عقب ماندگی ذهنی یا به عبارت دیگر کم توانی ذهنی نوعی اصطلاح پزشکی است که در دهه های گذشته برای افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی استفاده می شد. برخی اوقات به علت باور های اشتباه و برای پشتیبانی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، این وضعیت با سایر ناتوانی های ذهنی مقایسه می شود. در پاسخ به این که آیا اوتیسم همان عقب ماندگی ذهنی است باید بگوییم که احتمال دارد ژن هایی مشترک بین اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی وجود داشته باشد که تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی را کم کند. اما یکی از مهم ترین تفاوت های اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به موفقیت های کودکان اوتیسم در بعضی از مهارت‌ها مربوط می شود. با توجه به سطحی که کودک اوتیسم دارد، شواهد زیادی وجود دارد که اگر کودک، اوتیسم عملکرد بالا باشد می تواند در تحصیلات و مشاغل گوناگون موفقیت هایی را به دست بیاورد. دکتر صابر در بهترین مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم با در نظر گرفتن بهترین خدمات توانبخشی برای درمان کودکان اوتیسم، به درمان هر چه سریع تر این کودکان می پردازد.
جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.
تعریف عقب ماندگی ذهنی
طبق تعریف عقب ماندگی ذهنی باید بیش از سن 18 سالگی شروع شده باشد. در برخی موارد کودک آزاری شدید به شکل غفلت یا سوء رفتار ممکن است در تأخیر رشد نقش داشته باشد که می تواند به صورت کم توانی ذهنی تظاهر کند. اما این آسیب ها با فراهم کردن محیطی تحریک کننده، غنی و اصلاحی در اوایل کودکی تا حدودی قابل برگشت است. چندین ناتوانی حسی به خصوص نابینایی و ناشنوایی ممکن است با عقب ماندگی ذهنی اشتباه شوند (درصورتی که عدم آگاهی از نقصان حسی منجر به انجام آزمون نامناسب شود). اختلالات گفتار بیانی و دریافتی غالباً موجب می شوند کودک حتی علی رغم هوش طبیعی، کم توان ذهنی به نظر برسد و فلج مغزی هم ممکن است با کم توانی ذهنی اشتباه گرفته شود؛ حتی ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی تشخیص داده نشود. هر نوع بیماری مزمن ناتوان کننده ممکن است علی رغم هوش طبیعی سبب تضعیف و تأخیر عملکرد و پیشرفت کودک شود. اختلالات تشنجی، به خصوص در موارد کنترل نشده، ممکن در بروز عقب ماندگی ذهنی پایدار نقش داشته باشند. سندرم های خاصی که منجر به معلولیت های مجزا می شوند مثل ناتوانی در خواندن (alexia)، ناتوانی در نوشتن (agraphia)، ناتوانی در برقراری ارتباط (aphasia) ممکن است در فردی باهوش طبیعی و حتی عالی نیز دیده شوند. کودکان با اختلالات یادگیری (که ممکن است با کاردرمانی کم توانی ذهنی همراه باشد) در یک زمینه خاص مثل خواندن یا ریاضیات دچار تأخیر یا نارسایی رشد هستند، ولی رشد شان در سایر زمینه ها طبیعی است. برعکس کودکان کم توان ذهنی در اکثر زمینه های رشد تأخیری کلی نشان می دهند. کم توانی ذهنی و اختلالات طیف درخودماندگی (ASD) اغلب همراه با همدیگر بروز می کنند؛ 70 تا75 درصد افراد با طیف درخودماندگی بهره هوشی 70 یا کمتر دارند. به علاوه، داده های همه گیر شناسی نشان می دهند که ASD تقریباً در 8/19 درصد افراد با کم توانی ذهنی وجود دارد. کودکان با ASD نسبت به کم توان های ذهنی در روابط اجتماعی مشکلات بیشتری پیدا می کنند و اختلال زبانی شدیدتری دارند. کودک زیر سن 18 سال که واجد ملاک های تشخیصی دمانس (زوال ذهن) بوده و بهره هوشی او زیر 70 باشد هر دو تشخیص دمانس و کم توانی ذهنی را دریافت می کند. اما فردی که بهره هوشی او پس از 18 سالگی به زیر 70 نزول کند و اختلالات شناختی تازه پیدا کند، فقط تشخیص دمانس دریافت می کند و تشخیص کم توانی ذهنی روی او گذاشته نمی شود.
آیا اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است
هم ابتلایی: بسیاری از اختلالات روان پزشکی در عقب ماندگی ذهنی رایج هستند، شامل اختلالات افسردگی، اختلالات نقص توجه، اضطراب و اختلالات عصبی.
اختلال کم توجهی/ بیش فعالی: برآورد ها نشان می دهند اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD) و نشانه های مشابه ADHD در میان کودکان با هوش کمتر از حد طبیعی، اختلالات ژنتیک، و تأخیر رشدی همچپون اوتیسم در مقایسه با جامعه به طور قابل ملاحظه ای بیشتر است.
اختلالات عصبی: اختلالات تشنجی در افراد با عقب ماندگی ذهنی بیشتر از جمعیت عادی اتفاق می افتد و نرخ شیوع تشنج با افزایش سطح شدت کم توانی ذهنی افزایش می یابد. یک مطالعه مروری که بر روی اختلالات روان پزشکی در کودکان و نوجوانان با عقب ماندگی ذهنی و تشنج انجام شده حالی از آن است که تقریباً یک سوم افراد، اختلال طیف اوتیسم را به صورت همراه با عقب ماندگی ذهنی داشتند ترکیب کم توانی ذهنی، صرح و اختلال طیف اوتیسم می تواند در 07/0 درصد جمعیت عادی اتفاق بیفتد.
سیر و پیش آگهی در عقب ماندگی ذهنی
در اکثر موارد ابتلا به عقب ماندگی ذهنی، اختلال هوشی زمینه ای بهبود نمی یابد. هر چند میزان انطباق شخص ممکن است تحت تأثیر مثبت محیط غنی و حمایت کننده قرار گیرد. به طور کلی افراد دچار کم توانی خفیف و متوسط بیشترین انعطاف پذیری را در انطباق با شرایط گوناگون محیطی دارا هستند. همچون افراد غیر کم توان، هر چقدر اختلالات روانی بیشتری به طور همزمان وجود داشته باشد، پیش آگهی کلی بدتر است و ممکن است تفاوت اوتیسم و عقب ماندگی ذهنی به درستی احساس نشود. وقتی اختلالات روانی مشخصی به عقب ماندگی ذهنی اضافه شود، درمان های استاندارد برای اختلالات روانی همراه معمولاً مفید است. اما این بیماری پاسخ ضعیف تری به درمان نشان می دهند و بیشتر مستعد بروز عوارض دارو ها هستند.
