توجه و هوشیاری
هوشیاری و توجه فرآیندهای شناختی نزدیک به هم اما متمایزی هستند که برای عملکرد مؤثر حیاتی‌اند؛ هوشیاری به حالت بیدار بودن و آگاه بودن از محیط اطراف اشاره دارد، در حالی که توجه توانایی متمرکز کردن آن آگاهی بر محرک‌ها یا وظایف خاص است. هوشیاری حالت اساسی را برای توجه فراهم می‌کند، با سیستم‌های مغزی و تأثیرات تعدیل‌کننده مختلفی که بر هر دو تأثیر می‌گذارند. به طور کلی می توان اینگونه توضیح داد که هوشیاری به عنوان پایه‌ای عمل می‌کند که توجه بر روی آن کار می‌کند. بدون هوشیاری کافی، توانایی توجه مؤثر به خطر می‌افتد. مرکز گفتاردرمانی و کاردرمانی کودکان دکتر صابر با در اختیار داشتن امکانات روز دنیا نظیر اتاق تاریک توجه بینایی، اتاق مهارت های شنیداری، سنسوری روم و…. در جهت تقویت توجه و تمرکز کودکان و افزایش هوشیاری آنان فعالیت می نماید.
درک هوشیاری و توجه:
هوشیاری: این حالت آگاهی حسی بالا است که با هوشیاری و توانایی درک سریع و پاسخ به تغییرات محیطی مشخص می‌شود. این حالت تحت تأثیر عواملی مانند چرخه‌های خواب و بیداری، ریتم‌های شبانه‌روزی و حتی عوامل متابولیکی قرار دارد.
توجه:این فرآیند انتخابی‌تر متمرکز کردن آگاهی فرد بر اطلاعات خاص و در عین حال فیلتر کردن عوامل حواس‌پرتی است. این شامل مکانیسم‌های مختلفی از جمله توجه پایدار (حفظ تمرکز در طول زمان) و توجه انتخابی (تمرکز بر محرک‌های مرتبط) می‌شود.
توجه یعنی چی؟
کلمه توجه قسمتی از دایره لغات روزمره ما می باشد. ما به جزئیات توجه می کنیم. یا سعی میکنیم بین یک پیشخدمت زن و مرد تفاوت قائل شویم. این مسئله شرح می دهد که چگونه ما با توجه به عنوان بخشی از اعمال و رفتارمان آشنا شویم.
توجه ، عمل زود هنگام در فرآیند شناختی است. که هم ویژگی های مهم در محیط را انتخاب کرده و هم سایر ویژگی ها را در حالی که به صورت مداوم شرایط را برای تغییر مورد بازبینی قرار می دهد نادیده میگیرد. مغز آنچه را که باید بشنویم و آنچه را که باید لحظه لحظه ببینیم انتخاب می کند.
درحالی که چندین گفتگو همزمان انجام میگیرند. روی یکی از آن ها تمرکز می کنیم . با این حال ممکن است سایر گفتگو ها را نیز مورد بازبینی قرار دهیم و زمانی که نام خودمان را شنیدیم واکنش نشان دهیم.
گاهی حواسمان توسط یک محرک غیر منتظره مثل یک صدای بلند پرت می شود. توجه انتقالی به یک مکان متفاوت ممکن است حرکت سر و چشم ها را درگیر سازد یا گاهی میتواند بدون حرکت چشم ها انجام گیرد.
اگر تلفن زنگ بخورد ، ما انتقال توجه را از تکلیفی که انجام می دهیم به تلفن خواهیم داشت انتقال توجه برای انعطاف پذیری در رفتار و عمل مهم است. همین طور توانایی حفظ توجه به یک چیز در طول دوره ای از زمان برای تکمیل فعالیت ضروری می باشد.
ما فعالیت هایی را که به خوبی آموخته ایم با سطوح پایینی از پردازش توجه را به صورت خودکار انجام می دهیم . اگر همان فعالیت ها در یک اتاق پر سر و صدا یا یک محیط ناآشنا انجام شوند سطوح بالایی از توجه مورد نیاز است.
بسیاری از افراد در حالی که رادیو گوش می دهند، می توانند رانندگی کنند ، اما در هنگام استفاده از گوشی ممکن است رانندگی ایمن نباشد بنابراین در بعضی از کشورها استفاده از موبایل ممنوع است این تفاوت اختلاف میان نیاز های توجهی دو فعالیت را نشان می دهد.
توجه می تواند به صورت درونی ایجاد شده و به هوشیاری برسد در حالی که ما روی تفکرات و برنامه تمرکز می کنیم این ها می توانند با محرکات خارجی رقابت کنند که اغلب سبب کاهش توجه می شود.
حل مسئله و عملکردهای هوشی اغلب به عنوان (عملکرد های اجرایی ) شناخته می شوند و یک جزء توجهی بزرگ دارند. پردازش توجه می تواند به صورت سلسله مراتبی در نظر گرفته شود که هر سطح به سطح پایین‌تر از خودش وابسته است.
سطح پایه و برانگیختگی و گوش به زنگی هستند که شرایط ما برای آمادگی جهت عمل می باشد و توانایی ما را برای انتخاب اطلاعات وابسته و انتقال توجه از یک شی به دیگری حمایت می‌کنند بالاترین سطح پردازش کنترل شده است که توجه را حفظ کرده و انتخاب پاسخ های رقیب را مهار می‌کند یکپارچگی سیستم توجهی به عنوان یک پیش نیاز برای عملکرد موثر سایر سیستم های شناختی مثل حافظه و عملکرد های اجرایی در نظر گرفته می‌شود و به عنوان یک یک سال و نیم برای عملکرد شناختی می باشد بنابراین یک عملکرد ضروری برای ارزیابی در مراحل اولیه توانبخشی است.
اجزای توجه روزمره : 
در هر زمانی ، اجزای توجه به روش‌های گوناگونی توصیف شده‌اند. اجزای توجه شامل:
برانگیختگی(هوشیاری) ، توجه انتخابی ، توجه مداوم ، گوش به زنگی ، توجه انتقالی ، متناوب و توجه تقسیم شده چند تکلیفی .
همچنین توجه مشارکتی را نیز مدنظر قرار می‌دهند ، برای مثال زمانی که یک کودک و والد با هم به یک اسباب‌بازی توجه نشان می‌دهند.
برانگیختگی یا هوشیاری (Arousal)
شرایط پاسخ به محرک حسی یا تحریک کننده و در نتیجه فعالیت فیریولوژیکال چند شبکه می باشد شامل نواحی پری فرونتال ، سیستم فعال رتیکولار صعودی و سیستم انتقال دهنده های عصبی .
برانگیختگی تونیک تغییر در سطح برانگیختگی از خواب به بیداری همزمان با ریتم روزانه می‌باشد. تغییرات محیطی ، برای مثال طلوع خورشید در اتاق خواب ، فعالیت کورتیکال را تحریک کرده و سطح برانگیختگی(هوشیاری) را تا سطح بیداری بالا می‌برد.
برعکس آن زمانی رخ می‌دهد که محرکات موجود در محیط کاهش می‌یابد و ما به خواب می‌رویم هوشیاری فازیک تغییر سریعتر در برانگیختگی می‌باشد. و در پاسخ به نیازهای فعالیت رخ می‌دهد سطح هوشیاری به پیچیدگی تکلیف و شرایط محیطی وابسته اند سطوح بالای توجه مورد نیاز تکالیف می باشد که کنترل حرکات ظریف را مورد استفاده قرار داده یا اجزای تصمیم گیری مهمی دارند.
اگر محرکات محیطی تهدید کننده باشند یا یک پاسخ سریع مورد نیاز باشد، برای مثال عبور از یک جاده شلوغ ، هوشیاری افزایش می یابد.
زمانی که هوشیاری پایین باشد موجب پاسخ ضعیف به محرک های محیطی شده و کنترل حرکتی را کاهش می دهد. در سطح متوسط برانگیختگی ما هوشیار و آماده برای عمل هستیم.
افزایش هوشیاری به سطوح بالا باعث بروز رفتار غیر سازمان یافته و ایجاد عملکرد نامناسب می گردد در کودکان اتیسم به علت هوشیاری (برانگیختگی) پایین کودک به محیط عکس العمل نشان نمی‌دهد اما سطح بالای برانگیختگی در کودکان بیش‌فعال باعث بروز رفتارهای خرابکارانه و نامناسب اجتماعی می گردد.
ایجاد سطح هوشیاری (برانگیختگی) متعادل پیش نیاز یک توجه متناسب است.
سوالات متداول:
1.هوشیاری برای یادگیری مهم تر است یا توجه؟
هر دو برای عملکردهای شناختی مختلف، از جمله تصمیم‌گیری، یادگیری و انجام وظایف حیاتی هستند. به عنوان مثال، هوشیاری در نقش‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند مانند رانندگی یا کار شیفتی بسیار مهم است، زیرا بر توانایی حفظ تمرکز و واکنش به خطرات احتمالی تأثیر می‌گذارد.
2. توجه یعنی چه؟
یک فرآیند انتخابی متمرکز کردن آگاهی فرد بر اطلاعات خاص و در عین حال فیلتر کردن عوامل حواس‌پرتی است. این شامل مکانیسم‌های مختلفی از جمله توجه پایدار (حفظ تمرکز در طول زمان) و توجه انتخابی (تمرکز بر محرک‌های مرتبط) می‌شود.
برچسب‌ها:توجه, توجه و هوشیاری