روان خواندن یعنی توانایی تشخیص سریع واژه ها و خواندن جمله ها و متن های طولانی تر به راحتی که نشان دهنده درک مطلب است. کسی که از نظر خواندن ضعیف است نمی تواند روان بخواند، اغلب گنجینه کلمه های دیداری اش کافی نیست و برای رمزگشایی بسیاری از واژه های متن باید تلاش زیادی بکند. مرکز درمان اختلالات یادگیری دکتر صابر در زمینه تشخیص نارساخوانی و درمان اختلال خواندن فعالیت می نماید. بخش های تخصصی مرکز در حیطه تشخیص اختلال یادگیری ، تست های مرتبط، اتاق توجه بینایی، بخش تخصصی آموزش، اتاق تقویت مهارت های شنیداری از جمله بخش های مهم در درمان اختلال خواندن در کودکان و آموزش روان خوانی است.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
روان خوانی
چنین فردی چون تمام نیروی خود را صرف تشخیص واژه ها می کند، در نتیجه روخوانی اش توأم با مکث های طولانی و تکرارهای مکرر است که بیان یکنواخت و بدون زیروبم آن را برجسته تر می کند. دانش آموزان باید ضمن تلاش برای روان خوانی پلی بین تشخیص واژه و درک مطلب ایجاد کنند (ریچک و دیگران، ۱۹۹۶).
برای اینکه دانش آموزان بتوانند روان بخوانند باید هم در خواندن شفاهی و هم در صامت خوانی خیلی تمرین کنند. متأسفانه چون کسانی که در خواندن ضعف دارند از خواندن لذت نمی برند، چندان که لازمه روان خواندن است، به تمرین خواندن نمی پردازند. بنابراین، معلم ها باید با استفاده از راهبردهایی خواندن را به صورت تجربه ای لذت بخش و مثبت برای دانش آموزان در آورند. دو نوع از مواد خاص برای درک مطلب، مطالب روایتی و مطالب توضیحی است.
درک مطالب روایتی و روان خوانی کودکان
مطالب روایتی همان داستان ها هستند. داستان ها معمولا ساختگی اند و شخصیت ها، طرح و نقشه و توالی رویدادهایی دارند که در خلال داستان اتفاق می افتد. برای اینکه خواندن مطالب داستان موثر باشد، دانش آموزان باید بتوانند مطالب زیر را مشخص کنند:
▪ شخصیت های مهم
▪ فضا، زمان و مکان
▪ رویدادهای اصلی به صورت متوالی
▪ مسائلی که شخصیت های داستان
روایت ها گاهی الهام بخش اند. خوانندگان با خواندن این روایت ها می توانند در عالم خیال از محدوده زندگی روزمره خود فاصله بگیرند و به جاهای دیگر جهان، فضا و دوره های زمانی دیگر سفر کنند. کسانی که اختلال خواندن دارند غالبا علاقه ای به خواندن داستان نشان نمیدهند و ناگزیر باید همواره آنها را به روان خوانی داستان ترغیب نمود. برای اینکه داستان های مورد علاقه آنها را در اختیارشان بگذاریم، لازم است در مورد پسخوراندها و واکنش هایشان سؤال هایی مطرح کنیم، تنوع مطالب روایتی «سبک ادبی» داستانی نامیده می شود. برای اینکه کودکان خوانندگان خوبی شوند، باید انواع سبک های ادبی را تجربه کنند. (در این خصوص رک، «سبک های روایتی»).
درک مطالب توضیحی
مطالب توضیحی مطالبی است که اطلاعاتی در زمینه های محتوایی در اختیار خواننده قرار می دهد. به طور مثال کتاب های درسی در حوزه هایی نظیر کتاب های اجتماعی یا علمی از این دست اند. هر چه دانش آموزان به کلاس های بالاتر می روند، مطالب خواندنی آنها به طور چشمگیری تغییر می کند. قسمت اعظم تکالیف خواندن دانش آموزان به روان خوانی محتوای کتاب های درسی و داستانی اختصاص می یابد. بیشتر دانش آموزان بدون هیچ نظارت یا کمکی خودشان مستقلا کتاب های درسی خود را می خوانند. کتاب خوانی آنها ممکن است برای خواندن فصلی از کتاب، تکمیل تکلیف نوشتاری درباره آن فصل، آمادگی برای فعالیتی کلاسی بر اساس آن فصل و برای امتحان دادن آن فصل باشد. تعجب آور نیست که بسیاری از دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری نمی توانند چنین تکالیفی را به اتمام برسانند. دانش آموزی که فقط کتاب داستان خوانده است تجربه و توانایی لازم را برای خواندن محتوای کتاب های درسی ندارد.
درمان اختلال خواندن
آموزش در سطح دبیرستان برای کسب مهارت خواندن، تکالیف سنگینی از دانش آموزان انتظار دارد ضمن آنکه راهنمایی معلم خیلی کم است، مشکلات اصلی دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری در زمینه خواندن محتوایی شامل موارد زیر است:
1.تاکید زیاد بر کسب اطلاعات در خواندن، آموزش در زمینه محتوایی با این پیش فرض صورت می گیرد که دانش آموزان مهارت های لازم را برای خواندن کسب کرده اند. از دانش آموزان انتظار می رود بخوانند، درک کنند و مقادیر زیادی اطلاعات را تفسیر نماید.
| سبک های روایتی
▪ داستان هایی که واقعیت را به تصویر می کشند نظیر قصه هایی در مورد کودکان ▪ داستان های خیالی شامل کتاب هایی که در آنها حيوانات حرف میزنند، داستان های علمی – تخیلی و داستان های ترسناک ▪ داستان های جن و پری؛ قصه های عامیانه و داستان های جیب و غریب. ▪افسانه ها ▪ داستان های پلیسی ▪ طنز و نمایش زبانی ▪ داستان های تاریخی، که دوره ای از رویداد های گذشته را به تصویر می کشد ▪نمایشنامه ها ▪ داستان های شعری، اشعاری که در آن ها داستان هایی به تصویر کشیده می شود. ▪ ماجراهای زندگی واقعی ▪ زندگینامه ها و زندگینامه خود |
۵۰ صفحه در هر کلاس عادی سازی شده – به خاطر بسپارند. به علاوه دانش آموزان ممکن است چهار درس مختلف (مثلا انگلیسی، علوم، ریاضیات و تاریخ) داشته باشند. برای دانش آموزان دچار ناتوانی های یادگیری الزامات خواندن ممکن است بسیار ملال آور و مایوس کننده باشد.
٢. محتوای کتاب های درسی عموما بالاتر از سطح کلاس هایی است که در آن تدریس می شود.
کتاب درسی ممکن است برای دانش آموزی که باید آن را بخواند و درک کند، فوق العاده دشوار باشد. به طور مثال، اگر سطح خواندن دانش آموزی در کلاس دهم در سطح کلاس پنجم باشد و کتاب های درسی اجتماعی برای سطح کلاس يازدهم نوشته شده باشد، در این صورت شش سال اختلاف سطح وجود خواهد داشت.
٣. معلم های محتوا محور غالبا تصور می کنند که دانش آموزان توانایی کافی برای خواندن دارند.
به این دلیل به تدریس مهارت های خواندن نمی پردازند. در این سطح، وقت کمی به تدریس مهارت های خواندن نظیر سازماندهی یا مطالعه رئوس مطالب اختصاص می یابد. معلم ها می توانند به دانش آموزان در خواندن محتوای کتاب ها از طریق ؟
زیر مطالب مهم و ارتباط دادن مطلب با مطالب دیگری که قبلا یاد گرفته اند و همچنین با ترغیب آن ها به مرور مطالب برای آشنا شدن با متن در کل کمک کنند. افزون بر این معلم ها میتوانند واژه های دشوار یا فنی را قبل از خواندن متن تعریف کنند و دانش آموزان را به نظارت و بررسی درک خود از مطلبی که می خوانند آگاه سازند. در بخش راهبردهای تدریس این فصل رهنمودهایی برای کمک به دانش آموزان جهت خواندن مطالب توضیحی کتاب های درسی ارائه می شود.
ارزیابی خواندن و درمان اختلال خواندن
روش ها و آزمون های موجود برای ارزیابی خواندن بیشتر از هر قلمرو دیگر درباره برنامه های درسی است. اختلال خواندن را می توان از طریق مقیاس های غیررسمی (نظیر پرسشنامه غیررسمی در مورد خواندن، تحلیل اشتباهات و ارزیابی ورقه ها) یا آزمون های رسمی (نظیر آزمون های زمینه یابی، آزمون های تشخیص و مجموعه آزمون های درکی) بررسی و ارزیابی کرد
مقیاس های غیررسمی
یکی از ساده ترین روش های ارزیابی روان خوانی مشاهده غیر رسمی دانش آموز زمانی است که با صدای بلند میخواند. در این حالت معلم به راحتی می تواند سطح کلی خواندن، توانایی تشخیص واژه، انواع خطاها و درک مطلب دانش آموز را کشف کند. این روش بسیار عملی است و می تواند به اندازه مجموعه آزمون ها اطلاعات مفصل و ارزنده در برداشته باشد.
پرسشنامه غیر رسمی خواندن. پرسشنامه غیر رسمی خواندن (IRI) را می توان به سرعت و راحت اجرا کرد و اطلاعات ارزشمندی در خصوص مهارت های خواندن دانش آموز، سطح خواندن، انواع خطاها، فنون رو در رو شدن با واژه های نا آشنا و خصوصیات رفتاری او به دست آورد (جانسون، کرس و پیکالسکی، ۱۹۸۷).
شیوه کار با پرسشنامه غیررسمی خواندن در شكل ۲.۱۲ به صورت نمودار گردش کار نشان داده می شود. آزمایشگر از میان واژه های کتاب خواندن هر یک از کلاس ها حدود یک صد واژه را انتخاب می کند و آنها را برای هر کلاس در مجموعه ای فهرست می کند (از پرسشنامه های خواندن تجارت استاندارد نیز می توان استفاده کرد.) دانش آموز با صدای بلند ؟
واژه هایی از سطوح درجه بندی شده را می خواند و معلم همزمان با او به شیوه ای نظام مند خطاهای او را ثبت می کند، اگر دانش آموز در مجموعه صد واژه ای بیش از پنج خطا داشته باشد مجموعه هایی آسان تر به او ارائه می شود تا آنجا که دانش آموز بیش از دو خطا در هر یک صد واژه نداشته باشد. معلم برای بررسی درک مطلب درباره هر مجموعه چهار تا ده سؤال از دانش آموز می پرسد. با استفاده از پرسشنامه غیر رسمی خواندن می توان سه سطح خواندن را معین کرد:
1.سطح خواندن مستقل، دانش آموز قادر است حدود ۹۵ درصد واژه ها را تشخیص دهد و به۹۰ درصد پرسش های مربوط به درک مطلب پاسخ صحیح بدهد، (این سطحی است در آن دانش آموز می تواند کتاب های کتابخانه را در سطح مورد نظر بخواند یا به عبارت دیگر کار خواندن به طور مستقل انجام می گیرد).
2.سطح خواندن آموزشی، دانش آموز قادر است حدود ۹۰ درصد از واژه های مجموعه را تشخیص دهد و از نظر درک مطلب نیز ۷۰ درصد نمره را کسب می کنند. (در این سطح اگر معلم آموزش خواندن را هدایت کند دانش آموز می تواند از آن سود جوید.)
3. سطح خواندن سرخورده. دانش آموز کمتر از ۹۰ درصد واژه های مجموعه را می تواند تشخیص دهد و نمره‌اش در درک مطلب کمتر از ۷۰ درصد است. (چون در این سطح دانش آموز مطالب را درک نمی کند، این سطح برای او بسیار دشوار است و نباید در این سطح آموزش برای او صورت گیرد.)
علاوه بر پرسشنامه های غیر رسمی خواندن که خود معلم ها درست می کنند، چندین پرسشنامه تجارتی استاندارد نیز موجود است که در آنها روش مناسب اجرای پرسشنامه نیز توضیح داده شده است. این پرسشنامه‌ها شامل پرسشنامه کلاس درس خواندن، پرسشنامه استاندارد خواندن و پرسشنامه تحلیلی خواندن (ویرایش دوم) است که درباره آنها در پیوست ج توضیح داده شده است. (نیز در پیوست ج رك. ریچک و دیگران (۱۹۹۶) که شامل پرسشنامه ای غیررسمی در مورد خواندن است و معلم ها می توانند از آن استفاده کنند.)
تحلیل خطاها در روان خوانی شفاهی . تحليل خطاها یکی از رویکردهای روان شناسی زبان برای ارزیابی خواندن شفاهی است. منظور از خطاها، اشتباهات و لغزش هایی است که دانش آموز هنگام خواندن شفاهی متن چاپی مرتکب می شود. این لغزش ها که گاهی خطا نامیده می شوند.) در حکم فرصت هایی است برای تشخیص؛ چون ؟ از طریق آن ها
فرایندهای زیربنایی زبان خود را آشکار می سازند. در واقع، الگوها و ساختار زیربنایی زبانی خود دانش آموز ممکن است هنجارگریزی را تشدید کند، خطا ممکن است تلاش مثبتی برای رسیدن به درک مطلب باشد . پژوهش های انجام شده در مورد تحلیل خطاها نشان می دهد که خوانندگان ماهر الزاما نسبت به خوانندگان دیگر هنجارگریزی (یا خطاهای) کمتری در خواندن شفاهی ندارند.