تقویت مغز به کودکان اجاز نگه داری و به یادآوری اطلاعات را در تمام حوزه ها از جمله درس خواندن را می دهد. تقویت مغز برای درس خواندن به منظور توجه کردن به دروس و انتخاب آن چیزی که در مغز ذخیره شده است، برای کودکان ضروری می باشد. با پیدایش تصویر برداری از مغز برای تشخیص و تحقیق در علوم پزشکی، دانش آناتومی اعصاب مغز برای ارتباط بین کاردرمانگران، نورولوژیست ها و روانشناسان بالینی بسیار مهم تر شده است. جمجمه شناسان در اوایل قرن نوزدهم برای اولین بار پیشنهاد کردند که مغز به بخش ها یا قوه های ذهنی با عملکردهای هوشی و هیجانی مانند عزت نفس، امید و احتیاط تقسیم میشود. Gall و همکاران او معتقدند که یک قوه ی ذهنی پیشرفته مربوط به ناحیه مرتبطش در قشر مغز وجود دارد. مرکز کاردرمانی دکتر صابر در زمینه تقویت مغز برای درس خواندن و بهبود مهارت های درس خواندن برای کودکان فعالیت می نماید.
برخی روش های تقویت مغز برای درس خواندن
تحقیقات نشان داده است که ورزش منظم یکی از راه های بهبود عملکردهای شناختی مانند یادآوری حافظه، حل مسئله، تمرکز و توجه به جزئیات است. با این حال، مشخص نیست که آیا تنها جنبه فیزیکی مغز شما را تقویت می کند یا ترکیبی از عوامل دیگر – مانند چالش ذهنی فعالیت، دفعات انجام آن و تمایل به بهبود – نیز در این امر نقش دارند. به عنوان مثال، شنا را در نظر بگیرید. این ورزش مزایای آشکار قلبی عروقی و عضله سازی دارد، اما همچنین شامل تفکر، پردازش و یادگیری مداوم است. شما باید به ریتم تنفس خود و نحوه صحیح اجرای حرکات دست و پا توجه داشته باشید. یک فعالیت تمرین مغز همیشه نباید مربوط به ورزش باشد. بسیاری از تحقیقات نشان داده اند که فعالیت های خلاقانه مانند نقاشی و سایر اشکال هنری، یادگیری یک ساز، نوشتن بیانی یا زندگی نامه ای و یادگیری یک زبان نیز می تواند عملکرد شناختی را بهبود بخشد. از دیگر روش های کاردرمانی و تقویت مغز برای درس خواندن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-مغز خود را تغذیه کنید: تغذیه سالم یکی از مهم ترین گام هایی است که می توانید برای سلامت کلی خود بردارید. رژیم غذایی سالم نه تنها سلامت جسمانی شما را بهبود می بخشد، بلکه می تواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان و عملکرد شناختی شما نیز داشته باشد. مطالعات نشان می دهد که کیفیت آنچه می خوریم مستقیماً بر توانایی ما در تفکر و حل مسئله تأثیر می گذارد.
-به اندازه کافی بخوابید: برای سلامت کلی ما، از جمله سلامت مغز، ضروری است که هر شب به اندازه کافی بخوابیم. مطالعات نشان می دهد که خواب خلاقیت را افزایش می دهد، توجه را بهبود می بخشد و حل مسئله را امکان پذیر می سازد. در طول خواب، بدن همچنین هورمون هایی مانند ملاتونین تولید می کند که باعث بازسازی سلولی می شوند و در برابر بیماری هایی مانند آلزایمر محافظت می کنند. در نتیجه، کمبود خواب می تواند منجر به ضعف حافظه و کاهش عملکرد شناختی شود.
-از روال خود خارج شوید: در حالی که پایبندی به یک روال ثابت می تواند مزایایی داشته باشد، خارج شدن از آن نیز می تواند استراتژی مطالعه شما را تجدید کند. دور شدن از نظم عادی امور می تواند به شما نگاهی تازه به مطالب بدهد. به عنوان مثال، سعی کنید مکان خود را تغییر دهید یا برای دوره های کوتاه تر با استراحت های مکرر مطالعه کنید تا خود را با انگیزه تر و هوشیارتر نگه دارید.
تقویت مغز برای درس خواندن
بعدها در همان قرن آزمایشات پس از مرگ در بیمارانی که نقایصی در آنها شناسایی شده بود، جهت نامیدن نواحی از نیمکره های مغز که در ارتباط با تولید گفتار ناحیه (بروکا و جنبه ی دریافتی زبان و گفتار (ناحیه ورنیکه) بودند، را امکان پذیر ساخت. این اکتشافات اولین بار برای مکان یابی عملکرد زبان در نیمکره چپ بود. در شروع قرن بیستم نورولوژیست ها گروهی از علائم را توصیف کردند که به عنوان “سندرم” شناخته شده و بر پایه اطلاعاتی است که با مشاهده دقیق رفتار افراد با آسیب سیستم اجرایی مغز دیده می شود. سندرم لوب فرونتال توسط لوریا توصیف شده، کسی که پیشنهاد داد که لوب فرونتال اعمال و رفتارها را نظارت و تنظیم می کند. مناطق حسی و حرکتی اولیه ی مغز توسط متخصصان نوروفیزیولوژیست در آزمایشات حیوانی و، سطوح مغز افراد صرعی برای یافتن مرکز تشنج توسط جراحان اعصاب شناسایی شدند. یک سیستم دقیق برای نقشه برداری نواحی قشر مغز توسط برودمن در 1909 معرفی شد. برودمن نزدیک به 52 ناحیه را شناسایی کرد. این نواحی شمرده با تفاوت در ساختار سلولی و ارتباطش با قسمت های مختلف قشر مغز تعریف می شود. شماره گذاری سیستماتیک نیست و احتمالا مربوط به ترتیبی است که برودمن قشر مغز را کاوش کرده است. سیستم شماره گذاری برودمن امروزه در مطالعات تصویربرداری عصبی از عملکرد مغز برای اختصاص مکان مشخص مورد استفاده قرار میگیرد.
نیمکره های مغز و تاثیر آن ها در درس خواندن
توصیف آناتومیکی، مغز را به مغز ،پیشین مغز میانی و مغز پسین تقسیم می کند. بزرگترین بخش، مغز پیشین یا سربروم می باشد، که پس از رشد اطراف مغز میانی و قسمتهایی از مغز پسین توسعه می یابد به نیمکره های مغز و هر کدام با لایه ای از ماده ی خاکستری پوشیده شده است و به عنوان قشر مغز شناخته می شود در عمق قشر مغز ماده ی سفید نورون های قشر را به قسمت های دیگر مغز متصل می کنند. نیمکره های مغز توسط کورپوس کالوزوم به هم متصل میشوند که یک بدنه ی بزرگ با فیبرهای نورونی عرضی می باشد این اتصال فقط ارتباط بین نیمکره های مغز نیست زیرا در افرادی که کورپوس کالوزوم برای کاهش تشنج مقاوم به درمان، قطع شد قادر به انجام فعالیت های دو طرفه بعد از جراحی بودند. هر کدام از نیمکره های مغز به چهار لوب تقسیم می شوند که براساس استخوانی از جمجمه که آن قسمت را احاطه می کند نامگذاری می شوند. لوب های فرونتال ،پاریتال اکسیپیتال و تمپورال را در سه دید مختلف نشان می دهد.
لوب های دو نیمکره مغز
لوب فرونتال: لوب فرونتال در جلوی شیار مرکزی قرار دارد ناحیه حرکتی اصلی را در پشتش و ناحیه پری فرونتال را در جلو دارد: ناحیه حرکتی شامل ناحیه حرکتی اولیه است که ورودی را از قسمتهای حسی و حرکتی مغز دریافت میکند و دستورات حرکتی را برای حرکات ارادی ایجاد میکند. تقویت این ناحیه به وسیله کاردرمانی جسمی موجب بهبود مهارت کودکان در نوشتن می شود. ناحیه پیش حرکتی برای حرکاتی که دقیقا از تغییر محیط منشا میگیرد بسیار مهم است ناحیه حرکتی مکمل نقشی در شروع حرکاتی که به صورت درونی تولید میشوند دارد. ناحیه ی پری فرونتال برای اهداف توصیفی به پشتی خارجی و شکمی داخلی تقسیم می شود در سطح داخلی لوب پری فرونتال شامل قسمت قدامی شکنج سینگولیت می باشد نواحی پری فرونتال با فرایندهای سطح بالای شناختی برای طرح ریزی نظارت و تنظیم عملکرد و رفتار در ارتباط است. ناحیه پری فرونتال همچنین نقش مهمی در حافظه دارد.
لوب پاریتال: لوب پاریتال در پشت لوب فرونتال قرار دارد ناحیه حسی حرکتی بلافاصله پشت شیار مرکزی قرار گرفته که اطلاعات حس ،لمس دما و عمقی را از تمام قسمتذهای بدن دریافت می کند. تقویت مهارت های حسی حرکتی کودک از راه کاردرمانی موجب بهبود عملکرد درسی می شود. خروجی برای پردازش اطلاعات در مورد نحوه قرارگیری اشیاء در فضا از ناحیه حسی حرکتی به قشر پاریتال پشتی میرود یک مسیر از ناحیه ی بینایی لوب اکسیپیتال به لوب پاریتال فرستاده می شود که مسیر چرا را برای شناسایی اشیاء تشکیل میدهد. لوب پاریتال در پردازش فضایی نواحی مختلف فضا و بعضی جنبه های حافظه کوتاه مشارکت دارد .
لوب اکسیپیتال: ناحیه بینایی اولیه (V1) ورودی های سرچشمه گرفته از رتینای چشم ها را دریافت می کند که در قطب خلفی لوب اکسیپیتال در سطح داخلی دور شیار ،کالکارین قرار دارد. این ناحیه همچنین به خاطر ظاهر خط دار آن به عنوان قشر شیاردار شناخته می شود. تقویت مغز در ناحیه بینایی هم موجب بهبود خواندن و نوشتن کودک و در نتیجه تقویت درس خواندن او می شود. اطراف قشر شیاردار یک ناحیه بزرگ مخطط اضافی است که رنگ ها را آنالیز می کند، و رنگ شکل مکان و حرکت اطلاعات بینایی را آنالیز می کند.
لوب تمپورال: قشر شنوایی (A1) که در قسمت فوقانی لوب تمپورال قرار دارد توسط شیار خارجی با نواحی ارتباطی شنوایی اطراف آن عمیق شده است. تقویت این ناحیه نیز از طریق انجام کاردرمانی موجب بهبود درس خواندن می شود. لوب تمپورال ویژگی های بینایی اشیاء را با انتقال از V1 در لوب اکسیپیتال پردازش می کند. این به عنوان مسیر چه در شناخت اشیاء شناخته می شود. هر لوب تمپورال شامل یک شکنج عمیق است که به عنوان هیپوکامپ شناخته میشود و همانند سر یک اسب می باشد. هیپوکامپ نقش مهمی در جهت یابی بدن برای یافتن مسیر دارد ناحیه ی اتصال پاریتال – تمپورال – اکسیپیتال در سمت چپ تحت عنوان ناحیه “ورنیکه ” شناخته میشود که نقش مهمی در پردازش زبانی به خصوص در متون معنی دار گفتار دارد.
نتیجهگیری:
این مقاله با ترکیب دانش علوم اعصاب و روشهای عملی، راهکارهای مؤثری برای تقویت حافظه در حفظ قرآن ارائه میدهد. تمرکز اصلی بر فعالسازی مغز از طریق تکنیکهایی مانند تصویرسازی، تکرار فضایی و تمرین چندحسی است، نه صرفاً تکرار طوطیوار. نویسنده تأکید میکند که به کارگیری اصول علمی یادگیری (مانند مرور زمانبندی شده) میتواند فرآیند حفظ را از یک تکلیف سخت به تجربهای لذتبخش و ماندگار تبدیل کند. در نهایت، این روشها نهتنها برای حافظه قرآن، بلکه برای هر نوع یادگیری عمیق کاربرد دارند.
منابع:
health.harvard.edu
سوالات متداول:
1-نقش علوم اعصاب در تقویت حافظه چیست؟
علوم اعصاب با شناخت مکانیسمهای مغز (مثل نوروپلاستیسیته)، روشهایی برای رمزگذاری قویتر اطلاعات در حافظه بلندمدت ارائه میدهد.
2-تکنیک «تکرار فضایی» چیست و چرا مؤثر است؟
روشی است که مرور مطالب را در بازههای زمانی فزاینده (مثلاً ۱ روز، ۳ روز، ۱ هفته) تنظیم میکند تا فراموشی را به حداقل برساند.
۲ دیدگاه
دخترم من موقع درس خوندن مشکل دسته بندی داشت و به مشکل میخورد.کاردرمانی ذهنی تو مرکز شما یادش داد بتونه مطالب رو طبقه بندی کنه و نتیجش این شد که تو امتحانای مدرسه بهتر از قبل میفهمه چی خونده و کمتر الکی حفظ میکننه. این پیشرفت برای من و پدرش خیلی ارزشمند بود.ممنون از جناب اقای دکتر صابر
چیزی که برای ما خیلی عجیب بود این بود که دکتر صابر برای درس خواندن پسرم فقط تمرینات ذهنی نداد بلکه یادش داد چطور برنامه ریزی کنه و از روش های حل مسئله استفاده کنه.بعد از چند جلسه خودش شروع کرد به برنامه ریختن که درساشو بهتر بخونه.الان که دو ماهه میگذره درس خوندنش منظم تر شده و فهمش عمیق تر.