گفتار درمانی کودکان بیش فعال و تاخیر کلامی

 اختلال نقص توجه و بیش فعالی ( ADHD ) یک اختلال پیشرونده عصبی است که با علائم 3 گانه زیر مشخص میشود: 1.دامنه توجه به پایین و یا توجه گسسته 2.رفتار تکانشی 2.بیش فعالی . کودکان بیش فعال به علت نقص توجه و اختلالات کارکرد مغزی با مشکلاتی نظیر تاخیر کلامی و لکنت زبان رو به رو هستند. مرکز گفتاردرمانی کودکان بیش فعال و کاردرمانی دکتر صابر در زمینه درمان کودکان بیش فعالی و نقص توجه فعالیت می نماید. تجهیزات پیشرفته مرکز درمان بیش فعالی نظیر اتاق تاریک، سنسوری روم و اتاق شنیداری موجب پیشرفت کودکان در حیطه کنترل خود و بهبود مهارتهای کلامی در کودکان می گردد.

حدود ( 7-3 ) درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی و نقص توجه هستند و نسبت به شیوع مذکر به مونث ۲ به ۱ است.

انواع بیش فعالی

• بیش فعالی از نوع مشکل توجهی
• بیش فعالی از نوع تکانشی-بیش فعالی
• بیش فعالی ترکیبی

والدین این کودکان به این نتیجه رسیدند که کودک همواره در زمینه های زیر مشکل دارد:

• توجه کردن هنگام انجام دستورالعمل ها مخصوصاً هنگام انجام تکالیف عادی
• بازگشت به تکلیف بعد از پرت شدن حواس
• توجه کردن به جزئیات و تکمیل کردن تکلیف
• توجه کردن به گزینه‌های مختلف و نتایج آن قبل از فعالیت
• حرکات اضافی،بیقراری و جیغ کشیدن
• حرف زدن بیش از حد بدون این که شنونده بخواهد
• کنترل رفتار پرخاشگرانه یا مخالفانه

طبق معیار تشخیصی،علائم بیش فعالی توسط دکتر بیش فعالی باید قبل از سن ۷ سالگی مشاهده شوند که اغلب تا سه سالگی میتوان علائم را مشاهده کرد. همچنین علائم بیش فعالی کودک باید حداقل در دو محیط ( 1- خانه 2- مدرسه 3-  محیط دیگر) مشاهده شود.

این علائم در طول زندگی به مشکلات تحصیلی، اجتماعی و فعالیت های روزمره تبدیل می شوند. کودک بیش فعالی مشکلات شدیدی در زمینه های مدرسه، تعاملات اجتماعی، کشمکش برای تکمیل کردن تکالیف مدرسه یا خانه و مخالفت و درگیری با والدین و بزرگترها می تواند داشته باشد.

توجه: بیش فعالی ناشی از اختلالات ذهنی مانند اختلالات یادگیری، اختلالات رشدی، حواس پرتی و افسردگی نیست بلکه ممکن است با این اختلالات همراه باشد.

درمان علائم بیش فعالی- گفتار درمانی کودکان بیش فعال

روش های درمانی بیش فعالی با پشتوانه علمی قوی از درمان با داروهای محرک ( ریتالین،آدرال،دکسدرین) حمایت می کنند. این داروها در (80-70 ) موارد تأثیرگذار بوده است.

تحقیقات اخیر نشان داده است که استفاده از داروهای محرک ممکن است لکنت را افزایش دهد. در نتیجه زمانی که بیش فعالی همراه با لکنت زبان است روش غیر محرک های دارویی ( Strattera )  استفاده می شود. نتایج نشان می‌دهد که این روش در کنار گفتار درمانی کودکان بیش فعال می‌تواند لکنت را کاهش دهد.

هر چند روش غیر محرک های دارویی در کنترل کردن علائم اولیه بیش فعالی به اندازه روش محرک های دارویی نمی‌تواند تاثیر گذار باشد. والدین و درمانگران توجه داشته باشند که این گزارش ها بر اساس مطالعه تعداد محدودی نمونه است و هنوز نتیجه گیری راجع به روش های درمانی دارویی و غیردارویی و بسامد لکنت زبان مشکل است و باید تحقیقات علمی دقیقی انجام گیرد. والدین همواره این یافته ها را به درمانگران اطلاع میدهند و برای انتخاب روش درمانی مناسب تر جستجو می کنند.

ویژگی های گفتار و زبان افراد بیش فعال

تخمین زده شده است که ۴۵ درصد کودکان بیش فعال مشکلات گفتار و زبان مشابهی دارند. معمولاً مشکلات زیر را دارند:

مشکل در مهارت های اجتماعی، کاهش توانایی حل مسئله، مشکلات پردازش شنیداری، مشکل در استخراج جزئیات اطلاعات و سرگرم شدن با موضوعات خاص. بسیاری از اختلالات دیگر همراه با بیش فعالی هستند در توانایی سازماندهی فکر و باورهای شخص می توانند تاثیر چشم‌گیری داشته باشند. این اختلالات عبارتند از اختلالات حواس پرتی، افسردگی کلی، اختلالات سلوک و اختلالات یادگیری. اختلالات یادگیری در ۶۰ درصد افراد بیش فعال بروز می کند، بنابراین رویکرد درمانی باید علائم بیش فعالی را در محیط‌های اجتماعی و مدرسه هدف قرار دهد.

لکنت زبان و بیش فعالی

اگر شیوع بیش فعالی در کودکان مدرسه‌ای (6-3 ) باشد، شیوع بیش فعالی در کودکان مبتلا به لکنت زبان چقدر است؟شیوع بیش فعالی در کودکان مدرسه‌ای مبتلا به لکنت زبان (26-4) است. بر طبق یافته‌های بالینی مشکلات توجه به رفتارهای تکانشی بر بازده درمانی لکنت زبان تاثیر گذار هستند.

رهنمودهایی برای گفتار درمانی کودکان بیش فعال

• با کمک کودک فعالیت های ساختار دار با یک برنامه منظم و سازمان بندی شده طراحی کنید. در حالی که کودک از برنامه آگاه است این موارد را در جلسه درمانی استفاده کنید.
• با اهمیت دادن به علاقه مندی های کودک بیش فعال درمان را جذاب کنید.
• دستورالعمل های ساده، واضح و روشن را انتخاب کنید. دستورالعمل ها را چند دفعه ارائه دهید و کودک بیش فعال باید قبل از این که پاسخ دهد آنها را تکرار کند. این کار موجب تقویت حافظه و افزایش یادگیری می‌شود.
• برای کمک به درک کردن کودک از سرنخ‌های بینایی، مثال های عینی و یا نقاشی کشیدن استفاده کنید. برای مثال با لمس ناحیه گردن و لب ها می توانید نحوه جریان هوا و گفتار در مسیر تنفسی را به کودک بیاموزید.
• از جایزه استفاده کنید و یک سیستم جایزه تعیین کنید که به وسیله آن کودک با انگیزه و علاقه مند باشد. کودکان مبتلا به بیش فعالی محیط‌های مثبت و حمایتگر را دوست دارند.
• مهارت های خود تنظیمی کودک و آگاهی از تاثیر رفتار بر تعاملات با دیگران را افزایش دهید. به توانایی ارزیابی صحیح کودک از گفتار خود در محیط های مختلف دقت کنید. سپس برای تغییر رفتارهای اشتباه مهارت‌های حل مسئله را به کودک آموزش دهید.
• مهارت های کلی ارتباطی را آموزش دهید. و الگودهی مهارت هایی مانند ارتباط چشمی، میزان صدا، سرعت و گوش دادن صحیح اعتماد به نفس کودک را افزایش دهید.

نتیجه‌گیری:

گفتاردرمانی یکی از روش‌های موثر و غیردارویی برای کمک به کودکان مبتلا به بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) است. این روش نه تنها به بهبود مهارت‌های زبانی و ارتباطی کودکان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند در افزایش تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و تقویت تعاملات اجتماعی نیز موثر باشد. دکتر صابر، با سال‌ها تجربه در زمینه درمان اختلالات عصبی-رشدی، از گفتاردرمانی به عنوان بخشی از برنامه درمانی جامع خود استفاده می‌کند. او تاکید دارد که گفتاردرمانی باید متناسب با نیازهای هر کودک طراحی شود تا بهترین نتایج حاصل گردد.

در این مقاله، به بررسی فواید گفتاردرمانی برای کودکان بیش‌فعال پرداخته شد. از جمله این فواید می‌توان به بهبود مهارت‌های کلامی، افزایش توانایی در بیان احساسات، تقویت تعاملات اجتماعی و کاهش مشکلات رفتاری اشاره کرد. دکتر صابر معتقد است که ترکیب گفتاردرمانی با سایر روش‌های درمانی مانند بازی درمانی، رفتاردرمانی و تغییرات رژیم غذایی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به ADHD و خانواده‌های آن‌ها کمک کند.

سوالات متداول:

1آیا گفتار درمانی می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی کودکان بیش‌فعال کمک کند؟
بله، بهبود مهارت‌های گفتاری و ارتباطی می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد تحصیلی کودک تأثیر بگذارد. کودکان با مهارت‌های گفتاری بهتر می‌توانند در کلاس درس مشارکت فعال‌تری داشته باشند و درک بهتری از مطالب آموزشی پیدا کنند.

2- آیا کودکان بیش‌فعال با تاخیر کلامی نیاز به درمان‌های دیگری نیز دارند؟
در برخی موارد، کودکان بیش‌فعال با تاخیر کلامی ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری مانند کاردرمانی، رفتار درمانی یا دارو درمانی داشته باشند. این درمان‌ها باید توسط متخصصان مربوطه تجویز و نظارت شوند.