کاردرمانی در منزل برای راه رفتن یکی از شاخه های اصلی کاردرمانی است. کاردرمانگر برای انجام تمرینات کاردرمانی ابتدا اختلالات ذهنی و مشکلات جسمی بیمار را ارزیابی کرده، سپس اثراتی که این مشکلات بر زندگی فرد می گذارند را پیدا می کند و به وسیله یک برنامه هدفمند به فرد بیمار کمک می کند تا جهت انجام کار های روزانه اش به استقلال برسد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران در جهت بهبود مشکلات حرکتی کودکان و بزرگسالان به ارائه خدمات کاردرمانی در منزل برای راه رفتن توسط متخصصین با تجربه و با مهارت مرکز می پردازد. بیماران پس از ارزیابی دقیق توسط دکتر صابر می توانند در محیط منزل از خدمات کاردرمانی حرفه ای برای بهبود مهارت های حرکتی خود بهرمند گردند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اصول تکامل حرکتی و کاردرمانی حرکتی
افزایش کنترل بر حرکات و مهارت ها نه تنها به بر ساقه ی مغز می باشد بر اساس این نظریه می توان اصول زیر را برای تکامل حرکتی تعریف کرد:
- توالی مراحل و میزان تکامل حرکتی در نورادان و کودکان ثابت است. معیارهای تکاملی، گزل، اما ترودا پیلی و … بر اساس همین توالی و میزان مشخص توصیف شده اند. با توجه به ثبات و قابل پیش بینی بودن این توالی و مراحل در همه ی کودکان، می توان از تکامل طبیعی حرکتی به عنوان معیاری برای تشخیص اختلالات نورولوژیک کودکان استفاده کرد.
- حرکات از الگو های رفلکسی اولیه به سمت حرکات ارادی و کنترل شده پیشرفت می کند. در نوزادان و کودکان شیرخوار رفلکس های حرکتی برای ادامه حیات لازم بوده مانند رفلکس های بلعیدن و مکیدن و اولین روش تعامل کودک با محیط مانند رفلکس گرفتن هستند. به دلیل نیازهای عملکردی نوزاد با این رفلکس ها متولد شده و در آن ها کفایت کافی دارد در نهایت این رفلکس ها یک پارچه شده و در قالب واکنش های راستایی تعادلی و کنترل حرکتی ارادی ظاهر می شوند.
- مهارت های سطح پایین پیش نیازهای مهارت های سطح بالای خاص هستند. نوزادان کنترل حرکتی را در جهت سری دمی کسب می کنند به صورتی که ابتدا کنترل سر کسب می شود که این پیشرفت توسط کنترل تنه (نشستن) و لگن (ایستادن) دنبال می شود. با پذیرفتن سلسله مراتبی بودن عملکرد سیستم عصبی مرکزی، نظریه ی بلوغ عصبی درک ما از اینکه کودک چگونه در محیط عمل می کند را محدود می کند. در واقع این نظریه توضیح نمی دهد که کودک چگونه مهارت های حرکتی جدید را فرا گرفته و قابلیت نوروپلاستی سیتی مغز را که امکان تطابق فرد با محیط را فراهم می کند، نادیده می گیرد. گاتلیب نوروپلاستی سیتی را آمیختگی کودک و محیط می داند که طی آن، از طریق تجربه و تکامل ساختارهای جدید در (سطح سلولی) و عملکردهای جدید فعالیت ها ظاهر می شوند. تجربه های کودک، ارتباطات نورولوژیک جدید و تغییرات ساختاری را باعث می شود که برای تکامل رابطهی بین این اجزا لازم است. پذیرش قابلیت پلاستیسیتی سیستم می تواند باعث تمرکز بر پتانسیل کودک برای تغییر و در نظر گرفتن عوامل زمینه ای تسهیل کننده یا مانع عملکرد شود. در واقع این نظریه نمی تواند اصولی که برای یادگیری مهارت های جدید در توانبخشی مطرح شده است را پوشش دهد.
نظریه ی سیستم های پویا و کاردرمانی جسمی
در این نظریه الگو های حرکتی و عملکردی در اثر تعامل و همکاری سیستم های متعدد درونی و بیرونی کودک شکل می گیرند. در واقع زمانی که کودک سعی در دستیابی به یک هدف عملکردی دارد، تعامل سیستم های فردی کودک و زمینه ای که عملکرد در آن در حال انجام است باعث بروز الگوهای اجرایی می شود. این نظریه در تفسیر چگونگی تکامل مهارت های حرکتی و پردازشی خاص مفید است. انسان یک سیستم پیچیده ی زیستی است که از چندین زیر سیستم (حسی – حرکتی، درکی- شناختی عضلانی اسکلتی و …) تشکیل شده است. این زیر سیستم ها دائما در حال تغییر بوده و بسته به عملکرد با همدیگر و البته با محیط، در تعامل هستند. هماهنگی و خود تنظیمی این سیستم ها برای اجرای مناسب عملکردها ضروری است. بررسی ها نشان داده اند که کودکان در مسیر تکامل حرکتی مسیر هایی را طی می کنند که منحصر به فرد بوده و با همدیگر تفاوت هایی دارند که این شرایط تا بزرگسالی ادامه خواهد یافت. تلن کوربتا و اسپنسر این ویژگی را در تکامل مهارت های دستی کودکان ۵ ماهه نشان داده اند. هر کودک ۵ ماه های توانایی رساندن دست به یک شی را دارد اما الگویی که در این راه از خود نشان می دهند کاملاً منحصر به فرد و متفاوت از دیگری است. برای مثال برخی از حرکات آهسته و محتاطانه استفاده می کنند و برخی دیگر از حرکات نوسانی برای رساندن دست سود می جویند. در واقع میزان نیرو، سرعت، زاویه و اصلاحات حرکتی ارائه شده از سوی هر کودک در رساندن دست به اسباب بازی متفاوت است. به نظر می رسد که تکامل مهارتی مانند رساندن دست به شئ فراتر از تکامل هماهنگی چشم و دست به تنهایی باشد و مواردی مانند انگیزه ی کودک، توانایی مکانیابی شی در فضا، درک قابلیت در دسترس بودن شی، برنامه ریزی برای مسیر حرکت دست، اصلاح حرکت در زمانی که دست در حال نزدیک شدن به شی است، بلند کردن و ثبات بازو در فضا و گرفتن موفقیت آمیز شی در دست در آن نقش دارند. چگونگی کنترل و مدیریت تمامی این اجزا برای گرفتن یک اسباب بازی در دست در نوزادان متفاوت از هم بوده که البته دلایل مختلفی دارد. چنین شرایطی را در مهارت های حرکتی درشت مانند جا به جایی ها، غلتیدن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن و … نیز می توان مشاهده کرد. علاوه بر عوامل درونی (مانند قدرت هماهنگی، حس تعادل و حرکت) که می توانند باعث تفاوت در کسب و اجرای یک مهارت حرکتی شوند. شرایط محیط نیز تحرک کودک را تحت تأثیر قرار می دهد. از این دست می توان به مواردی مانند سطحی که کودک روی آن در حال بازی است، تشویق والدین و اطرافیان و نحوهی انجام فعالیت اشاره کرد از سوی دیگر نه تنها تکامل و تعامل این سیستم ها و کاردرمانی جسمی در منزل در تکامل حرکتی کودک نقش دارد، بلکه تکامل حرکتی کودک نیز در کسب مهارت های دیگری مانند تعامل اجتماعی، حل مسئله، کشف محیط و در نهایت استقلال بیشتر نقش خواهد داشت.
کاردرمانی راه رفتن کودک در منزل
کاردرمانی در منزل خواسته بسیاری از مراجعان کاردرمانی و توانبخشی می باشد و اکثر بیماران توسط کاردرمانی در منزل می توانند به راه رفتن دست پیدا کنند. کاردرمانی دانشی برای حرکت و استفاده صحیح از اندام ها است و بیماران می توانند به وسیله تمرینات کاردرمانی توانایی ها و مهارت های مورد نیاز خود را به دست بیاورند و هم چنین توسط کاردرمانی بتوانند کار های روزانه و شخصی خود را به تنهایی و مستقل انجام دهند. مراجعان کاردرمانی در منزل طیف وسیعی از بیماران را شامل می شود که مشکلات حرکتی و عملکردی داشته باشند. افرادی که به کاردرمانی در منزل برای راه رفتن نیاز دارند عبارت اند از: بیماران مبتلا به سکته مغزی، پارکینسون، ام اس، آسیب نخاعی، ضربه مغزی، پس از جراحی های ارتوپدی و… که مهارت های حرکتی و عملکردی خود همچون راه رفتن را از دست داده اند یا حتی کودکانی که در راه رفتن مشکل دارند. در جلسات کاردرمانی در منزل، کاردرمانگر با توجه به میزان نشانه های جسمی و حرکتی فرد بیمار، تمرینات و روش های درمانی گوناگونی را برای به دست آوردن مهارت های عملکردی بیمار در نظر می گیرد. کاردرمانی برای راه رفتن کودک نیز یکی از روش های درمانی به وسیله متد های خاص تمرینی و جسمی است که به وسیله متخصص کاردرمانی بر روی کودک در کلینیک یا به صورت کاردرمانی در منزل انجام می گیرد. برای کاردرمانی کودکی که مشکل در راه رفتن دارد، یک برنامه بسیار خوب طراحی می شود تا ضعف آن عضله یا اندامی که باعث اختلال شده را توسط بازی کردن از بین ببرد. طراحی بازی ، متخصص کاردرمانی را به هدفش نزدیک تر کرده و هم چنین برای کودک لذت بخش تر است. در این شرایط کودک تحت هیچ عنوان متوجه فرایند درمان و سختی آن نمی شود و بازی را فقط به خاطر خود بازی انجام داده و از انجام آن لذت می برد.
اکثر بیماران با مشکلات جسمی و اختلالات حرکتی توسط کاردرمانی، راه رفتن را به دست می آورند و به زندگی معمولی خود باز می گردند و چه بسا در بسیاری از بیماران اگر تمرینات کاردرمانی در منزل برای راه رفتن انجام نشود، هیچ گاه توانایی راه رفتن را به دست نمی آوردند. کاردرمانی در منزل برای راه رفتن به همکاری مستمر خود بیمار و خانواده بیمار با کاردرمانگر نیاز دارد تا مطلوب ترین نتیجه حاصل شود و در سریع ترین زمان، راه رفتن به نتیجه برسد. به دست آوردن راه رفتن فرایند طولانی مدتی است و ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد و به تمرین نیاز داشته باشد، البته انجام جلسات فشرده و مستمر، مدت زمان به دست آوردن راه رفتن را کمتر می کند.
سوالات متداول:
1- کاردرمانی چگونه به کودک در راه رفتن کمک می‌کند؟
کاردرمانی با تمرینات تخصصی حرکتی، تقویت عضلات تنه و پاها، بهبود تعادل، اصلاح الگوهای حرکتی و تقویت هماهنگی حسی-حرکتی به کودک کمک می‌کند تا راه رفتن را بهتر یاد بگیرد.
2- چه تفاوتی بین تأخیر حرکتی و مشکلات ساختاری در راه رفتن کودک وجود دارد؟
تأخیر حرکتی معمولاً به دلیل ضعف عضلات، شلی عضلات یا مشکلات عصبی اتفاق می‌افتد. اما مشکلات ساختاری مانند پای پرانتزی یا صافی کف پا نیاز به ارزیابی ارتوپدی و کاردرمانی هم‌زمان دارند.