گفتاردرمانی و ارزیابی عملکرد کلامی با استفاده از روش های غیر رسمی و با توجه به دیدگاه تکاملی توصیفی انجام می شود. در دوره ی پیش زبانی ارزیابی عملکرد کلامی کودکان علاوه بر رشد تغذیه، گفتاردرمان باید وضعیت کودک را از نظر صوتی مورد ارزیابی قرار دهد که در ارزیابی عملکرد صوتی در کودک مواردی همچون کم شنوایی هم مورد توجه قرار می گیرد. نمونه گفتار از گفتار کودکان، کلمات و جملاتی است که کودک می گوید. کودکان که در این مرحله به تاخیر کلامی دچار هستند، باید ارزیابی عملکرد کلامی مناسب و تمرینات جبرانی برای کودکانی که به این مرحله نرسیده اند را انجام داد. اختلالات و مشکلات کلامی یکی از شایع ترین مشکلات در دوره پیشرفت کلامی است. این مشکلات ابتدا از طریق یکی از دو روش ارجاع یا غربالگری ارزیابی شده، سپس بعد از ارزیابی اولیه ، در صورتی که کودک به تاخیر کلامی مشکوک باشد، ارزیابی دقیق تری توسط فوق تخصص گفتاردرمانی در کلینیک انجام می گیرد. مرکز گفتاردرمانی دکتر صابر، بهترین گفتاردرمانی در تهران، به گفتاردرمانی و ارزیابی عملکرد کلامی کودکان و گفتاردرمانی کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روش های ارزیابی عملکرد کلامی
برای ارزیابی عملکرد کلامی در گفتاردرمانی چهار روش اصلی وجود دارد: آزمون های استاندارد شده، مقیاس های رشدی، روش های غیراستاندارد یا معيار- مرجع و مشاهدات رفتاری. هر یک از این ها در فرایند ارزیابی جایگاهی دارند و عملکرد های معینی را انجام می دهند، اما هر کدام محدودیت های خاصّی نیز دارند. وظیفه همیشگی درمانگر، شناسایی ابزار درست برای گفتاردرمانی و ارزیابی عملکرد کلامی است. آزمون های استاندارد شده یا هنجار- مرجع، اکثراً رسمی و قالبی غیربافت مند برای ارزیابی عملکرد کلامی هستند. آن ها از طریق تقسیم یک سری از موضوعات که (به‌طور ایده آل) به گروه وسیعی از کودکان دارای رشد طبیعی زبان داده شده، توسعه یافته اند و در نهایت دامنۀ قابل قبولی از تغییر در نمرات را برای دامنه سنی تحت پوشش آزمون حساب می کنند. مزیت آزمون های استاندارد شده، در صورتی که خوش ساخت باشند، این است که اجازه می دهند مقایسه ای معنی دار از عملکرد کلامی کودکان در بین خود آن ها صورت گیرد.
آزمون های استاندارد شده در ارزیابی عملکرد کلامی
دلیل کیفیت در ازمون های استاندارد شده، دارا بودن خصوصیات زیر است:
- روشن و واضح بودن معیار نمره دهی و اجرا: آنچه یک آزمون استاندارد شده را «استاندارد» می کند، این است که همیشه روش یکسانی ارائه می دهد، بدون این که مهم باشد چه کسی آن را مدیریت می کند و همیشه از یک راه نمره می دهد بدون این که مهم باشد چه کسی به آن نمره می دهد یا آن را اجرا می کند. هنگام ارزیابی یک آزمون استاندارد شده، عاقلانه است که آموزش های راهنما را خوانده و از خود بپرسیم که هنگام اجرا و نمره دهی آزمون، آیا دقیقاً می دانید چه کاری می کنید یا نه. اگر با بازخوانی دقیق راهنما سئوالات موجود در ذهن شما حل نمی شوند، روش های بیان شده برای استفاده از آزمون، به اندازه کافی روشن نبوده اند.
- روایی: به ماهیت آنچه یک آزمون اندازه می گیرد، اشاره می کند یعنی آنچه که آزمون برای اندازه گیری آن در نظر گرفته شده است. آزمونی معتبر است که خطای نظام مند یا سوگیری آن کوچک باشد. انواع گوناگونی از روایی گزارش شده است. روایی صوری، به تطابق عام میان هدف آزمون و محتوای واقعی آن اشاره می کند. مثلاً، آزمون خزانه واژگان بیانی روایی صوری دارد. چون از افراد می خواهد اسامی عکس هایی را که با آن ها روبرو می شوند، بگویند، که یک راه منطقی است برای این که مشخص کند فرد آن کلمات را در خزانه واژگان خود دارد یا نه. روایی محتوا مربوط است به این که آیا قسمت های مختلف ابزار، نماینده‌ی حوزه‌ی نمونه گیری شده توسط آزمون هست یا نه. این کار را معمولاً متخصصینی ارزیایی می کنند که ابزار را به عنوان یک ماهیت کلی مورد قضاوت قرار می دهند.
- روایی سازه: نشان می دهد که آیا ابزار، آن ساختار نظری را که برای سنجش گفتاردرمانی طراحی شده است، اندازه می گیرد یا نه. این امر، هم به صورت کیفی و هم کمی قابل ارزیابی است و بازهم معمولاً از طریق به کارگیری دیدگاه تخصصی انجام می شود.
- روایی معیار: محور مربوط است به این که آیا ابزار با ابزارهای دیگری که همان چیز را اندازه می گیرند، رابطه ای قوی نشان می دهد یا نه. دو نوع روایی معیار- محور وجود دارد: همزمان و پیشگو. یک آزمون هنگامی اعتبار همزمان دارد که با ارائه مدرک نشان دهد که آزمون با ابزارهای معتبر دیگر در شناسایی کودکان به‌عنوان طبیعی یا دچار اختلال موافق است. یک آزمون هنگامی اعتبار پیشگو دارد که با ارائه شواهدی نشان دهد که عملکرد کلامی کودک بعداً در یک اندازه گیری دیگر از گفتار یا زبان چگونه خواهد بود. عموماً در راهنمای آزمون برای این اعتبارها مدرکی ریاضیاتی معرفی می شود. آزمون هایی که داده های کمی در مورد روایی معیار- محور بدست نمی دهند، نمی توانند ابزارهایی خوش ساخت باشند.
- پایایی: ابزاری پایاست که سنجش های آن برای گفتاردرمانی با ثبات و دقیق بوده یا به ارزش «واقعی» نزدیک باشند. به بیان دیگر مقدار خطای تصادفی آن در اندازه گیری کوچک است. پایایی نیز از چند راه ارزیابی می شود. پایایی آزمون ساز آزمون شامل دو زمان متفاوت ارائه آزمون به یک فرد و محاسبه‌ی رابطه‌ی بین دو نمره است. آزمون هایی که نمره‌ی آن ها در این محاسبه بالا باشد، ثبات دارند. پایایی بین ارزیاب، از دو آزمونگر متفاوت می خواهد که یک آزمون را به یک فرد ارائه دهند یا نمره آزمون یک نفر را جداجدا محاسبه کنند. بالا بودن میزان رابطه بین این دو نمره دهی نشان می دهد که آزمون، زیاد تحت تأثیر خصوصیات آزمونگر قرار ندارد. سالویا و ایسلدیک اظهار کردند که برای یک آزمون پایا، باید هر دو نوع روایی گزارش شود که باید بالاتر از یک ضریب همبستگی 90/0 با فاصله اطمینان ۹۵% باشد. پایایی مربوط به ثبات درونی یعنی خرده آزمون های ابزار، افراد را به‌طور مشابه دسته بندی می کنند یا بخش های مختلف آزمون همان چیزی را می سنجند که کل آن می سنجد. پایایی دو نیمه جدا، که در آن نمرات نیمه اول یک آزمون با نمرات نیمه دوم آن مقایسه می شوند، و پایایی فرد- زوج، که در آن نمرات سئوالات فرد با نمرات سئوالات زوج مقایسه می شوند، انواع اندازه گیری ثبات درونی هستند. پایایی فرم های همتا، یعنی دو فرم یک ابزار (مانند فرم A III و فرم B III از آزمون خزانه واژگان تصویری پی بادی-III) الزاماً یک چیز را اندازه بگیرند.
