بیماری ام اس چیست؟ اسکلروز متعدد یا ام اس نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن غلاف میلین تخریب می شود و باعث شکل گیری پلاکهایی در قسمت هایی از ماده سفید مغز و طناب نخاعی می گردد که گاهی اوقات تا ماده خاکستری گسترش می یابد. این بیماری در سیستم عصبی مرکزی رخ می‌دهد و به ندرت با ناهنجاری‌های سیستم عصبی محیطی همراه میشود. از علائم ام اس، تخریب میلین است که باعث ایجاد نواحی پراکنده آسیب دیده در مغز و نخاع، بخصوص اطراف بطن ها و ساقه مغز میشود و طیف گسترده ای از علائم و نشانه ها ی ام اس را ایجاد میکند. اولین بار بیماری ms در سال ۱۸۶۸ توسط جین مارتین چارکت متخصص اعصاب فرانسوی معرفی شد. شیوع بیماری ام اس در خانم ها بیشتر از آقایون می باشد در مورد انواع بیماری ام اس باید به علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم،نشانه ام اس در پا و علائم ام اس در چشم توجه شود. مرکز توانبخشی بیماران ام اس به درمان انواع بیماری ام اس پی پردازد.نشان های ام اس در بیماران به صورت مختلف بروز می کند، علائم ام اس در چشم شامل دو بینی گاه به گاه می باشد اما علائم ام اس حاد تا زمینگیر شدن بیمار پیش می روذ. دکتر متخصص به تشخیص علائم ام اس خاموش، علائم ام اس بدخیم در انواع بیماری ام اس می پردازد وبهترین درمان را ارائه می دهد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
ام اس چیست؟
ام اس در برقراری ارتباط بین سلول های عصبی مغز و نخاع تداخل ایجاد میکند. سلول های عصبی از طریق زواید خود به نام دندریت و آکسون با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. دندریت پیام عصبی را دریافت کرده و به سمت جسم سلولی هدایت میکند و آکسون پیام عصبی را از سلول خارج می کند. بیشتر آکسون ها توسط غلافی سفید رنگ از جنس لیپوپروتئین به نام میلین پوشیده شده اند که باعث انتقال سریعتر پیام های عصبی در طول آکسون میشود. در بیماری ام اس(اسکلروز متعدد)،سیستم ایمنی بدن به میلین حمله میکند و به آن آسیب می‌زند. در نتیجه آکسون نمی‌تواند مانند قبل پیام های عصبی را منتقل کند.
شیوع بیماری ام اس
شیوع بیماری ام اس معمولا در خانم های جوان مشاهده میشود. به این صورت که میزان ابتلا در خانم‌ها ۴ برابر آقایان است. شیوع بیماری ام اس بین 2 و 150 در هر 100 هزار نفر می باشد که بستگی به کشور و جمعیت خاص آن دارد. برای مثال در شمال ایالات متحده آمریکا،کانادا و انگلستان،از هر 100 هزار نفر،100 نفر مبتلا به اسکلروز متعدد می باشند. بعد از سکته ، اسکلروز متعدد شایعترین بیماری عصب شناختی در آمریکای شمالی است و همچنین شایع ترین بیماری عصب شناختی در افراد ۲۰ تا ۴۵ ساله است.
دوره های بالینی ام اس-انواع بیماری ام اس
در ابتدا ام اس(اسکلروز متعدد) را یک بیماری عودکننده-بهبود یابنده یا پیشرونده مزمن می دانستند،در حالیکه این نوع دسته بندی، مطالعه این بیماری و قرار دادن بیماران در یکی از این دو دسته را با مشکل مواجه ساخته بود. جهت برطرف کردن این مشکل،در سال ۱۹۹۶ یک مطالعه بین المللی انجام شد تا اصطلاحاتی که جهت توصیف دوره بالینی بیماری ام اس به کار می رود،به صورت استاندارد تعریف شوند. بنابراین امروزه چهار دوره بالینی یا الگوی پیشرفت بیماری برای ام اس (اسکلروز متعدد) مطرح شده است که پیش‌آگهی بیماری کمک فراوانی میکند.
علائم ام اس خفیف
مشخصه اصلی ام اس عود کننده- بهبود یابنده ( RRMS ) وجود حملات حاد ( عود) پیش بینی نشده است که به روشنی تعریف می‌شوند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری رخ می‌دهد،که ممکن است ماهها یا سالها طول بکشد. بعد از حمله،علائم ایجاد شده یا برطرف می‌شوند یا عوارضی باقی می‌ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر علائم به طور کامل پس از هر حمله برطرف شوند، بیماری ام اس از نوع خفیف می باشد.
پیشرونده ثانویه
65 درصد از بیمارانی که اختلالشان به شکل عود کننده – بهبود یابنده آغاز شده و پس از مدتی دچار پسرفت می شود. هست در این دوره بالینی،بیماری ام اس ابتدا از نوع عود و بهبود می باشد،اما پس از مدتی به صورت پیشرونده در می آید. پیشرفته بیماری با سرعت های متغیر رخ می دهد و ممکن است گاهی بعد از عود، بهبودی ناچیزی مشاهده شود. به طور کلی،31 درصد از بیماران دوره بالینی پیشرونده ثانویه ( SPMS ) را تجربه می کنند. معمولاً به طور متوسط ۱۹ سال طول میکشد که ( RRMS ) به ( SPMS ) تبدیل شود.
علائم ام اس بدخیم -عود کننده و پیشرونده
در ام اس عود کننده- پیشرونده ( RRMS ) ،بیمار از ابتدا دچار پسرفت میشود، اما پیشرفت بیماری همراه با عود های حاد (با یا بدون بهبودی) رخ می‌دهد. دوره بالینی ۵ درصد از بیماران، عود کننده- پیشرونده می باشد.
علائم ام اس حاد یا پیشرونده اولیه
وضعیت بیماران مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه به طور تقریباً ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت بیمار برای مدت کوتاهی ثابت بماند و یا بیمار به طور موقتی به میزان اندک بهبود یابد. ( PPMS ) در 9 درصد از بیماران رخ می دهد و معمولا در حدود 40 سالگی آغاز می شود این نوع را نوع حاد نیز می گویند.
علائم بیماری ام اس چیست و نشانه‌های ام اس
علائم بیماری ام اس( اسکلروز متعدد) به دو دسته تقسیم می شوند: علائمی که مستقیماً به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند و علائمی که به طور مستقیم ایجاد نمی شوند. علائمی که به واسطه خود بیماری مستقیماً به وجود آمده‌اند را علائم اولیه می‌نامند؛مانند بی حسی و ضعف. گاهی بیمارانی که علائم اولیه ام اس را نشان می‌دهند،از مشکلاتی رنج می برند که به طور غیر مستقیم شکل گرفته اند. به این علائم،علائم ثانویه می گوییم. برای مثال،ضعف و سفتی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد، بیاموز که به این حالت کنتراکتور می گوییم. این بی حرکتی، می تواند خود منجر به پوکی استخوان شود.
علائم اولیه ام اس (اسکلروز متعدد) را می‌توان به طور کلی در ۵ گروه طبقه بندی کرد:
- حرکت و راه رفتن
- مثانه و روده
- گفتار و بلع
- اختلال حسی
- شناخت و حافظه
علائم ام اس مربوط به حرکت و راه‌رفتن می‌تواند شامل خستگی،سفتی،ضعف،ترمور،مشکل در تعادل، مهارت ضعیف، آتاکسی و تحریک ضعیف باشد.
خستگی یکی از شایعترین و مشکل ساز ترین علائم بیماری ام اس(اسکلروز متعدد) است که در حدود دو سوم بیماران دیده میشود و ممکن است ماهها یا حتی بیشتر به طول انجامد. حداقل دو الگوی متفاوت خستگی شناخته شده است:
نوع اول خستگی مداوم ای است که حتی انجام ساده‌ترین فعالیت‌ها را برای بیمار غیرممکن می‌سازد.
نوع دوم، به دنبال چندین دقیقه فعالیت جسمی ظاهر می شود که بیشتر در پاها ایجاد شده و بعد از استراحتی کوتاه برطرف می شود . این حالت ممکن است چشم ها را نیز به دنبال مطالعه درگیر کند،که بعد از قطع مطالعه رفع می گردد. خستگی به طور عمده در هوای گرم و یا به دنبال حمام آب داغ تشدید میشود. افزایش دمای بدن (مثلاً در اثر تب) نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می شود. بنابراین، بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) که درگیر خستگی می باشند،از کاهش کیفیت زندگی شکایت دارند. با وجودی که خستگی می تواند مستقیماً در اصل ام اس ایجاد شود، عوامل دیگری از قبیل بی‌تحرکی نیز در آن دخیل می باشند. کاهش توان جسمانی و اختلالات خواب نیز از عوارض خستگی است.
نشانه های ام اس در پاها و تعادل
سفتی عضلات یکی دیگر از علائم ام اس (اسکلروز متعدد) می باشد که ممکن است با درد و گرفتگی عضلات همراه شود. در طی سیر بیماری، قدرت عضلانی دست ها و پاها ممکن است کاهش یابد و باعث شود بیمار برای راه رفتن به حمایت نیاز پیدا کند.
مخچه مسئول حفظ هماهنگی عضلات است و آسیب به آن باعث بروز مشکلات تعادل و هماهنگی حرکات میشود. این مسئله عدم تعادل در هنگام راه رفتن را به دنبال دارد. علاوه بر این،ممکن است فرد در برداشتن اجسام کوچک با دست دچار مشکل شود. همچنین ممکن است لرزش دست نیز رخ دهد.
مشکلات ادراری و روده ای به علت درگیری عضلات کنترل کننده مثانه و روده در بسیاری از بیماران مبتلا به ام اس(اسکلروز متعدد) دیده میشود. اختلالات روده کمتر به چشم می آید و معمولاً به صورت یبوست ناشی از بی تحرکی در مراحل انتهایی بیماری ظاهر می‌شوند. اما مشکلات ادراری در بیماران ام اس شایع است و منجر به بی اختیاری ادرار میشود. برخی از بیماران نیز قادر به تخلیه کامل مثانه خود نمی باشند.
علائم ام اس در چشم
در بخش مربوط به اختلال حسی نیز بی حسی،درد، مشکلات بینایی، سرگیجه، تورم مچ پا و سرد شدن کف پا دیده میشود. بیماری ام اس (اسکلروز متعدد)، یکی از شایعترین بیماری های عصب شناختی است، که باعث بروز مشکلات بینایی می شود،به طوری که التهاب عصب بینایی، یکی از شایعترین علائم ام اس در چشم ،به خصوص در اوایل بیماری می باشد. این امر منجر به تاری دید، عدم توانایی در درک رنگها و یا درد پشت کره چشم شده،که با حرکات چشم تشدید می شود. علاوه بر موارد فوق،نیستاگموس و دوبینی ممکن است به دلیل تاثیر اسکلروز متعدد بر مغز دیده شود.
اختلالات حسی در اثر آسیب به راه‌های حسی طناب نخاعی به وجود می‌آید. این علائم، عموما در یکی از اندام ها ظاهر شده و از علائم شایع بیماری میباشند. بی حسی می تواند به صورت عدم توانایی در درک حس سطحی، ضربه آرام نوک سوزن و یا دمای سرد و گرم تجربه شود.
با وجودی که سال ها تصور می‌شد ام اس (اسکلروز متعدد) یک بیماری بدون درد است، امروزه مشخص شده است که برخی از بیماران از درد و ناراحتی شکایت دارند. درد ممکن است عارضه مستقیم بیماری ام اس (اسکلروز متعدد) باشد و یا در اثر سایر علائم بیماری ایجاد شود. گویا شدت درد از خفیف تا شدید متغیر است. علاوه بر درد عضلانی اسکلتی در مفاصل، عضلات، تاندون ها و لیگامان ها،گاهی درد ناگهانی نیز گزارش شده است. برای مثال،بیمار ممکن است در اثر آسیب اعصاب صورتی، درد صورت را تجربه کند. گرفتگی های عضلانی در دست‌ها و یا پاها نیز به خصوص وقتی برای مدت طولانی بی‌حرکت مانده باشند، می تواند دردناک باشد. کاردرمانی جسمی در بیماران ام اس می تواند موجب بهبود علائم بیماری ام اس در بیمار گردد.
جهت مطالعه بیشتر به مطلب توانبخشی پارکینسون و توانبخشی بزرگسالان مراجعه نمایید.