا مشاور گفتار درمانی کم شنوا به کودک کم شنوا بازبینی معمول وسیله کمک شنیداری را آموزش دهید که متوجه شود آیا کارکرد آن مناسب است و یا اینکه دچار مشکل شده است مثل خالی شدن باتری یا قرارگیری نامناسب قالب .
- برای والدین کودکان کم شنوا،معلمین و متخصصین گفتار درمانی کودکان مربوطه ارتباط بین رشد گفتار و زبان و افت شنوایی باسن،وضعیت فیزیکی و شناختی را شرح دهید.
- منابع و مراجع مناسبی را در مورد ضایعه شنوایی و اختلالات ارتباطی برای والدین و معلمین کودکان کم شنوا مشخص نمایید.
- به والدین و معلمین کمک کنید تا از وسایل کمک شنوایی و تدابیری تربیت شنوایی مثل کمک‌های فرا تخصصی آموزشی و هماهنگ شدن با دوره‌های آموزشی حمایت کنند. تا کودک کم شنوا را قادر سازند با موفقیت از کلاسهای درس مربوط به همسالان عادی خود استفاده کند.
- به ایجاد و توسعه گروه‌های اجتماعی که فعالیتهای آنها شامل جلسات همسالان برای فعالیت های تفریحی در ساعات ناهار و بعد از مدرسه باشد،با گفتار درمانی در منزل کمک کنید.
- به والدین کودکان کم شنوا آموزش دهید تا بسامد دستورات شان و کنترل کردن موضوعات را کاهش دهند و شروع به کار برد نوعی از زبان متقابل کنند که کودکان کم شنوا را تشویق کنند تا در مکالمات،راهکارهای ارتباطی موثر را به کار گیرند (برای مثال،بسط: نوع کامل تری از گفته کودک را به کار ببرید،برگشت: اطلاع داشتن از گفته های قبلی کودک و سپس به کونهای پرسش کردن که موجب بسط موضوع گردد،یا درخواست موردی: از کودک بخواهید که تکرار کند یا آنچه را که گفته است واضح تر بیان کند.)
- از کودک کم شنوا بخواهید که وقتی شما وسیله کمک شنوایی او یا دیگر وسایل کمک شنوایی را روشن یا خاموش می کنید در جلسات گفتاردرمانی علامت بدهد.
- در جلسات تربیت شنیداری از کودک کم شنوا بخواهید زمانی را که صدا شروع میشود یا پایان می یابد،علامت بدهد.
- در مرکز تربیت شنیداری به کودک کم شنوا آموزش دهید که به صداهای بلند محیطی مثل کوبیدن روی یک سطح سخت یا در زدن پاسخ بدهد.
- در جلسات تربیت شنوایی از بازیهایی که تولید صدا و حرکت می کنند استفاده کنید،صبر کنید تا کودک کم شنوا با شما تماس چشمی پیدا کند یا به اسباب بازی نگاه کند. وقتی که او به سمت دیگری توجه کرد،اسباب بازی را خاموش کرده و سپس دوباره آنرا زمانی که کودک کم شنوا مجدداً توجه می‌کند،روشن کنید.
- بعد از توجه کودک کم شنوا به اسباب بازی که حرکت کرده و تولید صدا می کند،اسباب بازی را پنهان کرده یا آن را به پشت سرش ببرید و منتظر بمانید تا او به سمت صدا برگردد،در جلسات تربیت شنیداری ابتدا صدا را بالا ببرید تا پاسخی بگیرید و سپس به تدریج صدا را به کمترین سطح قابل شنیدن برای کودک کم شنوا کاهش دهید.
- بعد از انتخاب صداهای محیطی ضبط شده که برای کودکان کم شنوا آشنا هستند،در مرکز تربیت شنوایی دو تا از اصوات را مشخص کنید و سپس به تصاویری که هر کدام از صداها را نشان میدهد،اشاره کنید و سپس از او بخواهید که تصویر درست را بعد از شنیدن اصوات مربوطه نشان بدهید.
نکات آموزشی در مرکز تربیت شنوایی کودک کم شنوا
- به کودک کم شنوا آموزش دهید که عباراتی را که می‌شنود با اشاره کردن یا حرکات بدنی و چهره نشان بدهد (مثال: بای بای،من گرسنه ام،یا بیشتر.)
- در جلسات گفتار درمانی کودک کم شنوا به والدین بیاموزید که از طریق بیان عبارات در طی مکالمات روزانه به کودک کم شنوا کمک کنند تا این عبارات را بشنود. (برای مثال به والدین آموزش دهید که دائماً هنگام توپ بازی بگویند،توپ را پرت کن.)
- کلمات و عباراتی را انتخاب کنید که کودک کم شنوا در کلاس هایش به آنها نیاز دارد،تصاویری تهیه کنید که گفتار ارائه شده را نشان دهد و در گفتار درمانی کودکان کم شنوا به کودک کم شنوا بیاموزید که با دقت گوش دهد تا تصویر را با آنچه که می شنود تطبیق بدهد. (برای مثال،کیف،لیف،یا موش،گوش.)
- به کودک کم شنوا،والدین،خواهران و برادران و سایر افرادی که در زندگی کودک کم شنوا نقش دارند بیاموزید که از اشارات ارتباط دستی استفاده کنند،ارتباط برای نیازها و خواسته ها و سپس برای افراد و اشیا دارای اهمیت در زندگی معمول روزمره وی،و در نهایت به افزایش کاربرد خزانه واژگان و نحوه مورد نیاز بپردازید.
- در مرکز تربیت شنیداری از همسالان کودک کم شنوا بخواهید که در بازی و تعامل با او ای بر اساس قاعده ای مشخص و با مهارت،از علائم استفاده کنند.
- اشارات دستی را در جلسات گفتار درمانی کودک کم شنوا به کار بگیرید تا مهارت های ارتباطی کودک کم شنوا به صورت همه جانبه بهبود یابد.
- واژگانی را به کودک کم شنوا آموزش دهید که معمولاً در دستورات نوشتاری و شفاهی به کار می رود (برای مثال،بالا،پایین،قبل،یا اول) این کار را از طریق تمرین این کلمات با حرکات بدنی و فعالیت هایی با استفاده از کاغذ و قلم انجام دهید.
- بازی دستور بازی را از طریق کاربرد دستورات یک یا دو یا سه مرحله ای ( برای مثال،دست چپت را روی شکمت بگذار دست راست را روی سرت بگذار. ورم روی پای چپ ضربه بزن.) و در ابتدا با یا سه و در ابتدا با نشانه های بینایی به کار بگیرید با کودک کم شنوا به موقعیت های بزرگتری دست یابد.
- به والدین در جلسات تربیت شنیداری راهکارهایی را بیاموزید تا در طول فعالیت های روزمره و در موقعیتهای مختلف کودک خود را در معرض واژگان جدید قرار دهند (بیش از برای مثال گفته های کودک کم شنوا را با اطلاعات معنایی دیگری توسعه دهید،گفته های او را از نو بسازید و تبدیل به نوع جدیدی از گفته کنید،یا از گفتار موازی استفاده کنید به این صورت که در طی فعالیت او گفته ها به وی ارائه شود.
- به کودک کم شنوا کمک کنید که دفترچه مرجعی از واژگان داشته باشد که شامل کلمات مورد نیازش در مورد موضوعات تحصیلی یا موقعیت های حرفه‌ای باشد،در ابتدا به او بیاموزید که تعاریف را از کلمات به گونه ای ساده بنویسد و سپس به او کمک کنید تا این کلمات را در موقعیت های مختلف شفاهی یا متون نوشتاری به کار بگیرد.
- برای ایجاد مهارت های اولیه داستانگویی والدین او را به سه بحث در مورد وقایع گذشته و آینده زندگی اش در طول تعاملات روزمره سوق دهید یا از تصاویری استفاده کنید که او را در فعالیتهای مهم و مختلف،(برای مثال جشن تولدها،تعطیلات،یا مسافرت ها نشان می دهد.
- به کودک کم شنوا کمک کنید تا توالی فعالیتهای روزمره را بیاموزد و در مورد آنها بحث کند،کتابی از فعالیت های روزمره تهیه کنید که زمان فعالیت ها را در طول روز مشخص کند،به او بیاموزید که آنچه را که انجام داده یا در آینده انجام خواهد داد شرح بدهد.
- برای کودکان کم شنوا خردسال،به والدین بیاموزید که گفته‌های آنها را به صورت عادی و طبیعی در مکالمات روزمره با اضافه کردن ساختارهای پیچیده تر نحوی توسعه دهند(برای مثال وقتی که او می گوید: کیف مامان کجا؟ ،بگویید کیف مامان کجاست؟.)
- اجزای مختلف گفتار را روی کارت‌هایی بنویسید ( برای مثال، عبارات اسمی و فعلی،عبارات مصدری،بندهای موصولی و عبارات همراه با حرف اضافه)،به کودک کم شنوا آموزش دهید که اجزای مختلف گفتار را جهت بیان جملات پیچیده به کار بگیرد.
- برای کودکان کم شنوا بزرگتر،تکالیف نوشتاری مدرسه را به کار بگیرید تا به آنها در ارزیابی ساختارهای نحوی ( برای مثال،استفاده از علائم نوشتاری در متون) و افزایش عبارات اسمی و فعلی،موصولی و انواع مختلف عبارات و بندهای پیچیده کمک کند.
- درمرکز تربیت شنیداری به کودک کم شنوا بیاموزید که مهارت های واجی را به کار بگیرد به گونه ای که قادر به تعامل موثر در موقعیت های روزمره باشد.
- در ابتدا،در برنامه های تربیت شنیداری به کودک کم شنوا کمک کنید تا تشخیص دهد چه زمانی صحبت های گوینده را نمی شنود یا درک نمی‌کند و سپس به او بیاموزید که در موقعیتهای مختلف زبان مناسب را برای درخواست از دیگران جهت وضوح مواردی از مکالمه که متوجه نشده است به کار گیرد. (برای مثال،بیان: چی؟من متوجه نشدم،یا ببخشید،نشنیدم چی گفتید.)
- بعد از آن که به صورتی هدفمند اطلاعات ضروری مورد نیاز برای کامل کردن یک فعالیت ناآشنا (برای مثال،بنا کردن یک ساختمان،شیرینی پختن،یا انجام یک پروژه هنری) را در اختیار کودک کم شنوا قرار ندادید،تلاش کنید که کودک کم شنوا بیان کند متوجه منظور نمی شود و سپس توضیح بیشتری بخواهد (برای مثال،شما از من می خواهید که چه کار کنم؟ ،این چطور آماده می شود؟یا، این کجا میرود؟.)
- در گفتار درمانی کودک کم شنوا از ایفای نقش استفاده کنید تا مهارت های مکالمه ای (برای مثال معرفی خود،حفظ و نگهداری یا تغییر موضوع،رعایت ادب،صداقت و در نظر گرفتن مناسبت‌ها و ارتباطات) در مورد نیاز کودک کم شنوا در موقعیتهای اجتماعی خاص را آموزش دهید.