جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
مرکز کاردرمانی در اختلال هماهنگی رشدی- خام حرکتی- کاردرمانی تاخیر تکاملی در کودکان
بهترین مرکز کاردرمانی در اختلالات تکاملی کودکان زیر نظر جناب آقای دکتر صابر مدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به بررسی مشکلات حرکتی در کودکان و درمان خام حرکتی و اختلالات هماهنگی رشدی در کودکان می پردازد. اختلال تاخیر رشدی با مشکلات رشد مهارت های حرکتی درشت و ظریف در کودکان نمایان می شود. کاردرمانی در اختلال هماهنگی رشدی شامل کاردرمانی جسمی حرکتی،کاردرمانی درکی حرکتی و کاردرمانی حسی حرکتی می باشد که در مرکز درمان اختلالات حرکتی در تهران به صورت تخصصی ارائه می گردد. بهترین مرکز درمان اختلال رشد در تهران با تجهیزات پیشرفته درمانی زیر نظر بهترین دکتر تاخیر حرکتی به درمان تاخیر حرکتی در کودکان و مشکلات هماهنگی رشدی می پردازد.کاردرمانی کودکان در هماهنگی حرکتی یکی از درمان های مهم در مرکز اختلالات رشد کودکان در تهران است که در دو شعبه غرب(سعادت آباد) و شرق تهران(پاسداران) به مراجعین محترم ارائه می گردد.
کاردرمانی اختلال تاخیر حرکتی – اختلال هماهنگی حرکتی
موجودات برای زندگی سالم و زنده ماندن به عوامل زیادی نیاز دارند. یکی از مهم ترین این عوامل که جزء اساسی ترین آن هاست، رشد حرکتی می باشد. موجودات با حرکت، بسیاری از نیازهای خود را برطرف می‌کنند. حرکت جهت اینکه برای موجود زنده سودمند و تاثیر گذار باشد، احتیاج به مولفه هایی دارد. یکی از این مولفه‌ها هماهنگی حرکتی می باشد که به حرکت زیبایی، تناسب،سودمندی و سرعت می بخشد، بنابر این هماهنگی حرکتی جزء لازم حرکت می باشد و یکی از اساسی ترین نیازهای موجودات زنده است. انسان جهت انجام کلیه فعالیت هایش نیاز به حرکت با هماهنگی حرکتی مناسب دارد و بدون هماهنگی لازم در مهارت های حرکت، از انجام برخی از فعالیت هایش باز می ماند. حیوانات نیز احتیاج به هماهنگی حرکتی دارند. در حیوانات به دلیل تکامل انتخابی معمولاً حیوانی که از مهارت حرکتی مناسب برخوردار نیست، چه شکار باشد و چه شکارچی، محکوم به شکست و نابودی بوده و در چرخه انتخاب بهترین ها حذف می گردد و به همین دلیل است که حیوانات بزرگسال از مهارت حرکتی چشمگیری برخوردار هستند. در انسان در صورت وجود ناتوانی حرکتی و اختلال هماهنگی حرکت، به علت حمایت دیگران از هر لحاظ: تغذیه، پوشاک، انجام فعالیت های روزمره و غیره توسط دیگران چرخه حذف وجود ندارد، بلکه کیفیت زندگی در تمام جنبه ها دستخوش تغییر می شود و سطح زندگی فرد را از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و شخصی به سطوح پایین سوق می دهد. اختلال هماهنگی حرکتی سطح زندگی فرد را از بالاترین سطح ممکن به پایین ترین سطح مهارت های حرکتی ممکن سوق می دهد.
اختلال هماهنگی حرکتی که باعث کاهش مهارت حرکتی می گردد به طور عمده دو صورت است:
- 1.اختلال هماهنگی حرکتی ناشی از آسیب به یکی از ارگان های بدن نظیر:
اختلال هماهنگی رشدی در اعصاب مرکزی مغز و نخاع: نظیر سکته مغزی، فلج مغزی، پارکینسون و مولتیپل اسکلروزیس
اعصاب محیطی اعصاب موجود در اندام ها و تنه: نظیر قطع عصب محیطی، فلج زایمانی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک اسپاینال ماسکولار آتروفی
عضلات: نظیر انواع میوپاتی ها
اختلالات سوخت و ساز بدن متابولیکی: نظیر گالاکتوزمیا و فنیل کتنوریا
اختلالات فیزیولوژیک اختلالات تقاطع عصبی_ عضلانی: نظیر میاستنی گراو
اختلالات حرکتی کودکان و نوزادان از طریق انجام آزمایشات کلینیکی و پاراکلینیکی و انواع تصویربرداری ها رادیوگرافی، ام آر آی و سی تی اسکن قابل تشخیص و مشاهده است و اختلال هماهنگی حرکتی ناشی از آسیب ارگانیک و فیزیولوژیک بوده و علت آن نیز مشخص است.
- 2. عدم آسیب زدن به ارگان های بدن عدم وجود آسیب به ارگان های بدن: در این نوع اختلال هماهنگی حرکتی، فرد هیچگونه آسیب مشخص ارگانیک یا فیزیولوژیک ندارد و انجام آزمایشات کلینیکی و پاراکلینیکی و انواع تصویربرداری ها نشان دهنده سلامت مغز، نخاع، عضلات و سایر ارگان‌های بدن او می باشد. در این نوع اختلال هاهنگی رشد، فرد در انجام کارها و فعالیت های حرکتی مورد نظر مهارت و هماهنگی حرکتی کافی را ندارد و در برخی موارد از انجام آن ناتوان است. این اختلال اصطلاحاً اختلال هماهنگی رشدی نامیده می شود. در کل از واژه اختلالات هماهنگی رشدی به عنوان یک اختلال صرفاً زمانی استفاده می شود که ناشی از آسیب های بالا نباشد،همچنین با وجود سلامت ارگان های یاد شده، فرد هماهنگی حرکتی و مهارت حرکتی لازم را ندارد.
علت اختلالات هماهنگی رشدی- اختلال تکاملی
تعاریف بسیاری در مورد اختلال هماهنگی رشدی وجود دارد که، چند مورد آن را ذکر می کنیم
تعاریف بر اساس معیار DSM تجدید نظر شده: این اختلال را با چهار معیار تعریف می‌کنند که عبارتند از:
الف: عملکرد فرد در مهارت های روزمره زندگی که احتیاج به هماهنگی حرکتی دارد اساساً کمتر از آن چیزی است که از سن واقعی نه تقویمی و سطح هوشی فرد انتظار می رود. اختلال هماهنگی رشدی ممکن است خودش را از طریق اختلال تاخیر رشدی در نقاط مهم دوران رشد نظیر نشستن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن، پرتاب اشیا، پریدن، دویدن، دست و پا چلفتی بودن و عملکرد ضعیف در ورزش و نوشتن نشان دهد.
اختلال در معیار الف به صورت معناداری در دست یابی به مهارتها، موفقیتهای تحصیلی و فعالیت های روزمره اختلال ایجاد می‌کند.
اختلالات هماهنگی گفته شده ناشی از اختلالات پزشکی مانند: فلج مغزی یا اختلالات نافذ رشدی اوتیسم و غیره نباشد.
اختلال هماهنگی رشدی ناشی از کند ذهنی نباشد، در این صورت علائم اختلال هماهنگی رشد می تواند ناشی از کند ذهنی باشد، و چنانچه عقب ماندگی ذهنی وجود دارد اختلالات حرکتی ناشی از آن نباشد.
تعریف اختلالات رشدی بر اساس انجمن بین المللی طبقه‌بندی ناتوانی ها
این انجمن اختلالات رشدی و اختلالات عملکردی را تعریف و طبقه بندی می کند. مطابق با تعریف این انجمن، اختلال هماهنگی رشدی به صورت اختلالی با نقص های جدی در رشد و هماهنگی مهارت های حرکتی دیده میشود و این اختلال حرکتی باید ناشی از عقب ماندگی ذهنی، آسیب های مادرزادی و اکتسابی اعصاب های مرکزی و محیطی نباشد. با این وجود در بسیاری از موارد در ارزیابی های دقیق بالینی، حرکاتی مانند تاخیر تکاملی در کودکان و عصبی_رشدی مشاهده می گردد که برخی عبارتند از: حرکاتی کره شکل، حرکات آینه وار تکرار حرکات یک عضو توسط عضو دیگر، سایر حرکات همراه با اختلال هماهنگی حرکتی در مهارت های حرکاتی درشت و ظریف دیده می شود.این تعریف رشدی را از اختلال تکاملی ناشی از بد شکلی های راه رفتن، اختلال هماهنگی حرکتی ایزوله اختلال هماهنگی در یک عضو یا یک اندام، به عنوان مثال در فلج زایمانی که اختلال هماهنگی فقط در دست دیده میشود و کلیه نقایص حرکتی ناشی از عقب ماندگی، اختلالات حرکتی پزشکی مانند بیماری های ویلسون و پارکینسون و اختلالات روانی_اجتماعی مانند بیماری های اعصاب و روان نظیر اسکیزوفرنی مزمن جدامی‌کند.
سندرم کودکان کلامزی در اختلالات حرکتی در کودکان
سندروم بچه های دست و پا چلفتی: برای اولین بار در سال ۱۹۷۵ توصیف شد و شامل کودکانی بود که دارای بهره هوشی نرمال و بدون هیچگونه آسیب پزشکی و نورولوژیک بودند، این کودکان در انجام کارهای روزمره ناتوان بودند و در فعالیت های حرکتی، هماهنگی حرکتی لازم را نداشتند این نام که در گذشته بسیار پرکاربرد بود، امروزه چندان رایج نیست ولی با این حال بعد از نام اختلال هماهنگی رشدی بیشترین کاربرد دارد.
اختلال برنامه حرکتی رشدی:یکی دیگر از تعاریفی که از اختلال هماهنگی رشدی میشود، اختلال برنامه حرکتی رشدی می باشد این تعریف در انگلستان رایج بوده و توسط بنیاد درمان اختلالات حرکتی انگلستان ارائه می شود. دیس پراکسیا یا اختلال برنامه حرکتی به صورت نقص یا عدم تکامل سازماندهی و برنامه ریزی حرکات تعریف میشود قبل از انجام هر حرکتی احتیاج به ارائه برنامه حرکتی توسط مغز می باشد. مغز یا اعصاب مرکزی این افراد از ارائه برنامه حرکتی صحیح جهت انجام حرکات و کار ها ناتوان است. به این اختلال هماهنگی رشدی و اصطلاح اختلال برنامه حرکتی رشدی تمایز و تفاوت وجود دارد.دوی و هندرسون معتقد بودند اختلال برنامه حرکتی(دیس پراکسیا) را نمی‌توان به صورت یک کل یا نماد جدا یا یک زیر گروه از اختلال هماهنگی رشدی معرفی کرد.
سندروم دام : نام و تعریف دیگری از اختلال هماهنگی رشدی است. این سندروم عبارت است از اختلال در توجه، کنترل حرکت و درک که توسط گیلبرگ ارائه شد، تا هم زمان اختلالات همراه این اختلال را نیز شرح داده باشد این اصطلاح خارج از کشور سوئد کاربردی ندارد.
سایر اسامی اختلال هماهنگی رشدی
این اختلال به خصوص در گذشته دارای نام‌های گوناگونی بوده است اما رایج ترین آنها به خصوص در سال های اخیر اختلال هماهنگی رشدی است.
نام اختلال هماهنگی رشدی در کنفرانس های بین المللی لندن و انتاریو کانادا در سال ۱۹۹۴ مورد توافق متخصصین اختلالات حرکتی قرار گرفته است،از آن به نام اختلال هماهنگی رشدی نام می برد و در کنفرانس های لیدز ۲۰۰۶ و کنفرانس لویی ۲۰۱۰ بر نام اختلال هماهنگی رشدی تاکید شده است. در حال حاضر به صورت گسترده این نام کاربرد دارد.
مگالهاس با بررسی مقالات مربوط به این اختلال از سال ۱۹۹۴ تا سال ۲۰۰۶ بیان کرد نام اختلال هماهنگی رشدی با ۵۷ درصد موارد مصطلح ترین نام در بین کشور های مختلف می باشد و میزان استفاده از آن رو به افزایش می باشد، وی همچنین درصد استفاده برخی از نام ها را این چنین ذکر کرد:
- دست و پا چلفتی ۷.۲ درصد
- اختلال برنامه حرکتی ۳.۵رصد
- اختلالات نوشتاری ۳.۱ درصد
- اختلال هماهنگی چشم و دست ۲.۸ درصد
- اختلال عملکرد یکپارچه حسی ۲.۵ درصد
- اختلال توجه کنترل حرکتی و درک ۲.۵ درصد
- بد کار کردی های خفیف نورولوژیکال ۲.۲ درصد
- اختلالات درکی_حرکتی
- اختلال یادگیری حرکتی
- اختلال تاخیر حرکتی خفیف در کودکان
- تاخیر رشدی
اسامی و نام های دیگری نیز وجود دارند که کاربرد آنها بسیار کم و نادر است و درصد آنها به اتفاق اسامی بالا که درصد جداگانه ندارند، جمعاً ۲۳ درصد می باشد.
در ایران نیز با توجه به اینکه اکثر کتاب های ترجمه شده در این زمینه معمولاً قدیمی بوده، این اختلالات جسمی حرکتی را عمدتا با نام های دست و پا چلفتی، خام حرکتی و اختلال هماهنگی حرکتی ترجمه کرده‌اند و نام اختلال هماهنگی رشدی چنانچه موجود باشد در پایان نامه های دانشجوی سال های اخیر دیده می شود.
همانطور که ملاحظه کردید اختلال رشدی دارای اسامی متعددی است اما از همه رایج تر در منابع علمی اختلال هماهنگی رشدی می باشد و منابع سال های اخیر و کنفرانس های بین المللی اخیر عمدتاً برنامه اختلال هماهنگی رشدی تاکید دارند. اسامی مورد استفاده دیگر معمولا به صورت یک نشانه از سایر بیماری ها یا اختلالات جسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلا آپراکسیا اختلال عدم برنامه حرکتی به عنوان یک اختلال، در سکته مغزی دیده میشود.
وضعیت ظاهری افراد مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی
وضعیت ظاهری افراد مبتلا به اختلال تاخیر حرکتی و لباس پوشیدن آنها، در اکثر موارد خفیف اختلال مانند کودکان هم سنشان می باشد ولی در موارد شدید تر، به خصوص زمانی که والدین در مرتب کردن لباس ها به آنها کمک نمی کنند، کاملا با هم سالشان متفاوت است.
چنانچه افراد مبتلا به تاخیر حرکتی(کلامزی) به تنهایی لباس بپوشند، در مرتب کردن و پوشیدن لباس‌های شان معمولا ناتوان هستند و معمولا لباس‌هایشان مرتب نیست. هنگام استفاده از پیراهن معمولاً یک طرف آن را داخل شلوار و طرف دیگر بیرون شلوار می باشد.افراد مبتلا به اختلال حرکتی دکمه های پیراهن را در صورت بستن بعضاً جابجا می بندند یا جا می اندازند، دکمه های پیراهن، دکمه های شلوار و سگک کمربند معمولا در یک راستا یا یک مسیر مستقیم قرار ندارند. کودکان اختلال تاخیر تکاملی ،کفش هایشان را در سنین پایین تا به تا می پوشند. معمولا از این کودکان کلامزی( دست و پا چلفتی) خواسته می شود تا لباس هایشان را مرتب کنند ولی با وجود تلاش فراوان اصلا متوجه مشکل و یا موفق نمی شوند.
این کودکان کلامزی در اکثر فعالیت های روزمره زندگی توانایی های کمتری نسبت به همسالان خود نشان می‌دهند و معمولا باید در غذا خوردن، پوست کندن میوه ها، گرفتن ناخن ها، حمام کردن و غیره به آنها کمک کرد. کودکان تاخیر رشدی در مهارت هایی مانند: پریدن، لی لی کردن و دویدن، ضعف آشکاری نشان می دهند.
در بسیاری از مهارت های حرکتی ظریف مانند: نوشتن،مناسب قیچی کردن، تا کردن کاغذ،پاره کردن صاف یا مناسب کاغذ،نخ کردن،بستن بند کفش،بستن دکمه و زیپ،رنگ کردن بدون بیرون زدگی و جای خالی،مشکل دارند. در کل کودکان خام حرکتی کارها را جدا از اینکه کدام مهارت حرکتی درشت یا ظریف یا هر دوی آن ها آسیب دیده باشد با سرعت بسیار پایین یا بی دقت و متفاوت با همسالان خود انجام می دهند. کودکان با اختلال حرکتی برای انجام این کارها تلاش زیادی می کنند، ولی معمولاً نسبت به همسالان خود نا موفق تر هستند. اکثراً توانایی راندن دوچرخه را نداشته یا دیرتر نسبت به همسالان خود یاد می گیرند. اختلال حرکتی کودکان موجب می گردد کودک در تیم های ورزشی شرکت نمی کنند یا اگر هم شرکت کنند،زود اخراج می شوند یا مورد بی مهری قرار می گیرند.
در برخی از موارد اختلالات هماهنگی رشدی کودکان ،مهارت حرکتی کافی در ناحیه صورت، لب ها و زبان را نداشته و در بلعیدن آب دهان در بین صحبت کردن مشکل دارند و مقداری آب دهان از لب کودکان خارج میشود. همچنین به همان صورت که گفته شد با توجه به اینکه کودکان خام حرکت در انجام یک مهارت مجبورند بیش از حد تلاش کنند، ناخودآگاه توجه‌شان از دیگر قسمت های بدن نظیر لب ها منحرف شده و ممکن است آب دهان آنها از گوشه دهان شان جاری شود. کودکان با اختلال حرکتی گاهی مشکلات گفتاری نیز دارند.
انواع اختلال هماهنگی رشدی
اختلال هماهنگی رشدی از نظر وجود اختلال در مهارت های حرکاتی درشت و ظریف به سه نوع تقسیم می شود:
اختلال هماهنگی رشدی حرکات ظریف: در این اختلال، فرد مبتلا فقط در انجام حرکات ظریف مشکل دارند و حرکات و فعالیت های مرتبط با حرکات درشت را به صورت طبیعی انجام می دهد.
اختلال هماهنگی رشدی حرکات درشت: در اختلال تاخیر حرکتی در کودکان ،فرد مبتلا در انجام حرکات و فعالیت های مرتبط با مهارت های حرکتی درشت مشکل دارد ولی حرکات و فعالیت های ظریف را به صورت طبیعی انجام می دهد.
اختلال هماهنگی رشدی حرکات ظریف و درشت: در اختلال تاخیر تکاملی فرد هم در حرکات ظریف و هم در حرکات درشت، مشکل دارد. اختلال خام حرکتی شایع تر از انواع دیگر است.
کاردرمانی دست در درمان اختلال هماهنگی رشدی مورد استفاده قرار می گیرد.
ویژگی های غالب والدین نوزادان و کودکان با اختلالات هماهنگی رشدی
والدین کودکان تاخیر حرکتی اکثراً انواع نگرانی ها را در مورد وضعیت و ناتوانی‌های حرکتی و انواع اختلالات همراه آن دارند و مجموعه از احساسات منفی نظیر غم،گیج بودن،اضطراب و عصبانیت را تجربه می کنند و تلاش می کنند راه مناسب درمان تاخیر حرکتی در کودکان را پیدا کنند. آنها سوالات بسیاری از خود و اطرافیان می پرسند. از قبیل این که اختلال تاخیر تکاملی چیست؟ چه عواملی آن را ایجاد می کند؟این اختلال در دخترها شایع تر است یا در پسرها؟کودک آنها چه مشکلاتی را در آینده تجربه می‌کند؟ راه درمان اختلال هماهنگی رشد چیست؟بسیاری از والدین کودکان نگران موفقیت های تحصیلی کودک خود از عوارض همراه اختلالات حرکتی هستند.
این والدین معمولا حمایت بسیاری از کودکانشان در انجام مهارت های حرکتی نشان می دهند و معمولا سعی می کنند برای جلوگیری از اتلاف وقت و زودتر انجام شدن فعالیتهای کودکان پوشیدن لباس و پوشیدن کفش و غیره خود این فعالیت‌ها را انجام دهند. همچنین نگرانی های بسیاری در مورد وضعیت هماهنگی و اختلال هماهنگی حرکتی کودکان خود دارند و از اینکه نمی دانند مشخصاً چگونه مشکلات حرکتی کودک خود را مدیریت کنند، رنج می برند.
شیوع اپیدمیولوژی اختلالات هماهنگی رشدی
شیوع اختلال هماهنگی رشدی تقریباً بالاست. شیوع اختلال رشدی را حدود ۵ تا ۶ درصد از کودکان برآورد کرده است. شیوع این اختلال در اکثر کشورها نیز تقریباً در همین حدود است که میزان قابل توجهی می باشد. البته بسته به اینکه از چه تستی استفاده شود و در غربالگری تا چه اندازه حساسیت به خرج داد و نوع خفیف و موارد مشکوک اختلال تاخیر حرکتی را وارد آمار کرد و یا فقط نوع شدید آن را در آمار مد نظر قرار داد، این آمار تغییر می کند. به عنوان مثال در انگلستان شیوع این اختلال مطابق با معیارهای در جدیدترین غربالگری حدود ۱.۸ درصد از کودکان ۵ و ۷ ساله ذکر شده است در همین تحقیق ۴.۹ درصد از کودکان، مشکوک به اختلال هماهنگی رشدی هستند که با جمع این دو عدد، احتمالاً شیوع آن به ۶.۹ درصد از کودکان می رسد.
با توجه به معیارهای بالا و اجرای تست هوش، شیوع اختلال هماهنگی حرکت را در کشورهای مختلف از ۱.۴ درصد تا ۱۹ درصد از دانش آموزان را تخمین زده اند. این اختلاف شیوع مربوط به نحوه تشخیص می باشد.
در ایران شیوع اختلال حرکتی کودکان حدود ۶ درصد ارزیابی شده است که تقریباً مطابق با آمار جهانی است. با توجه به جمعیت بالای دانش آموزان ایران، متاسفانه رقم بالایی از دانش آموزان به اختلال خام حرکتی مبتلا هستند،که بسیار زیاد است و با توجه به عوارض جسمی، عاطفی_روانی و تحصیلی این اختلال توجه ویژه آموزش و پرورش کشور را می‌طلبد.
در برخی از منابع اختلال هماهنگی حرکتی را به سه نوع شدید و متوسط خفیف تقسیم می‌کنند. تقسیم بندی به صورت شدید و متوسط رایج تر است و آمارهای گوناگونی در این زمینه وجود دارد. در سوئیس نوع شدید حدود ۴.۹ درصد از کودکان ۷ ساله و نوع متوسط حدود ۸.۶ درصد از کودکانه ۷ ساله را تشکیل می دهد و نسبت پسر به دختر در هر کدام به ترتیب ۴ به ۱ و برای متوسط ۷ به ۱ می باشد. نوع شدید اختلال هماهنگی رشدی در سنگاپور حدود ۴ درصد و نوع خفیف حدود ۱۵ درصد است.
اختلالات هماهنگی رشدی در پسرها شایع تر از دخترها است و نزدیک به ۲ ( ۱.۹) برابر است. در این زمینه نیز اختلاف نظر وجود دارد برخی از منابع قدیمی تر این اختلاف را بیشتر ذکر می کنند، در نوع خفیف اختلال هماهنگی حرکت نسبت پسر به دخترا تا ۷ برابر و نوع شدید آن را تا ۴ برابر بیان می‌کنند. در برخی منابع این اختلاف به حدود ۲ ( ۱.۹) برابر می رسد و آخرین منبع در دسترس این اختلال را ۳.۱۷ درصد بیان کرده‌اند. البته میزیونا به تنهایی معتقد است اختلاف معنی داری بین پسر و دختر وجود ندارد.
علت اختلال هماهنگی رشدی- اختلال خام حرکتی
سبک زندگی و زمینه فرهنگی در میزان شیوع اختلال تاخیر رشدی بسیار موثر است. به عنوان مثال در مقایسه دو جامعه کانادا و یونان که کودکان آنها سبک زندگی و زمینه فرهنگی متفاوتی دارند، شیوع اختلالات جسمی حرکتی متفاوت می باشد به طوری که شیوع درکودکان یونانی که چاق تر بوده و ظرفیت قلبی_ریوی ضعیف تر و شاخص توده عضلانی پایین‌تری دارند، بیشتر است. شیوع در کودکان یونانی ۱۹ درصد و در کودکان کانادایی به ۸درصد میرسد که اختلاف قابل توجهی است.
جنسیت،کم تحرکی،وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین،وزن و چربی زیاد،ارتباط مستقیمی با افزایش شیوع اختلال هماهنگی رشدی دارند. وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین روی دختر ها نسبت به پسر ها تاثیر بیشتری دارد و در شرایط مساوی زندگی روی مهارتهای حرکتی دختر ها تاثیر منفی بیشتری دارد. همچنین،ظرفیت قلبی و ریوی پایین،تفاوت های فرهنگی و زندگی در جامعه که با زبان غیر مادری صحبت می کنند ارتباط مستقیمی با کاهش رشد مهارت های حرکتی به خصوص در پسرها دارد. با وجودی که احتمال شیوع مشکلات رشد مهارت حرکتی در پسر ها بیشتر است ولی دختر هایی که مشکلات مهارت حرکتی دارند در عین شگفتی دو برابر بیشتر نسبت به پسرها بی تحرک هستند.
پروگنوز یا پیش آگهی در صورت عدم درمان اختلال هماهنگی رشدی
درمان در کودکان اختلال هماهنگی رشد باید هر چه زودتر صورت گیرد و هر چه سن کودک کمتر باشد تاثیر بیشتری می توان دریافت کرد. مداخلات درمانی در اختلال رشدی باید قبل از سن مدرسه یا سال های اولیه مدرسه هرچه زودتر صورت گیرد. عدم انجام درمان به موقع باعث می شود که کودک تمام علائم اختلال هماهنگی حرکتی خود را با خود به سنین بزرگسالی برده و او را در کسب زندگی مستقل مناسب با مشکل روبه رو کنند. کودکانی که هیچ درمانی در مورد آنها صورت نگرفته اکثراً مشکلاتی که همراه اختلال تاخیر حرکتی است را در بزرگسالی نیز همراه دارند. عدم درمان اختلال هماهنگی رشدی در تمامی سطوح از خفیف تا شدید تاثیر منفی دارد و باعث می شود در بزرگسالی این افراد در انجام فعالیت های روزمره در سطح پایین تری نسبت به سایر بزرگسالان عمل کنند و رضایت و کیفیت زندگی آنها به نسبت پایین تر از دیگران باشد و از شرایط روحی_روانی پایین تری برخوردار باشند.
بهترین مرکز درمان اختلال رشد- درمان اختلالات حرکتی در کودکان
انجام تمرینات و برنامه‌های مداخله ای در درمان اختلال هماهنگی رشدی بسیار ارزشمند بوده و باعث بهبود عملکرد می گردد. تقریباً مداخله تمام مطالعات منجر به بهبود نسبی کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی حرکتی شده‌اند.
درمان های بسیاری در رابطه با بهبودی و تاثیر گذاشتن روی اختلال هماهنگی رشدی وجود دارد به طوری که بیش از ۳۰ نوع مداخله گوناگون در این زمینه ذکر شده است. تقریباً تمام محققان و متخصصان معتقدند مداخلات درمانی اختلال تاخیر رشدی باید انجام شود و اجرای آن از عدم اجرای آن به مراتب سودمند تر است. اکثر درمان ها در اختلال حرکتی کودکان در چند گروه عمده قرار می گیرند که از بین گروه های موجود اکثر مداخلاتی که استفاده می شوند در دو گروه عمده قرار می گیرند که عبارتند از: رویکرد کار محور و رویکرد فرایند محور قرار می گیرند.
درمان اختلالات رشد بر اساس رویکرد فرایند محور
در این گروه از تمرینات با توجه به اینکه فرد دارای اختلال تاخیر تکاملی در کدام زمینه بیشتر دچار مشکل است، یکی از مداخلات استفاده می شود و در این گروه مداخلات بیشتر روی زمینه های آسیب و زمینه های جسمی که فرد اختلال هماهنگی رشدی مشکل دارد تکیه می گردد و اکثر درمان ها در اختلال رشد فقط مشکل جسمی فرد را مورد توجه قرار می دهند. البته ناگفته نماند با بهبود وضعیت هماهنگی حرکتی فرد بسیاری از مشکلات و عوارض جانبی اختلال هماهنگی رشدی به صورت غیر مستقیم بهبود می یابند.
روش یکپارچگی حسی در درمان اختلالات درکی حرکتی
روش یکپارچگی حسی در درمان اختلالات جسمی حرکتی توسط کاردرمان خانم جین آیرس در سال ۱۹۷۰ در آمریکا معرفی شد. در کاردرمانی در اختلال هماهنگی رشدی هدف این است که تمرینات ای به کودک داده شود که چند حس پیکری کودک را همزمان درگیر کنند. عمده ترین حواسی که در این روش تحریک، ویرایش و یکپارچه می گردند عبارتند از: وستیبولار، حس عمقی،حس حرکت، بینایی، شنیداری و حس لمس شامل حواس استرگنوزیس،حس تشخیص مکان لمس، حس سرما_گرما و غیره. مهمترین حس در کاردرمانی در یکپارچگی حسی،حس وستیبولار می باشد زیرا تحریک این حس باعث تحریک بیشتر قسمت های مغز می گردد.
در روش یکپارچگی حسی در کاردرمانی هماهنگی حرکتی،تمرینات و فعالیت ها به گونه‌ای است که اکثر حواس فوق را درگیر کند. مهمترین اصل در این روش حضور فعال کودک در فعالیت می باشد. لذا جهت حضور فعال کودک اصل خوشایند بودن تمرین برای کودک باید رعایت گردد، کودک باید فعالیت ها را آگاهانه انجام دهد. به عنوان مثال از کودک خواسته می شود، زمانی که بر روی تاب سوار شده است، توپ پرتاب شده توسط کاردرمانگر را بگیرد و داخل یک سبد بیاندازد یا برای کاردرمانگر پرتاب کند. در این تمرین اکثر حواس تحریک می گردند. در این روش درمان اختلال هماهنگی رشد از وسایلی مانند توپهای بزرگ در سایزهای متفاوت، تاب، تیوپ ماشین سنگین، تخته تعادل، تخته های چوبی باریکه و پله، استخر توپ زیاد استفاده می شود.
میزان اثرگذاری یکپارچگی حسی در کاردرمانی در اختلال هماهنگی رشدی
این مداخله کاردرمانی در بهبود وضعیت حرکتی کودک اختلال هماهنگی رشدی مفید است و اکثر مطالعات تحقیقی از تاثیر این درمان در تاخیر تکاملی در کودکان نام برده‌اند.
برخی از منابع هم از تاثیر ضعیف این روش نام برده اند و معتقدند این روش در مقایسه با سایر درمان های آموزش مهارت های حرکتی و کار محور نظیر کاردرمانی درکی-حرکتی به جز روش کاینستزیا از تاثیر کمتری برخوردار است. و در واقع این روش کاردرمانی در اختلال هماهنگی رشدی در مقایسه با عدم انجام مداخله از تاثیر بسیار خوبی برخوردار می باشد ولی در مقایسه با سایر روش ها تاثیر کمتری دارد.در کل تاثیر کاردرمانی تعادلی و حسی در درمان اختلال هماهنگی رشدی در مطالعات گذشته نسبت به مطالعات اخیر بیشتر بوده است.در مطالعات گذشته از تاثیر قابل توجه این مداخله در بهبود اختلالات رشدی نظیر اختلالات توجه،اوتیسم و به خصوص اختلال یادگیری نام برده اند اما مطالعات اخیر از تاثیر جزئی آن در درمان اختلالات یادگیری هماهنگی رشدی نام میبرند. این روش در بهبود اختلالات رفتاری به خصوص افرادی که هر دو اختلال یادگیری و هماهنگی رشدی را با هم دارند،مناسب می باشد. این روش ضمن اینکه در بهبود مهارت های حرکتی موثر است همزمان در بهبود مهارتهای تحصیلی نیز تاثیرگذار می‌باشد. کاردرمانی یکپارچگی حسی در کودکان اوتیسم کاربرد فراوانی دارد.
آموزش مهارت های کاری خاص در کاردرمانی در تاخیر حرکتی کودکان
یکی از مداخلاتی است که در کاردرمانی جسمی هماهنگی حرکتی استفاده می شود و در این روش برخی از مهارت های کاری یا یک فعالیت خاص به عنوان مثال فعالیت های تعادلی انجام فعالیت های تعادلی باعث افزایش عملکرد حس پیکری می‌گردد تا اندازه‌ای عملکرد تعادلی را بهبود می بخشد، آموزش و تمرین داده می شود به عنوان نمونه: آموزش لباس پوشیدن در این مداخله به عنوان کار یا فعالیت مورد نظر با استفاده از انواع راه حل هایی که قابل درک و فهم و اجرا برای مراجعه کننده باشد آموزش داده می شود و سپس این فعالیت آن قدر تکرار می گردد تا مراجعه کننده آن را بیاموزد. به عنوان مثال چنانچه مراجعه کننده سکته مغزی کرده و نیمی از بدنش فلج شده باشد با استفاده از این روش به وی روشهایی آموزش داده می شود تا بتواند با استفاده از یک دست لباس بپوشد.
از کاردرمانی حرکتی کودکان بیشتر جهت آموزش مهارت های روزمره زندگی استفاده می گردد و با روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره و آموزش عصبی حرکتی کار که در آینده با آنها آشنا می شوید متفاوت است. روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره بیشتر یک استراتژی می‌باشد که به مراجعه کننده آموزش می دهد چگونه با استفاده از این روش انجام فعالیت های روزمره را بیاموزد. استفاده از روش آموزش مهارتهای حرکتی خاصی در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی موثر است.
ولی این تاثیر در مقابل روش های کار محور کمتر است. با این حال کاردرمانگر گاهی صلاح می داند از این روش استفاده کنند.
درمان اختلالات حرکتی با رویکرد کار محور
روش های این رویکرد جز روشهای معاصر در درمان اختلالات هماهنگی حرکتی است و تقریباً نقطه مقابل سایر مداخلات می باشد. در این رویکرد،نحوه یا اجرای کودک در یک فعالیت خاص را از لحاظ هر چیزی که روی اجرای کودک از قبیل رفتار،محیط،شناخت و غیره تاثیر می گذارد،در مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. پس از تجزیه و تحلیل فاکتورهای موثر در مورد فعالیت مورد اجرا،روش ها و برنامه هایی در نظر گرفته میشود تا عامل های موثر تحت مداخله قرار گیرند.
فرق این روش در کاردرمانی حرکتی کودکان با سایر فعالیت ها در این است که در این روش فقط بر فعالیت های عملکردی ضروری کودک در فعالیت های روزمره زندگی تاکید می کنند و مهارت هایی که کودک در انجام فعالیتهای روزمره زندگی و سایر فعالیت های عملکردی ضروری در مدرسه و اجتماع که کودک در انجام آنها ناتوان است را به او آموزش می دهند و انگیزه ی کودک را بالا میبرند تا از طریق کار کردن آن و شرکت کردن در فعالیت های خانه مثلا کمک به آشپزی از قبیل پوست کندن پیاز ،سیب زمینی و غیره مدرسه،تفریحات و ورزشی،آن مهارت را بیاموزد.
در واقع این روشها از سایر رویکردها از قبیل: رویکردهای اختلال یا فعالیت محور، از رویکرد های شناختی استفاده کرده و آنها را وارد فعالیت های عملکردی روزمره کودک می کند و مهارت های عملکردی را مستقیماً به کودک آموزش می دهد. در واقع مداخلات دیگر،به طور خاص کاری با انجام فعالیت هایی که کودک نمی تواند انجام دهد به عنوان مثال دکمه بستن،دوچرخه سواری ندارند بلکه سعی می کنند هماهنگی حرکتی کودک را بهبود بخشند تا هماهنگی کودک در انجام سایر فعالیت ها بهبود یابد و خود کودک به مرور آنها را یاد بگیرد،بدون اینکه کاردرمانگر آنها را مستقیماً آموزش دهد اما در روش کار محور کاردرمانگر مستقیماً سراغ فعالیتی می رود که کودک از انجام آن ناتوان است به عنوان مثال دوچرخه سواری یا دکمه بستن را تجزیه و تحلیل کرده و با استفاده از روش های رویکرد کار محور آن فعالیت مورد نظر را آموزش می دهد.
در این روش ها کودک حضور فعال داشته و از رویکرد شناختی استفاده شده و کودک مورد آموزش قرار میگیرد حتی کودک در تنظیم اهداف برای خودش مشارکت می‌کند و در تقسیم فعالیت عملکردی به اجزاء کوچک فعالانه شرکت می کند لذا کودک باید از یک حداقل هوش مناسب و سن مناسب برخوردار باشد و همچنین با توجه به تعامل بیانی کاردرمانگر با کودک،کودک باید از یک حداقل مهارتهای زبانی کافی برخوردار باشد که این محدودیت ها از معایب این روش ها هستند. این روش ها را می توان به صورت گروهی یا انفرادی اجرا کرد.
برخی از روش های کار محور در درمان اختلال هماهنگی حرکتی
روش گرایش و شناخت بر اجرای کارهای روزمره در کاردرمانی حرکتی
این روش توسط هلن پولاتاژکو و آنجلا ماندیچ در سال ۱۹۹۰ معرفی شد. این روش بر روی آموزش فعالیت های اساسی زندگی روزمره تاکید می کند و به دنبال آن کودک را تحریک به شرکت در فعالیتهای خانه، تفریح،مدرسه و ورزش می کند. این روش بر روی نحوه اجرای فعالیت‌هایی که کودک دوست دارد یا نیاز دارد که انجام دهد و کسب مهارت کند تمرکز می کند. در این روش کاردرمانی درکی حرکتی از روش های گوناگونی از قبیل افزایش دانش کودک نسبت به کار یا فعالیت مورد نظر،روش های شناختی مانند روش حل مسئله،آموزش اصول یادگیری، آموزش مهارتهای خود آموزی،تطابق یا سازگاری محیط و استفاده از چهارچوب هدف_برنامه_انجام_ارزیابی استفاده می شود, در این چارچوب کودک ابتدا هدف را مشخص و سپس برنامه چیده و پس از اجرا آن را ارزیابی می کند. کاردرمانی حرکتی در کودکان در این روش به شدت وابسته به مداخلات شناختی می باشد.
در این تکنیک کاردرمانی حرکتی از کودک خواسته می شود در طول حل یک مسئله یا مسئله کاری،با صدای بلند خودش را راهنمایی کند و مراحل کار را برای خودش توضیح دهد. در این روش عقیده بر این است که وی می تواند یاد بگیرد،چطور هدف را تشخیص داده،برنامه بریزد و موفقیت اش را در برنامه اش ارزیابی کند و نیز از یک طریق یاد بگیرد چطور به رفتار و فعالیت اش نظم دهد. عمده هدف روش شناختی در کاردرمانی درکی حرکتی این است که کودک پس از آموزش،خودش بتواند مشکل را تشخیص داده سپس هدف را مشخص کند برنامه‌ای جهت پیشرفت در آن مشکل مشخص کرده و بعد از اجرا،آن را ارزیابی و مدیریت کند و به مرور توانایی حل مسئله و مهارت های کسب شده را به زندگی روزانه انتقال دهد. کودکانی که با این روش درمان می شوند،ابداع کنند و مهارت های حرکتی درشت و ظریف خود را توسعه دهند. کودکانی که مهارتهای زبانی خوبی دارند به علت اینکه این روش را بهتر درک می کنند به موفقیت بیشتری در مهارتهای حرکتی دست می یابند این روش نیازمند آموزش والدین،اطرافیان و حتی آموزگار کودک می باشد.
تاثیر گذاری روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره
این روش یکی از موثرترین روشهای موجود است و بسیار مورد توجه متخصصین اختلالات حرکتی می‌باشد و گرایش به این روش هر روز گسترده‌تر میشود و از آنجا که مستقیم به سراغ فعالیتهای روزمره کودک میرود و باعث بهبودی آن ها می گردد، تمام جنبه های زندگی کودک را تحت تاثیر قرار می دهد. میلر معتقد است تاثیر این روش در کاردرمانی درکی حرکتی بسیار بهتر از روش هایی است مانند اکثر روش های فرایند محور که از رویکرد شناختی استفاده نمی کنند. آدامز کارایی مثبت این روش و تصویرسازی ذهنی را در درمان کودکان اختلال هماهنگی رشدی تایید می‌کند.
روش آموزش عصبی حرکتی در کاردرمانی تاخیر تکاملی
این روش در کاردرمانی حرکتی برای اولین بار در هلند استفاده شد. در این روش اساس کار بر این است که کار یا فعالیت مورد نظر به اجزاء کوچکتر که توسط کودک قابل اجرا باشد،تجزیه می شود. نحوه تجزیه طوری است که در نهایت منجر به یادگیری مشکل حرکتی اصلی شود. در واقع در کاردرمانی تاخیر تکاملی اجزای فعالیت آنقدر تمرین می شوند تا اجزای عصبی_ حرکتی درگیر در آن فعالیت،آن را با آموزش فرا گرفته و به انجام آن عادت کنند.
تجزیه کار یا فعالیت شامل موارد زیر می شود: ۱- برنامه،یعنی کودک چه چیزی را نیازمند است است در مورد کار یاد بگیرد. ۲- اجرا،یعنی کودک قادر به انجام چه چیزهایی جهت اجرای فعالیت می باشد.۳- ارزیابی که می توان مجموعه‌ایی از بازخوردها را استفاده کرد. تطابق کار،جهت این که کودک بتواند آن را انجام دهد. در این روش کاردرمانی حرکتی کودک اجزاء فعالیت را یکی یکی انجام میدهد و با افزایش مهارتش به صورت پیشرونده به مراحل بالاتر می رود تا بتواند مهارت را کامل کند.با استفاده از شرایط محیطی می توان انجام یادگیری یک فعالیت را آسان تر یا سخت تر کرد. در مواردی که کودک هنوز نیاز دارد تا یاد بگیرد که چطور باید یک مشکل فعالیتی را حل کند،می توان از استراتژی های شناختی استفاده کرد.
از این روش میتوان برای بچه های کوچک تر و آنهایی که مهارتها و توانایی های زبانی کمی دارند در مقایسه با روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره استفاده کرد و انواع فعالیت های حرکتی را آموزش داد.
تاثیر گذاری روش آموزش عصبی حرکتی کار
این روش کاردرمانی جسمی حرکتی نیز از روشهای تاثیر گذار و نوین می باشد و بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این روش تاثیرات جانبی جسمی دیگری از قبیل بهبود قدرت عملکردی و ظرفیت قلبی-ریوی دارد. استفاده از این روش در آموزش و بهبود دست خط بسیار مفید است. نی می جر معتقد است اگرچه این روش باعث بهبود فعالیت مورد آموزش و فعالیت های مشابه می‌گردد ولی همزمان باعث بهبود عملکرد حرکتی نمیگردد و کودکان با سن بالاتر و ضعف حرکتی بیشتر،از این روش بیشتر استفاده می کنند.
روش تصویر سازی ذهنی حرکت در کاردرمانی جسمی حرکتی
در این روش کاردرمانی جسمی حرکتی کودک فعالیت یا کاری را که می‌خواهد انجام دهد با تمام اجزایش تصور می‌کند و آن را به صورت ذهنی انجام می دهد بعد از اینکه چند بار این تصویر سازی را انجام داد درک و تصویر بهتری نسبت به اجرا و حرکت اندام، قبل از اجرا به دست می آورد. سپس کودک همزمان با تمرین،تصویر و درکی مناسب از وضعیت اندام ها در انجام فعالیت مورد نظر به دست می آورد و در حین انجام فعالیت نیز با استفاده از دو حس بینایی و حس حرکت،بازخوردهای لازم را گرفته و حرکت مناسب را انجام می دهد.
بر اساس این روش کاردرمانی جسمی حرکتی بر روی تقویت خاصیت مدل سازی داخلی حرکات توسط مخچه است که با تقویت آن مخچه می‌تواند نتایج دستورات حرکتی که از قشر مخ صادر شده را بهتر پیش بینی نماید و در صورت لزوم آن دستورات را اصلاح کند و در اختیار قشر مخ قرار دهد. همین امر در کاردرمانی حرکتی باعث ایجاد دستور حرکتی دقیق و بهتری می شود که نهایتاً منجر به انجام حرکت با مهارت بیشتر می گردد. این روش جهت یادگیری انواع مهارت های حرکتی و تمام افراد و سنین مفید است.
تاثیر گذاری روش تصویرسازی ذهنی حرکت
این روش کاردرمانی حرکتی کودکان در یادگیری های حرکتی و هماهنگی حرکتی بسیار مفید است و باعث می شود مهارت های حرکتی زودتر فراگرفته شوند و فرد زودتر کسب مهارت کنند. استفاده از این روش به اندازه استفاده از روش درکی حرکتی و کوپ در درمان کودکان اختلال هماهنگی موثر است و استفاده از این مداخله بسیار بهتر از آن است که هیچ مداخله ای صورت نگیرد.
تاثیر مداخلات کار محور در کاردرمانی تاخیر تکاملی
این مداخلات از جمله مداخلات تاثیرگذار در بهبود مهارت های حرکتی می باشند و منابع زیادی از آنها حمایت می‌کند. این مداخلات را به صورت گروهی و انفرادی میتوان انجام داد. مداخلات کار محور بر تمام جنبه‌های اختلالات هماهنگی رشدی تمرکز کرده و برای تمام اختلالات همراه و عوامل جانبی و محیط کودک برنامه دارد و تمام اختلالات را در تمام سطوح تحت تأثیر قرار میدهد. این مداخلات باعث افزایش عزت نفس می گردند.به خصوص روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره که بر شرکت کودک در تمام فعالیتهای زندگی تاکید می کند و باعث افزایش عزت نفس کودک گردد.
مطالعات اخیر نشان می دهد در آموزش کار های روزمره و فعالیتهای خاص حرکتی استفاده از این مداخلات کار محور در درمان تاخیر حرکتی در کودکان موثرتر از مداخلات اختلال یا فعالیت محور هستند،البته فقط در همین زمینه. به عنوان مثال چنانچه هدف شما فقط آموزش دوچرخه سواری یا آموزش پوشیدن پوشاک باشد،استفاده از روش های ذکر شده مناسب است. مادرش در کل باید ذکر شود اگرچه این درمان برای آموزش کارهای روزمره توصیه می گردند ولی هیچ مداخله ی دیگری رد نمی شود نمی‌توان آن را جایگزین سایر مداخلات نمود. در ضمن مدارک کافی در دسترس نیست تا نشان دهد مداخله ای برتر از مداخله ی دیگر است.
مداخله شناختی در کاردرمانی درکی حرکتی
اکثر کودکان اختلال هماهنگی رشدی مشکل مهارتهای شناختی دارند و مشکلات آنها در ۶ زیر گروه تقسیم بندی می گردد و در صورتیکه میانگین فرایند شناختی در این کودکان کمتر از حد نرمال باشد احتمالا مشکل درکی-حرکتی نیز وجود دارد و ارزیابی دقیق با تست های استاندارد و انجام کاردرمانی درکی حرکتی با توجه به نتایج تست ها توصیه می گردد.
در این مداخله از انواع روش های شناختی استفاده میشود تا شناخت و دانش فرد نسبت به مشکل و راه حل آن بالا برود. از کاردرمانی درکی حرکتی میتوان به همراه تمام مداخلات جهت بالا بردن دانش مراجعه کننده،کاهش ترس،افزایش انگیزه و آموزش چگونگی مواجهه یا مواجه شدن با مشکلات حرکتی استفاده کرد تا میزان یادگیری فرد را در تمرینات و فعالیت ها بالا برد. استفاده از این مداخله به تنهایی در بهبود و آموزش مهارتهای حرکتی نقش بسیار ناچیزی داشته و در مقایسه با سایر روشها از تاثیر کمتری برخوردار است. از کاردرمانی درکی حرکتی عمدتا در رابطه و همراه با سایر مداخلات استفاده میشود چنانچه آموزش مهارتهای حرکتی و مداخلات درمانی همراه با مداخلات شناختی شود میزان یادگیری مهارت های حرکتی افزایش می یابد.
استفاده از این مداخله حتی به اندازه یک خود راهنمایی شفاهی فرد خودش را به صورت بیانی راهنمایی کند در مهارتهای حرکتی درشت باعث افزایش بهبودی و یادگیری نسبت به یک تمرین صرف می گردد. این رویکرد اغلب در مداخلات کار محور و عمدتاً در روش گرایش و شناخت نسبت به اجرای کارهای روزمره استفاده می شود در این روش کودک باید تعیین هدف،برنامه،اجرا و ارزیابی را خودش انجام دهد.
مداخله ال بی دی
این مداخله انجام حرکات هماهنگ و موزون شبیه رقص رقص و ایروبیک به همراه موسیقی می باشد. این مداخله در کاردرمانی هماهنگی حرکت از تاثیر مثبتی برخوردار است و باعث بهبودی در جنبه های مختلف اختلال می گردد. لیمریجسه در مقایسه این روش با یکپارچگی حسی بیان کرد این روش به مراتب موثر تر از روش یکپارچگی حسی در بهبودی اختلال هماهنگی رشدی می باشد.
سایر مداخلات کاردرمانی در هماهنگی حرکتی
مداخلات گوناگون بسیاری در رابطه با این اختلال وجود دارد این مداخلات بسیار زیاد هستند و به دلیل اینکه بعضاً یا کم تاثیر یا بی تاثیر هستند،احتیاج به امکانات خاص دارند و نیز کلی نیستند،یعنی این که فقط باعث بهبودی تا حد خاصی می شوند انجام آنها برای همه کودکان مناسب نیست.انجام این مداخلات به جای سایر مداخلات اصولی پیشنهاد نمی شود. بلکه به صورت کلی در کنار سایر مداخلات یا پس از بهبود و افزایش هماهنگی توصیه می شود.
مداخله دارویی توسط دکتر اختلالات حرکتی
مداخلات دارویی در درمان اختلال هماهنگی رشدی عمدتاً جهت درمان اختلالات همراه این اختلال مانند بیش فعالی،اضطراب و غیره استفاده می شود و داروی خاص جهت بهبود هماهنگی حرکتی وجود ندارد در گذشته از داروی فاتی اسید جهت بهبود هماهنگی حرکتی استفاده می شد. اما ریچاردسون و مانت گومری از فوق تخصصین اختلالات حرکتی نشان دادند که فاتی اسید در بهبود هماهنگی حرکتی تاثیری ندارد اما این دارو بهبود مهارت های خواندن،صداکشی و اختلالات رفتاری مانند بیش فعالی و توجه کمک می کند.
استفاده از فاتی اسید به همراه ویتامین ای در بهبود اختلال همااهنگی رشدی بی‌تاثیر است. در گذشته از داروی متیل فنیدیت جهت بهبودی اختلالات هماهنگی حرکتی استفاده می‌شد. انگلسمن پس از بررسی چند مقاله در مورد این دارو جهت بهبودی اختلال هماهنگی رشدی پی برد نمی‌توان استفاده از این دارو را جهت بهبود اختلال هماهنگی رشدی توصیه کرد.
رایس در مطالعه‌ایی که در سال ۲۰۱۲ روی کودکان بیش فعال با و بدون اختلال هماهنگی رشدی انجام داد بیان نمود استفاده از این دارو جهت بهبودی اختلالات هماهنگی حرکتی بی تأثیر است و بهتر است این کودکان را جهت بهبودی به خدمات توانبخشی ارجاع داد. در مطالعه های جالب در استفاده از این دارو متیل فنیدیت روی کودکان اختلال هماهنگی رشدی با مشکل بیش فعالی،با وجودی که این دارو تا حدودی ۲۵ درصد علائم بیش فعالی را کاهش داده ولی تاثیر معناداری بر بهبود مهارت های حرکتی نکرده و مقدار بهبودی با دارو حدود ۲۶ درصد تفاوت معناداری با تاثیر دارونما نداشته است.
مداخله استفاده از وسایل کمکی ارتز در اختلالات حرکتی کودکان
از وسایل کمکی ارتزها جهت بهبود ساختار مفاصل و پوسچر بدن در درمان اختلال حرکتی استفاده می شود این وسایل عمدتاً در پا مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این وسایل عبارتند از: کفی طبی جهت صافی کف پا و اصلاح وضعیت زانو، استفاده از زانوبند های مخصوص و انواع بریس ها جهت اصلاح زانو ضربدری و پرانتزی و غیره،استفاده از این وسایل باعث بهبود زوایای مفاصل شده در نتیجه به بهبود تعادل،یا عملکرد فرد کمک می کند.
این مداخله صرفاً به افرادی کمک می کند که اختلال ساختاری داشته باشند و این اختلال روی عملکرد فرد تاثیر گذاشته باشد. همچنین استفاده از این وسایل کمکی ارتز فقط باعث بهبود عملکرد در مفاصلی میشود که وسیله کمکی باعث بهبود ساختار آن ها شده است،و به هیچ وجه باعث درمان اختلال هماهنگی حرکتی نمیگردد.
مداخلات ورزشی در کاردرمانی حرکتی کودکان
انجام هرگونه مداخله ورزشی منظم باعث بهبود هماهنگی عضلانی می شود و میتوان بسیاری از ورزشها را انجام داد به عنوان مثال فوتبال و تکواندو از طریق بهبود سیستم حسی،تعادل و زمان عکس العمل باعث بهبودی هماهنگی رشدی می گردند. همچنین برخی ورزشها مانند طناب زدن یا تن آورز در بهبود تعادل ایستا و داینامیک کودکان موثر است. ولی مشکلی که در در این بین وجود دارد این است که اکثر این کودکان توانایی انجام این ورزش ها به خصوص ورزش های گروهی را ندارند و هماهنگی حرکتی این کودکان به قدری پایین است که در جلسات اولیه کلاس های ورزشی اخراج یا طرد می‌شوند که این مسئله باعث آسیب و کاهش عزت نفس فرد می شود،در حالی که عزت نفس این کودکان پایین است. این امر و شرکت و طرد شدن در کلاسهای ورزشی باعث آسیب شدید تر به عزت نفس و کاهش اعتماد به نفس و بروز اختلالات رفتاری می‌گردد. لذا بهتر است ابتدا هماهنگی حرکتی کودک مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی را ابتدا با سایر مداخلات و تمریناتی که می خوانید بر اساس مداخلات درمانی تنظیم شده بهبود بخشید سپس کودک را در کلاسهای ورزشی ثبت نام نمود.
آب درمانی در کاردرمانی تاخیر تکاملی
در روش آب درمانی از انواع روش ها،تمرینات و وسایل آبی استفاده می شود تا عملکرد حرکتی فرد را بالا ببرند،استفاده از این روش در کاردرمانی هماهنگی حرکتی شبیه استفاده از پارک های آبی و استفاده از وسایل و امکانات آنها می باشد البته از اصول تمرین درمانی کاردرمانی و فیزیوتراپی در این روش استفاده می شود،این روش نیز در بهبود وضعیت هماهنگی حرکتی کودکان اختلال هماهنگی رشدی موثر است.
مداخله اسب سواری
با توجه به اینکه سرعت عمل و زمان عکس العمل به تحریکات در این کودکان پایین است،با این مداخله ضمن تقویت عضلات بدن بخصوص از عضلات کمربند لگنی میتوان سرعت تحریک پذیری عضلات را افزایش داد سرعت تحریک پذیری و واکنش به تحریکات عضلات بدین معنی است که فرد پس از شنیدن یا دیدن یک دستور حرکتی،تا انجام دادن آن دستور حرکتی چه مقدار زمان صرف می کند و سرعت انجام حرکات چه مقدار است باعت پایین تحریک‌پذیری عضلات و زمان واکنش به دستورات باعث محدودیت در انجام فعالیت های روزمره و فعالیت های تفریحی می‌گردد. با استفاده ازاسب سواری می توان میزان تحریک‌پذیری و زمان واکنش به دستورات را افزایش داد و به نظر می رسد تقویت عضلات لگن و تنه و تحریک و تقویت حس عمقی به همراه سایر حواس باعث این بهبودی می گردد.این مداخله نیز مانند مداخله ورزشی برای اکثر کودکان با اختلال هماهنگی رشدی بخصوص کودکان با اختلال شدید به هیچ وجه مناسب نمی باشد زیرا اکثر این کودکان اصلا نمی‌توانند روی اسب بشینند و آن را کنترل کنند و نمی توانند دست ها و تن را همزمان جهت کنترل خود و اسب هماهنگ کنند لذا باید با استفاده از سایر مداخلات دیگر ابتدا هماهنگی این کودکان را بالاتر برد تا اعصاب مرکزی آنها بتواند همزمان دست ها،تنه و سایر حواس آنها را همزمان کنترل کند.
استفاده از بازی‌های رایانه‌ای همراه حرکت در درمان تاخیر حرکتی کودکان
این بازی ها به خصوص آنهایی که مانند ناینتندو وای فیت دارای حرکات بدنی هستنددر بهبود هماهنگی حرکتی در کودکان با اختلال هماهنگی رشدی می تواند تاثیرگذار باشد. از معایب این مداخله گران‌قیمت بودن و عدم در دسترس بودن آن می باشد،برخی از محققین معتقد به تأثیرگذاری این بازی ها و برخی دیگر معتقد به بی تاثیری این بازیها هستند،استراکر معتقد است بازی های رایانه ای ویدیویی فعال نمی توانند مهارت های حرکتی کودکان هماهنگی رشدی را تقویت کنند و تفاوتی بین انجام این مداخله و بازی ها و فعالیت های روزمره این کودکان در بهبود مهارت حرکتی یا دوره ایی که مداخله دریافت نمی کنند وجود ندارد،بررسی های وی نشان داد انجام بازی‌های رایانه‌ای فعال باعث میشود کودکان با اختلال هماهنگی رشدی تصور کنند مهارت های حرکتیشان به صورت معناداری بهبود یافته است. اگرچه کودکانی که این مداخله بر روی آنها انجام شده بود به صورت معناداری تصور می کردند مهارت های حرکتی آنها بهبود یافته است ولی در واقعیت مهارت های حرکتی آنها چندان تغییر معناداری نکرده بود. هووی ضمن اعتقاد به بی تأثیری این بازیها عقیده دارد این بی تاثیری ام بازی‌های رایانه‌ای فعال مربوط به نوع بازی یا کیفیت انجام آن ها می باشد و با انتخاب بازی مناسب شاید بتوان روی این بی تاثیری اثر گذاشت،احتمالا این اختلاف نظر محققین ناشی از اختلاف بازی های انتخاب شده است و احتمالا هر بازی می تواند تاثیر متفاوتی از بی تاثیری تا تاثیر در بهبودی داشته باشد،نحوه انجام این بازیها در کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدی از لحاظ دامنه حرکتی مفاصل نسبت به کودکان رشد طبیعی متفاوت می باشد به عنوان مثال این کودکان حین بازی مچ خود را بیش از کودکان رشد طبیعی خم و راست می کنند.
در کاردرمانی تاخیر حرکتی از اتاق سنسوری روم مرکز درمان اختلال رشد که بر پایه بازی های کامپیوتری و به صورت تخصصی توسط دکتر اختلالات حرکت طراحی شده است استفاده می شود. این اتاق شامل تجهیزات ویژه الکترونیکی و کامپیوتری است که کودک را وادار به انجام فعالیت های حرکتی بر مبنای بازی های کامپیوتری طبقه بندی شده می کند. با توجه به ساختار تخصصی این بازی های کامپیوتری و سطح علمی بالای آن تاثیر بسزایی بر رند درمان تاخیر تکاملی در کودکان دارد.
استفاده از بازخورد در کاردرمانی درکی حرکتی
بازخورد،عمل،گفتار یا نتیجه ای است که فرد پس از انجام یک رفتار یا فعالیت دریافت می کند و باعث تقویت و بهبود رفتار و عمل فرد می گردد. دو نوع بازخورد داریم:
۱- بازخورد درونی که فرد نتیجه عمل و رفتار مثبت خود را میبیند و به صورت باطنی از رفتارش لذت می برد و باعث تقویت رفتار و عمل فرد می گردد.
۲-بازخورد خارجی:بدین معنی است که دیگران او را تشویق می کنند در واقع فرد نتیجه رفتار شرا در عمل و گفتار دیگران می بیند و می سنجد.
مسلماً بازخورد درونی بهتر است ولی با توجه به اینکه رسیدن به این بازخورد زمان بر است فرد تا نتیجه عملش را در تمرینات ببیند زمان نسبتاً زیادی طول می کشد چنانچه هدف ما استفاده از این بازخورد است،حتماً باید از بازخورد های خارجی با برنامه منظم و دقیق تا رسیدن به هدف استفاده کرد.
برای تاثیر بهتر بازخورد باید شرایطی را رعایت کرد،وینستین پیشنهاد می کند بهتر است بازخورد متداول،پشت سر هم و با فاصله زمانی بسیار کم نباشد و تصادفی صورت گیرد. زمانی باشد که فرد اشتباهی نداشته یا از زمان اشتباه فرد گذشته باشد و بهتر است همراهان اطلاعاتی نیز به فرد داده شود.
با استفاده از بازخوردهای مثبت و هدف مندی که هدفشان تقویت درک فرد از جسم و توانایی هایش است به همراه تمرینات حرکتی می توان تصویر ذهنی،خودپنداره و مهارت های حرکتی کودکان با اختلال هماهنگی رشدی و کودکان رشد طبیعی را بهبود بخشید و با توجه به ضعف کودکان با اختلال در زمینه ی موارد ذکر شده اهمیت استفاده از بازخورد پر رنگ تر به نظر می رسد البته ناگفته نماند استفاده از مداخلات حرکتی به تنهایی نیز به بهبود موارد فوق در کودکان با اختلال کمک می کند.
کاردرمانی در منزل برای اختلال هماهنگی رشدی از دیگر خدمات مرکز کاردرمانی در شرق تهران و مرکز کاردرمانی غرب تهران می باشد. از خدمات مهم مرکز توانبخشی دکتر صابر کاردرمانی کودکان اوتیسم، کاردرمانی میکروسفالی، کاردرمانی نوزادان، اختلالات یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه، فلج مغزی ، کاردرمانیحسی، کاردرمانی در نابینایانو… می باشد.