اسکیزوفرنی، بر چسبی است که به گروهی از بیمارهای روانی داده می‌شود که در آن بدتر شدن عملکرد با تحریف شدید تفکر، ادراک و خلق و خوی، رفتارهای عجیب و غریب و کنار کشیدن اجتماعی مشخص می‌شود. کاردرمانی برای اسکیزوفرنی شامل درمان های مبتنی بر فعالیت جهت بهبود توانایی های بیمار در انجام مهارت های روزمره زندگی می باشد. کاردرمانی اسکیزوفرنی موجب کاهش علائم بیماری و برگشت بیمار به فعالیت های نرمال زندگی می گردد. کاردرمانی جسمی و کاردرمانی در منزل از خدمات مرکز کاردرمانی دکتر صابر می باشد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
علائم اسکیزوفرنی
- مطابق با (DSMIV) ، پنج علامت مشخصه اسکیزوفرنی وجود دارد: توهم، گفتار بی‌نظم، رفتارهای بی‌نظم یا کاتاتونیک و علائم منفی، به معنی کاهش یا از بین رفتن عملکردهای طبیعی.
- فرد باید به مدت حداقل یک ماه، دو یا بیشتر از این علائم را نشان دهد و حداقل برای مدت شش ماه به طور منطقی دچار اختلال شده باشد، به طوری‌که عملکرد طبیعی وی بدتر شده باشد.
انواع اسکیزوفرنی
الف) اسکیزوفرنی بی‌نظم
- رفتارهای کودکانه
- تصور حالت‌های پوچ
- عدم انسجام گفتاری
- اختلالات خلقی: حالت حماقت شدید
- رفتار بی‌نظم یا عدم جهت‌گیری هدف
- ممکن است به شدت عقب نشینی کند
ب) اسکیزوفرنی کاتاتونیک
- اختلال در رفتار حرکتی
- گیجی کاتاتونیک یا تحریک کامل، معمولاً همراه با عدم توانایی صحبت کردن
- انعطاف‌پذیری مومی: اندام‌ها توسط شخص دیگری قابل جابجایی یا مرتب شدن است. بسیاری از کاتا تونیکها بین دوره بی‌تحرکی و دوره فعالیت حرکتی دیوانه‌وار متناوب هستند، که ممکن است شامل رفتارهای خشونت خشونت‌آمیز باشد.
- سفتی کاتاتونیک: در برابر هر تلاشی از طرف دیگران برای حرکت اندام‌هایش مقاومت میکند
- اکولالیا و اکوپراکسی (تقلید از حرکت دیگران)
- منفی‌گرایی کاتاتونیک: از انجام آنچه از آنها درخواست می‌شود امتناع می‌ورزد اما به طور مداوم برعکس عمل میکند.
ج) اسکیزوفرنی پارانوئید
- به مراتب شایع‌تر از انواع بی‌نظم یا کاتاتونیک است
- در تست‌های شناختی به خوبی عمل میکند
- زندگی سالم قبل‌از بیماری و نتایج درازمدت بهتر
- خصوصیات اسکیزوفرنی پارانوئید، توهم و خیال نسبتاً پایدار، اغلب مربوط به مضامین آزار، شکنجه و عظمت است.
ارزیابی کاردرمانی برای اسکیزوفرنی
الف- مراقبت از خود
- مدیریت داروها، نظافت، بهداشت، بهداشت، لباس واقع بینانه (لباس مناسب با توجه به شرایط آب و هوا)
ب- مولد بودن
- مهارتهای زندگی مستقل مانند تهیه غذا، خرید، مدیریت مالی، استفاده از حمل و نقل عمومی و رانندگی
- ارزیابی‌های استاندارد شامل COPM ، ارزیابی Kohlman مهارتهای زندگی (KELS) ، ارزیابی مهارتهای مستقل زندگی، ارزیابی منطقه عملکردی (BAFPE) و ارزیابی کار آشپزخانه
- مهارتهای کسب شغل و آمادگی شغل را ارزیابی کنید.
ج – اوقات فراغت
- علائق، اوقات فراغت و آگاهی از منابع اجتماعی را که علائق را برآورده میکند، ارزیابی کنید
د- شخص
- شناختی: برانگیختگی/ هوشیاری، حل مسئله، تصمیم‌گیری
- عاطفی: تنظیم احساسات، مهارتهای مقابله-راهکارهای سازگارا ن
- مهارتهای اجتماعی: ارتباط و ارتباطات (کلامی/ غیرکلامی) ، تفسیر نشانه‌های اجتماعی
مداخله کاردرمانی اسکیزوفرنی
- توسعه مهارت: مهارتهای روزمره زندگی، مدیریت زمان، مدیریت پول، تحرک اجتماعی، مهارتهای مقابله، آموزش مهارتهای اجتماعی و مدیریت استرس که می‌تواند منجر به ارتقاء تعادل سلامت مشاغل و درجه بندی محیط به مراحل قابل‌کنترل به منظور بهینه سازی مناسب PEO شود.
- آموزش: منابع اجتماعی، مدیریت دارو، برنامه‌های روزانه و فعالیت‌های گروهی
مدیریت علائم
- علایم مثبت
- درمورد حقیقت عینی توهم و توهم بحث نکنید
- با این حال روشن کنید که دیگران تجربه بیمار را تجربه نمی‌کنند
- فعالیت معنادار می‌تواند یک عامل سودمند باشد
- در کنترل و مدیریت علائم بیمار یک حس کنترل برای بیمار ایجاد کنید
- محیط بهینه را که شکل‌گیری توهم را محدود میکند تعیین کنید
- توانایی‌های غیرزبانی حفظ‌شده، برای ایجاد احساس موفقیت فرد را با مشارکت ترغیب کنید
- علائم منفی
- افزایش تدریجی تحریک اجتماعی، اگر به نظر می‌رسد تاثیر نامطلوب دارد متوقف شود
- ترکیبی از تحریک تدریجی، یک محیط ساختار یافته، تعامل اجتماعی و پشتیبانی
-فراهم آوردن کنترل به‌منظور اطمینان و استقلال بیشتر در تصمیم‌گیری
- فوبیای خاص
فوبیای خاص ترس بیش از حد یا غیر منطقی از یک شی یا وضعیت است که معمولاً با اجتناب از شی یا وضعیت همراه است. مثال‌ها شامل فوبیای پرواز، ارتفاعات، حیوانات، تزریقات و خون است. ترس نباید به یک اختلال دیگر مربوط شود (به عنوان مثال فردی با آگورافوبیا که به دلیل احتمال حمله هراس از پرواز خودداری میکند) ،
محیط: توصیه‌هایی برای افزایش ایمنی و حفظ انرژی. آموزش برای بیماری و خانواده در مورد بیماری ام اس و چگونگی تأثیر آن بر عملکرد. آموزش پشتیبانی در اجتماع و جستجوی خدماتی مانند حمل و نقل عمومی (در صورت عدم امکان ادامه رانندگی) . آموزش مدیریت خستگی به عملکرد دستگاه‌های کمکی و غیره
ارزیابی کاردرمانی مبتنی بر فعالیت
کاردرمانی در اسکیزوفرنی با ارزیابی دقیق عملکرد بیمار شروع می‌شود. این ارزیابی شامل شناسایی توانایی‌ها و محدودیت‌ها در فعالیت‌های روزمره مانند مراقبت از خود، پخت‌و‌پز، مدیریت مالی، استفاده از حمل‌ونقل و تعامل اجتماعی است. ابزارهایی مانند COPM، KELS و BAFPE به کار گرفته می‌شوند تا توانایی‌های فرد برای انجام مستقل زندگی مشخص شود. برنامه درمانی بر پایه این تحلیل تدوین می‌شود تا مشکل‌هایی مثل بی‌توجهی، بی‌انگیزگی یا اختلالات سازماندهی رفتار هدفمند به صورت هدفمند هدف‌گذاری شود. در این مرحله، مشارکت خود بیمار ضروری است تا اهداف شخصی‌سازی‌شده مثل افزایش مشارکت در گروه یا استقلال در خرید هفتگی انتخاب شود. این رویکرد باعث می‌شود کاردرمانی از یک فعالیت غیرهدفمند به یک مسیر درمانی با نتایج ملموس تبدیل شود که اثبات دقیق کاردرمانی را در اسکیزوفرنی مشخص میکند. ارزیابی و مستندسازی پیشرفت نیز معیار سنجش اثربخشی برنامه است.
مهارتهای اجتماعی و تنظیم هیجان
اختلالات اجتماعی و هیجانی در اسکیزوفرنی، نقش عمده‌ای در کاهش کیفیت زندگی دارند. کاردرمانگران با فراهم‌سازی تمرین‌های گروهی هدفمند—مانند مشارکت در ساخت یا بازی‌های تیمی—به بهبود ارتباطات کلامی و غیرکلامی کمک میکنند. همچنین، آموزش روش‌های تنظیم هیجان از جمله تنفس عمیق، تصویرسازی ذهنی و تکنیک‌های آرام‌سازی، بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه است. به این ترتیب، بیمار یاد می‌گیرد واکنش‌های هیجانی مثل اضطراب یا ناکامی را مدیریت کرده و در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا کنترل بیشتری داشته باشد. این مهارت‌ها باعث کاهش علائم منفی مانند کناره‌گیری، بی‌انگیزگی و فقدان احساس لذت می‌شود و به بیمار کمک میکند در جامعه فعال‌تر و مستقل‌تر ظاهر شود.
سوالات متداول:
1- آیا کاردرمانی فقط در کلینیک مفید است؟
نه؛ بسیاری از تمرینها قابل انجام در منزل و محل کار هستند و استمرار را تضمین میکنند.
2-فعالیت گروهی برای درمان اسکیزوفرنیضروری است؟
بله، مشارکت گروهی مهارتهای ارتباطی و روابط اجتماعی را تقویت میکند، ضروری برای زندگی مستقل.