درمان اختلال انشانویسی
بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانی های یادگیری وقتی به کلاسهای بالاتر دوره ی ابتدایی میرسند یا وارد دبیرستان می شوند تجربه ی اندکی درباره ی نوشتن متن دارند. آموزش فشرده برای بهبود ضعف های خواندن اغلب آموزش نوشتن را نیز تحت الشعاع قرار میدهد. یادگیری نوشتن مستلزم زمان زیاد و داشتن فرصت هایی برای انواع مختلف نوشتن است. درمان اختلال انشانویسی با استفاده از خدمات کاردرمانی اختلال یادگیری و گفتاردرمانی اختلال یادگیری انجام می شود. تمرینات درک مطلب، استدلال سیال و حافظه فعال به کودکان در بهبود توانایی انشا نویسی کمک میکند. مرکز درمان اختلال یادگیری دکتر صابر با ارائه تمرینات مناسب در جلسات درمانی به بهبود اختلالات خواندن، نوشتن و انشا نویسی در کودکان کمک می نماید.
اختلال نوشتن و انشانویسی
نوشتن یک کار پیچیده است که برای یادگیری حیاتی است و معمولاً در سال های اولیه زندگی آموخته می شود. در گسترده ترین تعریف خود، اختلال نوشتن، اختلالی در توانایی نوشتن در هر مرحله است، از جمله مشکلات در شکل گیری یا خوانایی حروف، فاصله بین حروف، املا، انشا، هماهنگی حرکتی ظریف، سرعت نوشتن، دستور پذیری و ترکیب بندی. این مهارت در اوایل کودکی شروع به رشد می کند اما در طول سن مدرسه ادامه می یابد. اگرچه اختلالات بیان نوشتاری در کودکان شایع است، اما اغلب توسط مدرسه و خانواده به عنوان یک نقص شخصیتی نادیده گرفته می شود تا یک اختلال واقعی. در حقیقت اختلال نوشتن برای توصیف کودکانی به کار می رود که با وجود قرار گرفتن در معرض آموزش کافی، توانایی نوشتاری نامتناسب با سطح شناختی و سن خود را نشان می دهند. صرف نظر از علائم ارائه شده، تشخیص و مداخله زود هنگام با بهبود نتایج مرتبط است. به دلیل تأخیر معمول در تشخیص اختلال نوشتن، متخصصان می توانند نقش مهمی در تشخیص این وضعیت و آغاز بررسی و مداخله مناسب ایفا کنند. غربالگری برای اختلالات پزشکی عصبی – تکاملی، روان پزشکی و یادگیری همزمان نیز یک وظیفه مهم متخصص است. آموزش و حمایت از خانواده، هماهنگی مراقبت با سیستم آموزشی، ارجاعات اضافی به متخصصان فرعی و غربالگری پیگیری برای بیماری های همزمان، وظایف مهمی است که متخصصان باید انجام دهند. کودکان با تفاوت های یادگیری و تفکر اغلب بیش از یک وضعیت را به طور همزمان دارند. معمول است که کودکان مبتلا به اختلال نوشتن، اختلال بیش فعالی و نقص توجه، اضطراب و یا افسردگی نیز داشته باشند. درمان اختلال بیش فعالی و نقص توجه مانند دارو مستقیماً به اختلال نوشتن کمک نمی کند. اما درمان علائم اختلال بیش فعالی و نقص توجه، مانند بی توجهی، می تواند به کاهش برخی از مشکلاتی که کودکان با نوشتن دارند، کمک کند. همین امر در مورد داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی نیز صادق است. علاوه بر دارو درمانی، روش های توانبخشی برای درمان علائم این اختلالات روش مناسبی است. این شامل درمان شناختی رفتاری و رفتار درمانی است. راه های زیادی وجود دارد که می توانید به فرزند تان در تقویت مهارت های نوشتن در خانه کمک کنید. به عنوان مثال از مداد گیرها و ابزارهای دیگری که ممکن است نوشتن را آسان تر کنند، استفاده کنید. ابزارهایی را برای کمک به دست خط و سازمان دهنده های گرافیکی را برای کمک به تکالیف نوشتاری دانلود کنید.
بهبود اختلال انشا نویسی
آموزش فرایند نوشتن اصولی دارد. اصول زیر راهنمای تدریس نوشتن است:
- فرصت هایی برای تقویت نوشتن تدارک ببینید. دانش آموزی که قرار است بنویسد به زمان کافی برای تفکر، تعمق، نوشتن و بازنویسی نیاز دارد. حقیقت این است که بسیاری از دانش آموزانِ دچار ناتوانیهای یادگیری روزانه کمتر از ده دقیقه وقت صرف نوشتن انشا میکنند. توصیه میشود که زمان انشا به پنجاه دقیقه در هر روز و چهار روز در هفته افزایش یابد. در مورد برخی از دانش آموزان بهتر است زمان نوشتن به چند بخش کوچکتر تقسیم شود.
- کانونی برای نوشتن تأسیس کنید. جوّ کلاس انشا باید پرورش دهندهی فعالیتهای ویژهی نوشتن باشد و همکاری در تکالیف نوشتاری را ترغیب کند. معلمهای مرجع (حل مشکل) میتوانند پروندههایی برای مطالب نوشتاری تنظیم کنند و طرحهای دانشآموزان را برای نوشتن، فهرست قطعههای نوشتهشده، نظریات دربارهی موضوعهای آینده و وسایل کمک نوشتاری نظیر واژهنامهها را در آنها قرار دهند. مطالب درسی و کتابها را در مکانی قرار دهید که دانشآموزان بتوانند بدون درخواست کمک از معلم از آنها استفاده کنند.
- اجازه بدهید دانشآموزان موضوعها را در خودشان انتخاب کنند. موفقترین طرحهای نوشتاری طرحهایی است که دانشآموزان به موضوع آن علاقهی شخصی دارند. نیازهای کودکان به اطلاعات بیشتر، خواندن و دیگر منابع درسی باید به سهولت در اختیارشان قرار گیرد.
- الگوهایی برای فرایند نوشتن و تفکر راهبردی در اختیار دانشآموزان قرار دهید. عمل نوشتن زمانی به سهولت انجام میگیرد که الگوی معلمها یا همالان از فرایندهای شناختی در نوشتن به کار گرفته شود. به طور مثال، معلم میتواند برای الگودهی به مراحل نوشتن نظریاتش را بر زبان آورد: «من میخواهم موقعیتی مرموز در داستانم خلق کنم، چطور است دربارهی خانهی دیوها بنویسم؟ بعد باید در مورد قهرمانان این داستان فکر کنم…» (انگلهارت و رافائل، 1988).
- ژرفاندیشی و حسی از مخاطب بودن را در دانشآموز رشد دهید. دانشآموزان در برنامهی درسی سنتی نوشتن برای معلم مینوشتند و فکر میکردند نوشتهها باید با معیارهای «تصحیح» معلم هماهنگ باشد. معلمها میتوانند حس شنونده بودن را در دانشآموزان از طریق ترغیب آنها به همکاری با همالان، مشاوره با یکدیگر، کارهای گروهی و تهیه و انتشار نشریه گسترش دهند. دانشآموزان باید فرصتهایی برای بحث دربارهی فرایند نوشتن با همالان مبتدی همسطح خودشان داشته باشند. پس از پایان طرحهای نوشتهشده دانشآموزان میتوانند مطالبشان را برای شنوندگان همال خود بخوانند و دربارهی آن بحث کنند.
- هدایت و کنترل امر نوشتن را به خود دانشآموزان محول کنید. هدف از فرایند نوشتن این است که خود نویسنده هدایت و کنترل نوشته را به عهده داشته باشد. برای اینکه دانشآموزان راهبردهایی را که به آنها آموزش داده شده است درونسازی کنند باید به تدریج مسئولیت بیشتری در نوشتن مطالب به آنها محول کرد تا قادر شوند بدون راهنمایی معلم کارکنند.
- از علائق موجود دانشآموز سود جویید. معلمها باید از علائق دانشآموزان آگاه باشند و به رویدادهایی که ممکن است موضوعی مناسب برای نوشتن باشد، توجه داشته باشند. ورزش، مدرسه، اخبار محلی و ملی، سفرهای کوتاه، مرخصیهای خانوادگی یا تعطیلات را میتوان موضوع انشا قرار داد. یکی از معلمها با توجه به این مسئله که عروسکهای کوچولو با چهرههای زشت مثل جن و موهای رنگارنگ مجدداً از اسباببازیهای رایج بازار شده و بسیاری از دانشآموزان آنها را با خودشان به مدرسه میآوردهاند از دانشآموزان میخواهد هر روز فقط یکی از این عروسکها را به مدرسه بیاورند. بعد از دانشآموزان درخواست میکند طرح غولها یا جنهایی را بکشند و با نوشتن داستانهایی دربارهی آنها استدلال کنند که چرا صاحبان کارخانههای عروسکسازی بهتر است طرح غولهایی را که آنها کشیدهاند بپذیرند. با آنکه معلم از دانشآموزان خواسته بود یک داستان در این مورد بنویسند، بچهها بیشتر اوقات فراغت خود را صرف نوشتن داستان کردند و بعضی حدود بیست داستان نوشتند (الکساندر، 1992).
- از نمرهگذاری تنبیهی بپرهیزید. نگذارید نمره گذاری به دلسردی دانشآموزان منتهی شود. به اندیشهها نمره بدهید و نه به شکل فنی نوشتهها. گاهی میتوان برای بعضی از تکالیف دو نمره – یکی برای اندیشهها و دیگری برای مهارتهای فنی – در نظر گرفت. اگر دانشآموزی در حیطههای زیادی دچار مشکل است و اشتباهات فاحش دارد باید فقط به اصلاح یکی از مهارتها نظیر رعایت حروف بزرگ در انگلیسی بپردازید. وقتی دانشآموز در آن مهارت تسلط پیدا کرد میتوان بر حیطهی دیگری متمرکز شد.
- بین نوشتهی شخصی و کاربردی تمایز قائل شوید. درسهای نوشتاری شخصی و کاربردی هدفهای متفاوتی دارند و دانشآموزان باید بفهمند که به مهارتهای متفاوتی نیاز دارند. در نوشتهی شخصی معمولاً هدف این است که اندیشهها رشد یابد و به شکل نوشتاری بیان شود، در نتیجه نیاز به تخصص فنی کمتر است. در مقابل، یکی از هدفهای نوشتن کاربردی یادگیری شکل نوشتن (برونداد) است. این محصول، مثلاً یک نامهی تجاری، نهایتاً مستلزم یادگیری معیارها و ساختار معینی است. با تفکیک این دو هدف معلم میتواند انواع مختلف مهارتهای نوشتاری را در هر فرد ایجاد کند.
- دروندادهای فراوان ارائه کنید. دانشآموزان باید موضوعی داشته باشند که دربارهی آن بنویسند. پیش از آنکه از دانشآموزان بخواهید شروع به نوشتن کنند باید مطمئن شوید که در عمل به اندازهی کافی موضوعهایی نظیر سفرهای کوتاه، فعالیتهای خلاق، نمایشهای تلویزیونی، سینما و رویدادهای ورزشی را تجربه کردهاند تا بتوانند از آنها برای نوشتن مطالب بهره بگیرند. افزون بر این صحبت کردن دربارهی این تجربهها نیز مفید است.
- برنامههای نوشتاری فراوانی تهیه کنید. دانشآموزان برای رشد مهارتهای نوشتاری باید به طور مکرر بنویسند. میتوان هر هفته صفحاتی از دفترچهی خاطرات را معین کرد و از دانشآموزان خواست به منزلهی تکلیف نوستن آن صفحات را پر کنند. میتوان به آنها گفت که قرار نیست این تکالیف تصحیح یا حتی خوانده شود. این روش امکان تمرین لازم را برای دانشآموزان فراهم میکند و کیفیت نوشتن آنها را بهبود میبخشد.
- از شیوهی بستن استفاده کنید. از شیوهی بستن (که در فصل 12 توصیف شد) نیز میتوان برای تدریس انشا سود جست. میتوان جملهای را که کلمهای از آن حذف شده است نوشت و از دانشآموزان خواست انواع کلماتی را که میتوان به جای آن گذاشت، بنویسند. به طرو مثال، «جان توپ —» جملهها را میتوان از مطالب خواندنی انتخاب کرد.
منابع:
pmc.ncbi.nlm.nih.gov
understood.org
سوالات متداول:
1-تأثیر اختلال توجه بر انشا نویسی چیست؟
حواسپرتی مداوم باعث گسست زنجیره افکار و ناتمام ماندن نوشته میشود.
2. نقش حافظه فعال در انشا نویسی چیست؟
ضعف در نگهداری ایدهها در حافظه کوتاهمدت باعث فراموشی مفاهیم قبل از ثبت آنها میشود.
برچسبهااختلال نوشتن, اختلال یادگیری