گفتاردرمانی تولید گفتار| گفتار درمانی کودکان در منزل| مرکز گفتاردرمانی تخصصی دکتر صابر

 تولید روندی است مشتمل بر ردیفی از حرکات متداخل که به درجات مختلف سبب انسداد مسیر خروج هوا شده و به طور همزمان موجب تغییر در اندازه، شکل و میزان انطباق حفرات تشدید با یکدیگر می شوند. بدین نحو که هوای بازدم در طی تنفس آرام و طبیعی از شش ها خارج می­شود و از نای عبور می کند، چاکنای ( محل تار آواها) را می گشادید، حنجره و حلق را می پیماید و سرانجام از راه حفره دهان یا بینی به بیرون فرستاده می­شود. هوا بعد از برخورد با تارآواها مرتعش می شود و تولید صدا می کند. این صدا که همان ماده اولیه ی گفتار است، به وسیله ی اندام های گفتاری از جمله لب ها،زبان، سخت کام، نرم کام و زبان کوچک به صدای گفتاری تبدیل می شود. مرکز گفتاردرمانی کودکان دکتر صابر در زمینه درمان اختلال تولید گفتار فعالیت می نماید. تجهیزات تخصصی مرکز شامل سوییچ صوتی، سنسوری روم، اتاق شنیداری و … در گفتاردرمانی تولید گفتار موثر است. از دیگر خدمات مرکز گفتاردرمانی در منزل می باشد که برای بیمارانی که نمی توانند به مرکز مراجعه نمایند طراحی شده است.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اختلال تولید گفتار

براساس جایگاه مانع ایجاد شده در مسیر هوای خروجی انواع صداها تولید می شوند . اگر تولید ماهرانه باشد، گفتار واضح و قابل فهم است ولی اگر ناقص و معیوب باشد، از قابلیت فهم آن کاسته می شود. تولید وجهی از گفتار است که رشد و تکامل طبیعی آن به مغز سالم، حواس سالم، اندام های گویایی سالم، وجود تحریکات محیطی و تشویق و انگیزه و رشد طبیعی دستگاه گفتار نیازمند می­باشد.

اگر گفتار آن قدر باهنجار پذیرفته شده در جامعه تفاوت دارد که توجه را به خود جلب می کند و مانع از برقراری ارتباط و یا موجب عدم سازگاری شخص می گردد، در این صورت تولید صداها اختلال دارد.

علل ایجاد مشکلات تولیدی:

از مهم ترین علل به وجود آورنده مشکلات تولیدی می توان به این موارد اشاره کرد:

1. ناهنجاری های ساختمانی در مجرای گفتار ( مانند ناهنجاری های دندانی، شکاف لب و کام، بزرگی زبان و یا کوتاه بودن بند زیرزبان )
2. اختلالات عصبی – عضلانی (دیزآرتری و آپراکسی)
3. اختلالات حسی – عصبی ( به دلیل نقص در تکامل دستگاه شنوایی و یا ضایعه به قسمت فوقانی لوب گیجگاهی )
4. عقب ماندگی ذهنی ( کودک عقب مانده ذهنی به دلیل نقص در تفکر انتزاعی توانایی فهم نظام واج شناختی را ندارد )
5. اختلال شنوایی (عواملی مانند عفونت گوش، تومور و یا پارگی پرده ی صماخ و مانند این موارد قبل یا بعد از زبان آموزی )
6. اشکالات محیطی ( مانند شرایط نامساعد خانواده و شرایط عاطفی نامساعد)

از مشکلات دندانی که ممکن است سبب بروز مشکلات تولیدی شوند می توان به سه مورد اشاره کرد:

1) تنها دندان های خلفی به هم می رسند. این افراد در تلفظ صداهای /S/, /Z/, /Z/ , /S/ , /P/ , /b/, /m/ مشکل دارند.

2) فک پایین جلوتر از فک بالا قرار گرفته است. این افراد در تلفظ صداها /f/ , /v/ مشکل دارندو=.

3) دندان بالا نامتقارن و اریب روی دندان پایین قرار گرفته است. این افراد در تلفظ صداهای /s/ , /z/ , /s/ , /z/ مشکل دارند.

انواع اختلالات صداهای گفتار:

قبل از توضیح انواع اختلالات صداهای گفتاری بهتر است به توضیح انواع خطاها بپردازیم.

انواع خطاهای اختلالات صداهای گفتار:

1) خطاهای حذفی (Omission)

در این نوع خطاها، بیمار واج هدف را اصولاً تولید نمی کند و هیچ واج دیگری را جانشین نمی کند ( مار ß ما)

2) خطاهای جانشینی (Substitution)

در این گونه خطاها بیمار یک واج طبیعی را به غلط جانشین واج هدف می کند ( سیب ß تیب )

3) خطاهای خراب گویی (Distortion)

در این نوع خطاها بیمار به جای واج هدف یک صدای غیر طبیعی و ناموجود در آن زبان را جایگزین می کند (سیب ß ثیب)

4) خطاهای اضافه گویی (Addition)

در این نوع از خطاهای تولیدی، بیمار یک صدا یا یک هجا را به غلط در جایی بین مجموعه اصلی صداهای تولیدی می آورد و در واقع یک صدا یا یک هجای نابجا را وارد واژه ی اصلی می نماید (پنیر ß پندیر)

در برخی از اختلالات صداهای گفتار، نوعی از خطا تحت عنوان خروج خیشومی (Nasal emission) رخ می دهد که در تقسیم بندی بالا قرار نمی گیرد؛ این نوع خطا ناشی از ساختار و عملکرد ضعیف دریچه ی کامی – حلقی می باشد. به عبارت دیگر خروج خیشومی نوعی اختلال صداهای گفتار است که همخوان های پرفشار مانند /p/ , /t/ , …  را درگیر می کند.

خروج خیشومی ممکن است با کاهش فشار هوای دهانی مورد نیاز برای همخوان های پرفشار همراه شود؛ در نتیجه برخی از همخوان ها، ممکن است خیشومی (Nasality) شنیده شوند.

دیدگاه علامت شناسی در تولید گفتار

داد و همکارانش برای اختلالات صداهای گفتار چهار گروه در نظر گرفتند. با برخی از آزمون­های طراحی شده در این زمینه نظیر آزمون تشخیصی اختلالات تولید و واج شناختی می­توان کودکان دچار اختلال را در یکی از آن گروه­ها قرار داد. چهار گروه اختلالات صداهای گفتار به شرح زیر می باشند:

1) اختلال تولیدی (Articulation Disorder): خطاهای فرد از نوع جانشینی یا خرابگویی و به صورت باثبات هستند که تنها در چند واج محدود ( اغلب /s/ , /r/ ) رخ می دهند؛ خطاهای این گروه چه در تولید خودانگیخته و چه در تولید تقلیدی بدون تغییر و باثبات اند. 12/5 درصد از اختلالات صداهای گفتار در این گروه قرار می گیرند.

2) تأخیر واج شناختی (Phonological Delay) : خطاهای این گروه شامل ماندگار شدن فرآیندهای واجی می شود که به طور طبیعی در کودکان سنین پایین تر مشاهده می شوند. 57/5 درصد از کودکان دچار اختلالات صداهای گفتاری در این گروه قرار می گیرند.

3) اختلال واج شناختی با ثبات (Consistent Phonological Disorder) : کودکانی هستند که علاوه بر الگوهای رشدی، الگوهای غیررشدی ( خطاهایی که وجودشان در دوران رشد طبیعی نیست) را نیز تولید می کنند، 20/6 درصد کودکان در این گروه قرار می گیرند.

4) اختلال واج شناختی بی ثبات ( Inconsistent Phonological Disorder) :

کودکانی در این گروه قرار می گیرند که الگوهای خطای غیر رشدی را به صورت بی ثبات تولید می کنند؛ به عبارت دیگر این کودکان یک کلمه را هربار به یک شیوه ی متفاوت  و بی ثبات تولید می کنند. این گروه 9/4 درصد را به خود اختصاص می دهند.

گزارش موردی از اختلال صداهای گفتاری:

“د” دختری 5.4 ساله است که در سن 5.2 سالگی به علت افتادن از ارتفاع نیم متری و قرار گرفتن زبانش در بین دندان­ها، قسمت جلوی زبانش آسیب دید و براساس تشخیص تیم پزشکی، جراحی ترمیمی روی زبانش انجام شد.

طبق گفته های مادر قبل از بروز این حادثه، کودک صداها و کلمات را ناواضح تولید می کرده که بعد از وقوع حادثه و عمل جراحی به دلیل وارد شدن شوک شدید به مدت هفت ماه از طریق اشاره و گریه با اطرافیان ارتباط برقرار می­کرد. همچنین کلماتی را که قبل از حادثه می گفته دیگر بیان نکرده است. با مراجعه به گفتاردرمانی در سن 5.3 سالگی، برقراری ارتباط با کلام دوباره بازگشته ولی به دلیل وجود خطاهای تولیدی زیاد، میزان قابل فهم بودن گفتار پایین است.

در تاریخچه ی رشد حرکتی کودک موارد غیرطبیعی مشاهده نشده است. تاریخچه رشد گفتار و زبان بیانگر تولید اولین کلمه در 1.5 سالگی و اولین جمله در سن 2.5 سالگی می باشد و قبل از بروز حادثه توانایی تولید کلمات دوهجایی مانند /baba/ , /mami/ , /dada/ /?ab/ را داشته است.

در خانواده سابقه ی اختلال تولیدی دیده می شود و مادر کودک نیز تا 5 سالگی در تولید صحیح بسیاری از صداهای گفتاری ناتوان بوده است.

نمونه ی صوتی شماره 20 گفتار کودک حین نامیدن تصویر است. لازم به توضیح است که به منظور تعیین نوع خطاها و صداهایی که دچار اختلال هستند، مجموعه ای از تصاویر در قالب آزمون فونتیک از فرد گرفته می شود. برای تکمیل ارزیابی یک نمونه از گفتار فرد نیز مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار می گیرد.

متن هدف: آدم، دستاشونو بردن بالا ورزش می کنند، مسواک، گیره، گاو، تاب، دست، کتاب، ساعت، دست، مداد، سبد، نامه، شونه

گفته ی بیمار (واج نگاری بر اساس الگوی کتاب یدالله ثمره) :

/?adam/ , /dastasuno boldan bala dades mikonan/ , /mesad/ , /dile/ , /dad/ , /bab/ , /mas/ , /detab/ , /da?at/ , /dast/ , /medad/ , /dabad/ , /name/ , /sune/

ویژگی های نمونه ی صوتی:

1. وجود خطای جانشینی و جذف در کلمات بیان شده
2. پایین بودن وضوح گفتار

همان طور که در جدول دیده می شود، خطاهای کودک از نوع جانشینی و حذف هستند. او بیش تر صدای /d/ را جایگزین صداهای دیگر می کند که همین موضوع منجر به کاهش وضوح گفتار برای شنونده می شود.