جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
کاردرمانی در حرکات ظریف و درشت کودکان اختلال یادگیری
مهارت های حرکتی ظریف و هماهنگی در مهارت های حرکتی درشت در کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری دچار ضعف و آسیب بوده و همین امر باعث ضعف در حرکات ریز انگشتان، درک بینایی ضعیف و کندی در نوشتار و مشکلات زمینه ای دیگر می شود. تقویت مهارت های حرکتی کودکان در کاردرمانی دست اختلالات یادگیری موجب بهبود توانایی های دستی کودکان می گردد، مرکز کاردرمانی کودکاندکتر صابر در دو شعبه غرب و شرق تهران به تقویت مهارت های ظریف دست در کودکان و رشد هماهنگی مهارت های درشت کودکان می پردازد. کاردرمانی در منزل از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی در اختلالات یادگیری است. از امکانات مرتبط مرکز کاردرمانی درکی حرکتی، کاردرمانی جسمی ، کاردرمانی دست، اتاق توجه دیداری، کاردرمانی حسی و… می باشد.
رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف:
مهارت های حرکتی درشت عضلات بزرگ گردن،تنه،بازوها و پاها را به حرکت در می آورد. رشد حرکتی درشت شامل کنترل وضع اندام، راه رفتن،دویدن،گرفتن و پریدن است. برای ارائه محرک جهت رشد حرکتی درشت،کودکان به محیط های بی خطر عاری از موانع و نیز به تشویق های والدین و معلم ها نیاز دارند.
مهارت های حرکتی ظریف شامل عضلات کوچک است. هماهنگی حرکتی ظریف هماهنگی دست ها و انگشت ها و چالاکی حرکات عضلات زبان و گفتار را در بر می گیرد. کودکان وقتی یاد بگیرند اشیای کوچکی نظیر دانه های تسبیح یا تکه های غذا را بر دارند،چیزهایی را با قیچی ببرند،مداد شمعی و مداد را در دست بگیرند و از آن استفاده کنند و با قاشق و چنگال غذا بخورند مهارت های حرکتی ظریف را کسب کرده اند. آنها به فرصت‌های زیادی برای ساختمان سازی با مکعب ها،بازی با اسباب بازی های کوچک،به نخ کشیدن مهره ها،بستن دکمه و پیچیدن و کوبیدن اشیا نیاز دارند.
یادگیری حرکات ریز و درشت از طریق بازی:
کودکان از طریق فعالیت های طبیعی برای بازی کردن فرصت‌های زیادی برای تقویت مهارت های حرکتی درشت و ظریف دارند. عضلات کوچک در زمین بازی هنگام دراز کردن دست بسوی چیزی، گرفتن آن، دویدن، ایستادن یا کشیدن چیزی به حرکت در می آید. در محیط طبیعی بازی کودک هنگام بازی با اسباب بازی یا خاک رس یا نقاشی کردن مهارت های ریز انگشتی و درشت خود را رشد می دهد. بازی مسابقه ای که شکل گیری خود پنداشت،روابط اجتماعی و کسب مقبولیت در نظر همسالان کمک می کند. مهارتهای حرکتی درشت نظیر دوچرخه سواری، بازی های مسابقه ای و رقص علامت پدید آمدن رشد مهارتهای حرکتی در سطوح گوناگون است. ناتوانی در اجرای تا حد معقولی ماهرانه این فعالیت ها ممکن است زنجیره‌ای از شکست‌ها را در پی داشته باشد.
گاهی دانش‌آموزان دچار اختلالات یادگیری از طریق برنامه های تربیت بدنی انطباقی آموزش حرکتی و تربیت بدنی می‌بینند. این برنامه‌ها متناسب با نیازهای دانش آموزان دچار اختلال یادگیری تعدیل پیدا کرده‌اند. کمک به دانش آموزان دچار اختلال یادگیری ضمن آنکه به آنها می آموزد از فواید تمرین های جسمانی،هیجانی،اجتماعی،تفریحی و بازی های اوقات فراغت مانند سایر کودکان تا حد امکان برخوردار شوند،می تواند گام مهمی در ادغام آنها از نظر عادی سازی زندگی تحصیلی باشد.
بازی های پر جنب و جوش به دانش‌آموزان دچار اختلالات یادگیری کمک می‌کند تا با برنامه های یادگیری کلاس درس همگانی سازگار شوند. به طور مثال،فراخنای توجه دانش آموز را می‌توان از طریق بازی ها و فعالیتهایی حرکتی درشت که مستلزم توانایی توجه فزاینده اند،گسترش داد. یادگیری حروف الفبا را می توان به صورت فعالیت حرکتی درشت درآورد، برای این کار می توان شکل حروف را در اندازه های بزرگ از طنابی برید و روی زمین بازی قرار داد و بازی هایی را ترتیب داد که دانش آموز بتواند روی حروف بدود یا راه برود. افزون بر این فعالیت های حرکتی درشت که کل بدن را درگیر می کند نیز ممکن است به تمرکز توجه کودک بیش فعالی کمک کند.
نظریه ادراکی-حرکتی در کاردرمانی حرکات ظریف
نظریه ادراکی حرکتی اختلالات یادگیری را یکی از پیشگامان اختلالات یادگیری نیوول کفارت تدوین کرد. نظریه ادراکی حرکتی معتقد است کودکانی که رشد ادراکی حرکتی بهنجار دارند مفهومی سه بعدی و یکپارچه از جهان در ذهن خود تشکیل می دهند،جهان ادراکی حرکتی باثبات ای که تا قبل از ۶ سالگی،سنی که با تکلیف تحصیلی مواجه شوند،در ذهن آنها شکل می گیرد.
در مقابل،عده‌ای از کودکان دچار اختلالات یادگیری،رشد حرکتی درشت و ظریف نابهنجار نیز دارند. آنها مجبورند با جهان ادراکی-حرکتی ناپایدار و غیر منسجمی دست و پنجه نرم کنند. برای حل و فصل مواد درسی نمادین،کودکان باید یاد بگیرند به طور دقیق تری به مشاهده فضا و زمان بپردازند و سپس این مشاهده ها را با اشیا و رویدادها مرتبط سازند. طبق گفته کفارت کودکان دچار اختلالات یادگیری وقتی با مطالب نمادین روبه‌رو میشوند به علت نداشتن آشنایی کافی با واقعیت های اساسی جهانی که آنها را احاطه کرده- و به ویژه در ابعاد فضا و زمان-ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند. این کودکان مهارت های حرکتی ظریف و درشت لازم را برای درون سازی طرحواره‌ای جامع و پایدار از دنیا ندارند.آن ها قادر به پردازش اطلاعات خود و سازماندهی آنها به نحوی خودبسنده نیستند و از نظر جسمانی،ادراکی و شناختی سازمان نایافته‌اند.
تحول الگوهای حرکتی درشت و ظریف
نظریه ادراکی حرکتی بر پایه آن نظریه پیاژه استوار است که نخستین یادگیری کودک یادگیری حسی حرکتی است. کودک از طریق تجربه‌های حرکتی درشت و ظریف با جهان به تعامل می‌پردازد و درباره آن یاد می گیرد. کفارت عقیده داشت مشکلات یادگیری بیشتر در این مرحله شروع میشود،زیرا حرکات ریز و درشت کودک به صورت الگوهای حرکتی در نیامده است.
تمایز بین مهارت حرکتی و الگوی حرکتی در نظریه ادراکی حرکتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مهارت حرکتی ظریف و درشت، حرکتی است که ممکن است از دقت بسیار زیادی برخوردار باشد. این حرکات ظریف برای اجرای عملی خاص یا رسیدن به هدفی معین صورت می گیرد. دقت الگوی حرکتی ممکن است کمتر و میزان تغییر آن بیشتر باشد. الگوی حرکتی فراتر از اجرای صرف یک عمل و در پی تدارک پسخوراند و اطلاعات بیشتر برای فرد است. به طور مثال،پرتاب توپ به سمت هدفی مشخص مهارتی حرکتی درشت محسوب می شود،اما توانایی استفاده از این مهارت در بازی بیسبال الگوی حرکتی را منعکس می کند.
وقتی برای اجرای حرکتی معین،که در زنجیره کنونی رشد دانش آموز وجود ندارد،از خارج به او فشار وارد شود ممکن است مهارت حرکتی ریز را یاد بگیرد،اما این یادگیری صرفاً به صورت مهارتی پراکنده آموخته می شود و نه همچون جزئی که تکمیل کننده رشد زنجیره ای منسجم او باشد. به طور مثال، کودکانی که مجبور میشوند نوشتن را یاد بگیرند،حتی اگر آمادگی جسمانی لازم برای این کار را نداشته باشند، ممکن است بتوانند نام خود را از طریق به خاطر سپردن مجموعه ای از حرکت های ظریف انگشتان، بدون ارتباط با مچ دست یا سایر قسمتهای بازو یا بدن، بنویسند. عده‌ای رقص را همچون مهارتی درشت پراکنده اجرا می کنند به نظر می‌رسد حرکات پاهایشان با بقیه بدن ارتباطی ندارد.
کاردرمانی در حرکات ظریف و درشت در کودکان اختلال یادگیری
انطباق ادراکی-حرکتی: همانطور که کودکان از طریق تعمیم حرکتی اطلاعاتی به دست می‌آورند، توجه به اطلاعات ادراکی را نیز آغاز می‌کنند. کودکان بعد از بررسی اشیا از طریق فعالیت های حرکتی درشت شروع به بررسی جهان به شیوه ادراکی می کنند. اطلاعات ادراکی فقط هنگامی معنادار می شوند که با اطلاعات حرکتی از قبل یاد گرفته شده منطبق باشد. کودک یاد می گیرد که جهان ادراکی تحریف های ظاهری متعددی دارد. به طور مثال،وقتی از زاویه های معین به دایره ای نگاه کنیم آن را به شکل بیضی یا حتی خط مستقیم می بینیم. مربع مستطیل از زاویه ممکن است شبیه ذوزنقه به نظر برسد. هنرمندان برای خلق چشم انداز از این تحریف های ادراکی سود می جویند.
کودک باید یاد بگیرد اطلاعات ادراکی را با آن اطلاعاتی که از طریق تعمیم های حرکتی پیشین یاد گرفته است مطابقت دهد. اگر انطباق ادراکی حرکتی به طور صحیح صورت نگیرد، کودک در دو دنیای تعارض آمیز- دنیای ادراکی و دنیای حرکتی-زندگی خواهد کرد. در این صورت کودک نمی‌تواند به اطلاعات دریافتی خود اعتماد کند،زیرا دو نوع داده با یکدیگر همخوان نیستند و نمی توانند به هم ربط پیدا کنند. برای چنین کودکانی دنیا غیر قابل اطمینان است با قاطعیت نمی‌توان گفت که واقعیت چیست. کودکانی که همواره اشیا را لمس می کنند شاید به این دلیل این کار را می‌کنند که به آنچه می بینند اطمینان ندارند.یکی از معلم های کودکان دچار اختلالات یادگیری تعریف کرده است که هر وقت لباس خال داری می پوشید کودکان می خواسته اند ها خال ها را لمس کنند،زیرا آنچه را می دیدند درک نمی کردند. مثال های متعددی از چنین وضعیت هایی موجود است. به طور مثال بین این اطلاعات که سطح میز چه شکلی به نظر می‌رسد و اطلاعات ادراکی فرد از آنچه واقعاً می بیند باید سازگاری ایجاد شود. در اینجا شکل ادراکی نیز تحریف میشوند و با اطلاعات حرکتی انطباق می یابد. کودکی که از نظر ادراک شکل هایی نظیر مربع و مستطیل رشد نایافته است با مشکلات متعددی در موضوع های درسی مواجه می شود که منبعث از این اختلال ادراکی است.ادراک دیداری راهی حسی برای کسب اطلاعات بسیار زیادی است زیرا کودک یاد می گیرد از طریق چشم اشیایی را کشف کند که قبلاً باید با دست کشف می کرد. کاردرمانی در اختلالات یادگیری به تقویت ادراک بینایی و رشد مهارت های حرکتی ظریف و درشت در کودکان کمک بسزایی می کند.
کاردرمانی در انسجام حسی برای تقویت مهارت های ریز و درشت:
نظریه دیگری درباره تحول حرکتی اختلالات یادگیری وجود دارد و آن نظریه انسجام حسی است. این نظریه از کاردرمانی ( OT ) نشئت می گیرد. متخصصان کاردرمانی در خصوص فیزیولوژی و عملکرد مغز آموزش می بینند. آنها درمانهای خاص حرکتی ظریف و درشت را تجویز می‌کنند و ورزشهایی را برای تغییر و اصلاح عملکرد انسجام حرکتی و حسی بیماران طراحی می کنند.
انسجام حسی نظریه است که با این فرایند عصب شناختی و رفتار حرکتی ارتباط برقرار می‌کند. متخصصان کاردرمانی،که روش انسجام حسی را به کار می برند عقیده دارند که برخی از کودکان دچار اختلالات یادگیری در چندین عملکرد انسجام حسی اختلال دارند و هر یک از این اختلالات بر آگاهی آنها از بدن و حرکتهای بدنشان تاثیر می گذارند. در چنین مواردی از شیوه درمانی انسجام حسی برای کمک به کودکان دچار اختلالات یادگیری استفاده می شود.معمولاً از این روشها در برنامه‌های آموزش و پرورش ویژه دوره اول کودکی استفاده میشود.
سه دستگاه بدن در انسجام حسی دخالت دارند: دستگاه لامسه،دستگاه دهلیزی و دستگاه تحریک عضلانی.
دستگاه لامسه: این دستگاه شامل حس لمس و تحریک سطح پوست است. برخی از کودکان دچار مشکل حالت تدافعی لامسه هستند و وقتی کسی به آنها دست می‌زند احساس ناراحتی می کنند. نوزادانی که حالت تدافعی لامسه ای دارند،دوست ندارند کسی آنها را در آغوش بگیرد یا به آنها دست بزند. سایر کودکان ممکن است شکایت کنند که برچسب پشت یقه لباس،درز جوراب یا لباس های خاصی آنها را اذیت می کند. این کودکان وقتی در صفی ایستاده اند اگر کسی از روبرو به آنها نزدیک شود و به آنها تماس پیدا کند ممکن است به شدت ناراحت شوند و با او دعوا کنند. کودکان محروم از لمس نیاز بیشتری به تماس بدنی دارند.
متخصصان کاردرمانی از روش‌های درمانی حسی حرکتی برای درمان حالت تدافعی لامسه سود می جویند. این روشها شامل لمس کردن و مالیدن سطح پوست،استفاده از کرمهای مخصوص پوست و کشیدن برس های خاص بر سطح پوست دست ها است. این تمرینات موجب بهبود مهارت های حرکات ظریف در کودکان اختلال یادگیری می شود.
دستگاه دهلیزی: این دستگاه شامل گوش داخلی است که باعث میشود فرد بتواند حرکت را تمیز دهد.دستگاه دهلیزی به فرد امکان می دهد که بگوید در فضا راس در کجا قرار دارد و چگونه می توان بر جاذبه زمین غلبه کرد.کودکان دچار اختلال های دهلیزی خیلی سریع و آسان می‌افتند و نمی دانند چگونه بدن خود را با وضعیت سر یا با سایر حرکت های بدن خود سازگار کنند.
متخصصان کاردرمانی برای درمان اختلالات دهلیزی،از ورزشهایی برای تنظیم و تعادل بدن سود می جویند. فعالیتهایی نظیر چرخیدن در صندلی،تاب خوردن و غلتیدن روی توپی بزرگ برای تحریک دستگاه دهلیزی است که موجب تقویت مهارت های حرکتی درشت در کودک اختلال یادگیری می شود.
دستگاه تحریک عضلانی: این دستگاه در تحریک عضلات یا تحریکات درونی خود بدن نقش دارد. اختلال‌های این دستگاه ممکن است به اختلال حرکتی و مشکلاتی در اجرای ارادی حرکت های جسمی معینی منتهی شود. کودکانی که مشکل اختلال حرکتی دارند، نمی دانند چگونه بدن خویش را حرکت دهند که به دیوار برخورد نکنند و نیز قادر به انجام دادن کارهایی نظیر بستن دکمه لباس،گره زدن،طناب بازی کردن یا نوشتن که جزو مهارت های حرکتی درشت و ریز هستند، نیستند.
متخصصان کار درمانی برای درمان اختلالات تحریک عضلانی از تخته های متحرک خاص و از دیگر رفتارهای حرکتی طراحی شده سود می جویند و موجب تقویت مهارت های حرکتی ظریف و درشت در کودکان اختلال یادگیری می شود.