مشکلات حسی در فلج مغزی و سندروم داون

اختلالات حسی در کودکان فلج مغزی و سندروم داون یکی از مشکلات پیشروی این کودکان است. تمرینات یکپارچگی حسی در کاردرمانی می تواند باعث بهبود مشکلات حسی این کودکان و کاهش مشکلات همراه آن باشد. مرکز کاردرمانی فلج مغزی و گفتاردرمانی دکتر صابر با در اختیار داشتن بخش های تخصصی نظیر اتاق سنسوری روم مجهز به تجهیزات دیجیتالی، ماساژ درمانی و بخش تعدیل حسی، کاردرمانی در یکپارچگی حسی و… در حیطه بهبود مشکلات حسی کودکان فلج مغزی و سندروم داون به صورت کاملا تخصصی مشغول به فعالیت می باشند. مرکز دکتر صابر با دو شعبه فعال در غرب و شرق تهران و تیم تخصصی درمانی شامل کاردرمانان، گفتاردرمانان و روانشناسان متخصص، توانسته است کلیه نیاز های این کودکان را در حیطه توانبخشی تامین نماید و بهترین نتیجه درمانی را حاصل کند.

مشکلات حسی کودکان سندروم داون

کودکانی که دارای سندروم داون هستند، به طور عمومی دارای تون عضلانی پایین، مفاصل دارای حرکت بیش از اندازه، مهارت های حرکتی ضعیف، مهارتهای تمایز حسی ضعیف و بسیاری از مشکلات دیگر هستند. کودکانی که با تورتیکولی به دنیا می آیند، فقط یک چرخش گردنی دارند که سر به یک طرف می‌رود و دامنه محدودی در حرکات گردنی داشته و گردن درد و سایر علائم دیگر را نیز دارند. یک استراتژی فعال و برنامه قوی می تواند در سنین خیلی پایین از محدودیت‌های مهمی در بینایی جلوگیری کند و در مناطق موثر بدن داده‌های حس لمس را می‌تواند تحمل کند.کودکان سندرم دان ممکن است چالش‌های حسی مرتبط با ورودی حس عمقی داشته باشند. ورودی حس عمقی، ورودی حسی به عضلات و مفاصل است. افراد مبتلا به سندرم داون تمایل به تون عضلانی پایین دارند که می‌تواند بر نحوه تفسیر ورودی حسی که از طریق عضلات و مفاصلشان دریافت می‌کنند، تأثیر بگذارد (Bruni, 2016). اغلب آنها برای کمک به تنظیم بدن خود به ورودی حس عمقی بیشتری در عضلات و مفاصل خود نیاز دارند. این امر همچنین تنظیم میزان نیرویی که با عضلات خود تولید می‌کنند را برای افراد مبتلا به سندرم داون دشوار می‌کند؛ آنها اغلب کاری را خیلی سخت انجام می‌دهند (فشار زیادی به یک شیء وارد می‌کنند تا بشکند) یا به اندازه کافی سخت انجام نمی‌دهند (فشار ناکافی وارد می‌کنند و در نگه داشتن یک شیء مشکل دارند).

نقص در پردازش حسی ممکن است کارهای روزمره مانند حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا خوردن را به چالش بکشد. ما اغلب می‌بینیم و می‌شنویم که بیماران لوسیون را روی پوست خود تحمل نمی‌کنند، با وجود اینکه پوستشان خشک است. برخی افراد دوست ندارند آب صورتشان را لمس کند، که بر حمام کردن و بهداشت تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به سندرم داون ممکن است به دلیل احساسی که لباس به آنها می‌دهد، دوست نداشته باشند جوراب، کفش یا سایر لباس‌ها را بپوشند. تغییر از لباس‌های یک فصل به فصل دیگر نیز ممکن است یک چالش باشد.

افراد مبتلا به سندرم داون ممکن است مشکلات غذایی مرتبط با حس نیز داشته باشند. به عنوان مثال، اغلب گزارش می‌شود که آنها بدغذا هستند. برخی ممکن است هنگام غذا خوردن دهان خود را پر کنند. این ممکن است به دلیل نقص حس عمقی باشد. برای اینکه یک فرد بتواند بجود، باید غذا را در دهان خود احساس کند، و ممکن است این حس را فقط در صورتی داشته باشند که دهان خود را تا گونه‌ها پر کنند. این یک عادت غذایی ایمن نیست. سایر مشکلات تغذیه‌ای که گزارش شده‌اند شامل مشکل در احساس تشنگی یا سیری (پر بودن) است. این مربوط به سیستم حس درونی است، یکی از هشت سیستم حسی. برای اطلاعات بیشتر در مورد هشت سیستم حسی، لطفاً به

کودکانی که برای بلع از لوله استفاده می کنند، شرایطی مثل بیماری هیرسچ رانگ ،اختلالات گوارشی، ناتوانی در بلع یا بلع ناقص، ناتوانی برای رشد و پیشرفت و دیگر مشکلاتی که ممکن است حرکات دفاعی دهانی را رشد دهد دارا هستند. کودکان عقب مانده ذهنی در حس عمقی و حس لمس دچار مشکل بوده و درک درستی از حواس خود ندارند.

مشکلات حسی کودکان فلج مغزی

اختلال پردازش حسی (SPD) اغلب در افراد مبتلا به فلج مغزی (CP) مشاهده می‌شود، که اغلب همراه با اختلالات حرکتی است. در حالی که CP عمدتاً بر مهارت‌های حرکتی تأثیر می‌گذارد، سیستم حسی نیز می‌تواند به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار گیرد و منجر به مشکلاتی در پردازش اطلاعات حسی مانند لمس، بینایی، صدا و حرکت شود. این می‌تواند به صورت بیش‌حساسیتی (واکنش‌پذیری بیش از حد) یا کم‌حساسیتی (واکنش‌پذیری کمتر) به ورودی‌های حسی ظاهر شود و بر فعالیت‌های روزانه، مهارت‌های حرکتی و رشد کلی تأثیر بگذارد.

پردازش حسی در فلج مغزی:

CP و اختلال یکپارچگی حسی: بسیاری از افراد مبتلا به CP دچار اختلال یکپارچگی حسی هستند، جایی که مغز برای پردازش موثر اطلاعات حسی با مشکل مواجه می‌شود.

بیش‌حساسیتی:این می‌تواند منجر به واکنش‌های شدیدتر به محرک‌های حسی شود و باعث اجتناب از بافت‌ها، صداها یا حرکات خاص شود. به عنوان مثال، کودکی با بیش‌حساسیتی لمسی ممکن است از برچسب لباس یا انواع خاصی از لمس آزرده شود.

کم‌حساسیتی:برعکس، کم‌حساسیتی می‌تواند منجر به کاهش آگاهی از ورودی‌های حسی شود و برای ثبت آن توسط مغز به تحریک شدیدتر یا طولانی‌تر نیاز داشته باشد.

مشکلات پردازش حسی در CP می‌تواند جنبه‌های مختلف زندگی را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله مهارت‌های حرکتی (دست و پا چلفتی بودن، مشکل در کارهای حرکتی ظریف)، تعادل، هماهنگی و حتی رشد عاطفی و اجتماعی.

وقتی که این بچه‌ها توانایی خوردن با دهان را کسب می کنند،ممکن است توانایی تحمل تنوع وسیعی از غذاها و طعم را نداشته باشند. بچه‌هایی که ناتوانی های جسمی مثل فلج مغزی و همی پلژی را دارند به طور کلی مشکلات پردازش حسی در دو حیطه با درجاتی از ناتوانی در تعیین موقعیت و شدت آسیب دارند. در ابتدا، شرایط ناتوانی ممکن است به ساختارهای فیزیولوژیکال آسیب بزند مثل توانایی دریافت انتخابی داده های حسی. دوم اینکه، محدودیت حرکتی ممکن است دسترسی به تحریکات حسی را محدود کند. کودکی که حرکت محدود دارد ممکن است به طور کلی فرصتی برای حرکت در مکان ها و چالش با جاذبه را نداشته باشد. برای مثال ممکن است یک کودک فلج مغزی کوتاهی عضلانی یا کوتاهی مفصلی داشته باشد که باعث مشکلاتی در حرکت کردن و دریافت داده های حس لمس و دهلیزی عمقی می شود. فلج اعصاب جمجمه‌ای، لوچی، نیستاگموس ممکن است مشکلاتی را برای کودک در یکپارچه کردن و استفاده از داده های دهلیزی و بینایی پدید آورد.

مراقبت های خاص باید برای ناتوانایی های پایه ای حسی به وسیله فراهم کردن محرک‌های حسی خوب و پر بازده به حداقل برسد. این مراقب ها برای کودک فلج مغزی که از ویلچر استفاده می کند به این صورت است که باید او را از صندلی چرخدار دور کرده و روی کف زمین به صورت ایستاده قرار دهیم تا تحمل وزن او پیشرفت کند این امر به واسطه مفاصل که به خوبی محرک‌های حسی را برای قسمتهای مختلف بدن فراهم می کند، محقق می‌شود.

منابع:

https://www.flintrehab.com

Bruni, M. (2016). Fine Motor Skills in Children with Down Syndrome. 3rd ed. Bethesda, MD: Woodbine House.

سوالات متداول:

1.آیا مشکلات بلع و آبریزش دهان در کودکان سندروم داون مربوط به اختلال حسی است؟

بله. کودکان سندروم داون به علت اختلال در حس لامسه و حس عمقی در دهان، نمی توانند فشار لازم را بر روی عضلات لب ها برای بسته نگه داشتن دهان وارد کنند. همچنین به علت کم حسی لامسه متوجه ریزش آب دهان به بیرون از دهان نمی شوند. ماساژ ها وتحریکات حسی با برس و گفتاردرمانی حسی می تواند این مشکلات را بهبود بخشد.

2.اختلال پردازش حسی در کودکان فلج مغزی چه مشکلی ایجاد می کند؟

مشکلات پردازش حسی در کودکان فلج مغزی به دو صورت بیش حسی و کم حسی خود را نشان می دهد و بر روی توانایی های حرکتی و استقلال کودکان تاثیر بسزایی دارد. عدم درک حس درد و یا کم حسی در دما می تواند آسیب های جدی به کودک وارد کند. همچنین بیش حسی لمسی موجب اجتناب کودک از پوشیدن لباس های خاص یا اجتناب از لمس اشیاء و حتی لمس زمین با کف پا می گردد.