اختلال یادگیری و دارو درمانی
اختلالات یادگیری گروه زیادی از مشکلات را در کودکان شامل می شود. در بسیاری از موارد اختلال یادگیری همراه با نقص توجه و اختلالات بیش فعالی همراه است. دارو درمانی یکی از راه های کنترل این اختلالات همراه و بهبود توجه و تمرکز کودکان با اختلالات یادگیری می باشد .برای بهبود توجه و مهار رفتار فزون کنشی دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری، برای بسیاری از آنان داروی درمان اختلال یادگیری تجویز میشود. در تجویز دارو برای درمان اختلالات یادگیری، دارویی مطلوب است که فزون کنشی را مهار کند، دامنه توجه را افزایش دهد و از میزان رفتار تکانشی و پرخاشگرانه بکاهد بدون اینکه بی خوابی، بی اشتهایی (از دست دادن میل به غذا)، خواب آلودگی، یا تاثیرات سمی شدید دیگری ایجاد کند. اما پیدا کردن دارو اختلالات یادگیری با نتایج مطلوب کار ساده ای نیست و مستلزم همکاری نزدیک متخصصان کاردرمانی و گفتاردرمانی، کارکنان مدرسه و اعضای خانواده است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مجموعه داروهای زیر برای کودکان اختلال یادگیری تجویز میشود: محرک های روانی ( ریتالین، دکسدرین، سیلرت)، ضد افسردگی ها( توفرانیل و نورپرامین) ، دارو های تنش کاه ( کلونیدین) محرک های روانی بیش از انواع دیگر تجویز میشوند.
داروهای اختلالات یادگیری
از محرک های روانی بیش از انواع دیگر داروها برای درمان اختلال یادگیری در زمینه نقص توجه و بیش فعالی استفاده میشود. تخمین زده می شود که ۳ درصد دانش آموزان مقطع ابتدایی آمریکا آنها را مصرف میکنند. اثربخشی محرک های روانی در کاهش فزون کنشی اولین بار بیش از ۵۰ سال پیش گزارش شد، زمانی که در کودکان مصرف کننده محرک روانی بنزدرین، دامنه توجه طولانیتر، توانایی بیشتر برای تمرکز و کاهش فزون کنشی و رفتار مخالف جویانه مشاهده شد.
پژوهش های جاری در زمینه تشخیص اختلال یادگیری و نقص توجه موید آن است که داروهای محرک روان، از طریق افزایش برانگیختگی یا هوشیاری دستگاه عصبی مرکزی، بر مغز افراد دچار این اختلال اثر می گذارد. پژوهشگران معتقدند که در مغز این افراد، انتقال دهنده های عصبی-مواد شیمیایی داخل مغز که پیام ها را در امتداد یک شکاف، یا سیناپس، از سلول به سلول دیگر انتقال می دهند-به اندازه کافی تولید نمی شود، و کار داروهای محرک روان تحریک تولید انتقال دهنده های عصبی شیمیایی لازم برای انتقال اطلاعات از ساقه مغز به بخشهایی از مغز است که با توجه به سر و کار دارند. مصرف داروهای اختلالات یادگیری محرک باعث افزایش دامنه توجه کودکان، مهار برانگیختگی، کاهش حواس پرتی و فعالیت حرکتی و بهبود انسجام دیداری-حرکتی میشود.
3 داروی محرک روان که بیش از داروهای دیگر برای اختلال های نقص توجه تجویز می شوند: ریتالین، دکسدرین و سیلرت هستند.
نام تجاری | نام ژنریک | شروع اثر | مدت اثر |
ریتالین | مینا فنیدیت | 30 دقیقه | 3-5 ساعت |
دکسدرین | دکسترو آمفتامین | 30 دقیقه | 3-5 ساعت |
سیلرت | پمولین | 2-4 هفته | دراز مدت |
تاثیر ریتالین و دکسدرین در کمتر از 30 دقیقه، و سیلرت در ظرف چهار هفته است. اثر ریتالین و دکسدرین سه تا پنج ساعت باقی می ماند. بنابراین اثر هر یک از این دو دارو ،با یکبار مصرف آنها در صبح، در طول روز از بین می رود، مگر این که در زمانی که کودک در مدرسه است دوباره به او دارو داده شود. محرک روانی سیلرت یک بار در روز خورده می شود و اثر دراز مدت دارد.
عوارض جانبی مصرف داروهای محرک روان بی خوابی، و از دست دادن اشتهاست که معمولاً زودگذرند و با افزایش مقاومت بدن کاهش می یابند. ریتالین در معدودی از کودکان عوارض جانبی شدید تری دارد و باعث بروز تیک یا نشانگان تورت می شود. در چنین حالتی، دارو باید عوض شود.
گاه در کودکانی که از محرک های روان استفاده می کنند « اثر برگشتی» دیده می شود. رفتار کودک در اواخر بعد از ظهر یا غروب، بعد از مصرف روزانه محرک، به طور معنی داری بدتر می شود. در واقع، از بین رفتن اثر دارو باعث می شود که کودک به طور موقت برانگیختگی، حواس پرتی و فزون کنشی بیشتری نسبت به قبل از خود نشان دهد. در چنین حالتی، ممکن است یکبار دیگر مصرف دارو به مقدار کم در اواخر بعد از ظهر برای کودک لازم باشد.
سایر داروهای درمان اختلال یادگیری
در حدود ۷۵ درصد کودکان دچار اختلال یادگیری با نقص توجه با مصرف داروهای محرک روان بهبود کلی به دست میآورند. اما ۲۵ درصد بقیه بهبود نمی یابند و سایر درمان های پزشکی در مورد این کودکان استفاده می شود. بارکلی داروهای دیگر موثر در درمان اختلال نقص توجه را داروهای ضد افسردگی ( نورپرامین، توفرانیل، الاویل و وروزاک) و دارو های تنش کاه (کلونیدین) ذکر می کند.
مسئولیت مدرسه در درمان دارویی اختلال یادگیری
معلم ها نقش مهمی در افزایش تاثیر دارو درمانی در اختلال یادگیری ایفا می کنند. آنان باید مطلع باشند که کدام دانش آموز دارو مصرف می کند تا بتوانند به پزشکان و والدین درباره اثر دارو بر دانش آموز در مدرسه پسخوراند بدهند. پزشکان برای سنجیدن میزان تاثیر دارو و ایجاد تغییرات مناسب در آن،به چنین اطلاعاتی نیاز دارند.
یکی از مسائل مربوط به استفاده از داروهای تجویز شده برای دانش آموزان دچار اختلالات یادگیری تعریف مسئولیت های مدرسه است. لازم است مدارس خط مشی مکتوبی برای ذخیره سازی منظم و دادن داروهای تجویز شده به دانشآموزان در اختیار داشته باشند. این امر در درمان اختلالات رفتاری کودکان اختلال یادگیری بسیار موثر است.
نتیجهگیری:
اختلالات یادگیری یکی از چالشهای مهم در مسیر رشد تحصیلی و اجتماعی کودکان و نوجوانان است. این اختلالات اغلب ریشه در عملکرد مغز دارند و میتوانند روی تواناییهای خواندن، نوشتن، ریاضی و حتی ارتباط برقرار کردن تأثیر بگذارند. نکته مهم اینجاست که این اختلالات ناشی از کمهوشی نیستند بلکه مربوط به نحوه پردازش اطلاعات در مغز هستند. در این میان، درمانهای مختلفی از جمله توانبخشی، گفتاردرمانی، آموزشهای ویژه و دارودرمانی به کار گرفته میشوند.
دارودرمانی، اگرچه بهعنوان درمان قطعی برای اختلال یادگیری محسوب نمیشود، اما در برخی موارد میتواند نقش کمکی مهمی ایفا کند؛ بهویژه زمانی که کودک دچار اختلالات همراه مانند بیشفعالی (ADHD)، اضطراب یا اختلال خواب باشد. داروهایی مانند محرکها (مثل ریتالین)، ضدافسردگیها و داروهای ضد اضطراب میتوانند به بهبود تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود کیفیت خواب کمک کنند و در نهایت زمینه را برای درمانهای اصلی مانند کاردرمانی یا آموزش ویژه فراهم سازند.
با این حال، تأکید دکتر مهدی صابر بهعنوان یکی از متخصصان برجسته در این حوزه، بر رویکرد ترکیبی و جامع است؛ یعنی دارودرمانی فقط در کنار درمانهای شناختی، رفتاری، توانبخشی و آموزشی اثربخش خواهد بود. همچنین انتخاب و تجویز دارو باید حتماً توسط روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب کودک و پس از ارزیابی دقیق صورت گیرد.
در نهایت، والدین نباید از استفاده علمی و کنترلشده از دارو بترسند، اما نباید آن را جایگزین درمانهای اصلی کنند. درمان اختلال یادگیری نیاز به صبر، پیگیری، برنامهریزی منسجم و حمایت همهجانبه از کودک دارد.
سوالات متداول:
1-. آیا همه کودکان با اختلال یادگیری به دارو نیاز دارند؟
خیر، تنها کودکانی که دچار علائم همراه مانند ADHD یا اضطراب شدید باشند ممکن است نیاز به دارو داشته باشند.
2-آیا استفاده طولانیمدت از دارو مشکلساز است؟
با نظارت دقیق پزشک، داروها میتوانند برای مدت طولانی با دوز کنترلشده استفاده شوند، بدون اینکه مشکلی جدی ایجاد کنند.