آموزش بالینی در درمان کودکان اختلال یادگیری
آموزش ویژه یکی از اساسی ترین رکن های درمان کودکان اختلال یادگیری -ناتوانی یادگیری می باشد. نوعی خاصی از آموزش برای کمک به دانش آموزان اختلال یادگیری، آموزش بالینی می باشد. هدف از آموزش بالینی سازگار ساختن تجارب یادگیری با نیازهای منحصر به فرد هر دانش آموز خاص است.
معلم بالینی، با استفاده از تمام اطلاعات جمع آوری شده در ارزیابی،شامل تحلیل ویژگی های خاص یادگیری دانش آموز، برنامه مخصوصی را برای آموزش طراحی می کند. ارزیابی با آغاز آموزش متوقف نمی شود.
در واقع، اساس آموزش بالینی این است که ارزیابی و آموزش کودکان اختلال یادگیری ، مستمر و در ارتباط با یکدیگر باشد. معلم بالینی، با آشکار شدن نیازهای جدید کودک مبتلا به ناتوانی یادگیری، تغییراتی در آموزش ایجاد می کند.
در آموزش بالینی، از راهبرد های مداخله ای بسیار گوناگونی می توان سود جست. معلم بالینی ( نظاره گر کودک ) است. وی به جای تمرکز صرف بر آنچه دانش آموز اختلال یادگیری نمی تواند انجام دهد، به مشاهده جزییات آنچه کودک انجام می دهد می پردازد.
برای مثال: معلم بالینی با مشاهده انواع خطاهایی که دانش آموز با ناتوانی یادگیری مرتکب می شود می تواند اطلاعات زیادی درباره دانش آموز به دست آورد، نظیر سطح فعلی رشد کودک، شیوه تفکر او یا نظام زیر بنایی زبان او. توجه به خطاهای دانش آموز اختلال یادگیری در خواندن می تواند به شناخت شیوه تفکر او منتهی شود.
همچنین آموزش بالینی را می توان فرایند متناوبی از آموزش – تدریس -آزمون، و معلم را با نقش های متناوب آزمونگر و معلم در نظر گرفت.
نخست از کودک اختلال یادگیری آزمون به عمل می آید، سپس یک واحد درس بر اساس اطلاعات حاصل تدریس می شود. پس از تدریس، برای تعیین آنچه آموخته شده است، دوباره از دانش آموز با ناتوانی یادگیری آزمون گرفته می شود.
اگر کودک به خوبی از عهده آن برآید، معلم بالینی درمی یابد که روش تدریس موفقیت آمیز بوده است. و برای مرحله بعدی یادگیری برنامه ریزی می کند. اگر کودک با ناتوانی یادگیری در آزمون عملکرد بدی داشته باشد، معلم باید برنامه آموزش را مجددا ارزیابی کند و علت شکست در یادگیری را تعیین کند و روش جدیدی نیز برای آموزش در نظر بگیرد.
آموزش بالینی چیست؟
آموزش بالینی، روشی ساختارمند در فرآیند درمان و آموزش کودکان با اختلال یادگیری است که تلفیقی از ارزیابی تخصصی، آموزش فردمحور و پیگیری مستمر را ارائه می‌دهد. در این شیوه، درمانگران و معلمان ویژه، با استفاده از مشاهدات دقیق و آزمون‌های دوره‌ای، برنامه‌ای آموزشی طراحی می‌کنند که متناسب با سطح توانایی واقعی کودک باشد. برخلاف روش‌های سنتی که بر آموزش یکسان برای همه تأکید دارند، آموزش بالینی به بررسی دقیق پیشرفت‌ها و نقاط ضعف فرد می‌پردازد و دائماً بر اساس داده‌ها، روش‌های آموزشی را اصلاح می‌کند.
این مدل آموزشی، برای کودکانی که دچار نارساخوانی، اختلال ریاضی، اختلال نوشتن یا سایر مشکلات یادگیری هستند، بسیار مفید است. چرا که در این روش، صرفاً به آموزش دروس پرداخته نمی‌شود، بلکه فرآیندهای ذهنی درگیر در یادگیری مانند حافظه کاری، توجه، مهارت‌های دیداری-شنیداری و درک مطلب نیز تقویت می‌شود.
آموزش بالینی مستلزم هیچ نظام آموزشی، محیط آموزشی یا سبک تدریس خاصی نیست و می تواند مورد استفاده معلم های ویژه و معلم های کلاسی قرارگیرد یا در همکاری گروهی به کار رود.
افزون بر این ، آموزش بالینی را می توان در بسیاری از محیط های آموزشی برای کودکان اختلال یادگیری به کار برد: در کلاس درس آموزش و پرورش همگانی، در اتاق حل مشکل، در کلاس ویژه یا در موقعیت انفرادی. آموزش بالینی را می توان با راهبردهای مداخله ای یا روش های تدریس بسیار گوناگونی همراه کرد.
آموزش بالینی روشی بی مانند در درمان کودکان اختلال یادگیری -ناتوانی یادگیری می باشد . این روش مستلزم انعطاف پذیری و تصمیم گیری مستمر است.
گاه، معلم تعیین کننده شیوه های برنامه درسی نیست بلکه مواد درسی تعیین کننده است. دومین مشخصه آموزش بالینی این است که برای یک دانش آموز منحصر به فرد طرح می شود نه یک کلاس. در کلاس عادی، برنامه آموزشی برای دانش آموزان متوسط طراحی می شود. اما بهترین روش برای تدریس در یک کلاس ممکن است بهترین روش برای تدریس به یک دانش آموز با نیازهای خاص یادگیری نباشد.
سومین مشخصه آموزش بالینی این است که می توان آن را با انواع ترتیب ها به انجام رساند. تدریس به دانش آموزان ممکن است در یک گروه یا کلاس تلفیقی یا با معلم کلاسی یا معلم آموزش ویژه باشد.
معلم باید نسبت به نوع یادگیری فردی دانش آموزان اختلال یادگیری، علایق، نقاط ضعف، نقاط قوت، سطوح رشد و احساسات و سازگاری آنان با جهان پیرامونی حساس باشند.
کاردرمان متخصص و آموزش دیده در زمینه کودکان اختلال یادگیری – ناتوانی یادگیری می تواند یک طرح آموزش بالینی را متناسب با نیاز های ویژه کودک برنامه ریزی و با کمک معلم کودک در محیط مدرسه، منزل و کلینیک کاردرمانی اجرا کند.
مراحل آموزش بالینی در کودکان دارای اختلال یادگیری
فرآیند آموزش بالینی در کودکان دارای اختلال یادگیری، به‌صورت گام‌به‌گام طراحی می‌شود تا ضمن ارزیابی تخصصی اولیه، بتوان برای هر کودک یک مسیر یادگیری شخصی‌سازی‌شده ارائه داد. اولین مرحله، ارزیابی جامع کودک از جنبه‌های شناختی، زبانی، حرکتی و تحصیلی است. این ارزیابی به کمک تست‌های استاندارد و مشاهده دقیق توسط متخصصان انجام می‌گیرد. سپس در مرحله دوم، برنامه‌ریزی آموزشی فردی (IEP) تدوین می‌شود که شامل هدف‌های کوتاه‌مدت، روش‌های آموزشی و ابزارهای پشتیبان است.
در مرحله سوم، اجرای برنامه آغاز می‌شود و کودک تحت نظارت دقیق معلم بالینی یا درمانگر آموزشی قرار می‌گیرد. این اجرا معمولاً در محیط‌های کنترل‌شده مانند مراکز درمانی، کلینیک‌های اختلال یادگیری یا مدارس تخصصی صورت می‌گیرد. مرحله چهارم، بازبینی و اصلاح مداوم برنامه است. بر اساس پیشرفت کودک و نتایج آزمون‌های میان‌دوره، اهداف آموزشی تغییر یا اصلاح می‌شود تا بهره‌وری حفظ گردد.
در نهایت، مرحله پنجم که اغلب نادیده گرفته می‌شود، انتقال مهارت به محیط مدرسه و خانه است. در این مرحله، راهکارهایی برای همکاری والدین و معلمان طراحی می‌شود تا کودک بتواند آموخته‌ها را در محیط واقعی زندگی خود به کار بگیرد. استفاده از عبارات «مراحل آموزش بالینی»، «برنامه‌ریزی آموزشی فردی» و «ارزیابی اختلال یادگیری» در این بخش باعث تقویت سئوی مقاله می‌شود و ارزش محتوای آن برای درمانگران، والدین و مربیان افزایش می‌یابد.
سوالات متداول:
1-چه تفاوتی بین آموزش بالینی و تدریس معمول در مدرسه وجود دارد؟
در تدریس معمول، روش آموزش برای همه دانش‌آموزان یکسان است. اما در آموزش بالینی، برنامه‌ای اختصاصی برای هر کودک طراحی می‌شود. تمرکز آموزش بالینی بر روی نقاط ضعف خاص، شیوه یادگیری کودک، و استفاده از تکنیک‌های چندحسی است که در کلاس‌های سنتی کمتر به آن توجه می‌شود.
2- چگونه می‌توان متوجه شد که کودک نیاز به آموزش بالینی دارد؟
اگر کودک شما در یادگیری خواندن، نوشتن یا ریاضی دچار مشکل است، مطالب را دیر یاد می‌گیرد، یا در مقایسه با هم‌سن‌وسال‌هایش عملکرد پایین‌تری دارد، بهتر است توسط متخصص اختلال یادگیری یا کاردرمانگر ارزیابی شود. پس از ارزیابی، در صورت نیاز، آموزش بالینی توصیه خواهد شد.