سیستم وستیبولار یکی از قسمت های اصلی سیستم یکپارچگی حسی می باشد. هنگام تغییر وضعیت سر ( تکان دادن سر برای گفتن بلی یا خیر، چرخیدن، رانندگی با ماشین و هواپیما ) گیرنده های حس تعادل( وستیبولار) در قسمت داخلی گوش اطلاعات مهمی را درباره تغییرات جاذبه و حرکات بدن ، دریافت میکند. این پیام‌ها این امکان را به شما می دهد که تعادل خود را حفظ کنید، به میزان مناسب بر خلاف جاذبه حرکت کنید میزان تون مناسب را حفظ کنید و احساس امنیت آرامش خاطر کنید. با نشان دادن راهی به ما در هر زمانی، حس تعادل ( وستیبولار) به ما کمک میکند که تعادل بدن خود نسبت به اطرافیان را حفظ کنیم.
سیستم تعادلی بسیار سخت است و در ۲۴ ساعت روز و هر روز هفته باعث میشود که در برابر کشش نیروی جاذبه ثابت باشیم. در درون رحم، بچه‌ها شناورند و می‌آموزند که در فضای محدودی جابه‌جا شوند، گیرنده های تحریک کننده تعادلی در قسمت گوش داخلی جمع شده است.
در حالی که حس تعادل تکامل پیدا می کند، کودک بسیار دوست دارد بازی هایی کند که حس تعادل(وستیبولار) وی در آن درگیر می شود، بازی هایی مثل پایین آمدن از سرسره، تاب خوردن، چرخ و فلک، دویدن، پشتک زدن و زاری کردن خود از نرده‌های پارک. گیرنده‌های تعادلی ما علیه نیروی جاذبه فعالیت می‌کنند و باعث میشود حرکت برای ما بسیار راحت و لذت بخش باشد.
دستگاه تعادلی کاملا پیچیده و پیشرفته است و از قسمت های بیضی شکل و کانال‌های نیم دایره ای تشکیل شده است. عضویت های اتولیت که از سلول های اوتریکول و ساکول تشکیل شده است که سرعت خطی (افزایش سرعت) کاهش سرعت (پایین آمدن سرعت) را تشخیص میدهد.
این قسمت با موهای کوچکی به نام سیلیا پر شده که در داخل مایعی چسبنده و ژلاتینی حاوی کلسیم کربنات به نام اتو کنیا جاسازی شده است. در پاسخ های سرعتی مثل بالا رفتن سرعت ماشین، سیلیا خمیده می شود و کریستال جا به جا میشود و باعث میشود که شما اطلاعات حسی حیاتی از تعیین مسیر، شدت جاذبه زمین و سرعت حرکات به دست آورد اگر شما به آرامی کمی برای افزایش توجه خود به جاده به جلو بخزید اوتولیت های شما نشان میدهد که شما به جلو رفته اید و این حرکت سریع نبوده است و اینکه نیروی جاذبه در کمترین مقدار خود بوده است.
اگرچه، اگر درون هواپیمایی در حال بلند شدن باشید اوتولیت های شما به سرعت به شما در برابر سرعت بی نهایتتان هشدار می دهد و نیروی جاذبه شدید اثر خود را میگذارد.
در ضمن کانال های نیم دایره ای در گوش میانی، چرخش را که نوعی دیگر از حرکات است را تشخیص میدهد. آنها سه کانال پر از مایع هستند که نسبت به هم در حالت عمود قرار گرفته اند.
بنابراین هرگاه شما حرکت می کنید، آن مایع هم حرکت می کند و بر روی ساختاری به نام کاپولا هل داده میشود که شامل سلول های مو مانندی است که حرکات مکانیکی را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می کنند. حرکات چرخشی مثل چرخیدن به دور چیزی که بر روی یک کانال اثر می گذارد، در حالی که سرتان را به نشانه تایید تکان میدهید بر روی کانال دیگر نیز اثر گذاشته و هنگامی که در حرکاتی از سمتی به سمت دیگر می روید سومین کانال را هم تحت تاثیر قرار می دهید.
در حالی که به طور همزمان با سیستم های حسی بینایی و حس عمقی کار میکنیم ، سیستم وستیبولار( تعادل) به تعادل ما ، حفظ ثبات در تون عضلات، حرکت عليه جاذبه و نگهداری تمرکز بینایی بر اطراف در حین حرکت به ما کمک می کند
رفلکس های بینایی تعادلی یک تصویر ثابت بر روی شبکیه چشم با حفظ مرکز بینایی برای ما ایجاد می کنند. برای فهمیدن چگونگی کار آن، به کلمه “تمركز” نگاه کنید و سر خود را به سمت چپ برگردانید. ممکن است آگاه شده باشید که هنگام چرخش سر چشمان شما به سمت راست می آید و بر روی لغت باقی می ماند. یکپارچگی بینایی و تعادلی به شما کمک می کند تا هنگام حرکت ، خط دیداری خود را حفظ کنید، به شما اجازه میدهد که تلویزیون نگاه کنید و هنگامی که بر روی تردمیل می دوید و یا سبب می شود کودک ارتباط چشمی اش را با شما حین بالا و پایین رفتن بر روی ترامپولین حفظ می کند.
عملکرد سیستم تعادلی مانند جهت پاپ است به شما می گوید که چگونه نسبت به سر و بدن خود در فضا آگاه باشید، سیستم تعادلی با گیرنده های حس عمقی در ماهیچه ها، مفاصل و بافت های اتصال دهنده یکپارچه می شود و بدین ترتیب شما می توانید نیروی جاذبه را خنثی کنید.
کودکانی که اختلال پردازش حسی دارند، یا نسبت به یک محرک حسی خاص بیش از حد حساس هستند یا کمتر از حد حساس هستند، که این موضوع بر نحوه واکنش آنها به اطلاعاتی که دریافت می‌کنند تأثیر میگذارد. گاهی اوقات به این حالت “اجتناب‌کننده حسی” یا “جستجوگر حسی” گفته میشود. اما لاول اشاره میکند که موضوع به این سادگی نیست. سیستم‌های حسی ما گسترده و پیچیده هستند، و این بدان معناست که پروفایل حسی هر فرد – ترجیحات و واکنش‌های او – منحصر به فرد است.
لاول می‌گوید: “فقط به این دلیل که شما نسبت به لمس بیش از حد واکنش‌پذیر هستید، به این معنی نیست که نسبت به صدا نیز بیش از حد واکنش‌پذیر خواهید بود. و فقط به این دلیل که با سیستم دهلیزی خود چالش دارید، به این معنی نیست که با سیستم لامسه خود نیز چالش خواهید داشت.” “هر پروفایل حسی متفاوت است.”
همچنین عوامل فیزیولوژیکی وجود دارند که احتمال واکنش بیش از حد کودک به ورودی حسی را بیشتر می‌کنند. به عنوان مثال، اگر خسته، گرسنه یا بیمار باشند، آستانه تحمل آنها پایین‌تر است. لاول می‌گوید: “اینجاست که فروپاشی‌ها، عصبانیت‌ها یا سایر رفتارها شروع به رخ دادن می‌کنند.”
مثال هایی از سیستم تعادلی
در هنگام دوچرخه سواری دقت کنید اگر به سمت راست متمایل شوید، ماهیچه های سمت چپ شما به گونه ایی منقبض میشوند که شما را به سمت بالا و راست بکشند. در غیر این صورت، شما به راحتی به خم شدن به سمت راست ادامه می دادند تا اینکه بالاخره به زمین بخورید. از این طریق، سیستم وستیبولار به صورت مستقیم دخالت می کند، با توجه نیروی وارد آمده بر تون ماهیچه ها و وضعیت به عضله دستور داده میشود که تا چه اندازه منقبض و یا شل شود تا فرد ایستاده بماند و بر خلاف نیروی جاذبه زمین به حرکتهای خود ادامه دهد.
توانایی تعادل و حرکت برخلاف جاذبه یکی از قسمت های ضروری تکامل است. بنابراین هنگامی که کودک در غلتیدن، راه رفتن، دویدن، پریدن، دوچرخه سواری، اسکیت و امثال این ها مهارت لازم را پیدا کرد. او می آموزد که با سیستم تعادل خود در راستای محیط پیرامون خود حرکت کند و از لحاظ فیزیکی احساس امنیت در این جهان میکند. گیرنده های حس عمیق و گیرنده های وستیبولار با همکاری هم این امکان را فراهم میکند که کودک هنگام پیاده روی در پیاده رو یا چمن ، قدم زدن در برف ، پرش بر روی تخته شیرجه ، آمدن بر روی سطح آب و شنا کردن ، حرکت خود را تنظیم و تعدیل کند.
هنگامی که درباره مهارت پردازش وستیبولار مراجعین خود فکر می کنید بایستی نسبت به موارد زیر آگاه باشید :
- حرکات مراجع شما شبیه چیست ؟ آیا به سمت تجربه کردن حرکات جدیدی چون دوچرخه سواری در پارک می رود یا از آنها پرهیز میکند.
- آیا به رفتن به زمین بازی علاقه ای دارد ؟ آیا به صورت فعال با اسباب بازی های موجود مثل تاب یا سرسره بازی میکند ؟ یا بازی با ماسه را ترجیح میدهد ؟
- اگر کودک بزرگتر باشد آیا در فعالیت‌های ورزشی شرکت میکند ؟ یا فعالیت‌های نشسته مثل کتاب خواندن یا تماشای تلویزیون را ترجیح میدهد ؟
- آیا به باشگاه می رود و یا زمانی را به فعالیت های هوازی اختصاص میدهد ؟
- آیا او همیشه سر درد دارد یا به ندرت دچار سردرد می شود ؟ وضعیت تهوع در اتومبیل ؟ دریازدگی ؟
- آیا هنگامی که بیش از حد خم میشود احساس گیجی می کند؟
- آیا اشتیاق به انجام حرکت دادن دارد ؟ یا به نظر می‌رسد مداوم از آن فراری است ؟
- آیا همیشه تنبل و بی حال به نظر می رسد ؟
مشکلات یکپارچگی حس وستیبولار و حسی عمقی، همچنین یگپارچگی حسی وستیبولار و بینایی با انجام تمرینات یکپارچگی حسی در بخش SI کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای صابر قابل درمان و اصلاح می باشد.
حس تعادل در کودکان مبتلا به اختلالات فلج مغزی، اوتیسم، سندروم های ژنتیکی، اختلال پردازش حسی( spd ) و بزرگسالان با ضایعات نخاعی، سکته مغزی، ام اس ، پارکینگسون و تومور های مغزی دچار مشکل می شود. خدمات کاردرمانی کمک بسزایی در درمان این افراد دارد.
سوالات متداول:
1. علائم اختلال وستیبولار در کودکان چیست؟
اختلال در حس وستیبولار در کودکان با علائمی نظیر ترس از ارتفاع، ترس از سوار شدن وسایل بازی نظیر سرسره یا تاب و یا بی قراری و به هم ریختگی در زمان سوار شدن در ماشین خود را نشان می دهد. کودک در قرار گرفتن در وضعیت هایی که تعدلش را به هم می زند اجتناب می کند.
2. اختلال وستیبولار چگونه درمان می شود؟
مرکز کاردرمانی حسی کودکان در زمینه درمان اختلال یکپارچگی حسی با استفاده از تجهیزات روز دنیا نظیر سنسوری روم و اتاق بهبود مهارت های شنیداری، همچنین ماساژ درمانی در زمینه ایجاد یکپارچگی حسی و بهبود سیستم وستیبولار فعالیت می نماید و نتایج درمانی خوبی را رقم زده است.