رفتاردرمانی| تکنیک های رفتار درمانی در کودکان| رفتاردرمانی بیش فعالی|مرکز رفتاردرمانی تهران

محیط می­تواند برای تأثیرگذاری روی رفتار و بهینه­ سازی یادگیری، استفاده شود. اگر به نظر می­رسد پرخاشگری یک بیمار با تحریکاتی مثل صداها یا حرکات ناگهانی بدتر می­شود، محیط می­تواند برای کم کردن این حالت، تغییر کند و یا از تماس مراجع با این شرایط جلوگیری شود. به طور مشابه، اگر یک مراجع حواس پرت باشد یا مشکلات درک بینایی داشته باشد، یک اتاق ساکت و منظّم با کمترین مزاحمت بینایی می­تواند توجّه را، تسهیل کرده و نیازهای پردازش بینایی محیط را، کم کند. معنا و انگیزه از شرکت کردن مراجع در برنامه هدف­ گذاری، نشأت می­گیرد. یک مراجع با بینش و توانایی­ های فراشناختی محدود شده ممکن است نتواند اهداف طولانی­ مدّت را شناسایی و فرمول­ بندی کند و نتواند نیازهایی را برای آنها ببیند و ممکن است مشکل در فهم پیشرفت به سمت آن اهداف داشته باشد. رفتار درمانی و تکنیک های رفتاری صحیح می­توانند در این گونه رفتارها مورد استفاده قرار گیرند که با تقویت مثبت یا استفاده از پاداش هدفمند، شکل می­گیرند. ضروری است که همه­ ی اعضای تیم توانبخشی یک روش یکسان اتخاذ کنند و آن را مداوم انجام دهند تا مطمئن شوند که مؤثّر خواهد بود. کلینیک کاردرمانی دکتر صابر  با انجام خدمات متنوع رفتار درمانی کودکان، کاردرمانی، گفتاردرمانی، بازی درمانی و… به صورت تیمی و هماهنگ به درمان کامل مراجعین می پردازد. تجربه بالای متخصصین مرکز و بهبود مراجعین، این مرکز به عنوان بهترین مرکز رفتاردرمانی تهران شناخته شده است.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

رفتار درمانی کودکان و انواع تکنیک های رفتاری همچنین می­تواند برای مراجعانی که عوارض رفتاری مربوط به ضایعه مغزی مانند شکستگی، پرخاشگری و عدم مهار را داشته باشند، ضروری باشد. پاداش­های امتناع، نادیده گرفتن رفتارهای نامطلوب و ستایش و یا پاداش رفتارهای مناسب، برخی راه­های استفاده از این روش­ها هستند. ضروری است که همه­ ی اعضای تیم توانبخشی یک روش یکسان اتخاذ کنند و آن را مداوم انجام دهند تا مطمئن شوند که مؤثّر خواهد بود.

تکنیک های رفتاری

شکل ­دهی یکی از انواع تکنیک های رفتاری و رفتار درمانی می­باشد که برای تشویق عملکرد به سمت هدف نهایی، وقتی که آن هدف به صورت فوری در دسترس نیست، استفاده می­شود. در مراحل اوّلیه رفتار درمانی، هر رفتاری که فرد را به عملکرد دلخواهش نزدیک کند، تحسین می­شود یا پاداش داده می­شود تا به سمت رفتار در این مسیر تشویق می­شود. یک بار که یک جزء و یا سطح رفتار همواره به دست آمده است، تحسین به مدّت زیادی داده نمی­شود امّا اگر سطح دیگری از رفتار بدست آید، تحسین می­شود. وقتی که عملکرد دلخواه به طور کامل به دست آید، تحسین کردن به صورت درجه­بندی شده کاهش می­یابد تا متوقّف شود. این تکنیک نیاز دارد که عملکرد هدف یا رفتار آنالیز شده و به سطوح جزئی­تری تقسیم شود. اگر چند نفر از اعضای تیم در این مداخله درگیر شوند، همه باید بدانند که کدام مرحله می­باشد، مراجع به کدام مرحله رسیده است و با نوع تحسین و پاداشی که داده می­شود، موافق باشند. حفظ دقیق اطلاعات و ارتباط خوب، بسیار ضروری می­باشد. سندرم اختلال در عملکرد اجرایی می­تواند منجر به تکانشگری و رفتارهای نامناسب در موقعیت­های اجتماعی مانند کنایه­های جنسی یا محبّت بیش از حدّ به افراد غریبه شود. تحسین­های سریع و فراوان برای رفتارهای مناسب و قابل قبول برای فرد، توجّه مثبت و پاداش را فراهم خواهد کرد و رفتار را در طولانی­ مدّت تقویت می­کند.

راهنمایی در رفتاردرمانی

یک روند هدایت عملکرد و راهنمایی کردن می­باشد. اگر فردی نمی­تواند یک فعالیت یا تمرین را با توانایی­های اوّلیه اجرا کند یا در حال یادگیری یک مهارت جدید می­باشد، پس از آن راهنمایی می­تواند به عنوان نشانه استفاده شود. بسیار مهمّ است­ که راهنمایی­هایی که می­شود، ساده­ترین راهنمایی ضروری برای سطح عملکرد فرد و در سطح معمولی برای فردی که می­تواند به راحتی فعالیت را پردازش کند، باشد. آسیب مغزی اغلب باعث مشکل پردازش در قسمت بزرگی یا گوشه­ای از اطلاعات می­شود و راهنمایی­های زبانی باید مناسب، مختصر و ساده باشند. راهنمایی­ها می­توانند بینایی (نشان دادن)، کلامی (نوشتن و گفتن)، لمسی (راهنمایی یا جایگذاری قسمتی از بدن) یا محیطی (برای مثال، کدگذاری موارد یا مکان­ها با رنگ) باشند. آنها مراجع را با اطلاعاتی در مورد این که در مرحله بعدی این توالی چه عملکردی باید داشته باشند و برای بهبود بخشیدن به کیفیت عملکرد، مجهّز می­کنند. راهنماها می­توانند در سراسر روند و یا در قسمتی که فرد در آن مشکل دارد، فراهم شوند. این تکنیک برای درجه­بندی نیازهای فعالیت هر چه که عملکرد بیمار بهبود می­یابد، مفید می­باشد. راهنماهای فراوان و ساده در مراحل اوّل تمرین، بیشترین راهنمایی و حمایت را فراهم می­کنند و می­توانند کمک کنند تا از شکست جلوگیری شود. آنها می­توانند تا زمانی که کل فعالیت بدون راهنما انجام می­شود، پیچیدگی را، افزایش و فراوانی را، کاهش دهند. این تکنیک می­تواند به طور همزمان بیش از یک مشکل را درمان کنند، برای مثال، در حالی که فرد در حال یادگیری انجام یک وظیفه می­باشد، شکل و متن راهنماها می­توانند به خواسته­های متفاوت بر توجّه، پردازش حسی و حافظه، تنظیم شوند. راهنماها، نشانگرهای مفیدی از پیشرفت برای مراجع هستند. شکل، فراوانی و متن راهنماها که در یک فعالیت یکسان در طولانی­مدّت استفاده شده­اند می­توانند برای تهیه کردن یک تاریخچه از عملکرد و به عنوان یک اندازه­گیری از نتایج، ثبت شوند.

زنجیره سازی در رفتاردرمانی

زنجیره­ سازی یک تکنیک یادگیری است که می­تواند به دو صورت زنجیره­سازی رو به جلو و رو به عقب اعمال شود. تمرین انتخاب شده به مراحلش شکسته می­شود. در زنجیره­ سازی رو به جلو مراجع، مرحله اوّل تمرین را تکمیل می­کند و درمانگر باقی مراحل را تکمیل می­کند. وقتی که مراجع به این مرحله مسلّط شد، می­رود که هر دو مرحله یک و دو را تکمیل کرده و درمانگر مراحل باقی مانده را تکمیل می­کند. به تدریج مراجع مراحل را با موفقیّت تکمیل کرده تا این که، تمام مراحل را تکمیل کند. در زنجیره­سازی رو به عقب، برعکس اتّفاقات قبلی اعمال می­شود. درمانگر همه­ ی مراحل تمرین به جز آخرین مرحله را تکمیل کرده و آخرین گام را، مراجع تکمیل می­کند. سپس درمانگر همه مراحل را به جز دو مرحله آخر تکمیل کرده تا مراجع تکمیل کند و این روند ادامه می­یابد تا این که مراجع همه مراحل را تکمیل کند. این روش آخر مفید است چون که به مراجع تجربه­ی تکمیل یک تمرین را می­دهد، از این طریق، رضایت بیشتری نسبت به زنجیره­سازی رو به جلو وجود دارد. این تکنیک، ذاتاً تمرین را از لحاظ مدّت، نیاز به انرژی، پیچیدگی و مهارت پردازش اطلاعات به تدریج نیازها را بر شخص ایجاد می­کند. کل مراحل تمرین و فعالیت می­توانند زنجیره­وار شوند و زنجیره­سازی می­تواند راهنمایی را برای افزایش تدریجی عملکرد کاری مراجع، ترکیب کند. نقص در توجّه انتخابی و حواس پرتی (فصل 5 را ببینید) می­تواند برای همیشه مانع فرد از انجام موفّق تمرین­ها شوند. زنجیره­سازی رو به عقب فعالیت­های روزمره­ی زندگی، مانند درست کردن نوشیدنی­های گرم یا لباس پوشیدن، یک شکل مفید از درجه­بندی نیازهای فعالیت می­باشد. در مراحل اوّلیه، هدف رسیدن با کمترین فرصت برای حواس پرتی است و نیاز به توجّه می­تواند برای تسهیل عملکرد بهبود یافته در طول زمان، افزایش یابد.

یادگیری بدون خطا

یادگیری بدون خطا یا بی­ خطا نیاز دارد که یادگیرنده فقط روش صحیح انجام یک تمرین را یاد بگیرد. رفتاردرمانگر دستورالعمل­ها را آماده می­کند، و به گونه ­ای راهنمایی می­دهد که هیچ اشتباهی به وجود نیاید. این روش رفتاردرمانی برای افرادی که نقایص شدید حافظه دارد و یا کسی که در حال یادگیری تمرین یا فعالیتی است که باید با یک تنظیم خاص انجام شود (نیاز به انتقال یا تعمیم­دهی نداشته باشد) مانند تراشیدن ریش در حمام هر روز صبح، مفید هست. به یاد آوردن عملکردهای قبلی که شامل اطلاعات اشتباه نخواهد بود، ممکن است با تلاش­های بعدی تداخل کند. نیازهای حل مسأله و قضاوت، حداقل­هایی هستند که در محیط و بافتار یک عملکرد کاری یکسان باقی می­مانند. تأثیرگذاری این روش شدیداً وابسته به تکرار کل تجربه­ی تمرین هست. بنابراین انتظار نمی­رود تعمیم­پذیری یادگیری اتّفاق بیافتد.

الگوهای تمرین در رفتار درمانی

آسیب مغزی می­تواند باعث ناتوانایی پایدار در حل مسأله، ناتوانی در مهارت انتقال به موقعیت دیگر و یا توسعه آنها به شرح کلی شود. حتّی اگر سطح بالایی از عملکرد شناختی دست نخورده است، اکتساب یا اکتساب مجدّد مهارت­های حرکتی و صلاحیت کار، نیازمند تمرین می­باشد و برنامه مداخله باید با برنامه تمرین ترکیب شود. بیشترین نوع استفاده شده از برنامه تمرین، تمرین تصادفی و تمرین مسدود شده هستند.

تمرین مسدود شده شامل تکرّر توالی یکسانی از کار به صورت تکراری هست. در رفتاردرمانی تمرین مسدود شده می­تواند زنجیره­­سازی شود تا هر عنصر در یک توالی بارها و بارها خود را در آن تمرین قرار دهد قبل از این که تمام آن را به هم متّصل کند. هر چه که نیازهای یک عمل یا تمرین در هر زمانی یکسان باقی بماند، تداخل محیطی در این وضعیت کمترین مقدار است. اگر از تمرین مسدود شده برای یادگیری پرتاب و گرفتن یک توپ استفاده می­کند، یک عنصر تمرین مکرّر خواهد بود، سپس دیگری، و فقط بعد از کسب هر عنصر، تمام توالی پرتاب و گرفتن با هم خواهند بود. تمرین تصادفی شامل تمرین توالی یک مهارت یا تمرین امّا با نیازهای محیطی متنوّع، مانند پرتاب و گرفتن یک توپ در یک توالی می­باشد. جهت گذاشتن کتری برای درست کردن چای، برنامه زمان­بندی یکسانی می­تواند اعمال شود، در تمرین مسدود شده، هر مرحله (برداشتن کتری، پر کردن آن با آب، گذاشتن روی گاز و روشن کردن گاز) به صورت تکراری تمرین خواهد شد. در تمرین تصادفی کل توالی در هر تکرار انجام خواهد شد. تمرین تصادفی، تنوّع نیازها را بر پایه عملکرد، با وجود تداخل محیطی و نیاز به ربط دادن یک مرحله به دیگری، افزایش می­دهند. از لحاظ یادگیری، برخی شواهد اشاره دارند که تمرین تصادفی منجر به نگهداری و توانایی انتقال مهارت­های بهتر می­شود امّا تمرینات مسدود شده عملکرد را در حین روند اکتساب بهبود می­بخشد). از لحاظ نتایج عملکردی، تمرین تصادفی ممکن است نسبت به موضوع و هدف کاردرمانی بیشتر مناسب باشد امّا مراجع با سطح شناختی پائین ممکن است از تمرین مسدود شده سود بیشتری ببرد، چون که نیازهای شناختی را در حین تمرین کم کرده و می­تواند یک تجربه موفقیّت­آمیز زودهنگام را، فراهم کند. متنوّع کردن برنامه­ها، هر چه که مراجع پیشرفت می­کند، یک راه دیگر برای درجه­بندی مداخلات می­باشد.