مرکز رفتاردرمانی کودک دکتر صابر به صورت تخصصی در زمینه رفتاردرمانی کودک 3 ساله تا 5 ساله فعالیت می نماید. متخصصین رفتاردرمانی کودکان با مشاوره به والدین کودکان 3 و 4 ساله تلاش می کنند روش های تربیتی مناسب را جایگزین روش های غلط کرده و رفتارهای مناسب را با رفتارهای نامناسب جایگزین کنند. نکته بسیار مهم و حائز اهمیت در مورد رفتاردرمانی کودک 3 ساله این است که: تنبیه و محرومیت همیشه در کنار تشویق معنا پیدا می‌کند. در رفتاردرمانی کودکان تنبیه با حالتی خنثی و صرفاً برای تثبیت قوانین انجام می شود. منظور از تنبیه، ارائه یک محرک ناخوشایند است و نه تنبیه بدنی. متخصصین رفتاردرمانی مرکز با تلاش فراوان در زمینه اصلاح رفتار کودکان در مرکز تخصصی روانشناسی کودک فعالیت می نمایند.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
اصول رفتاردرمانی کودک 3 ساله و 4 ساله
اصول مهمی که در مورد رفتاردرمانی کودکان باید رعایت شود:
- رفتار نادرست را شناسایی کنید.
- با بیان یک یا دو جمله، نتیجه رفتار ناشایست و نامناسب را به کودک توضیح دهید.
- حتماً یک یا دو راهکار مناسب، به عنوان یک رفتار جایگزین به کودک پیشنهاد کنید.
- با بیان جمله ای واضح، آنچه را به عنوان تنبیه در نظر گرفته‌اید،شرح دهید.
هرگاه فرزندتان را تنبیه می کنید، سعی کنید تمام موارد فوق را در نظر داشته باشید. یک نکته مهم در تنبیه این است که،با حالت هیجانی شدید همراه نباشد،بلکه بدون بروز هیچ گونه احساسی صورت گیرد.
نمونه ای از تنبیه مناسب در رفتاردرمانی کودک 5 ساله زیر ارائه شده است:
به کودک خود گفته‌اید که روی دیوار نقاشی نکشد، اما می‌بینید که باز هم این کار را انجام می دهد. می توانید چنین جمله ای به او بگویید: «از تو خواسته بودم که روی دیوار نقاشی نکشی «شناسایی». پاک کردن مداد رنگی از روی دیوار بسیار مشکل است «نتیجه» وقتی میخواهی نقاشی کنی،لطفاً توی دفتر نقاشی خود است یا روی کاغذ این کار را انجام بده «رفتار جایگزین». مداد رنگی هایت را به من بده،اجازه نداری تا یک هفته از آن ها استفاده کنی« تنبیه» . میدانم این بار فراموش کردی، اما دفعه بعد حتما یادت باشد « انتظار».
وقتی کودک به درستی از اسباب بازی خود استفاده نمی کند، پرخاشگری می کند ،مصادره آن،راه خوبی برای تاکید بر قانون است.
هنگام بد رفتاری کودک، به سرعت مداخله کنید. گاهی والدین برای مداخله،آنقدر صبر می‌کنند که بد رفتاری کودک شدید شود و معمولاً منجر به تنبیه شدید او می شود.
چگونه از روش « محروم سازی موقت» استفاده کنیم؟
در این روش کودک را به طور موقت از موقعیتی که در آن به سر می‌برد،دور میکنیم. استفاده از این روش، به مراتب بهتر از ابزار عصبانیت و پرخاشگری یا حتی تنبیه کودک است. مدت زمان محروم کردن کودک ۲ تا ۳ دقیقه است و باید بلافاصله بعد از رفتار نامناسب کودک اجرا شود. در این روش کودک باید در مکان دیگری که تقویت مثبتی برای او در آنجا وجود ندارد،از قبیل اتاق، راهرو، یک صندلی در گوشه اتاق و… قرار گیرد. در به کار بردن این روش،هدف گرفتن توجهی از کودک است،نه ترساندن وی. اتاق تاریک به عنوان اتاق خلوت،گزینه مناسبی نیست. مکان مورد نظر باید کاملاً امن و دارای نور کافی و جریان مناسب هوا باشد. به طور کلی محلی را انتخاب کنید که روشن باشد تا موجب ترس و وحشت کودک نگردد.
در چنین موقعیتی نباید سر کودک فریاد بزنیم، یا او را کتک بزنیم و… عصبانیت ما در چنین شرایطی پرخاشگری کودک را تشدید می کند. باید با آرامش فقط دست او را بگیریم و به سمت مکان مورد نظر هدایت کنیم طی آن نباید هیچ نوع ارتباط کلامی و غیرکلامی با وی برقرار نکنیم.حتی اگر گله و شکایت کرد و دور و بر شما پلکید،باز هم نباید مورد توجه قرار گیرد.اگر قبل از پایان یافتن زمان مورد نظر از جایش بلند شد،با جدیت به او بگویید سر جای خود برگردد و یا حتی دست او را بگیرید و دوباره او را سرجایش برگردانید.
البته از قبل باید به کودک این آگاهی را بدهیم که چنانچه رفتار نادرست را انجام دهد،مجبور است مدت زمانی را در این محل بماند. مکانی که برای محرومیت موقت کودک در نظر میگیریم باید حتی الامکان خالی از محرک باشد، یعنی محیطی خلوت و کسل کننده باشد و جذابیتی برای کودک نداشته باشد. اتاق خوابی که پر از اسباب بازی های مختلف است،مکان مناسبی نیست. چون کودک با اسباب بازی ها سرگرم می شود. وقتی هم که خارج از منزل هستید، از مکانهایی مانند ماشین و ایستادن در کنار صندلی پارکی که شما روی آن نشسته اید، برای محرومیت موقتی استفاده کنید.
تاثر روش محرومیت در رفتاردرمانی کودک 5 ساله:
- والدین تصمیم بگیرند چه زمانی کودک از آن مکان خارج شود،نه اینکه کودک برای ترک مکان تصمیم گیرنده باشد. بعد از اینکه مدت محرومیت کودک پایان یافت،کودک باید همان کاری را که به خاطر انجام ندادنش محروم شده،تمام کند. رفتار نامناسب او را به رخش نکشید.در جستجوی راه هایی باشید که رفتارهای مناسب او را مورد تقویت و پاداش قرار دهید.
- اگر به طور منظم و مستمر از این روش استفاده کنیم،نتیجه مثبت میگیریم. یعنی کودک بداند که هر بار عمل خطا را انجام دهد،حتماً با محرومیت مواجه می شود.
- کودک زمانی محل مورد نظر را ترک کند که آرام شده است. وقتی کودک هنوز در حال گریه و قشقرقی یا چانه زدن است و ما به او اجازه ترک اتاق یا مکان مورد نظر را می‌دهیم،در واقع به او آموزش می دهیم که داد و فریاد قشقرق به پا کردن به او کمک می‌کند که زودتر محل تنبیه را ترک کند. بنابراین ابتدا صبر میکنیم تا کودک آرام شود و بعد مدت زمان محرومیت کودک را محاسبه می کنیم. معمولاً این زمان را متناسب با سن و سال کودک تعیین میکنیم. مثلاً کودک‌چهارساله ۴ دقیقه بعد از این که آرام شد،باید در محل در نظر گرفته شده بماند و کودک ۶ ساله،۶ دقیقه و…. زمان کلی بین ۳ تا ۱۲ دقیقه است .این روش را برای کودکان ۳ سال و بزرگتر استفاده می‌کنند،زیرا کودکان قبل از سن سه سالگی با مفاهیمی مثل ساکت ماندن،انتظار کشیدن و صبر کردن،آشنایی ندارند.
- نکته مهم این است که محرومیت باید در کنار تقویت کننده استفاده شود و کودک در مقابل رفتار های مثبت تقویت شود.
رفتاردرمانی کودک 4 ساله و استفاده از روش محرومیت موقت؟
این روش در مورد رفتارهایی مثل نافرمانی و پرخاشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در مورد رفتارهای منفعلانه کودک و آن دسته از رفتارهای منفی که با بی توجهی اصلاح می شود و یا رفتارهایی مثل خجالت کشیدن،اخم کردن،ترسیدن از چیزی،غذا نخوردن و… از این روش استفاده نمی کنیم. توجه داشته باشید که محروم سازی را برای یک یا دو رفتار کودک در نظر میگیریم. اگر در مورد همه رفتارهای منفی کودک همین یک روش را اجرا کنیم،تاثیر مثبتی نخواهد داشت.
به یاد داشته باشیم:
- تنبیه بدنی،کم اثرترین وسیله یادگیری و اصلاح رفتار است.
- تنبیه بدنی،در کاهش رفتار نامطلوب به طور موقت موثر است،اما بسیاری از اوقات موجب از بین رفتن رفتار نامطلوب نمی شود فقط احساس‌های منفی در کودک ایجاد می کند.
- تنبیه بدنی،کودک را ترسو بار می‌آورد.کتک زدن شخصیت کودک را در هم شکسته و تعادل روانی او را برهم می‌زند.
- تنبیه بدنی،باعث واکنش‌های روانی و عاطفی،مانند: اضطراب،ترس،دلهره و…می شود.
- والدینی که تنبیه های شدیدی اعمال می کنند،فرزندانی پرخاشگر بار می آورند.
- تنبیه بدنی،خشن ترین،کم اثر ترین و نامطلوب ترین روش تغییر رفتار است.