اختلالات مربوط به یکپارچگی حسی

یکپارچگی حسی چیست؟

در اغلب کودکان در اثر انجام فعالیت های معمولی و کودکانه، یکپارچگی حسی ایجاد می شود. توانایی برنامه ریزی حرکتی در نتیجه فعالیت‌های طبیعی انجام پردازش و نشان دادن عکس العمل به محرک‌های مختلف در فعالیت‌های تطبیقی روزانه ایجاد می‌شود.

جهت تماس با کلینیک کاردرمانی و گفتار درمانی جناب آقای دکتر صابر (کلینیک توانبخشی پایا در پاسداران ، کلینیک توانبخشی غرب تهران در سعادت آباد) باشماره 09029123536 تماس حاصل فرمایید.

اما در تعدادی از کودکان انسجام حسی به طور موثر و مفیدی رشد نمی کند و هنگامی که در این سیستم نقصی پیش می‌آید مشکلاتی در یادگیری، رشد، و یا رفتارهای عمومی کودک ایجاد می‌شود. نمی‌توان ادعا کرد که تمامی کودکان دارای اختلالات یادگیری و یا رشدی و رفتاری دارای اختلال در انسجام حسی هستند.

نشانه های مشخصی وجود دارند که می‌تواند در شناسایی این اختلال به والدین کمک کند، در زیر به مواردی که در تشخیص مهم هستند اشاره شده است.

علایم اختلال انسجام حسی

حساسیت بیش از اندازه به محرک های لمسی حرکتی، بینایی و صدا در رفتار هایی نظیر بی قراری
پس کشیدن خود در هنگام لمس شدن
پرهیز از بعضی پارچه و یا لباس ها، غذاها
نشان دادن واکنش حاکی از ترس شدید در هنگام انجام فعالیت های معمولی حرکتی که اغلب بچه ها در هنگام بازی کردن از خود نشان می‌ دهند.

بر خلاف حساسیت شدیدی که ممکن است دسته‌ای از این کودکان از خود نشان دهند گروه دیگر ممکن است در برابر محرکات حسی اصلا حساسیتی از خود نشان ندهند و به دنبال تحریکات حسی شدید مانند برخورد با اشیا و یا ضربه به آنها باشند. این بچه ها معمولاً نسبت به درد و یا وضعیت اندام های خود بی توجه هستند. گروهی از کودکان هستند که بین وضعیت تحریک پذیری و تحریک ناپذیری شدید در نوسان هستند.

سطح عملکردی غیر عادی بالاتر و یا پایین تر

کودک ممکن است که دائم در حال حرکت و فعالیت باشد و یا اینکه بی حرکت و به طور غیر عادی آرام باشد و یا بسیار زودتر از معمول خسته شود. حتی ممکن است هر دو حالت فوق را با هم داشته باشد.

مشکلات حرکتی می تواند در انجام حرکات ظریف و یا درشت رخ دهد. گروهی از این کودکان ممکن است دارای مشکل تعادل باشند و گروهی دیگر ممکن است در انجام فعالیت های جدیدی که نیاز به هماهنگی حرکتی دارد دچار اشکال باشند.

تاخیر در تکلم، زبان، مهارت های حرکتی و اکتسابات آموزشی نیز ممکن است از نشانگان وجود اختلال در اختلال در انسجام حسی کودکان پیش دبستانی باشد. اما در کودکان دبستانی ممکن است بدون اینکه مشکلات هوشی موجود باشد، کودک با مشکلات درسی روبه‌ رو شود.

کودک ممکن است به صورت تکانشی عمل کند و یا تحریک پذیر باشد و برای انجام تقابل با محیط پیرامون خود فعالیت‌های برنامه ریزی شده ای را دنبال نکند. بعضی از کودکان در تطابق با وضعیت ها و شرایط جدید دچارمشکل هستند و عمده ای دیگر در هنگام شکست در انجام امور از خود خستگی ، عصبانیت و پرخاشگری نشان می دهند.

گاهی کودکی که تجارب ناخوشایند ذکر شده در موارد قبلی را از سر گذرانده است، احساس خوبی ندارد. کودکی که از هوش بالاتر برخوردار است ممکن است متوجه شود که در مقایسه با دیگر کودکان انجام بعضی از فعالیت ها برای وی دشوارتر است، اما علت این تفاوت را نمی داند.

این کودک ممکن است به نظر تنبل، خسته، یا بی انگیزه باشد. بعضی از این گروه از کودکان یاد می‌گیرند از انجام اموری که باعث احساس شکست و یا خجالت آنها شود طفره بروند و شانه خالی کنند. در این صورت کودکان به نظر لجباز و پر دردسر می آیند. در صورتی که کودک و والدین به این مشکلات و علل آن نایل نشوند ممکن است خود را سرزنش نمایند و باعث ایجاد تنش و مشکلات خانوادگی، فقدان اعتماد بنفس، و نا امیدی شوند.

کودک دارای اختلال در انسجام حسی عموما یکی از مشکلات ذکر شده فوق را دارد و اغلب این موارد در افراد دارای اختلال طیف اوتیسم مشاهده می شود.

ارزشیابی در انسجام حسی

در اختلال پردازش حسی سیستم عصبی به طور صحیح پردازش حسی را انجام نمی دهد در نتیجه جهان را متفاوت از آنچه توسط افراد دیگر درک می شود، درک می‌کنند. سپس سیستم عصبی به بدن می گوید که چگونه در برابر اطلاعات غلط واکنش نشان دهد. بنابراین رفتارهای نامتناسب با موقعیت خواهد بود. به خاطر مشکل در پردازش اطلاعات حسی، اختلال پردازش حسی نامیده می شود.

مداخله توانبخشی یکپارچگی حسی با ارزیابی و مشخص کردن اهداف مداخله‌ای شروع می شود. این ارزیابی با استفاده از تعیین جنبه‌های مختلف اختلال یکپارچگی حسی که حیطه های اجرایی فعالیت ها را تحت تاثیر قرار داده و از نظر والدین / مراقبان و کودکان مهم است، صورت می‌پذیرد.

در اختلال پردازش حسی اغلب مداخله با مشخص کردن مشکلات تلفیق حسی مانند تدافع لمسی و شنوایی شروع می شود و با مشخص کردن مشکلات تمیز حسی ادامه می یابد.

رشد کنترل وضعیتی، ثبات و طرح واره بدنی بر روی شالوده‌های تمیز حسی قرار می‌گیرد و در راستای ارتقاء سطح ادراک حسی ادامه می‌یابد.

اگر فرد نتواند به اطلاعاتی که از حس های مختلف می رسد اطمینان کند دنیایی بسیار گیج کننده و غیرقابل پیش بینی خواهد داشت. امکان دارد که فرد به طور متفاوتی نسبت به مردم پیرامونش واکنش نشان دهد و دیگران هم تصور می کنند که رفتارهای او فاقد یکپارچگی حسی و نسبتاً عجیب و غریب است.

به دلیل سوء برداشت از فعالیت‌ها، واکنش های شدید و پرخاشگری نیز ایجاد می‌شود که در افراد دارای ا,تیسم به عنوان رفتارهای نامناسب و یا مشکلات رفتاری شناخته شده است.

عدم وجود یک نظام یکپارچگی حسی می تواند بر روی سطوح هوشیاری فرد تاثیر بگذارد.

سطح هوشیاری فرد ممکن است یا بالا باشد که منجر به گوش به زنگی و نشان دادن عکس العمل های هوشیارانه و به موقع شود و یا برعکس ممکن است بسیار پایین باشد که منجر به بی حالی زیاد و کندی در نشان دادن عکس العمل است.

این اختلال به طور معمول با فعالیت های حرکتی و بازی گونه و انجام مهارت های مربوط به زندگی روزمره در طی دوره های مختلف و با توجه به سطوح رشد کودک مورد مداخله قرار می گیرد و با توجه به نیازهای حسی مخصوص هر فرد برنامه‌ای برای وی تهیه می شود که رژیم حسی وی را مورد توجه قرار می‌دهد. درمان کودکان اوتیسم

رژیم حسی شامل فعالیت‌های خاصی است که به مغز می آموزد و مسیرهای مغزی و عصبی را توسعه می بخشد. این فعالیت ها سیستم عصبی را تنظیم می کند. بعضی فعالیت ها که برای افراد دارای هوشیاری زیاد مناسب هستند تمرینات آرام هستند و فعالیت های مناسب برای افراد دارای واکنش های حسی کند، و اغلب هوشیار کننده هستند.

تدوین برنامه مداخله‌ای بر اساس روش انسجام حسی با استفاده از ارزیابی انجام می‌شود. ارزیابی اغلب توسط یک کاردرمانگر و یا متخصص توانبخشی دارای تجربه و با استفاده از چک لیست های رشدی مختلف انجام می‌شود.

ارزیابی انجام شده می تواند وجود و یا عدم وجود مشکل انسجام حسی را نشان دهد به علاوه این ارزیابی می تواند پرونده ای از اطلاعات مربوط به پردازش حسی کودک را در زمینه‌های مختلف ایجاد نماید.

ارزیابی می تواند شامل کاربرد آزمون های استاندارد و مشاهده عکس العمل های کودک به تحریک حسی ، تعادل وضعیت بدن، هماهنگی، و حرکات چشم باشد. کاردرمانگر و فیزیوتراپ در ضمن ارزیابی می توانند فعالیت های خود به خود و عمومی کودک مانند بازی کردن را مورد مشاهده قرار دهند و یا ممکن است سوالاتی در مورد رشد کودک مراحل آن و الگوهای رفتاری کودک از والدین به بپرسند.

فرآیند ارزیابی معمولاً بین ۱ و ۱/۵ تا ۳ ساعت طول می‌کشد. پس از انجام ارزیابی نتایج آزمون مشخص خواهد شد و پس از آن نوبت تفسیر این نمرات و امتیازات است. برای ارزیابی اغلب کودکان کم‌سن آزمون‌های انسجام حسی و پراکسی (عملکردهای ارادی) ‏(اس،آی،پی،تی) و یا ویرایش اولیه آزمون انسجام حسی کالیفرنیای جنوبی( اس، سی،اس،آی،تی) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این آزمون‌ها عملکرد کودک در حیطه های زیر را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

ادراک بینایی، پردازش حسی بدنی (حس لمس و وضعیت بدن) پردازش سیستم وستیبولار، هماهنگی بین چشم و دست برنامه‌ ریزی حرکتی و یا حرکت ارادی در صورتی که درمانگر از آزمون‌های استانداردی مانند (اس، آی، پی، تی) و یا (اس،سی،اس،آی،تی) استفاده می‌ کند، باید دوره‌های خاصی در ارتباط با چگونگی اجرای آنها را طی کرده باشد و گواهی مربوط به اجرای آزمون را داشته باشد.

پس از تحلیل دقیق نتایج آزمون و سایر اطلاعات مربوط به ارزیابی و ترکیب آن با سایر اطلاعات کسب شده از سایر متخصصین و والدین، درمانگر اقدام به تدوین برنامه مداخله ای می‌کند و در این مداخلات دیدگاه انسجام حسی را به کار خواهد برد.

مداخلات بر اساس درجه، ماهیت و میزان درگیر کودک و مشکلات رشدی وی تغییر خواهند کرد. مناسب‌ ترین شیوه مداخله‌ای بر اساس تحقیقات انجام شده و در پاسخ به نیازهای کودک و نوع مشکل وی انتخاب می‌شود.

برای کودکان دارای اوتیسم که نقصی آشکار در سیستم انسجام حسی خود دارند توصیه هایی در مورد مداخلات توانبخشی با استفاده از دیدگاه انسجام حسی انجام می شود.

در مورد کودکانی که در احتمال خطر مشکلات مربوط به انسجام حسی قرار دارند اما شواهد برای تشخیص قطعی وجود ندارد توصیه می شود که دوره های آزمایشی برای مشخص شدن نوع واکنش آنها به مداخلات به شیوه انسجام حسی در نظر گرفته شود.

کلینیک توانبخشی پایا در منطقه پاسداران و کلینیک توانبخشی غرب تهران در منطقه سعادت آباد با تکنیک های پیشرفته سنسوری روم، تعدیل حسی، اتاق شنیداری و اتاق تاریک به ایجاد انسجام حسی در کودکان با مشکلات یکپارچگی حسی و اختلال پردازش حسی و کودکان اوتیسم کمک می کند.